Vita Epiphanii

Ad haec episcoporum lux Epiphanius respondit: "quanto, uenerabilis princeps, pectus meum tripudio repleueris, si sermone posset ambiri, pro diuitiis meritorum tuorum inmeditata et continua uerba profunderem. sed quam sermoni meo interceptus denegetur successus, monstrant lacrimae gaudiorum, quas dolorum alumnas nunc parturit exultatio. proinde [*]( 1 enoetrios BV, enotrios T, enoetri.os (t eras.) L tianquitas L 2 inmitis] terminis T admisemas Bx 3 postulatę LI ut uidetur 6 hostis Boll. oculuisse T1 9 oppugnationibus Sirm. 11 gondouadus BV, gundouadus LT uestustas B, I* 1 uenustas Boll. 12 uendendi L praetium V, precium BL 14 esse putabo Sirm. 16 re*diuiuum B, uirediuam V 17 laetitię Lx 18 peregrenationem Bl fecunditate L accedenti B 19 comodatur T\' tantis T es B, est LTV 20 epifanius BLTV respondit om. Sirm. 21 tripudio. T repleberis B 22 possit libri diuiciis B inmedicata L 23 inter cepf (cept\' in ras.) T, intercoeptus LV 24 successus T in ras. 26 proinde Roll., perinde libri )

intellege, ad referendas optimo regi tam pro nobis quam pro se ipso gratias plus me sentire posse quam eloqui. iustitia prius an bellorum exercitatione an, quod his praestantius est, omnes retro imperatores te pietate superasse commemorem? habes unde gentis nostrae rectores accuses: tu redimis quos illi persaepe aut permiserunt fieri aut fecerunt ipsi captiuos. Dauid legimus pro singularis laudationis exemplo idcirco maxime caelorum proximitates indeptum, quod oblato manibus suis Sauli pepercit inimico et in testimonium concessae potestatis exuuiarum eius particulam rapuit, per quam et licentiam probaret et uotum. deus bone! in quanta remuneratione huius factum suscipis pro tot milium oppressorum libertate tractantis, qui illum pro unius seruati hominis sanguine sublimasti. perage ergo coepta festinus et felicitatis tuae oblationem laetus adporta meque, quamuis sim paratus, stimula, ne in offerendo tam odorato sacrificio tarditatis obice refreneris. Christi redemptoris nostri erit concedere, sicut ex operibus futurum conicimus, ut uere holocausta tua per meas manus possis offerre. precor tamen, ut indultu clementiae tuae Victor, Taurinatis urbis episcopus, comes mihi et particeps huius itineris adiungatur, in quo clarum est epitomam omnium uirtutum constare: quo socio adhibito de deo nostro. securus spondeo, nullum effectum propriis petitionibus abnegandum". [*]( 2 cf. Verg. Aen. XI 126 ) [*]( 1 optimo om. Sirm. 2 ipso∗T 3 qd (q ex 0 corr.) L piestantius B 5 habis Bl ut uidetur gentes B redemes B, redimes Boll. 7 singlaria T 8 indẽptum T 9 Sauli] tali T peperoerit ex pepercit T corr., percipit L testimonium] testem Sirm. 11 quante T* 12 milium scripsi, milibus libri 13 unius T in ras. sanguinae B 14 ergo] igitur Boll. 16 stimula B, stimalo BoU. 16 adorato B refreneris ex refnneris V corr. 18 conicemus B manas meas Schottus et Sirm. 20 comis B 21 epithoma BLTV, epitoma Sirm., em. Schottus et Boll. 22 constare otn. Sirm. sotio adhibeto B b BT1V, non. L 23 respondeo LTV obnegandam B )

Quibus auditis rex eminentissimus adnuit. at tremendus pontifex dicto uale discessit. ex tempore portandae pro redemptione pecuniae destinantur, suscipiuntur: egreditur, Ticinum inpiger uenit, et quamuis adhuc hiemali torpore Martius mensis glaciales fluminibus frenos inponeret et cana niuibus iuga Alpium transituris minarentur exitium, sed mortiferum frigus et concretas algore glebas fidei ardor exuperat. numquam in gelu labitur cuius fundamentum petra solidauit. ordinato ergo itineris sui uiatico profectus est: diceres quod uniuersa inpelleret quae poterat retinere necessitas, nec cibi ipsius capiendi mora sustinebatur, et cum singulos cum ipso positos ille plenus discriminibus callis turbaret, solus inter pericula timere non nouerat quem spes uitae certa comitabatur. interea illa quae itineris eius fuit semper praeuia et in apparatu diligens praecessit fama et tanta Gallos insignium eius relatione conpleuit, at quasi superni numinis aduentu aut praesentia turbarentur. concurrebat omnis aetas et sexus et quos a uicinitate uiae ipsius longa interualla seiunxerant ardor animi proximabat. quicquid habuit quisque pretiosum obtulit et, si non habuit, aliunde mercatus est: patria ubique, ubique opulenta diffusio. inemptis dapibus mensae cumulabantur peregrinorum et illis, quas nisi conparatas incolae habere non poterant, escis sine pretio utebantur externi. tunc quoscumque indigentum repperit, illis quae erant donata dispersit. domi forisque pascebat miseros, neque [*](1 audistis L ad B 2 pontifii B dicessit T ex ex et T 3 distenatur B _4 tempore Schottus et Sirm. 5 marcius TV 6 canani∗|tibus T 8 exsuperat LTV 9 ergo] igitur Boll.. 10 diseres (es corr.) B 11 nec cibi] ne tibi B sustenebatur B 14 spe L, res Schottus comittabatur B 15 pretxia LTV 1T aut om. LTV preaentia B 19 seinncxerant BLV proximabatur B 20 preciosum B 21 patri B, patriaque T ubiquae om. LT et Sirm. opulentia L inematia BV1 22 cilolabaBtnr B conparatus LV, compatus T 23 inoolae inclusk Schettus poserant Ll 24 indigentium T et Sirm. reperit T ) [*]( VI. ) [*]( 24 )

