De errore profanarum religionum

lauentur itaque sordes istae quas colligis: quaere fontes ingenuos, quaere puros liquores, ut illic te post multas maculas cum spiritu sancto Christi sanguis incandidet. ut autem miseros homines ad sanam mentem reuocet plena persuasio, maiore auctoritate opus est, ut curatis ac sanatis mentibus nullum praecedentis pestilentiae uestigium relinquatur.

quid itaque sint idola uel quam habeant substantiam, prophetarum ore ac Dei diuina uoce monstratum est, quae omnia specialiter dicenda sunt, ut hoc non nostra temeritate prolatum, sed diurno magisterio nobis traditum et caelesti agnoscatur uoce signatum. quae sit substantia eorum, sapientiae ueneranda uoce monstratur, ait enim in libris Salomonis: \'omnia idola nationum aestimaueruntdeos, quibus neque oculorum usus est ad uiden- dum neque nares ad percipiendum spiritum neque aures ad audiendum neque digiti manuum ad tractandum, sed et pedes eorum pigri ad ambulandum: homo enim fecit illos et qui spiritum mutuatus est fincxit illos: nemo autem sibi homo poterit dominum fingere, cum sit enim mortalis, mortuum fingit manibus iniquis: melior est autem his quos colit, quoniam quidem ipse uixit, illi numquam/ quidamplius quaerimus? sapientia nos diuina uoce conuenit et quicquid in arcanis Dei uiderat docuit et quod erat salubre monstrauit, ne fragilis et caduca mortalitas in exitium suum mortemque properaret.

hoc idem in Psalmis praemonet spiritus sanctus: inuenimus enim in psalmo centesimo tricesimo et quarto ita esse perscriptum: cidola gentium argentum et aurum, opus manuum hominum: os habent et non loquuntur, oculos habent et non uident, aures habent et non audiunt, neque enim est spiritus in ore eorum: [*]( 13 Sap. 15, 15-17. 28 Ps. 134,15-18. ) [*]( 1 tauribolum uel oribolium a 2 labentur P 8 sunt a II ore ac dei] . ita legendae uidebantur litterae fere prorsus extinetae: id quod restituit ed. princ. \'oracula ac\' in codice scriptum non fuisse apparet.\' Bursian 12 eorum G. Laubmann: e... P, eius edd. 13 extimauerant P 19 hominum poterit dominum formare a 25 ne P: nec a 31 similes sunt )

Hieremias etiam cum praecepta Deo iubente plebi daret hac populum oratione conuenit: cdicite autem in corde uestro: tibi oportet adorare, domine. angelus autem meus uobiscum est, ego autem exquiram animas uestras. lingua eorum polita a fabro, ipsa etiam inaurata et inargentata falsa sunt et non possunt loqui: et sicut uirgini ornatum amanti accepto auro fabricati sunt coronas supra capita deorum suorum. est autem quandosubtrahent sacerdotes a diis suis aurum et argentum et erogant illud in semet ipsos; dabunt etiam ex ipso et prostitutis meretricibus, ornantque illos ut homines uestimentis, deos argenteos et aureos et ligneos/ addit etiam in sequentibus, ut omnem dubitationem trepidationis excutiat: csupra corpus eorum et caput uolitantnoctuae et hirundines et aues similiter: unde scietis quia non sunt dii: non ergo timueritis eos aurum enim quod circa se habent ad speciem, nisi aliqui exterserit aeruginem, non fulgebit: neque enim cum conflabantur sentiebant. pretio empti sunt in quibus spiritus non est, sine pedibus in humeris portantur/ addit etiam, ut confirmata mens fortius roboretur: Cscientes itaqueexhis quia non sunt dii ne [*]( 6 ep. Hier. 5-10. 18 ib. 21-24. 26 ib. 28. ) [*](Pa, em. Bursian ex LXX, coli. Cypr. testim. III, 59 et epist. ad Fortun 1, p. 515) [*]( 5 iuuente P 8 ego Bursian: lege P, legem a; in contextu Graeco est: CCUTÓÇ Tf ixCrjTwv II ab animas uestras P, ab animabus uestris a 9 a add. Buraian 10 uirgini hortatu amanti accepero P, em. Bursian 14 erogabunt a; in Graecoest: vtfMtQov/iivot.. xcanvalovai 15 ornabuntque a; Graecus quoque textus habet: dtbaovai .. xoafiovof rt 18 eorum Bursian: eius Pa 19 aues similiter et cattae coni. Bursian; textus graecus habet: iqtnravTai vvxreQlSfs, xthdovfg xcct ra oQvea, tbaavrm M XCCt of aTkovooi 21 enim Bursian: eius Pa 22 aliquis a II eruginem Pa 23 conflabantur sentiebunt P, em. Bursian )

