Epistulae

ita enim distinguendum est: cum autem resurrexisset, et parumper spiritu coartato inferendum: prima sabbati mane apparuit Mariae Magdalenae, ut, qui uespere sabbati iuxta Matheum resurrexerat, mane prima sabbati iuxta Marcum apparuerit Mariae Magdalenae. quod quidem et Iohannes euangelista significat mane eum alterius diei uisum esse demonstrans. [*]( 5 cf. Matth. 28,1 7 *Marc. 16, 9-11 20 *Marc. 16,9 24 cf. Ioh. 20, 1-18 ) [*]( 1 eius DC et] ut II uiuat II regnum A 3 quid causae ex quae causaemSJ. dom. et app. DC 4 narrauerit C plurimum C 5 uesp. autem C inluc.-sabb. om.A inlucescente (scente in ras. m2) B inlucescentem C inlucisc. ϐDΦ una TI,Bp.e.m2 6 resurrexisse s \'eius om.A commemorens s 7 de hac interpunctione cf. lin. 20 9 eieceret II 11 aud.uid.] abeuntes cum uidissent A 12 non credo ei C huius C,Bp.c.m2 13 recipimur D recepimus s 15 finem D 16 narrare] manere A uideantur s 17 resurrexit DØ surrexerit C 18 id est om. S uespera s uiderat D 19 magdalenae ΠϐΦ-na Bp.c.m2 id est s.l.m2B in prima A 20 cohortato D 21 maria s 22 magdalene D Math.—iuxta om.Π surrexeratC 23 ipse mane g primo g apparuit D magdalene D 24 sign.] add. cum s.l.m2A 25 diei diuisum$demonstrat A ) [*]( LV. Hieroni Epist. II, Hilberg. ) [*]( 31 )

Quomodo iuxta Matheum uespere sabbati Maria Magdalene uidit dominum resurgentem et Iohannes euangelista refert mane una sabbati eam iuxta sepulchrum flere ?— Una sabbati dies dominica intellegenda est, quia omnis ebdomada in sabbatum et in primam et secundam et tertiam et quartam et quintam et sextam sabbati diuiditur, quam ethnici idolorum et elementorum nominibus appellant. denique et apostolus collectam pecuniae, quae indigentibus praeparatur, in una sabbati praecepit congregandam.

nec putandum est Matheum et Iohannem diuersa sensisse, sed unum atque idem tempus, mediae noctis et gallorum cantus, diuersis appellasse nominibus — Matheus enim scribit \'uespere sabbati\', id est sero, non incipiente nocte, sed iam profunda et magna ex parte transacta apparuisse dominum Mariae Magdalenae et apparuisse uespere sabbati inlucescentis in unam sabbati se ipsum interpretans, quid dixisset \'uespere sabbati\', id est adpropinquante iam luce sequentis diei — et Iohannem non absolute dixisse: una autem sabbati uenit Maria Magdalene mane ad sepulchrum, sed addidisse: cum adhuc essent tenebrae, eiusdem igitur atque unius temporis, id est mediae noctis et gallorum cantus, alterum finem, alterum dixisse principium.

mihique uidetur euangelista Matheus, qui euangelium Hebraico sermone conscripsit, non tam \'uespere dixisse quam \'sero\' et eum, qui interpretatus est, uerbi ambiguitate deceptum non \'sero\' interpretatum [*]( 1 cf. Matth. 28,1 2 cf. Ioh. 20, 1 et 11 7 cf. I Cor. 16, 1-2 11 cf. Matth. 28,1 16 *Ioh. 20, 1 a ) [*]( 1 quomodo—p. 483, 24 femin. om.B (in mg.m2: questio [III minus est) mariae if> magdalenae ΠϐΦ 2 et bt(= beatus)iohannes II eam mane una sabbati g 3 pr. unam$eum II sepulcrum DC saepius 4 omnes if> ebdomadas ΠϐΦ ebdomatas Aa.c.w2 (num ebdomas?) alt. in s.l.ϐ,om.Φ 5 et in sec. AJJ et in (exp.) tert. II tert. et om.D quart. et om.D 6 ex ex et m2A 7 et om.C 8 praeparabatur DC unam D praecipit A congreganda II 10 noctis scilicet g 11 uesperi 93p.c.m2 non sero A 12 magna] mane if> 14 inlucescenti II inluciscentis (-cesc-Am2) A%3$inluciscente D in unam] una A se] sed D quid-sabb.] uespere sabb. cum dixisset D 15 luce ex lucis A sequentes C 16 iohanne Φ una Π autem om. Π 17 mariae if> magdalenae ΠϐΦ 18 addidisset II ten. essent II 19 eiusdem] et idem D 20 et] atque DC 21 euangelicum Φ ebraico Φ hebreo AD 22 sera 93$ 23 interpr.—p. 483, 2 sero om.C )

