Epistulae

unde et apostolus passiuam in omnibusmisencordiamprobansinfert: maxime in domesticos fidei. domesticus fidei est, qui eadem tibi religione coniungitur, quem a consortio fraternitatis peccata non separant. quodsi de inimicis quoque nobis praecipitur, ut, si esurierint, demus eis cibos, si sitierint, demus eis potum et haec facientes congregemus carbones super caput eorum, quanto magis de his, qui non sunt inimici et qui Christiani sunt aut Christiani sancti! neque uero hoc, quod dicitur: haec enim faciens carbones ignis congregabis super caput eius, in malam partem accipiendum est, sed in bonam.

quando enim inimicis nostris praebemus beneficia, malitiam eorum nostra bonitate superamus et mollimus duritiam iratumque animum ad necessitudinem flectimus atque ita congregamus carbones super caput eorum, de quibus scriptum est: sagittae potentis acutae cum carbonibus desolatoriis, [*]( 3 cf. Deut. 33, 9 4 *Luc. 8, 21 (cf. Matth. 12, 50) 11 *Gal. 6,10 13 cf. Rom. 12, 20 18 *Rom. 12, 20 23 Ps. 119, 4 ) [*]( 2 matri] add. et B 3 hii 23D hi et Ap.c.m2 hic Ø,om.fI dei] patris D 5 hii 23D 6 hoc D quod A 7 gentis] gentes P 8 elemosin. B elimosin. 93 aelimosin. P eleemosyn. g quod A 9 praeferemus (re s.l.)$10 pass.] pass. et omnem B passim g omnes IIB omnem D 11 maxime autem B 12 domesticos Aa.c.m2 Φ relegione (—nemΦ) ϐΦ 13 quam Φ a om.D 14 percipitur s esurierit s et(t eras., s.l. s)urig(g eras.)erint (in mg.m2 si esuerint [sic]) A cibum g 15 et] ut s congregamus D congeremus (pr. e in ras. 3 litt. ml%3) 5SPB 16 capita B 17 aut Christ.] atque D,om.A 18 haec] hoc D congeres B 19 partem ex autem m2Aj add. non m2 in mg. int. D in om.A 20 bonum II enim] uero B nostris om.D 21 nostra] nam (exp., in mg. m2 nra) D benignitate B 22 necess.] mollitiam (-ciam B-tiem g) et beni(ueni D bene g) uolentiam Dg,B partim in mg. partim in ras. (fuerat necess.) carbones om.D 23 capita D potentes 23a.c.$ )

igitur et tu, quia paucos non habes filios, habe plurimos; fac tibi amicos de iniquo mamona, qui te recipiant in aeterna tabernacula. pulchreque dixit \'de iniquo\'; omnes enim diuitiae de iniquitate descendunt et, nisi alter perdiderit, alter non potest inuenire. unde illa uulgata sententia mihi uidetur esse uerissima: \'diues aut iniquus aut iniqui heres\'. quod cum legis doctor audisset et ferre non posset, quia habebat diuitias multas, conuersus dominus ad discipulos ait: quam difficile, qui diuites sunt, intrare possunt in reg n a caelorum!

non dixit \'inpossibile\', sed \'difficile\', licet\' exemplum posuerit inpossibilitatis: facilius camelus per foramen acus transire. poterit quam diues in re g na caelorum. hoc autem non tam difficile est, quam inpossibile; numquam enim fieri potest, ut camelus transeat per foramen acus. numquam igitur diues intrare poterit regna caelorum ? sed camelus tortuosus et curuus est et graui sarcina praegrauatur; et nos ergo, quando prauas ingredimur semitas et rectam uiam dimittimus et oneramur mundi diuitiis siue pondere delictorum, regnum dei [*]( 1 cf. Esai. 6, 6—7 2 cf. Rom. 12,21 3 cf. Luc. 6,28 4 cf. Matth. 5,45 5 cf. Luc. 16, 9 11 *Marc. 10, 23; *Luc. 18, 24 14 *Matth. 19, 24 ) [*]( » 1 ut] et A altari a] altario II,Bp.r. seraphi B-phim Ap.c.m2II perlatus A prophetaD 2ut]etZ> 3 patr. nostrum g 4 solum s orire s sup. iust. et iniust.] super bonos et malos D,33 (add. et pluit super iustos et iniustos) iustos in ras. m2B 5 non habes] non habens ΠΦ,ϐ in mg. m2 habe scripsi habeto B habes cet., om.ς 6 mammona Ap.c.m2IIB pulchre qui$pulchre B pulcre D 7 discendunt Aa.c.m2ϐΦ 8 unde et D sententiam (m eras.) Ø,om,D 9 pr. aut] autem g iniq; heres D iniqui eres II iniqui heredis (ex-des m2) A heres iniqui B; add. es D 10 doctores audissent Ap.c.m2 et s.l. s non posset om.D possent Ap.c.m2 qui IID,Øp,r. habebant A habeat s multo diu. A 12 qui-poss.] est diuites intrare B possunt ex possita 13 regnum 33 14 fac. est D camelum ADB 15 poterit] posse Ap.c.m2B, om.D diues] diuitem Ap.c.m2 diuitem intrare DB 16 regnum cael. S3$ regn cael. B regnum dei D 17 per for. ac. transeatII 18 numquam] num D poterat7I;add. in AB,33s.Z. regnum s 19 camelos s camelus ergo A graue sarcine s praegrauatus n pergrauabitur s 20 uiam domini B domini uiam g 21 honeramur A s B sine II )

