De Laude Martyrii

Quibus autem inquisitus semper Deus fuit aut notus, numquam excidit Christi locus, ubi iacet gratia, ubi uirentibus campis terra luxurians alumno se induit gramine et redolenti pascitur flore, ubi [*]( 1 utriusque 81 habeatur... utrisque om. S ut] et v ■t de utriaq. exp. Q 8 cui gehenna b placentium LPQT murmur ad S1, murmura QT, murmura et P, murmure et NfJ, murmure ac S* gemitum LPQT eructuautibus LPQT horrendas pissae LPQT 5 nocte PQT, noctes L; noctis caliginem v nona S, aena L, saeua NPQTv fumantes S, inundantis L, fumantium NPQT, fumantis b exspirat v globos N 6 tum ex tunc S m. 2 7 saeuiendo P plurimo LNPQT genere LNP cum] tum QST sed in S exp., dum v m om. NP ipsae S 8 cruciat S hii L, hos N (sed o corr.) v 10 uires suas] uirescas Q pars scalene LNPQSlT inponat Sl et om. S 11 molis LNPQT 11 curbat Q 12 tramiti Q colles LPQS1T ui LNPQT saeuia QT praecipitate Q (praecipitat M) et om. T nexu NPS1 13 inclinati LQT instricti in QT indefensa QT 14 tenati Q, nati T corpori] corporis PQT 15 includit b et om. NP adsumet T, adsumat M grane L se c.] scruciet Q 17 autem] aut QT inquisitos S1 fuit ds semper LNPQT, semper fuit deus a nutus S. 18 excidet P iacet corr. in adiacet S m. 2, tacet QT uberentibus Q 19 luxorians L ubi alumno S dolenti L, redolent QT )

Merito enim nihil nobis, o boni martyres, denegatum, quos spes aeternitatis et salus lucis expectat, quorumque deuotio uniuersa caelestis [*]( 1 uertice LPQslT ubi] ubi et T arbor LNPQT, arborem 81 densior arborem uel arbor densiore v 2 uestit. Q, uestiti M scaena PQ, caena L deiaciens S, disiacens L, deiiciens v inubraret SI, in umbra erit P 8 ut S adcL m. 2, cum QT, ut in b requieacat PQT aut ut QT 4 nono uere tellus LNPQT, uere nouo tellns n parturit Q (parturlat M) unius c. 8. temporis om. QT 5 aut unius Q (unius M) poma] poena Q aestate PQT 7 concidat P populus NPQS1 quies... ubi om. Q quietem 81 laetas NPT, laetam 81 sedes tenet om. S aedes] senens T et placidam S, placidas NP 8 scaturriena LNP, scaturniens T sinu albei NQ, * * aluei T, in ualle S prorumpentes 81 rauoo] pauco NPQT, om. M 9 interuallo QT circuitus PT Binuosis] is T hora LPQT noacentium S* 10 Bibi] si T hic NSl 11 nobilis] nobis QT quibus maiora om. LNP promissassa S sunt om. 8 quibus a. sunt om. LNP 12 altiora] auctiora b 13 dignatio non S manifestatur; electio etenim S 14 quos P, cum nos L, cum NQS, tum T, quem aequum b dignos L, OIA. NPQSTv 15 inter] in LNPQST nitia] oma T cordis querit inheret QT nisi quod T inaeret 16 o om. L denegatum est S quo LN, quorum P 17 et salus] salus LP, alit et Nv exspectat S, om. LNPQTv )

Nihil itaque tam magnum adque uenerandum quam quod liberat morte et facit uiuere et dat perpetuo regnare. Sanctis hoc Dei aptum, miseris necessarium, omnibus gratum, quo laetantur boni, releuantur abiecti, curantur electi. etenim Deus omnium cultor uelut quoddam martyrio remedium uitae dedit, quando aliis illud pro merito eorum tribuit, aliis pro misericordia sua tradidit. uidemus quippe ad hunc nominis titulum fide nobiles uenisse plerosque, ut deuotionis obsequium mors honestaret. sed et alios frequenter aspeximus interritos stetisse, ut admissi peccati redimentes cruore suo loti haberentur in sanguine et reuiuiscerent interempti qui uiuentes conputabantur [*]( 1 et mens caelesti v seruituti v, esse uirtuti fort. dlterum merito om. Q 2 dispectus LST hic] his L 3 caecitate TS1, caecitaste St, caecitatem Q, caecitas LNPv cui] cui te LP, cni est t 4 inuito] inuita Lv habita] habitatio L 5 commeatu NPS*, commeatum Sl, commeatus LQTv sic] hic L triumphantum S um ex em m. 2, triumphantibus QTx 6 quem corr. in quam S m. 2 item. I. 7 propopularis P, quam popularis S am ex em m. 2 7 caelesti add. P m. 2 in marg. cupiditatem Q flagram T, fraglam Q, flaglam M christi QT 9 tam P B. I. m. 2 liberat N, liberat a S2 v, liberam LPQSIT 10 mortem NPQSIT facet S* cum sanctis. hoc diuitibus aptum b hoc deo T, dei hoc v 11 omnibi Q (omnibus Q) quod QT releuantur] eluetantur S 12 cnrantur] coronantur QTv electi om. M (exh. Q) cultorum T quodam N, quandam T, quondam PQS1 13 in martyrio Oxon. dedit II reliqua desunt in P quando om. S 14 misericordiam suam QT uidimus MQ*v adhoc TQ\', adhuc MQl, adhuc ad L 15 fidem T 16 sed et ex set S m. 2 inspeximus LN interitos QT 17 admisBa peccata N2 v sno loti] ueluti Q, uoluto M, uoluntati T haberentur in lauarentur eorr. Q m. 2 18 reuiuescerent LQT qui om. LNQST conpotarentur ex conpotabantur S m. 2 )

