Dictiones

XIII. DICTIO [QVANDO PATERIVS ET SEVERVS TRADITI SVNT AD STVDIA.]

Si nauta secundis flatibus feliciter humidi directum transit itineris, si bellatorem ducit successus melior ad triumphum, si per rhetoricos campos litterarum miles iudicis fit fauore sublimior: nostrum est hodierno die momentis paribus gaudere. de themate. quid mihi est cum ingenii mei publicata et degeneri paupertate ? ecce de susceptae dictionis messe ditescimus iocunda sorte, quando relatorem meritum relationis amplificat [*]( 1 cupit B 3 suggeritur] aaperetur B (sed m mg. ct fere ab- rasum) b 4 tuto b immutatione T reUgente Bl, a relegeute ud relegenda fort. 8 peoodibus B1 similis B1 quales B 11 conditio LTV 12 meliores Bl i T 13 remedia Tl ) [*]( XIII. Quando - studia. Scholastica aeptima inscr. Sirm., de Senero et Paterio inscr. Schottus; ituer. om. libri 18 iteneris B triunfum B 19 retorious BT campns B indicit L\' 21 thematae B quis L pullicata B 22 etoe B ditiscimus B 23 quando B s. I. anplificat B )

et actorem causa commendat. ubi est pauor, qui nos sibi propter inperitiae conscientiam subiugabat ? ubi frontis trepidatio,, usu et exercitatione fragilior ? obliuiscimur meriti nostri, dum claritatem loquimur alieni. nunc discimus potentes et alios esse, UOB facere, quando tantum et fama nobilis dat praeconi. nihil mihi cum dubiis. splendor laudantes inluminat et inmersos tenebris, si eius meminerint, sol recludit. sed rursus hilaritas iungitur cum pauore et fit socia exultationis trepidatio. quando inpar modicis sufficit in supremis? nam qui claritudinem non stili luce commendat obnubilat, et sicut ingenio facundorum crescunt modica, ita siccitate deuenustantur amplissima, et nisi aestimatis uiribus adgrediaris sarcinam, subiacebis. ecce Paterius et Seuerus, ornamenta curulium et parentiua uocabula purpurarum, eruditionem originariam in ipsis uitae praestolantur exordiis, dedignantes non studiorum diligentiam cum sapore lucis haurire, quos indiscretis temporibus diei natura donauit et litteris. pro quibus quid parentum decora, quid insignia uetusta nonus mentibus relator insinuem ? leuabor hoc onere, si fastus pro me, auditor, interroges : mecum centuriae, mecum campi sollemnis illa uociferatio, mecum Seuerum et I Paterium et aula ueneratur et curia: quorum quamuis familia meruerit scipiones et trabeas , seposita tamen ad tempus dote sanguinis, quod occasum per dignitates et post sepulcra nesciunt, moribus exegerunt. mentior, nisi uiuit Paterius in opinione doctorum et perenni aere formatus illam [*]( 1 auctorem T causa] creatura T 4 du V 5 fama] forma L 8 aotxa B 9 in modicis LT, immodicis V, et moiicis Ph sup̃mus L1 qui T s.l. m. 2 11 criscunt B sictitate B anplissima B 18 coralittm L 14 porpurarumB origenariam BV, origenaricn L 15 praestulantar B stuodioram B 18 lacu aurire B, haurire lucit LTV diei LPTV, die B, dei P (s.l.) b 18 inrigna L* nonos ex nonae B corr. laoabor BP 19 onere 6, onore P, honore BLTV faetos B b interrogis B mecum centoriae om. Sirm. 20 aollempnia T 21 pat̃riũ (r in ras. carr.) L uenerator B 22 meruit LTVh 24 sepulchra LPTV exigerunt B . aiaet B 25 perhenni T ) [*]( VI. ) [*]( 90 ) eloquentiae palmis nobilem inter peritos praesentat effigiem. horum prosapies adhuc quidem parua, iam maxima gemmata pubescentis flosculi ora praeferens, uocis praesidium, quod exhibebit, inplorat, hoc taciti poscens allegatione conloquii. iuuate paruulos, quos habebitis patriae mox parentes: inpendite praesidia defensoribus et pugnate pro teneris, ne maturiores aeuo subcumbamus pro uniuersitate bellantes. scitis quae domus pro generali calamitate desudet, cui debeatur pro communi securitate litatio, a qua fluxerit quod inter aduersa inter uos ciuilitas non uacillat. debet uobis origo nostra hanc tributariam functionem, ut semper nutriat patriae suae sine intermissione custodes. ergo si nota uobis sunt bona germinis nostri, inserenda suggerite, ut quod nitet in semine cultura melioret, habeat cespes radici obsecundans poma, quae tribuat non sunt peregrina, non fugitiua quae poscimus. si Eleis et Olympiacis conflictibus nutritur eculeus de parentibus aestimatus, nos adhuc proficientium creatorum muniamur exemplis. uobis tantum praebuerunt obsequii res secundae, quando propugnatorum uestrorum et adolescit posteritas et adhuc patris auique tutela non deficit. ergo his stimulis incitatum, doctor. uenerabilis, suscipe uniuersorum uoces afferentem et genitalis soli allegationibus benignam praebe conscientiam: respice de te iudicia nostra et eleuatus consideratione meriti parem te multorum forma sententiae: labora ut munitio nostra te instruente solidetur et, ne inimica arietum uincat inpugnatio, tu muris patriae studiorum arma coniunge. scimus quorum [*]( 2 horum Sirm., morum libri 3 pubiscentis B Ius- coli B 4 tatici L1 ut uidetur alllgatione B 6 iubate B 6 maturioris B 7 scites B 8 desudit B debeatur (r ita ras.) B 9 litacio B 12 intermissionee T1 14 habea B cespis LPV, oispal B obsecundas L1 15 heleis LP TY 16 olimpiacis LPTV 17 proflcienciam B 19 adoliscet B pcosperitas L 20 totela] titola B deficet B stimalis BT, stimulisstadiis LV (nisi quod studius L1 exh. uidetur), stadiis Pb 21 et — nostra om. Sirm. 22 alligationibus B 24 sententis elabora PTV, seientiae labora B maio B in te L instruente*** L, sustinente Sirm. ) tibi suboles committatur: prouide ut quod natura ualidum peperit confortet industria. ducis erit, non originis, si de uiri fortis stirpe editus habeat inter bella formidinem. sufficit te sic instructionis tuae sudore crescere, ut praesentes pueros formam ueterum fortis optinere. sed dicas forsitan: licet te professio sanctior urgeat, me in istis non habet cura postremum. ego sum, cui Paterium filium mater et uirgo sacri fontis aluus effudit: ego in animae eius secunda natiuitate aut recreatione sum genitor. ergo peculiaris eruditionis eius me prouisio respicit, cuius pater et inter caelestia sum uocatus.