quodsi deponamus grauissimam sarcinam et adsumamus nobis pennas columbae, uolabimus et requiescimus et dicitur de nobis: si dormiatis inter medios cleros, pennae columbae deargentatae et posteriora dorsi eius in pallore auri. dorsum nostrum, quod primum informe erat et graui sarcina premebatur, habeat uirorem auri, quod interpretatur in sensu, et alas deargentatas, quae intelleguntur in eloquio - scripturarum, et regnum dei intrare poterimus.

dicunt apostoli se omnia, quae sua fuerint, dimisisse et mercedem pro hac uirtute audacter exposcunt. quibus respondit dominus: omnis, qui relinquit domum uel fratres aut sorores aut patrem aut matrem aut uxorem aut filios aut agros propter nomen meum, centuplum accipiet et uitam aeternam possidebit. o quanta beatitudo pro paruis magna recipere, aeterna pro breuibus, pro morituris semper uiuentia et habere dominum debitorem!

si qua autem uidua habet liberos — et maxime, si nobilis familiae est —, egentes filios non dimittat, sed ex aequalitate, ut meminerit primum animae suae et ipsam putet esse de filiis et partiatur potius cum liberis, quam omnia filiis derelinquat, immo Christum liberorum suorum faciat coheredem. respondebis: \'difficile, durum est, contra naturam\'. sed dominum tibi audies respondentem: qui potest capere, capiat . et si uis esse perfecta, non tibi iugum necessitatis inponit, sed potestati tuae liberum concedit arbitrium.

uis esse perfecta et in primo stare fastigio dignitatis? fac, quod fecerunt [*]( 2 cf. Ps. 54, 7 3 Ps. 67, 14 9 cf. Matth. 19, 27 etc. 11 *Matth. 19, 29 18 II Cor. 8,13 22 Matth. 19,12 25 cf. Matth. 19, 21 etc. ) [*]( 1 quod] sed B 2 pinnas 93$columbae on6.11; add. et A requiescemus ADp.c.m2,B 3 dicetur Ap.c.m2DB de om.A 4 pinnae (-e) 935 dorsi om.B meum A prius B 6 graue sarcinam s uigorem Dp.c.tn2 nitorem g 8 in eloquio] eloquia D intrare om Jl 9 se s.l.m2B fuerant AD mercede A 10 respondet B 11 reliquid 71 reliquerit g _uel] aut D aut sor. om-B 14 possedeat s 15 aeternam (m exp.) A 16 dm JJD 17 liberos ex labores s familiaAa.c.m293 18 aequal.] (ae s.l.)qual. et s aequal. eos amet et g prim. oni.A 19 animam suam D ipsa A et part.-filiis] quae sua sunt domino D 20 relinquat D 21 diff.] add. est93s.Z.m2,j est et £ .22 dm A aud. tibi g 23 et om.B 24 imponasDp.c.m2 concedas Dp.c.m2 si uis B 25 prima s )

dicis: hoc apostolorum est et uirorum, mulierem autem nobilem non posse omnia uendere, quae multis adiumentis uitae huius indigeat. audi igitur apostolum commonentem: non ut aliis refrigerium, uobis autem tribulatio, sed ex aequalitate uestra abundantia illorum sustentet inopiam, ut et illorum abundantia uestrae inopiae sit supplementum. unde et dominus: qui habet, inquit, duas tunicas, det alteram non habenti.