quod autem et reges et gentes haec de ipsis pronuntiaturi sunt, is idem propheta praesaga uoce significat, ait enim: Cscietur postea quia falsa sunt gentibus uniuersis et regibus, quia manifestum est quia non sunt dii et nullum dei opus est in ipsis: regem regioni non suscitabunt neque pluuiam hominibus dabunt; iudicium quoque non discernent neque regionem liberabunt ab iniuria, quia nihil possunt: et cum inciderit in domo deorum ligneorum et inauratorum et inargentatorum ignis, sacerdotes illorum liberabuntur, ipsi autem sicut trabes in medio comburentur, regi autem et bello non resistent. quomodo existimandum est uel recipiendum quia sunt dii? neque a furibus neque a latronibus se liberabunt dii lignei et aurati et inargentati, quibus hi qui fortes sunt aurum et argentum quo operti sunt auferunt illis.

Tollite, tollite securi, sacratissimi imperatores, ornamenta templorum: deos istos aut monetae ignis aut metallorum coquat flamma, donaria uniuersa ad utilitatem uestram dominiumque transferte. post excidia templorum in maius Dei estis uirtute prouecti: uicistis hostes, propagastis imperium et, ut uirtutibus uestris gloria maior accederet, mutato ac contempto temporum ordine hieme, quod nec factum est aliquando nec fiet, tumentes ac saeuientes undas calcastis Oceani: sub remis uestris incogniti iam nobis paene maris unda contremuit et insperatam imperatoris faciem Britannus expauit. quid amplius uultis? uirtutibus uestris uicta elementa cesserunt.

quod autem Deus iubeat idola non fieri sacrosanctae legis [*]( 2 ep. Hier. 30 sq. 7 ib. 50—57. ) [*]( 9 opus sit a 10 plubiam P 19 inaurati malebat Burs. 21 aufe- rent a 28 calcastis Oceani sub remis uestris: incogniti uulgo; rectius uerba distinxit Schefferus in Misc. Obseru. IX, 168 30 brittanos P 31 uultis amplius a )

inApocalypsi etiam hoc idem sancta reuelatione monstratur; ita enim scriptum est: cet uidi alium angelum uolantem medio caelo, habentem euangelium aeternum, ut adnuntiaretsuper terram per omnes nationes et tribus et linguas et populos, dicentem uoce magna: metuite potius dominum et date illi claritatem, quoniam uenit hora iudicii eius, et adorate eum qui fecit caelum et terram, mare et omnia quae in eis sunt/ Dominus quoque noster Iesus Christus paterna legis instituta custodiens hoc idem ueneranda constitutione promulgat, ait enim: (audi Israel: dominus deus tuus deus unus est, et diliges dominum deum tuum de toto corde tuo et de tota anima tua et de tota uirtute tua: hoc primum est, et secundum simile huic: diliges proximum tibi [*]( 2 Ex. 20, 23. 4 ib. 20, 4. 6 Jes. 42,17. 10 Matth. 4,10 et Luc. 4, 8. 12 Dent. 5, 7. 13 ib. 32, 39. 18 Apoc. 14, 6 sq. 27 Marc. 12, 29-31. Matth. 22, 37---40. ) [*]( 1 scita P: scripta a 6 confundimini coni. Burs. ex LXX 7 con- fusione a 1\\ scalptilia Bursian (inadnot.): capitalia Pa, sculptilia Wowerus 10 tuum a, item P, sed in hoc uoc. erasum est, om. ed. Burs. 27 deus (ante unus) P 8. l. sed 1 m. 30 diligis P )