XIIII. DICTIO IN LEGATVM QVI PATRIAM HOSTIBVS PRODIDIT.

Si excellentius crimen est, quod digna ueneratione persona conmiserit, habetis, iudices, in uno homine duo diuersissima et proditoris meritum et sacramentum legati. sed uincitur in ipsis uox superata primordiis: facinus uix credo, quod arguo. quis aestimet in uocabulo integritatis consummatam cecidisse perfidiam. cogimur dicere, quia nil mali aut proditor metuat aut uerus legatus admittat. quid accusationi meae pro innocentia nomen opponis? insequentem posses effugere, si esses meritis quod uocaris. nemo cautius malus est quam qui absconditur sub appellatione pietatis: tutum est iniquitatis [*]( 1 sobolee LTY comitatur LT1V proinde Pb, om. Sirm. 2 dncit B origenis B 3 ueri B styrpe BL sufficet B 5 opitinere B lacet Ll 6 sancti*or (t eras.) L, santior Tl 8 saluus B, alius L nlnatititate B 9 eius om. B 10 respicet B eelestia B.. ) [*]( .\'XIIII. 14 tradidit T; Controuersia prima inscr. add. Sirm. 19 cecidisse* (t cras..) L 20 quia] q T 22 pouea Pb, poHis BLTV essis B1L1. 23 meritas b nocares B 24 piaetatis L,.. ) [*]( 80* )

exercitium, quod honestatis tegitur indumento. facessat propositum praestigiis potius quam mente constare: eneruata defensio est, quae nudi honoris nititur nihil ualitura testimonio. ut nocentior, contra patriam existeres, uiam tibi consilia nostra pepererunt: nos egimus, ut fortior hostis, dum propugnatorem quaerimus, appareres: non sentiremus quae inrogasti patriae inimicitiarum pondera, nisi sumpsissent ab amicitiarum religione principium. externis aduersariis sine labore congredimur: inerme pectus inuenit qui de gratiae fruge in affectum prorumpit inimici: egimus foederis tempore, ut generalem aduersarium quid grauaret patriam non lateret. iste enim. cognitorum splendidissimi, si neglegentius in suscepto functus officio per animi taedium sociorum commodis institisset, capitale mereretur exitium: quale est enuntiasse hostibus interna patriae, pro quibus segnius certasse sacrilegium fuit? quibus sunt expianda tortoribus, quando illud perdideris, quod nefas est non iuuisse? quantis colorum uarietatibus et urbanitate letali ad hoc perductus aestimatur, ut legati personam putaretur inplere? solet uirtus, quae innata non fuerit, cura et nutrimentis institui et transire in affectum quod feceris. studio falsitatis: usu honestatis robur adipiscitur qui bonum sub diuturnitate mentitur. seruasses adhuc beniuolentiam captiosam , nisi inspexisses laedendi callem legationis claue reseratum. tale est, ac si aegris sub febrium iactatione languentibus adlaturus salutem curator adueniat et animam in. penetralibus suis sub medicinali specie exclusurus inquirat: quis, rogo, huic non pandat secreta uitalium et in quibus adhuc locis uigor subsistat adnuntiet? facilis extinguendi ministratur occasio illi, a quo sanitas postulatur. sic te, inpurissime hominum, aduersus nos intimorum reseratione [*]( 4 existeris B 5 peperant L pnrgatofem L 7 inimieiarum L 11 graueret Ll 12 si] sine L 18 conmodis B 16 prodideris fort. 17 iuui*sse (a eras.) B, iuuisset L 18 laetali B, loetali LV 20 et transire—falsitatis om. Bl add. corr. in mg. inf. 21 robor BLT1V 22 seruasris B 33 copiosam T* 24 reseraram L iactione T1 96 snia B s.l. 28 extingendi B 29 ministrator Lb 80 hominum Pb, omnium BLTV ) muniuimus. ei uestro nunc, cognitores, pendet arbitrio, si qui peccatis uicit uniuersos non debet omnes reos superare suppliciis. nascituras in posterum culpas incidite: eueniet ex unius cruciatu generalitatis emendatio. genus pietatis est circa hostem patriae esse destrictum, ne, dum prouocetis parcitis, ad incrementum uitia prouocetis.