fieri potuit, ut quod ad ipsum delatum est pauperum usibus subtraheretur.

Hoc ordine mira celeritate Lugdunum ingressus est, ubi Rusticius tone episcopalem cathedram possidebat, homo qui et in saecularis tituli praefiguratione sacerdotem semper exhibuit et sub praetexta fori gubernatorem gessit ecclesiae: qui trans Rhodanum fluuium aduentui ipsius spiritalis laetitiae copia repletus occurrit, causam commeationis inquirit, quae essent astutiae regis edocuit quem ne inopinantem obiectionum aut responsionis calliditas inueniret, intra penetrale pectoris certaminum se prolusione firmabat. quem postquam Gundobadus terrae illius dominus uenisse cognouit, "ite" inquit ad suos "et uidete hominem quem et meritis et uultu semper ego Laurenti martyris personae coniunxi: qui quando nos uidere uelit inquirite et cum iusserit inuitate". mox ad eum omnis Christianorum principis adsistentium turba confluxit, qui affatim admiratione capiebantur, quod illa tot linguarum fama tam minorem se in isto, quamuis esset ampla, monstraret, cui numquam sufficeret paupertate sermonum, quamuis ditior iusto esset in reliquis. constitutus ergo uidendi. regem dies: ad quem cum ingressus est, salutauit, et sua utrique uisione laetati sunt. dedit summo uiro Victori licentiam, ei iuberet ipse, principium legationis ordiri: qui ad illum omne pondus rettulit, ut fuit ad cunctam humilitatem paratissimus. [*]( re 1 ipsum T in ras. 2 subtrahetur L 4 rustdcus lugdunensis ris archi T m. rec. in mg. qui V s. I, 5 saeculam B, singularia T 6 gubernationem T et Schottus 7 rodanum BLTV 8 inquiret B 10 penitrale B 11 formabat Sirm, gnndobadus BT, gondobabos LV 12 inquid B 14 laurentii L TV coninncxi B, coniunxit L 15 uidere uellit B, nelit uidere LTV inquiritae B indicate coni. Schottus 16 omnis V principi Boll. 17 cui L1 18 tam] tamen Ba- ronius 20 constituto B, constitutis Tl, constitntos ud constitutus L uidendi ex gaudendi T corr. 21 at L 22 uterque Sirm. 33 iuueret B principium (in ita ras.) V 24 retulit LTV )

E uestigio decus Italiae antistes noster talibus uerbis regem coepit adfari: "inexplicabilis mihi dudum, probatissime princeps, uestri amor inposuit per iter istud contra naturam et tempus bella suscipere et crustati montis pericula non timere, quibus dum in metallum aquas artauerit, coagulatum ex liquore minatur exitium. transcendi alienis mensibus ninguidos saltus, posui gressus quos in suis locis uis frigoris obligabat, postremo mortem non timui, ut tibi celer praemium aeternae lucis adferrem. inter duos optimos reges testimonium in caelestibus dicturus adhibeor, si quod ille misericorditer postulat tu clementer adcommodes. munus repromissionis dominicae aequa lance diuidite, et cum ambo amplius habueritis, damna nemo lugebit. certate, duces inuictissimi, et alterutrum uos exequendo praecepta mystica superate. in qua conflictatione sic brauium uictor accipiet, ut uictus praemium non amittat. sequimini consilium meum, et ambo superiores, ambo pares extabitis. redimere cupit ille captiuos: tu sine pretio redde genitalibus glebis. mihi credite, nemo uberius in hac causa, nemo maius accipiet quam qui nihil acceperit: defrudabitur praemium partis illius, atque ad tua conpendia lucrum transit alterius, si quos et uendere gloriosum est donare disponas. pro quantum dispendii de pollicitatione diuina offerenti aurum in hoc negotio, si remittatur, infligit! uel quantam pauperiem, si suscipiatur, adportat ! diuites exercitus tuos faciet contempta pecunia, adquisita mendicos. audi Italorum supplicum uoces et de te praesumentium preces serenus admitte. audi Italiam numquam [*]( 1 antistis B 2 iam dudum Sirm. 3 iatum T1, illud L1 4 montes V* 5 coagolatam B 6 m|sibus (si in ras. corr.) T ninguido LV 10 si] sed T tn] ut T 11 accocii modes T repromisionis TV 12 dinite B com L\' 1 13 lugebat T1 ezsequenda TV \' 14 conflectatione B si" V 16 patres V exstabitis TV 17 redemere B 19 acciperit B premium B 20 ad] at B transiet coni. Schottus 21 nindere BLV disponas aonare T 23 infligit scripsi, infliget libri suspiciatur L 25 medicos V italiorum T 26 praesamentam Sirm. praeces B adi L ) [*]( 24* )

