De Laude Martyrii

Si salutem times perdere, scito te mori posse. porro autem contemnenda tibi mors est, cui Christus occisus est. ante oculos tibi quoque concurrant dominicae promissionis exempla, concurrant oblata et [*]( 1 et] sed M (et Q) debeneficia T b in ras. 2 ardore QT sit ista] et sitis QT, sit v dicendum P1 3 meocritas T posset Q 4 sanguini nostro b . gehenna T inter omnia c, inferiorum omnium Oxon. gloriarum LNP, gloria T Oxon., gloriae v \' 5 signatus QT, signatum LNP 6 sic Q m. 2 in Marg., sit LMNPQlT triumphabilis QT milea LT\' 7 gaudent L, gaudens NPQT idiu nauta] diuina aut a T 8 contegerit QT 9 et enim Q profectio Q, profectioni T, profectionis MP nisi om. M*PQT 10 sunt cuncta L 11 quo modico] quomodo id LMPQ*T, quod in isto N in ras., quomodo hic Q7, quomodo breui v ardorem Q 12 debes Q*v (debemus MQ\') 13 aut] ut LMNQiT ted T s. 1. capissendae T\', cupis inde M in ras. poena N. 14 formido stas] formidolositas T lo 8. l., formido sita Q, formido hinc a M sed hinc in ras., forsitan LN, forsitam P inter] sinister Q, smistra M ra in ras. et] ac v propera Q inter ow. LNPQ 15 que eras. in M (exh. Q) inde] hinc M M ras. (inde Q) 17#emori T, memori Q 18 tibi quoque aeripsi, tibi quae T, tibique LNPQ, tibi quaeso v 19 concurrent QT (eorcurrant M), concurrunt N promissionis] passionis n ) [*]( m A ) [*]( 3 )

Magna est enim claritas, fratres carissimi, uitam salutis aeternae aeternae passionis ornare, magna sublimitas ante ora Domini aspectumque Christi potestate summa tormenta contemnere nec horrere. sic Daniel minas regis et leonum frementium rabiem per substantiam fidei suae uicit, dum adorandum nulli alii esse quam Deo credidit. sic in camino pueris constitutis in se arsit incendium, dum ignes iusti tolerant, quod de gehenna Domino credendo metuebant. unde et retulere condigna, non in posterum tracti, non salutis aeternae praemio reseruati. fidem illorum Deus uidit, ut quod sibi post exitum promiserant uiuere mererentur in corpore. nec enim poterit aestimari [*]( 7 Luc. 12, 8. 10 Sap. 3, 7-8. ) [*]( 1 et quantamque M\'PQI, et quantam M2 Nv 2 conspicio T, conspice Q ne enim T, non enim MQ1 3 t noceat L negaueris v 4 absumet v paradisns v, cf. pag. 28, 17 5 aeternusque N ardescit M (inardescit Q), inardescet v hoc nos] hoc nos (nos corr. in non M) taceam hoc nos Q 8 in terris om. Q 10 commulum T uirtutium Q fulgebunt iusti b etiam corr. in et Qm. % (etiam M), om. v 11 harnndineto NP 13 caritas f. c. QT, fratres carissimi claritas v 14 hora LN, . ora Q, horam M :15 potestate s.] potestatis humanae QT v ∗∗nec Q, ∗∗nec ne T 16 regis om. QT constantiam M2 v 17 nullum alium esse quam deum 3Pv credit N 18 in se senit M in ras. (in se arsit Q), nil lesit N in ras. dum om. T ignis L 19 quod] quos v 20 t. non] tracti ∗∗N de aeternae T 22 uidere mererentur c, nt uererentur QT nec] haec LP, hinc N )