XV. DICTIO IN NOVERCAM QVAE CVM MARITO PRIVIGNI ODIA SVADERE NON POSSET VTRISQVE VENENA PORREXIT.

Adest, iudices, nouerca, quae ut satisfaciat odiis, non parcit affectibus, quam ne priuignus euaderet, elegit miscere eius casibus quem dilexit, quae saeuissimarum more beluarum de confusis mortibus tesseram fecit, dignos leti sorte aestimans quicumque cum inimico illius potuere trucidari. ruptis repagulis accepit furor eius exercitium, quasi neci deputatum perimens quicquid occurrit. generalitati perniciosa esse desiderans, nisi defecissent toxica, adhuc ira crescebat: hausta sunt a duobus uenena quae repperit: quod in aliorum seruaretur exitio non remansit. heu! quemadmodum gemuit defectum poculi, cum cadauera pauca conspiceret, indignata sibi quod de funesto liquore plus defunctis, quam quod occideret, dedit. quaesiuit de extinctorum uisceribus pretium [*]( 1 cognitoreB pendet Tb, pendit LPV, «plendit B 2 uieet B reus B 4 emendacio B plaetatis L \' 5 districtum PT parcits PT20, parcetis BLV, paretis T1 i. ) [*](XV. 8 que B, qui 6 9 posset t, possit BLTV \' 10 porrexit) Controuersia seconda inscr. add. Sirm. 12 preuegnus L , 13 seuissimarum B 14 laeti B, loeti LV 15 poture L 17 perims Lx occurret B, occurreret coni. Schottus generalitate L 18 aufta B 19 ad nobis B reperit LT ,20 gemut B 22 fenesto B 28 quesioit B ,\' - )

mortis alienae, si licuisset, abstrahere, ut plurimis per guttas fata dispergeret, ut animarum penetralia uirus nobile possideret. ante experimentum perniciosus effundebatur humor in poculum: fecit eam quid perdidisset agnoscere, postquam de sucis abundantibus pauoos extinxit. ubinam gentium fuit animus coniugalis diligentiae ? ubi maritalis sacramentum copulae ? plus egit priuigni quam tori recordatio: dum inmanitati obsequitur, effugatus est uiri praesentis affectus: credidit in quocumque uiuente priuigni remanere posse substantiam. lucem uoluit profana confundere et humani generis messem mundo labente succidi, quicquid in occasum potuit ire praecipitans, ueternis Erebi legibus diem nostrum cupiens scelerata submitters, ne illum uel post inferna odiosus inspiceret. quantis gradibus et profectu scelerum ad uenena descendit? diu exitium distulit, quod aliquando in tormentis constituto ingessit uice beneficii. ante flagris fame frigore inimicum corpus adflixit: postrema est in nouercali indignatione necis exsecutio. uellem in accusatione, iudices, diutius inmorari, nisi facinerosae poenam prolixior lingua differret. nolumus quas peroranti conceditis ut addicenda in luce mereatur indutias. quotiens, scelestissima feminarum, subdolis priuignum fouisti (matrem) mentita conplexibus? quotiens innoxiis potionibus egisti, ut de manu tua mortem securus acciperet? capta(sti) sitis tempus et bibendi necessitatem: (te) forte, ut citius letum porrigeres, exorabat: habuisti misericordis opinionem priuigni desideriis obsequendo. quotiens matrum loca tenuisti, ut nouercam tutius exhiberes? solet, libertatis [*]( 2 facta T1 possederet B 3 experimentũ L tũ add m. 2 perniciosos L 4 eam L 5 succis PT habundantibus T 7 thori BLPVb 12 herebi BLPT2V, bebrei T1 18 illam Pb infema (in in ras.) V odiasus V1 14 ad u.] aduens L 15 disoendit B 18 necis - accusationẽ I. L add. L\' uellim B 19 fscinorosae 6, facinerose BV, facinorose LPT I 20 concedetis B 22 matrem Pb, om. BLTV complexibus (complexibus F) mentita LTV innoxii///s B 24 captasti scripei, captata Ubri te addidi, om. libri 26 laetum B, loetam LV porrigeria B 27 totias B ezhiberis B ) praesules, in coniugali consortio unius subolis ut commune pignus adtendi, dum affectio quam pater obtinuit transit ad filium: decedentibus matronis uirorum prouidentia, dum ad educandam posteritatem curarum participes quaerunt, sic nouercas inueniunt. saepe tamen sub hoc uocabulo mater accedit eo cautior circa germen alienum, quo sollicitius nomen tragicum uult uitare: genetricem munit securitas et sacramentum nominis sui. (sunt) quae etiam misericorditer creduntur irasci. uestras, infaustae, blanditias iure respuimus, quibus per fucum malitiae interna uestitis. erubesco, cognitores sanctissimi, damnatam meritis suis diuturna inpugnatione sustentare: non est anceps sententia, quam labore suspendo. utinam exquisitis effugetur de luce cruciatibus et lentis secta uulneribus existat superstes corpori suo! non uno tempore de propriis sedibus nocens anima pellatur. in affectum reduciter puritas, quotiens generalitatis oculos expiaueris cruce noxiorum.