a te diuisam et multum de animi tui clementia confidentem, quae si una, uoce uteretur, haec diceret: quotiens pro me, si reminisceris, ferratum pectus hostibus obtulisti? quotiens pugnasti consilio, ne bella subriperent, ne aliquis meorum duceretur in quacumque orbis parte captiuus? quos nunc detines, tu nutristi: dolose mihi uirtus tua beneficium praestitit , si quos ab extraneis tutatus est custos inuasit quis catenarum nexibus inpeditus durae sorti non uberiores lacrimas exhiberet, cum se ad condicionem liberator inpelleret? quis se subduceret, cum armorum tuorum crepitus audiretur, in quo in necessitatibus tutissimum habuere perfugium? elisis collo manibus matrona sublimis, cum traheretur ad uincula, promisit sibi uindicem te futurum. uirgo ab stupratoris insidiis pudorem suum tibi credebat displicere posse si perderet. in summam, capti sunt quos nemo fugientes inuenit. agricolarum laboriosae stirpes et duris exercitatae ligonibus suboles, quos per terram suam pascit infabricata simplicitas, cum loris colla necterentur et palmas uinciret arta conexio, nihil pro defensione sua aliud clamitabant: scimus et euidenter agnoscimus, nonne uos estis Burgundiones nostri? uidete, ne ante pium regem quae facitis excusetis et illa urbanorum consuetudine crimina subprimatis. quotiens istae quas ligare praesumitis manus domino communi tributa soluerunt? nouimus quia ille fieri ista non iussit. hac auctoritate miseri pro solaciis utebantur. multos tamen integritatis tuae fiducia fecit interimi, [*]( 1 confitentem B 2 quoties — l. 24 iussit inclusit Schottus 3 reminiscerea\' B pectum T1 4 subriperent (sub in ras.) B, uls subreperent Boll. aliq L eorum Sirm. 5 parce T 6 nutristi] nosti Schottus, nri B dolosae B pstati T 7 custus B 9 exhiberent T\' inpleret L 11 perfugium] praesidium Sirm. 12 cum ex con T corr. 13 uindem T 16 s∗tirpes (p eras.) L exercitate V, exercitare T soboles L TV 17 4oloris L 18 uiBciret in ras. add. V m. 1 connexio TV 20 burgundionis B 21 facites eicusetes B1 orbanorum B 22 subpremates Bx, supprimates F1 iste quos T legare B praesumites B1V1 23 illa Tl 24 solatiis BT ) dum capti superbius responderunt redde ergo residuos patriae, redde origini, redde gloriae tuae. antiquus dominus prouinciam diligit, quam et modernus amplectitur. remitte quamuis ad alienam dicionem, qui se et ibi positi tuos esse cognoscant. parum enim gratiae inpendimus illius imperio, cuius misericordiae nil debemus. uacua sentibus illam quam bene nosti Liguriam et reple culturis. quantum muneribus tuis obnoxia sit intellegit, si faciem suam aliquando cognouerit domesticum tibi semper est indulgere supplicibus, sicut superbos obprimere. sic in utroque fortissimos, ibi per gladium, hic per temperantiam triumphos adquires. nostris nostrorumque mouere fletibus. sic in successione regni istius legitimus tibi heres adcrescat, et per spem adultae progenies ad Burgundionum gubernacula reuiuiscas. et licet hoc deo tribuas, adice et illud, quod nec hominibus externis istud inpendis. iam tibi Italiae dominus etiam necessitudinis adfinitate coniungitur: sit filii tui sponsa Latia largitas, absolutio captiuorum: offerat pactae suae munus quod et Christus accipiat". haec cum dixisset, commonito sancto collega Victore surrexit, et usque ad pectus regium lacrimantes et cum omnibus propter adstantibus capita submiserunt.