sm autem illud obicitur, quomodo eadem Maria, quae prius uiderat dominum resurgentem, postea ad sepulchrum eius flere referatur, hoc dicendum est, quod et sola et cum altera siue cum aliis mulieribus memor beneficiorum, quae in se dominus contulerat, ad sepulchrum eius frequenter cucurrerit, et nunc adorauerit, quem uidebat, nunc fleuerit, quem quaerebat absentem, licet quidam duas Marias Magdalenas de eodem uico Magdalo fuisse contendant et alteram esse, quae in Matheo eum uiderit resurgentem, alteram, quae in Iohanne eum quaerebat absentem.

quattuor autem fuisse Marias in euangeliis legimus: unam matrem domini saluatoris, alteram materteram eius, quae appellata est Maria Cleopae, tertiam Mariam, matrem Iacobi et Ioseph, quartam Mariam Magdalenen, licet alii matrem Iacobi et Ioseph materteram eius fuisse contendant.

nonnulli, ut se liberent quaestione, in Marco uolunt unam esse de Mariis, sed non additum cognomen Magdalenae, et ex superfluo scriptorum inoleuisse uitio, quod primum euangelista non scripserit. nobis autem simplex uidetur et aperta responsio: sanctas feminas Christi absentiam non ferentes per totam noctem non semel nec bis, sed crebro ad sepulchrum domini cucurrisse, praesertim cum terrae motus et saxa disrupta et sol fugiens et rerum natura turbata et - quod his maius est — desiderium saluatoris somnum ruperit feminarum.

Quomodo iuxta Matheum Maria Magdalene uespere sabbati cum altera Maria aduoluta pcdibus saluatoris secundum Iohannem[*]( 5 cf. Matth. 28, 9-10 6 cf. Ioh. 20, 11 14 cf. Ioh. 19, 25 15 cf. Matth. 27, 56. Marc. 15, 40 25 cf. Matth. 28, 9 )[*]( 1 uesperi ms et om.S\' 2 uesperam D 3 uenisse 77 et ex ut m2A quae DC saltem DO 6 feratur 71 7 se s.l.A 8 cucurrerat II concurrerit m 9 uiderat D tunc A 10 de] ex A magdala II contendat ITa.c.m2Ø — dunt D 11 uiderint s 12 iohannem A quaer. abs.] querentem abs. s 14 est] sit A mariae II,om.D cleophae C tertia maria s 15 mariam s.l.Il Iose g magdalenen D -nam C -nae ΑΠϐΦ 16 alii] aliam fi aliam mariam S3 iacob s lose g materteram] mater if> 17 un. uol. ϐΦ 18 cogn. om.A mlgdalene AØ etom.ms ex sup.] haec superflue A 19 inobliuissae s quid s primum in A 20 autem] hoc s aperto s 22 terra s 23 pr. et om.A dirupta 83$diruta II quid$24 his om.IT ruperit ex reperit s repperit C superit D 25 mariae II mariam maria (m ma- ria exp.) A magdalenae ΠϐΦ—na Bp.c.m2 26 sit ed. salu. cum s )[*]( 31* )

error mulieris cum pietate sociatus est; pietas in eo erat, quod desiderabat eum, cuius nouerat maiestatem, error in illo, quod dicebat: tulerunt dominum de monumento et nescimus, ubi posuerunt eum. denique, cum Petrus et Iohannes introeuntes sepulchrum uidissent linteamina separata et sudarium, quo caput domini fuerat inuolutum, seorsum positum et resurrexisse crederent, cuius corpus non inuenerant in sepulchro, Maria stabat ad monumentum foris plorans.