XVI. DICTIO IN EVM QVI PRAEMII NOMINE VESTALIS VIRGINIS NVPTIAS POSTVLAVIT.

Creditis, indices, per hunc uictoriis lamenta misceri et triumphorum saporem displicere de praemio? aestimatis offendi deos in effectu rerum et deduci ad paenitentiam numina, quae uota inuerunt? adest hominum nequissimus, qui gemere nos imperat, quod patriae nostrae uicit inimicos, qui consummatis [*]( 1 sobolis LTV 3 promdentiae fort. ad educandu B, ad I deducandam L 6 qui eollicitus L 7 traiecum B, traicum L 8. I. uitare] nincere Pb genitricem BT mnnet B 8 sunt addidi, om. libri qua L* 9 infaustae scripsi, infansta libri 10 neetites B, uestistis L\' ernbesco (s ex o? in rae.) L cognitoris B 11 damnata L 14 exsistat B snperstis B 15 appellatar B, uellatar Sirm. redncitar (nr ex as corr.) T ) [*]( XVI. 18 nomine praemii T 19 postulauit] Contronersia tertia insor. add. Sirm. 00 uictoris L* 22 ds B didnci LV - penitentiam BT nomina B 28 nota inbenmt B, uocauerunt L* homo Sirm. 24 inimicus B )

proeliis, dum laboris pretium flagitat, et hostes et bella commendat, qui exhausts putat laboris esse suffragia, nisi quae iratis caelicolis conferuntur, ut possit ciuitas eius perdere quod. per ipsum creditur adquisisse. confidit genium bellatoris pictis tabulis et imaginibus non t eneri nec requirit ut seruetur saeculis aere formatus: sola. opinatur esse gaudia, quibus euenit munus adulterii. si ad hoc te casibus obtulisti, ut pro sudore tuo nominari pudeat quod requiris, nos non possumus scortis debere quod uicimus. non pio amore bella gessisti, qui post aduersarios in ciuitatis medio cum pudore congrederis : sine causa. hostes depulisti qui eorum uicibus fungeris in triumpho. habuimus statum honestatis liberum, dum casibus subiacemus: fugienda est uirorum fortium felicitas, per quam iungimur miseriis subditorum. etenim, curiae lumina, per minutias scelerum hunc opinamur ad inmania uota perductum? quantis gradibus exercitatum facinus peruenit ad hoc ut uitia laudibus mercaretur P credebamus eum, dum uitam in tentoriis ageret et ad insignia roboris duris corpus successibus inuitaret, ciuico amore constringi, ut per militiam eius nec incendium urbes nec sacras corruptela uirgines possideret. iste enim emit tot uulneribus, ne alter facinorum fruge potiretur. quid tibi debeam, crudelissime hominum, datur intellegi, per cuius beneficia superati exitum uictor ingemisco. dicite, praesules libertatis, quem potius habuimus, qui animos nostros possedit, in tubarum clangore terrorem, dum ferri seges, equorum fremitus minaretur exitium P credo, ne libera patrum colla catenarum rigor adstringeret, ne inuiolabilis matribus pudor in ciuitatis excidio deperiret, ne uotiua uirginitas sacris mancipata culturis [*](1 dũ|dum L hostU B 3 ceUoolis B 5 immaginibus B requiret B 6 secalis B .7 minus T1 9 pio] pro b et Sim. 11 htotis B \' 13 casibus (Ie casidius?) L corr. 14 nec enim fen. 15 minutitae T 16 Puenit Y 90 urbes scripsi, urbē (8 in ras. eorr.) T, urbis BLVb tiirginis B \' 22 poturetur L 23 beaificia B, 84 dicite (alt. i in ras.) B praesulia M 25 animus B poeaidit B 36 ferria egis B fremitu b 27 crede B I. I. 28 matrtl ex matribus T corr... in om. Sirm. ) praedonis igne raperetur, ne famula castitas hosti pretium fieret insultanti, ne corporibus ex humana condicione liberatis uis inimica subriperet et aduersariae pudicitia libidini ad ultimum deducta seruiret. quaero a te, heroa magnanime, quid de patria tua mali depuleris, si haec quae timui uictor optasti, dum mortes hostium ictibus tuis numinum fauor addiceret. percontor utrum poposceris superos in illa necessitate fautores ? si fecisti, perfunctus periculis sacerdotibus eorum pro debita oblatione minitaris? si non adhibuisti pia uota certamini, quid tibi debeo, quem sine precibus suis generalis prosperitas comitate liberauit? si intellegis, multum est quod debes numinibus, si studuerunt supplici: maius, si dederunt uictoriam non petenti. credo, digressus e proelio loco principe delubra ueneratus es et ibi gratiam retulisti, unde praedam feriatis manibus certas abripere. uereor ne templis nulla face consumptis ducat uestalem uirginem sors secunda captiuam.