quid, si Scythiae fngora sint et Alpinae niues, quae non duabus et tribus tunicis, sed uix pecudum pellibus repelluntur ? quicquid ergo corpora nostra defendere potest et humanae succurrere inbecillitati, quos nudos natura profudit, hoc una appellanda est tunica et, quicquid in praesentibus alimentis necessarium est, hoc unius diei uictus appellatur. unde praeceptum est: ne cogitetis de crastino, hoc est de futuro tempore, et apostolus: habentes, inquit, uictum et uestitum his contenti sumus. si plus habes, quam tibi ad uictum uestitumque necessarium est, illud eroga, in illo debitricem esse te noueris. Ananias et Sapphira apostoli meruere sententiam, quia sua timide [*]( 8 * II Cor. 8,13-14 13 *Luc. 3,11 19 *Matth. 6,34 21 *I Tim. 6,8 24 cf. Act. 5,1—11 ) [*]( 2 pr. et] ut AB,om.g solam qui$uirt.] crucem D crucem uirtute B non] et si non B 3 sed] et D secundae A ten. uis grad. D uis ten. grad. g tua s.l.?8,om.D 4 quaecumque D habes et 33 5 sectaris D scias illam n,faa.c.m2 legeritA,ITa.c. 6 primum 33 dices B 7 huius uitae g lOhabund. AS&B inop. sust. 71 sustentate D 11 ut s.l.ϐ,om.Φ hab. A9SB 12 supplim. Aa.c.m2Il suplim. ex sublim. ip et om.D inq. dom. qui habet D 13 alteram s.l.fa,om.B 14 scytiae A 15 qui ip et] aut S3 et tribus et 16 corpori nostro sufficere D 17 quod A natura ex terra m2B profundit (n eras.) iĮJ to(u sJ.m2)nica appellata est 71 apell. A 19 ne] non g cogitatis s 20 crastina Aa.c.m2<I> 22 contempti ipB uestimen- tumque D et uestitum 33 et uestitum qui Φ 23 eroga et ς debetr. ϐΦ deuitr. D te esse D 24 annanias AB$anania 71 sapphyra 71 saphira AB saffira D )

\' minime. puniti sunt, quia mentiri uoluerunt spiritui sancto et reseruantes necessaria uictui suo quasi perfecte saeculo renuntiantes uanam gloriam sectabantur. alioquin licet libere uel dare uel non dare, quamquam ei, qui cupiat esse perfectus, praesens paupertas futuris diuitiis conpensanda sit. quomodo autem uidua uiuere debeat, breui sermone apostolus conprehendit dicens: quae in deliciis est, uiuens mortua est et nos in duobus libellis, quos ad Furiam et Saluinam scripsimus, plenius dictum putamus.

Quid sit, quod in Matheo scriptum est: dico autem uobis: non bibam a modo de hoc genimine uitis usque in diem illum, quo illud bibam uobiscum nouum in regno patris mei. — Ex hoc loco quidam mille annorum fabulam struunt, in quibus Christum regnaturum corporaliter esse contendunt et bibiturum uinum, quod ex illo tempore usque ad consummationem mundi non biberit. nos autem audiamus panem, quem fregit dominus deditque discipulis, esse corpus domini saluatoris ipso dicente ad eos: accipite et comedite, hoc est corpus meum, et calicem illum esse, de quo iterum locutus est: bibite ex hoc omnes; hic est enim sanguis meus noui testamenti, qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum.

iste est calix, de quo in propheta legimus: calicem salutaris accipiam et nomen domini inuocabo, et alibi: calix [*]( 7 I Tim. 5, 6 8 cf. epist. LIV et LXXIX 10 *Matth. 26, 29 18 Matth. 26, 26 20 Matth. 26, 27-28 23 Ps. 115, 4 (13) 24 Ps. 22, 5 ) [*]( 1 ergone] ne s quia Tla.r.D 2 min. ideo g ideo n(n exp.) minime B puniti sunt bis S3$a.c. sed quia B mentire uol. s mentiti sunt A 4 sect. glor. B alioqui g pr. uel om.A 5 ei] et ϐΦ cupit D 6 uidua om.D 7 compr. ap. g qui s uidua quae g diliciis A58Ø 9 put.] add. ceteras questiones quaere in fine libri in mg.m2B 10 quomodo accipiendum sit illud saluatoris apud Matthaeum g est] sit A 11 a modo om.A 12 bibam illud DG nou. uob. laa.c.DC 13 nouum om. s exinras.m2B 14 mille s.Z.S3 ille C astruunt A 15 concedunt DC 16 audiuimus 77 17 dispulis 83a.c.; add. suis Cg 18 commedite AØ comdlte C 20 hic] hoc C enim om.B sanguis] calix DC,Bp.c.m2 21 effunditur Aa.c.m2 22 in rem. pecc.] etc. g remissione ΠβD 24 et nom.—inuoc. om.g pr.etom.A )