cumque se inclinasset, uidit duos angelos in albis sedentes in loco monumenti ad caput et pedes, ubi positum fuerat corpus Iesu, ut sub tanta custodiae dignitate non crederet ab hominibus potuisse furari, qui ministris angelis seruabatur. dicuntque ei angeli, quos cernebat: mulier, quid ploras? secundum illud, quod dominus loquitur ad matrem: quid mihi et tibi est, mulier? nondum uenit hora mea, ut ex eo, quod appellauerunt mulierem, arguerent frustra plorantem et dicerent: quid ploras?

in tantum autem Maria Magdalene obstupefacta torpuerat et fidem miraculis territa [*]( 1 *Ioh. 20,17 6 *Ioh. 20, 2 12 Ioh. 20, 2 17 Ioh. 20,11 18 Ioh. 20,12 19 Ioh. 20,12 22 Ioh. 20,13 24 Ioh. 2, 4 26 Ioh. 20, 13 ) [*]( 1 una] au D,om.C , audierit g 2 que in ras.m2B audierat A 3 et] add. cum (eras.) s 4 reuersam C uersa A ob desiderio (-ium C) DC 5 lap. cum quo D monim. s 6 fuer. claus. IIC clusum 58ØB symonem 5SD 7 ad om.B 8 dom. in mg.<& dom. meum II 9 monu(ex i)m. s nescio 580 10 mulierum llerat om.TI in] de II illo] eo DC 12quoD 13 nesc.—eum] ceteraDC nescio ΠϐΦΒ eums.l.s 14 in (del. ϐ) sepulchrum Αϐ 15 quod ϐΦ 16et]utDB 17forasD 22queom.C eiom.77 quos cern. om.A 231ocutus est B loquebatur g 25 ex om.g appellarunt D 27 magdalenae ΠϐDΦ— na Bp.c.m2 stupefactaD et] ut A iiaellp.r.B territam 33 B terram A )

nescio, inquit, ubi posuerunt eum. quomodo nescis, quem paulo ante adorasti ? cumque uideret angelos et, quos cernebat, ignoraret stupore perterrita, huc atque illuc faciem circumferebat nihil aliud nisi dominum uidere desiderans conuersaque retro uidit Iesum stantem et nesciebat, quia Iesus erat, non quo iuxta Manicheum et alios hereticos formam dominus uultumque mutasset et pro uoluntate diuersus ac uarius uideretur, sed quo Maria obstupefacta miraculo hortulanum putaret, quem tanto studio requirebat.

itaque et dominus isdem uerbis, quibus et angeli, loquitur ad eam: mulier, quid1 ploras? additque de suo: quem quaeris? at illa respondit: domine, si tu sustulisti eum, dicito, ubi posueris eum, et ego illum tollam. hic dominum\' non de confessione uerae fidei saluatorem uocat, sed humilitate et timore hortulano defert obsequium. et uide, quanta ignorantia!