XVII. DICTIO IN EVM QVI SENI PATRI CIBOS SVBTRAXIT. DATA ARATORI.

Nescio, iudices, utrum inueniatur poena, quae criminibus satisfaciat inpetiti. interim deest linguae copia, quando facinoris nouitas superat arguentem. iste est filius qui grandaeuo [*]( 2 conditione libri libertatis B 8 et B I. I. pudi. citia-eroa om. Bt add. corr. m mg. vnf. 4 eroa B, heros b in mg. magnanimę B 5 depulia T 6 mortea Sirm., mortia Ubri hostibus L\' hictibua T addiceret Sirm., addiserit BPTV, addi**cerit (di eras.) L, adijceret b 7 perounetor BT, percontur L* faactores BTl 9 minitaris B habuisti L certaminis B\' 11 Hberabit B intellegistis L\' 12 numibus LV studerunt B supplicii L\' 18 plio JB . B \' 14 uenerat\' in tus corr.) B, ) [*]( XVII. 18 sini L\' patrice boa B 19 damta B Aratori] Controuersia quarta inscr. add. Sirm. 20 criminibus** L 21 oapia B\' 22 grandeuo libri )

patri, cum posset praebere alimenta, denegaui, id genii sceleribus suis adsocians, ut esset patre incolumi parricida. putas euasisse te debitum de non inlata genitori morte supplicium: ut esses nocentior, pepercisti. potuisses cruciatus, quos intuleras,, ultimo patris fine concludere, si medica manu iugulum praestitisses: prima est malorum tuorum adinuentio creatoris proprii exitium nec remouere ut pium filium nec ut crudelem decet inferre. quid est quod inter utramque uiam, exquisiti inuentor periculi, neutram sectatus pasceris promulgata tabe genitoris? uixit te procurante eo infelicior pater, quod mori te procurante non meruit. nemo, sanctissimi, dubitat mundi istius mala aduocata nece sepeliri et communem sortem uotum esse inter aduersa constitutis: necesse est optari quod modum ponit amaritudinis. rogo, quibus est beluis conparandus qui procuratione sua infert dura sine termino? cuius doli, dum manus abstinet ab auctore lucis, leto commutanda pepererunt? iam erat genitor istius annorum fasce contritus: iam per tremenda senis membra aeui depopulatio uestigia olim robusta subuerterat: iam diuturnitatis morsibus in rugas, quae declarabat hominem, forma uergebat: non tamen sine spe subsidii ad maturitatem peruenerat, cui iam maior suboles adridebat. potiori fiducia ad uictum congregata dispersit quem semper scimus horrea sua in pignoris alacritate posuisse. omen putauit cogitare de substantia cui existebat natus incolumis, ad gelidam canitiem hoc putans posse sufficere, quod reparatus in [*]( 1 pouit B scelebus B 2 **ēet L iseolnmni L1 y y 4 innocentior Sirm. peperisti Tx 5 manu iugulū medica V, manum tnoram ingnlam media L m ras., manu iugulum medica P, manum iagnlo medicam Sirm. 6 prestetisses B tnor V in mg. add. m. 1 creatoris/// L 7 exitam Ll 8 utrumque Bx 9 innentior B neatrum Bl, necntram L promnlga Ll 12 aepiliri F 14 amaritudini forl. 16 antore B, actore T laeto B commnlando L1 17 face T, face LV, falce P 19 diuturnitates LT1V rogas B 21 ma**turitatem L tnboiis B, soboles LTV 22 qm T* 28 in** L omen] on* T potanit B 24 exsistebat B gelidem T\' 26 potaM B ) prosapie annis uiridioribus non merebat, cum repente egregius iuuenis tali patrem securitate nudauit. uellem paulisper, uenerandi cognitores, ad hunc uerba conuertere: sed reor perire monita, quae profligatis moribus exhibentur. putamus, uenerandi hominum, ad hos usus prolem cuiuspiam magisterio peruenire? sufficit germini institutio naturae, quando quod solent facere doctores infundit eorum pectoribus lex humana. non est ei accidenti bonum debita conplere, nec deesse potest ratione praeditis quod auibus probamus insertum. uersa uice aquilas legimus fetuum ministerio pasci, et beneficia parentum, quae inplumes nati, quando ouorum tunicis exuuntur, indepti sunt, quadam districts aequitate restituunt. non putant uolucres esse liberum accepta denegare: quale est ingenium quod circa diligentiam suorum alites nescit imitari? transeo multiplicibus exemplis luporum rapacitates: ieiuno escas parentibus ore deferunt et inpasta uisceribus fera ad creatores suos currit ore locupleti. uos perpendite conscientiam rei, quali poena digna sit quae inusitata conmisit, quia propagantur inpunitate uitia et, nisi iudicantem censura succurreret, peccandi uis per generale corpus exiret. [*]( 1 pzosapiae BL ueridioribus B merebat B, peribat LTVb 2 securitatem L uellim B panlisper] facilis per B 8 cognitoris B, genitoris L1 sed reor] sedicio B, an sed scio? 4 potamas B 5 hos usus] ocoisna B 6 institati B 7 dootoria B infondit B1 petoribus B 8 adadendi B de*esse (c eras.) L 10 aliquas T parci B beneficium Sirm. 11 quao scripsi, quod Ubri inplnmis B °uorum (o a. l. m. 2) L tonicis B intecti Pb 12 equitate B 18 esse uolucres B adeepta B 14 aliter B a multiplicibus B 15 lnporem B1 rapaeitatis B ieinnio L* escar B 16 inparta L\' fera (e ex o? corr.) B curret B 17 digni Ba 19 iudicantium TY succurrerit V* uis uis B . )