None iam ad eam rem, fratres carissimi, ueniam ex qua ostendere satis possim quanta martyrii uirtus habeatur: quae tametsi est omnibus nota proque ingenitae claritatis insignibus expetenda, tamen plus addidit necessitas temporis desiderio uoluptatis. etenim est muneris magni si eo tempore quis coronetur quo coronatum se putat, si forte moriatur. igitur cum sit sublime excelsumque martyrium, nonne magis est necessarium, cum mundus ipse subuertitur partimque orbe concusso natura deficiens ultimi exitus monumenta testatur ? nam et cum caelo imber incumbit, pluuias aer triste praetendit, et quotiens atra tempestas horrenti imminet pelago, per interaperta nubium ante coruscantium fulmina relucescunt: sed et cum magnis mare fluctibus uoluitur, paulatim unda se tollit paulatimque aequor albescit, donec cernas ita postmodum ruere, ut in illis quibus retunditur saxis spuma [*]( 1 tribnta] tribulatione Tv sed in T tione s. I., tribnlata Q saenitiae LPT, sebitiae Q fuit LNPQTI, furentis T1, fugit v cessit si LXQ. in marg. add. P, cesserit T, si cessit v 2 fuit consedit om. QT, constitit v et erat P, constiterat QT 3 denotionis] deuoationis T 4 in om. T 5 occidere LQTv; pars secunda add. L 7 eam rem] eadem QT qua] quibus M in ras. (qua Q) 8 quae tamen etsi N, qui etiam etsi Q, qui etiam si etiam T omniks est v 9 proq. N q. in ras., pro qua QT claritate is T 10 uolontatis Nv muneri magni L, muneris magnis MIQI (nis in ni eorr. М2Q2), in muneris magnis Ni, in muneribus magnis N2PTv 11 quo] qui P 12 moriantur T et excelsumque P nonne] arnc QTv 13 cum scripsi, quo LNPQT, quando v orbis M lorbe Q), ob N concursu M, concursso Q, concussa N1 14 momenta v testantur P et om. T 15 plnnia se triste QT, plQoiam tristem aer uel pluuias aer tristis v ostendit Oxon. 16horrent corr. in horrens T inter aperta nubium ante NP, interapertam humum ante L, apertam humium nocte Q, inter aperta humium necte T 17 flumina PQ relucescent M (relucescnnt Q) et owi. L nare magnis 17 18 paulatim... tollit om. Q 19 in illis] illisis Oxon. quibus] quidem N saiis] axis P spumam v ) [*]( 3* )

Igitnr hinc primum, carissimi fratres, poterimus expendere quanta martyrii uirtus possit inplere. adque ut transeam cuncta, meminisse debemus quanta sit gloria ad Christum inmaculatum uenire, consortem passionis existere perpetuaque cum Domino aeternitate regnare, carere exitiis inminentis saeculi nec inter cruenta morborum populantium strage communi cum ceteris sorte misceri. adque ut sileam de corona, si tibi in his naturae lubricis malis posito uitae promitteretur excessus, nonne omni mente gauderes? si qua te in huius mundi turbinibus fluctuantem uicina arcesseret requies, nonne mortem pro\' remedio conputares ? positus inter arma carnificum ac tela probantium quaestionum, sta sublimis ac fortis considerans quanta sit poena negare eo tempore quo frui saeculo nequeas, cuius causa negaras, quoniam quidem grauia tormenta ac puniendi noxias artes in perniciem [*]( 1 cf. Matth. 5, 26. ) [*]( 1 iaciat LNPv undam v tumidus LP, tum sidus QT 2 ultimum om. Q sed] sed solis b res est N, res L 8. I. P, pars QTv 3 aeternis T freti] fieri Q, fidei M dei in ras. huiusce uite Q, uitae huiusce Tv, uice NP 4 ineipertes LNP, in inexpertis QT, expertes b dolores NPQT, doloribus L uniuersi NQv, uniuersis T, uninersa P, sunt nersi M promissa] propiis Q T, praecepta v, propitiatio Oxon. 5 fecerunt om. QT, coro- nat. Oxon. 6 hic Q, om. T expendere] exponere QTv 8 conaorte T, consortes M (consortem Q) • 9 perpetuam PTQ aeternitatem T et ut carere T \'10 exitus P imminentibus QTv cruentas M s in ras. (cruenta Q), cruentam v papulantium L, uapulantium P 11 stragem v, strages M ∗∗ communi M, in communi QT, communi communi fort. sortem P sileant T de corona] decoras QT 12 si om. QT si uitae M si s. 2. (sf om. Q) 13 omne QT qua te] qua * ∗∗ M, quales Q, inquam te v turbinis T is ex us 14 fiuctuante T, fluctante Q- arcessiret P, arcerseret L, accerseret N et requies T 16 sta] ista LQT. stans v ac fortis] adpositus N 17 nequa eas M (nequeas Q) causa] caueas QT necaras QT, negares v 18 graui QT noxios T interniciem L. )