nec Moyses dedit nobis panem uerum, sed dominus Iesus, ipse conuiua et conuiuium, ipse comedens et qui comeditur. illius bibimus sanguinem et sine ipso potare non possumus et cotidie in sacrificiis eius de genimine uitis uerae et uineae Sorech, quae interpretatur \'electa\', rubentia musta calcamus et nouum ex his uinum bibimus in regno patris nequaquam in uetustate litterae, sed in nouitate spiritus canentes canticum nouum, quod nemo potest canere nisi in regno ecclesiae, quod regnum patris est.

hunc panem et Iacob comedere patriarcha cupiebat dicens: si fuerit dominus deus mecum et dederit mihi panem ad uescendum et uestimentum ad operiendum. quotquot enim in Christo baptizamur, Christum induimur et panem comedimus angelorum et audimus dominum praedicantem: meus cibus est, ut faciam uoluntatem eius, qui me misit, et impleam opus eius. faciamus igitur uoluntatem eius, qui nos misit, patris et [*]( 2 cf. Ioh. 6, 59 5 cf. Marc. 14, 15; Luc. 22, 12 7 *Rom. 14, 17 13 cf. Esai. 5, 2. Onom. s. 33, 24; 50, 24 15 cf. Rom. 7, 6 16 cf. Apoc. 14,3 18 *Gen. 28, 20 20 cf. Gal. 3, 27 22 *Ioh. 4, 34 ) [*]( 1 tuus ADC est s.l.s enim] ergo AB 2 discendit 93$3 qui pro multis g remissione Aa.c.m21793 4 pecc. omn. (omn. del. B) IIB pecc. DC 6 accipiemus Ba.c.m2 que om.A 7 inhebr. IIa.r.B; add. ab(hab C) eo DC sobrietatis (so in ras. 5 litt.) s enim est Cg est 93$8 potum DC 9 in s.l.m2B Moyses] mores II 10 ipsa s ipse et A 11 commedens AØ commeditur A comedit Φ 12 cott. ΠϐΦ gemini Φ 13 uinea DC Sorec g 14 calamus C ex s.l. s bib. uin, s in] de Cg patris mei s 15 cantantes DC 16 cantare g 17 patr. com. Sdp.c.C patriarca tf>a.c.B 18 deus] add. meus J.93 19 edendum IIDC uestitum A uestem DC 20 induendum DC quodquod Φ xpo ihu B baptizamus C 21 iniuimusS3$C pr.etom ll commed. s audiuimus Ila.v.$22 faciat D 23 misit me 93D me misit patris IIC et] ut C impletum II 24 pr. eius-opus om.27 pr. eius] meum D j eius et s uol.-impl. om.A misit nos C patris om.DC j )

Quae causa sit, ut de resurrectione et apparitione domini euangelistae diuersa narrauerint. — In quibus primum quaeris, cur Matheus dixerit uespere sabbati inlucescente in una sabbati dominum surrexisse et Marcus mane resurrectionem eius factam esse commemoret ita scribens: cum autem resurrexisset, una sabbati mane apparuit Mariae Magdalenae, de qua eiecerat septem daemonia; et illa abiens nuntiauit his, qui cum eo fuerant, lugentibus et flentibus. illique audientes, quod uiueret et qoud uidisset eum, crediderunt.

cuius quaestionis duplex solutio est. aut enim non recipimus Marci testimonium, quod in raris fertur euangeliis omnibus Graeciae libris paene hoc capitulum in fine non habentibus, praesertim cum diuersa atque contraria euangelistis ceteris narrare uideatur, aut hoc respondendum, quod uterque uerum dixerit: Matheus, quando dominus resurrexerit,. id est uespere sabbati, Marcus autem, quando eum uiderit Maria Magdalene, id est mane prima sabbati.