XVIII. DICTIO IN TVRANNVM QVI PRAEMII NOMINE PABRICIDAE STATVAM INTER VIROS FORTES DEDIT. DATA ARATORI V. C.

Quamuis, iudices, uirorum fortium effigies mansuro perenniter aere seruentur et per haec simulacra nesciant obitum uel sepulti, quamuis in aeternitatem migret per has artes imago mortalium et angustam humanae naturae legem uincat industria: tamen uirtutis pretium nec parricide aliquando meruit nec tyrannus exsoluit quando munus innocentium aut sceleratus elicuit aut oppressor libertatis ingessit? statua, uenerandi praesules, sudoris fructus est iudicio reddenda purissimi, ut in utroque congruus nitor nec suscipientem deuenustet, si indigno auctore prouenerit, nec, si conferatur inmerito, maculet largientem. si libera aduersus tyrannum uox est uitia detestantis, si licet sub tutore criminum culpas urgueri, dicam quod sentio. inter duos nefarios res honesta uolitauit et neutro munita praesidio, nec a quo procederet nec ad quem deflueret, cognoscebat. res dudum decreta fortibus et sanguinis conparanda suffragiis, ad quorum peruenerit iura, respicite, ut eam tribuat usurpator imperii et accipiat patris extinctor. quo me uertam, nescio: inter uirtutum tuarum, uenerande princeps, deprehensus abrupta nescio, utrum adcusem quod tyrannus es an quod honoras praemio parricidas. utrique digni crucibus et de praesenti uita culleis effugandi. non creditis sufficere, uos debitum uitasse supplicium, nisi et tu quod non licet tribuas et ille quod non meretur [*]( XVIII. 8 forter L dedwit T 4 aratori u. c. TV, antorii L, aratori B; Controujeraia quinta inscr. udd. Sirm. 6 iudicis B .10 innocentum Pb 14 autore B, actore T, auctori Sirm. 16 ai licet] scilicet B, sed licet Pb .17 urgeri LTV nefarius B honesta* T. 18 presidio B procederet b, procederit BL1V, processerit PT* 19 deflueret b, defluerit BLT1V, defloxerit T2 21 eum Lx usupator L1 24 ee] 8 B 25 effugandi (i m ras.) B 27 set B meritar B\' ut uidetur )

acceperit iam dudum a te ista per audaciam praesumpta sunt, cum arcem iustitiae profligator intrasti, his ad dominatum euectus suffragiis, quibus in altero statuam contulisti. necesse est, amplissimi hominum, uniuersos fouere quod fuerint, nec utiliter nisi ab emendatis corriguntur excessus. prodigus frontis est qui punitorem mali credit facinorum sectatorem. iudicis conscientia constringitur necessitate secreti et non putat liberum condemnare in subiectis quod ipsa non dubitauit admittere. quantis successibus aut quam uariis incrementis ad haec, sentina criminum, peruenienti, ut tibi liceret ad sublimia peruenienti in tantum peccare, cum uelles, ut probrosos ad potiora statuis inuitares? tu libertatis saporem felle seruitii conmutasti : ille obsequia patri debita uertit ad gladios. quantum laudanda sint quae laesistis aduertite et feriato ore adcusantis quid mereatur pater et ingenuitas aestimate. tu absoluta colla iugo miserrimae condicionis adstringis, apud illum nihil praeualuit lex naturae: hoc tu circa patriam geris quod intulit hic parenti: in eo fortasse crudelior tu credendus, quod dura imperia sub uitali quadam morte dispensas nec illis, quibus est desiderabilis obitus, quasi medica manu praestas exitium: ille non passus genitorem in mundo subsistere pernici ictu eripuit uitam lucis auctori. nescio qua sint criminum diuersitate discreti: interim, si liceat, poena iungendi sunt. si te circa ciues alicuius supercilii tumor eleuasset, reum te designaret laesa communio et priuatae abiuratorem dulcedinis. inmoderata nuntiaret erectio. si ille creatorem toruo lustrasset aspectu genitore incolumi, habuisset meritum parricidae. uidete quid dignum his sit, qui ad delictorum fastigia « [*](1 acciperit B \' 2 iusticiae B 3 statfla T, statua V 4 aniuersus B quod (od corr.) T 5 correguntur B 8 condempnare libri 11 nellis B probrosus B 14 sunt V* lesiUtis libri . 15 pater et] patrum Pb estimare T* 16 meserrimae B\' conditionis libri 19 imperia dura T 21 immundo T 22 eripuet B autori B nesci° V sunt Sirm. 28 pesa B 24 tumor* leuasset T 25 te om. B in fine lineae priuate B 26 teruo] turbo B 27 incolomi B ) peruenerunt. nihil est quod residuum aut adflicta credat patria aut pater extinctos. facessat a nobis, principes uiri, argumentis acerbare conmissum. sufficiunt nuda reorum uocabula, nullo defensionis munienda priuilegio. addam sane delicto quaedam, quae sunt praecelsa reatuum, ne ulla res uideatur de actione subtracta, quam sagacibus, ut aestimo, uestigiis inuenistis. ambitur parricidae statua fortium uallata lateribus, et simulacrum, quod ant litteraria cura peperit aut Martius campus refudit, huius imagine posthabetur. duriter, si creditis,, ferunt tot nulla titulis nulla se ab effusore paterni sanguinis retributione distare et, si qui animabus reliquus uigor est, deflent praemia sua, quae adnisu roboris exegerunt. ubi honestas, ubi studii liberalis efficacia, ubi munus pro patria dimicantis, si aereas formas areis possessor exhibet et qui genitoris funus procurat optineat P uos tantum digna meritis exhibete tormenta, ne, si inpar poena impetitos addixerit, nec uobis debeatur laudatio directa censendi. uno itinere uita pellantur quibus paene par extitit sors delicti.