Quam ob rem, carissimi fratres, fide firma deuotione robusta contra omnes saeculi atroces et asperos insequentium fremitus aduersa uirtute resistendum nec timendum, quorum spes aeternitatis et uita caelestis est quorumque ardor in cupidine lucis succenditur et salus de promissa inmortalitate laetatur. hoc uero quod catenis artantibus manus adstrictae et circumacti graues ceruicibus nexus solido deprimunt pondere uel quod eculeo corpus extensum candentes stridet ad laminas, non expetendi sanguinis sed temptationis est causa. nam et ipsam martyrii dignitatem quemadmodum possemus agnoscere nisi illam etiam cum damno corporis nostri cogeremur optare? sensi equidem, nec me ueritas fallit, cum saeuae incumbentium manus membra diuellerent artusque laniatos tortor saeuiens exararet nec tamen uinceret, circumstantium uerbis cmagnum istud est\' dici \'profecto nescio quid, non doloribus subigi, non poenis angentibus frangi\'. sed erant aliae dicentium uoces: (et puto liberos habet. nam est illi societas in penatibus coniux, et tamen nec uinculo pignerum cedit nec obsequio [*]( 2 Sir. 2, 1. 2. 5 Phil. 1, 21. ) [*]( 2 inquit om. PlTQMl, ait M* ad seruitutem px 4 beatusimiis T exclamat Q* (exclamauit MQI) dixit Pv 5 mihi on. P 6 fira kimi Q 7 omnia T, minas М2Q2v, minis MlQx atrocis LQT asperi Q 8 resistendo T, resistende Q, resistite Jf ite in ras., resistendum est b spe P I 9 est] et T arderi L\' cupidinem v accenditur b 10 inmortale MIQ\'T catenis] canis T aptantibus Q 11 manis P* strictae NTh, stricta Q 12 stridente T, stridentis Q 13 ad laminas om. Q, iam minas T non expetendi om. Q i temptionia T 14 ipsa T possomus Q, poseomus T adcognoscere L 15 damna LPQT sensic quidem P 16 fallet QT seue Q, saepe LP 17 diuellerint P artosque LXP laniatus QT tortor] ter T exarearet T 18 istudj ustus QT dici om. Qv (exk.. At) profectio NPQT 19 quod Qv subici N agentibus QT 20 uocis QT liberis QT societas] socia v 21 coniux] quoius QT )

Etenim, carissimi fratres, natas est tanta martyrii, nt per illud credere etiam ille cogatur qui te uoluit occidere. scriptum est et legimus: in dolore sustine et in humilitate tua habe patientiam, quoniam per ignem probatur aurum et argentum. quoniam ergo nos terrenis temptationibus probat Dominus et his saeculi malis scrutatur Christus et expendit, gratulandum nobis est adque laetandum quod non illis perennibus reseruet exitiis, sed gaudeat ab omni contagione purgatos. ceterum ab his quos hereditatis participes adsciscit et in regna caelorum libenter adsumit, quid utique aliud quam integritatis ambitum quaerit P ipse finxit uniuersa et quae iacentibus se explicant campis et quae in obliquos se erigunt colles, et quod caeli magnitudo circumuenit et pelago circumfluente lubricum aequor includit. quod si illi adiacent omnia nec a nobis exposcit nisi facta sincera, auro, ut ipse dixit, similes esse debemus. aurum quippe cum relucentibus terris tremulo uideris splendore sub lumine ros et in liquidum flammis torrentibus resolui, sed (nam et artificis gratia fere sic [*]( 6 Sir. 2, 4. 5. ) [*]( 1 adductus LP propoto L et uirtns v, uiribus LNP 3 ae homo LNP possit Q 4 illum QT, illam v crede M (credere Q) 6 et in] et Q patientiam habe QP 7 et] Bed QT 8 saecolis T 9 scrutator Lv christi QT et addidi, om. LNPQTf) expedit NQT, exp. N M. 2, om. P est om. Q, et T 10 illis] illis nos b reseruat L, reuerset NlPQT gaudet LQ7, gaudit MQlT 11 purgatos] fugatas QT ad haere- ditatem ex ab haereditate N 12 adiciscit Q 13 integritas NPQ quaeri QT, quaerit? sua v finxit scripsi, pinxit tx dixit N, benedixit L, dixit PQTv 14 se om. QT et om. LNP oblisquos Q, obliqua quos L, nobilis quos T se om. LP 15 et] sed et v quod] quos LNPQT se caeli NIPQT, seculi LM sed M in ras. et] et quod v circumflente QT librioo T 17 simile T 18 tremolo L splendori Q, splendoris T, splendere f) limine NPQTv ros om. b 19 reeoluisset LNPQT; repetii continuo Q: aurum quippe c. r. t. t. u. splendoris sub limine ros e. i. 1. f. t. resoluisset sed om. f) artificum P fere] ferre Q )