quem custodiebat cohors militum, cuius sepulchro angeli praesidebant, ab uno hortulano arbitratur ablatum et ignorans inbecillitatem femineam tantarum se uirium repromittit, ut corpus uiri et perfectae aetatis, quod-ut cetera taceam-centum libris myrrae circumlitum [*]( 3 Ioh. 20,13 5 Toh. 20,15 9 cf. Ioh. 20,14 12 cf. Ioh. 20, 15 14 Ioh. 20,15 16 *Ioh. 20,15 22 cf. Eph. 4, 13 23 cf. Ioh. 19, 39 ) [*](1 in om.AD caliginem A 2 sed] et$si C 4 eum s.l.$ credis et] credidisses S3$credis D alt. dm A tuum quomodo tuum C 5 esse om.C 6 eum s.l.m2B odorasti$7 que om.D uidebat A 8 territa S3a.c.<Z> atque illuc] illucque DC 10 quo] quod ATICB manicheos A 11 mutauit C -bit D-sse Aa.c.m2B et] ut AC,B in ras.m2 12 quod A stupefacta C hortol. 58 ortol. DCB 13 quem] que B ita D et] ut A 14 hisdem DØO iisdem g 15 addiditque AC,Bp.c.m2 ille s 16 dicito mihi B 17 posuisti A illum] eum D<PC 18 non s.l.m2A 19 hortol. ,4p.c.m2S3 orto!. DB hortulanum$deferret A 20 cohors in ras. m2B corhs (h exp.) <1> chorus A sepulchrum A praesed. ϐΦ 21 hortol. Ap.c.m2ϐ ortul. Aa.c.m2 Ila.c. oito\\. DB arbitrabatur 33$ignoras/I fem.] in ea II 22uirium— perf. om.D repr.] add. et credit C ut] et (eras.) ut B 23 ceteram s myrrhae C mirre B.\' )

et uide, quanta turbatio! quae hortulanum putans dominum nuncuparat, dei filium resurgentem magistrum uocat. itaque ad eam, quae quaerebat uiuentem cum mortuis, quae errore femineo et inbecillitate muliebri huc illucque currebat et corpus quaerebat occisi, cuius pedes uiuentis tenuerat, loquitur dominus et dicit: noli me tan g ere, tibi enim nondum ascendi ad patrem meum. et est sensus: \'quem mortuum quaeris, uiuentem tangere non mereris. si me necdum putas ascendisse ad patrem, sed hominum fraude sublatum, meo tactu indigna es\'.

hoc autem dicebat, non ut studium quaerentis obtunderet, sed ut dispensationem carnis adsumptae in diuinitatis gloriam sciret esse mutatam et nequaquam corporaliter uellet esse cum domino, quem spiritaliter credere deberet regnare cum patre. unde et apostoli maioris fidei sunt, qui absque angelorum uisu, absque ipsius saluatoris aspectu, postquam corpus eius in monumento non reppererant, crediderunt eum ab inferis surrexisse.

alii putant primum esse, quod a Iohanne narratum est, uenisse Mariam Magdalenen ad sepulchrum et uidisse reuolutum lapidem et postea regressam cum apostolis Petro et Iohanne solam ad monumentum remansisse et idcirco adhuc incredulam a domino fuisse correptam reuersamque domum rursum ad sepulchrum uenisse cum Maria et [*](2 cf Ioh. 20, 16 6 cf. Luc. 24, 5 9 *Ioh. 20, 17 19 cf. Ioh. 20, 8 20 cf. Ioh. 20,1—18 ) [*]( 1 existimaret C et om.D 2 Iesus om.A ut om.A 3 cognoscebat B in om.A 4 raboni ΑϐΦ et—6 uocat om.D 5 quae] quem 71(7,Bp.c.m2 ortul, Aa.c.m2JIØ ortol. ϐΒ putat77 nuncupauerat C 6 quae om.D 9 tibi s.(.$,om.?SD (ct. epist. LIX 4,2) 10 nond. enim 33D enim (inras.) nond. enim s sensus est A 12 necdum me DC me om.ϐΦ hominem Φ 15 diu. glor.] diuinitatem A 16 uelle DØ uelle B crederet debere ΠϐΦ,B (deberet) debere credere D cum patre regn. B 17 minoris D 18 ipsius s.i.S3 illius TIa.c.Bm2 monumenti s 19 repererant s repperant Aa.c.m2 repperert B in eum s resurrexisse A 20 primum put. B ab AB ante a DC maria AD 21 magdalene A—nam ϐCB, Φp.c. uidisset (texp.) A lap. a monumento DG,Bp.c.m2 alt. et in ras. m2B 22 regressa ADC iohannes ip sola D 23 incredula A a om.Ba.c.m2 correpta A 24 reuersaque S3$reuersam D rursus S3$sursum D cum] s.l. altera add. m2B )