XVIIII. DICTIO DATA AMBROSIO IN ALEATOREM QVI AGRVM IN QVO PARENTES EIVS ERANT POSITI PRO LVDI PRETIO DEDIT.

Postquam, iudices, deforme aleatoris studium deductus ad exilitatem census euaserat et crescentem certandi curam [*]( v 2 principee P1 et Sirm., principis BLP2TVb 8 acebare B 4 minuenda T adam B delictu B 5 quedam PT, quodam BLVb 6 de om. Sirm. 8 litteraris Sirm. 9 imaginem LT p\'hr\'e (t. e. posthabere) T credentes B 10 ab effusore se LTV 11 reliquos B 12 premia B 13 efficatia B 14 arcis BTY, artii LP (cfp. 477,2); quas arcis fort. 15 genitores L obtineat BT 16 pena B\'T impetitos Pb, impetitua BL TV 17 directa] delicta fort, 18 poene B existet B aorbe B1 dilecti f B .\'. ) [*]( XVIIII. 20 data] dicta b alteatorem B 21 ludi pro T 22 dedit] Controuewia sexta inscr. add. Sirm._ )

facultatum defectus addixit, coeperunt a turpi praemio nec parentum sepulcra subduci, coeperunt expectari dubia casuum de fauillis et ridenda proponi contentionum momenta de lacrimis. ubi sunt qui dicunt perfunctas luce animas nihil cum huius mundi cultoribus habere commune et post saeculi segregationem diem suum habere translatos? ecce iam maiores istius prope quae obtinuerant sepulcra senuerunt et re ipsa per diuturnitatem requirunt busta iam tumuli: et tamen apud comisatorem inprobissimum adhuc creduntur in illis intentionis pretia non perisse. post longa uitae curricula fortuito nil debentes euentum manes iubentur expectare de tesseris: post profligatas, quas parentes tui per longam parsimoniam opes collegerant, post multa argenti aurique pondera, quae iutura heredem parcitas sub dimensione seruauit, urnas ueterum, ut essent in praemio tabulae, sterilitate deterior proles honorasti. si mausolea praecedentium minor posteri cultus ornaret, esset plectenda neglegentia et spectaret de illis poenam iudicibus, qui filiorum suorum mores in alienis cupiunt emendare commissis. pro festiuitate certa temporum lege redeunte, pro sertis et quibus animae pascuntur muneribus, credidisti nefas, si genitorum tuorum sepulcra dominos non mutarent. non tibi licuisset domos ultimas pro abducti ab hostibus pignoris tui redemptione distrahere. quaero quae sit necessitas quod alienum uideo in parentum tuorum cineribus possessorem: et nihil mihi aliud nisi ludus opponitur. o misera mortalium condicio, et cum denegantur desideria et cum infelicius conceduntur! quotiens creatores tui sollicitis deum mouere suspiriis, ne de huius usura lucis, quod infaustissimum creditur, [*]( 2 sepulchra LPY exspectari LTY cansuum L 3 monenta B1 4 nil T 6 translatus B 7 sepnlchra LPV re ipsa scripsi, de ipea B, de ipsu LTV 8 requirunt Bb, fiunt LTV tnmnlia LTV comesatorem LV, comeeaatorem T 10 fortnita B 11 exepestare TV 12 parentiB B colligerant B 14 particae L 15 stabnlae T 16 praecidentium B 17 negligentia BT m pascantur B credidistig L1 21 sepulchra LV dominus B 22 domas B abducti scripsi, abdueta Ubri 25 alius B mortalis LTV 27 creatoris BLb deu| L*, ) sine legitimo herede transirent? quotiens futuri mens nescia proximitatem mortis incurrerat de pallore progeniti? editus institutus eruditus ad hanc messem, iudices, ieiuna pudoris mente peruenit, ne in iure suo patiatur esse, postquam uniuersa perdidit, patrimonii largitores. damnamus in scelerato uoluntatem turpissimam: nam contingit forsitan, ut ad probos dominos priorum tuorum ossa beneficio lenitatis emiseris. communis est uniuersis defunctorum reuerentia et circa religionem sorte ultima conditorum dignam poscit humanitas uniuersa culturam: excellentius tamen maioribus nostris debita suprema redduntur, quos ita sibi ueneratio proponit ante oculos, ut dis credamus exhibitum, in quibus defunctorum mandata peraguntur. seruamus uniuersa quae iusserint, non credentes inpune contingere, quod de eorum fuerit praeceptione uiolatum. non inuenio nonum facinoris genus qua explicem nouitate sermonum. quibus fuit sacrilegium non parere, quale est eorum suprema domicilia pro ludicris uendidisse? credite, cognitores, stare ante oculos uestros tot istius atauos uindictae tempora praestolantes, quorum placatione mansura in posterum circa parentes diligentia poterit sine labe sanciri.