Quod si te dignitas ambitiosa deterret et congregata in thesauris pecuniae admonet magnitudo, quae semper propositum. bonae mentis auertit et deuotam pro Domino suo animam furiali egit honore, quaeso repetas uerba caelestia. nam et illa uox dicentis est Christi: qui perdiderit animam suam pro nomine, meo, recipiet in hoc saeculo centuplum et in futuro habebit uitam aeternam. qua utique nihil maius, nihil aptius, nihil utilius conputare debemus. nam licet pretiosarum uestium more purpura in imagines currat et lentescentibus filis aurum erret ad speciem, nec de effossis grauia quibus incumbis desint metalla thesauri: uacua, nisi [*]( 4 Sap. 3, 4. 5. 13 Matth. 19, 29. ) [*]( /1 anihellantibus L, sane languentibus QT 2 terrae] terrestri QT flamma velegitur NQT, erigitur LP gleuiB harena P, lenig (leuibus T) harena QT 3 necese M (necesee est Q) sa sofferre incipit 8 quod QT 4 omne QS1T 7 dñs S1 eoflf S, illoe LNPQTv 8 dignis Tl sui] se LQv olo- CUlta QS, holocaustum L2, holocausti v 10 quid ei Q congregsta 8, congesta LNPQTv thensauris PQS 11 admonet m.J dns magnitudo S, magnitudo admonet v praepositum Q 12 pro om. Nv agit S\'v, aegit NT, elidit v honore eorr. in onere 8 m. 2., horrore v 13 et] id QT illa S, ipsa LNPQTv uoce Q, uoci M, uocae T 14 propter me i. h. s. recipiet Q 15 habebit u. ae. S, uitam aeternam pOBsidebit LNPQTv 16 nihil] qua nihil LPT, quia nihil Q nihil aptius om. Tv utilius] ut in nibil T 17 imaginis QSlT 18 lentesgentibus QT, lentescendibns P dibus in ras., enitiscentibus S fili.s L, filiis 8 erret] beret P 19 de effossis] de foasis S, de ofibssis Q de 8. I. quibus eoi Q incumbi QS1T desini QT thensauri PQS, thesauris S2v uacua] tamen add. v )

Nam et Abraham sic Deo placuit, qui teiqptatus a Domino et filio non pepercit: pro quo ignosci forsitan posset si illum dubitasset occidere. armauit manus religiosa deuotio et omnis pietatis Domini [*]( 3 Matth. 16, 26. ) [*]( 1 adque] et S 8. I. m. 2 tibi om. Q 2 sicut] sic S spiritus sanctus v, sca xps P 3 posse dari T, possidere P1 4 prodeerit Sl tibi] nobis LNPT 5 dare poteet S, dabit LNPQTv animam suam QS\' 6 mfirmis Nx 7 posita NS2 v et quod S*, quod et LPQSlT 8 uetusta Q T frutratur S1 ne SN, et ne LPQT esse QS 9 uel quod] quod v praeferre cupiditatis T 10 posset L, possim QT 11 ne] nec LNPQST scilicet] licet S positus ex positum S, om. LNPQT fratrem frater frangeret scripsi, fratrem fr negaret S, frangeret LNPQTv, frangere M 12 ne obstrictum ex ne nobis strictum S m. 2, nenc his strictum T rati robores Sl uoluptatem LNP 13 forte om. v 14 conplectendum N eruciato S* suo S, suos LNPQT cbristus] aps S 15 coniuz et v liberis QT omnes QS, omne LPT \' suboles LNPQ felicius LNPT, filicius S, reUcius Q 17 et om. S a deo QTv filio suo Tx 18 forsitam LPQSlT 19 manus] ds QT et eras. in N omnes Sa, omne uis S*, eras. in N pietatis S\', pietas LPQSlT\', pietatis aflfectus v, eras in N )

Iam superest, carissimi fratres, nt debeamus ostendere cni rei martyrium prosit. adque illud profecto doceamus quod nos ad hunc gloriae titulum metus excitet futurorum. etenim quibus magna promissa sunt, magis magna sunt quae metuenda illis esse uideantur. nam nec se in arma miles accendit priusquam inimica hostis tela commouerit. nec nauem aliquis statione subducit nisi animum pelagi pauor strinxerit. sed et intentans suis opibus scrutator agricola non ante felici terram suscitat uomere quam in puluerem imbre concepto putris gleba soluatur. ita est omnis naturalis hic usus, nescire quid prosit nisi agnoueris quod occidit. unde et datur sanctis omnibus praemium dum infliguntur iniustis tormenta factorum. igitur quae suis promiserit Dominus nemo qui nesciat, dubium sed nec quantis minetur. et quoniam ita se adtulit sermo ut de [*]( 1 passionis Sl, passionem Q (passiones M) 3 ipsum L quanta. Q (quantae M) mercis LPS, merces NQT, mercedis v, cf, p. 48, 14 existerent S1 cuius S 4 careret Q, cararet T non... daret om. Q salus T daretur S*v sed corr. in esset Q (sed M) conscenderet LPQS1 5 nec] ne T. fucata S, fundata Q lux T sed ux in ras. alteris Ll diebus apperit T 6 luce 81 aer Sl liquidis L, si liquidi 81 9 prosit] proposit S atque ut v illi profectus T quos nos adhuc QT 11 magis ex magnis S m. 2 sunt om. S illi Q 12 mdeatur QT nec om. QT se] si Q milea QT ascendit QT 13 in. hostes uel se in. hostis v commouerint LPQTv aliqui LNPQS, aqui T stationes T, sub statione Q (statione M) 14 strinxerint PlT 15 scrutatur LT suscita QT bomerem Q (uomere M), uomerentur T 16 puluere Q inbrem LQT putres 81 glebus T 17 nec scire T 18 scis add. P in marg. infiguntur P 19 facturum Q igitur... p. 43,2 exponam om. P nemo LS, nemini NPQTv 20 nec om. Q (exh. M), nec dubium v quantos v minatur Q; add. LNQT: ignarum; add. v: ignes suppliciorum et om. LN )

Saeaiens locus geheana cui nomen est magno plangentium murmurat gemitu, et eructantibus flammis per horrendam spissae caliginis noctem noua semper incendia camini fumantes expirant, globus ignium artatus obstruitur et in uarios poenae exitus relaxatur. tunc saeuiendi plurima genera cum in se ipse conuoluit quicquid ardoris emissi edax flamma cruciarit. his quibus recusata uox Domini et imperia fuere contempta disparibus coercet exitiis: proque merito salutis exactae uires suas suggerit, dum par sceleri discrimen inponit. et alios quidem moles intolerabilis curuat, alios per abruptum cliuosi tramitis collem uis saeua praecipitat et catenarum stridentium nexum graue pondus inclinat. sunt et quos agens strictim rota et indefessa uertigo et quos tenaci inter se densitate constrictos adhaerens corpori corpus includat, ut et absumat incendium et grauet ferrum et se cruciet turba multorum.