XX. DICTIO IN EVM QVI IN LVPANARI STATVAM MINERVAE LOCAVIT.

Semper uenerandorum iudicum ancipitem credimus fuisse sententiam de confusione peccati. ibi cognitoris, quo potissimum [*]( 1 illin B, sene b quotiens—progeniti om. Sirm. 3 ieiunia L .4 in om. L 5 dampnamas LTV 6 torpissimam B contiget B 7 lenitatis T . 8 relegionem B 11 su*prema (p cras.) B 12 diis PTb 16 est om. T 17 uBndediwe B 18 illiUB athaucs T uindictas Pb, uindicta et BLY, uindictā et T 19 praestulantes B . 20 saciri T1 ) [*]( XX. Iaeipit dictio B 28 locauit] Controuersia septima inscr. add. Sirm. 24 aodpitem L )

uergeret, haesit deliberatio, ubi dubia extitit sors delicti: nam definitionem aequitati congruam sicut uitia manifesta exigunt, ita obscura suspendunt. quando in luce est facinus, quid spei remanet addicendo? percipite, quaeso, animis et interna aestimatione tractate, qualis sit qui at uirginitatis oculos et lupanaris secreta uiolauit et in utroque sacrilegus nec flagitia ueneratur, quibus inimicam testem adhibuit, et castitatis pro-. fligat ruborem, quam indignis adsociat. expostulo a te, humani generis ostentum, qui leuitatem tuam ad erigendum Mineruae simulacrum religionis cultus adduxerit, dum integritatis hostem inlata de loci foeditate monstret iniuria: nec reuerentiam te exhibere Veneriae pollutioni clamat publicata corruptio. nesciunt peccandi terminos qui ad transgressionem sceleris excessuum amore prouocantur: modum in erroribus ignorant qui crimina excelsa moliti sunt. dum Dionem et Palladem, diuersissima numina, peregrinantibus mancipata sententiis in unum fabricata deridens arte coniungis, fecisti religione tua acerbius quod delinquis. res summo digna piaculo, miscere discordantia et in unum colligere, quibus nisi secretum praestiteris, contumelias inrogasti. creditis inueniri hominem de hac mundi gemina conuersatione neutrum tenentem et nec amicum uirtutibus existere nec fidum uitiis inueniri? solent aliquos erigere ad despicatum boni operis patrocinia culparum et qui de sapore laudis alieni sunt de licentiae fruge gratulari. at te quae istarum rerum inueniet sectatorem? meliori ordini manus contrarias adtulisti nec inprobis sinceriter obsecutus colla summitteris. odi, principes uiri, morum suorum remissos iudices, condemno qui per neglegentiam serenorum actuum in [*]( 1 dilecti BT1 4 addicendo B, ad dicendam B (m. rec.) LTVb 5 tractare Tl 8 roborem Bl ut uidetur humano L 9 exigendum T\' 12 pbublicata corruptio/// L 15 didonem B (m. rec.) b 17 coniungis (is in ras.) B 18 acerbins (us in ras.) B Bumma V1 19 collegere Bl 20 inneneri B\' 21 connersione coni. Schottus 23 dispeccatum B, despectam LTV 25 ad te B, adde B (m. rec. s. l.) b innenit Sirm. 26 inp*|bis L 27 snmmiteris B, sQmittis T1, submitteres b 28 condempno LTV in om. L ) [*]( VI. ) [*]( 31 ) dubium trahuntur: execrabilius tamen detestor qui in utroque deprehensi nulli exhibent stabilem conscientiam. pollicentur enim paenitentiae tempore honestati affectum quos fidem uideris exhibere peccatis. si te, scelestissime hominum, ante Veneris delubra positum stimulasset Mineruae recordatio, utramque potestatem male diligens ingenii tui memoria laesisset? fugisses illius domicilium, cuius aduersariam mente retinebas. qu honor est ibi eius statuam conlocasse, \'ubi dea pudicitiae potuisset commemoratione uiolari? nesciendo, infaustissime, gradibus ad fastigia execrandi erroris accedere, pene postliminio bellum inter caelicolas excitasti. uident illi oculi semper turpia, detestati iunctos quadam obscenitatis lege conplexus. dum procurante be interest lupanaribus captiuum numen, solus es qui ostendisti seruire humanae libidini superorum potentiam et illis eos constringi locis, quibus fuerint a mortalibus deputati. quam dissona erit in adolendis inpensa sacrificiis? unius oblatio numinis alteri dabit iniuriam. nam dum per prouidentiam tuam simplex puluinar gemina superoram potestas obtinuit et in una aede pudor et luxuria conuenit, neuter deuotionem nostram fauor aspiciet: quas tu habitatione miscuisti, nos propriis habebimus offensas sacrificiis. qualia erunt munera, quae gregatim portanda sunt per incestas et uirgines ? una offendenda est hilaritate et lasciuia placanda altera. inter uerbenas et tura hostiarum erit causa certamen et inde efficienda sunt irata numina, unde mulcentur. submoueo sacrilegiis prolixam narrationem : moras, quas in [*]( 1 dubitum L exsecrabilius TV 2 deprehensi B 8 poenitentiae BV honestatia Sirm. 4 scelestissime B 5 **ueneris (ue eras.) T 7 fagissis Bx, fagisset T adnenarium T1V1 8 qui* T 10 exigrandi B aacidere B 11 postlimenio B, postlinio V1 caeliculas BI 19 obscinetatis B 18 cο̃ptexia L inι̃sẽ L lupanari 1 14 tomen B 16 dissonse|erit (alt. e d. corr.) B 17 numenis B 19 Sde L luoria B \' 20 fauorel (b add. corr.) B 21 miscuisto L\', micuisti T habebamus LTV 22 segregatim fort. 28 incertas L lusciua T* 24 uerbena B et tura] sectura Bb 25 nomina B 26 submouero TV sacrilegis b ) luee reus accipiet, inter supplicia consumat, quia deuenustat referentem et alienorum actuum turpitudo.