Quid igitur, fratres carissimi, potissimum referam quidue dicam ? sic in unum conuenientibus titulis dignitatis turbatur animus, deducitur sensus et in ipso conatu nitentis eloquii impar sermo uanescit. quid enim est dici quod satis esse possit, cum si uim aeternae salutis expresseris, occurrat ambitio, si ambitum dixeris, praeueniat magnitudo? res simul congruunt simulque concurrunt, nec est quod dignum proferendum esse uideatur. ita inpetus orationis audentis uelut inplicatos inretitosque obuiam ex aduerso martyrii exempla tenuerunt. quae uox, quae latera, quae uires instar muneris tanti capiant sustinere? confessione uocis unius aduersa succumbunt, laeta proueniunt, patent regna, parantur imperia, deuinciuntur poenae, mors subigitur, uita profertur et infestantis inimici repugnantia arma soluuntur. si delictum est, occidit: si crimen, absistit. unde, quaeso uos, uestris hoc mentibus ponderate tantumque de nostra oratione percipite quantum sciatis uos posse sentire. [*]( 1 quippe om. Q amissa LSlT 2 percipitur cor,.. in recipitur S m. 2 salus S, hoc salus LNQTv 3 arantibus SQ, arentibus LNT, arentibus campis v simenta defecerent 81 terra] siccitate add. L 4 aestuaret 81 inbit LQT, inuat ex iunet S m. 2 eligere LN, elecere 81 scaturrientibus LNQ 5 liberius in cumulos ex in liberius cumulos S m. 2 agri] anni S 6 et om. T pluuia QT mentitos QT seges] egens Q, agens T 7 fratres carissimi om. S 8 dignitatum S sed um corr. m. 2 torbatur S diducitur S di ex de m. 2 9 in om. QT nitentes QSlT eloqui QT 10 dici satis possit v quod om. QT 11 expresserit Q 12 tresJLNQST simulque QTv conguunt T simulque concurrunt om. QT 13 audientis T 14 inritetusque S1, inpeditosque NT, impetitosquae Q obuia ex ouia S m. 2 auerso T martyri 81 15 tanti om. S 17 imperia] in patria QT deuinciuntur poenae S, deuincitur poena LNQTv mors] more T subicitur QTv 18 si] sed T 19 obsistit S1, absistimus QT hoc uestris m. ponderati QT 20 percipe T )

Veniat ante oculos uestros qui dies ille sit, cum spectante populo adque intuentibus cunctis contra terrenas cruces et minas saeculi inconcussa deuotio reluctetur, quam suspensi animi mentesque sollicitae de ancipiti trepidatione gratulantes formidinis pauidae quatiantur horrore, quae illic anxietas, quae exoptatio precum , quae uota memorentur, cum adhuc nutante uictoria adque in incerto exitus casu uictrix capiti corona dependeat, cumque illa pestilens ac furibunda consessio accendatur ira, inflammetur insania, omni denique pectoris rabie ac minis frendentibus torreatur. etenim quantum hoc sit quis ignorat, ut non doloribus uulnerum, non ictibus quaestionum, uelut despecta nostra fragilitas et inopinata uirtutis humanae cedat audacia, stare hominem nec moueri, torqueri nec tamen uinci, sed poena ipsa potius qua cruciatur armari.

Considerate igitur quid sit, carissimi fratres, omnem martyrii dignitatem sensibus uestris animisque proponite. ecce enim in passione cuiuslibet uocati gaudent iam pridem acciti e saeculo martyres, gaudent bonorum omnium nuntii, gaudent pariter electi. ibi laetatur milite suo Dominus, laetatur teste nominis sui Christus. parum est quod dico, fratres carissimi, parum est. ita magna mihi ratio in hoc genere dicendi ac moles admiranda suscepta est: sed arbitrii, quaeso . uos, grauitas ab intentione propria non desit, sciens tantum de martyrio posse dici quantum potuerit aestimari. unde et haec sola exequendae laudis fuit causa., non quo parem me gloriae eius adque [*]( 1 neniant 81 spectante ex sectante S m. 2 2 et om. T 3 deuotione luctetur Q 4 de a. trepidatione om. S ancipite Q gratalantes LNS, gratulantem Q, gratulantium Tv formidines NQ& T panido Nv quapatiantur S 5 illic ex illi S m. 2 anxietaB quae om. S precum quae uota] prae quae cum uota Q 6 adhuc om. S in om. QST incertos LNQSxTv, incerti 82 exitos QT casum S*, casus n 7 uictrix ex uictoria S m. 2 8 consensio S1, consensi Q, confessi T accedatur QT rectoris rabiae Q 9 qui QT 11 dispecta S fragilitas] flagitas Q humanae (humanitas T) uirtutis inopinata LNQTv audacia om. QT 12 astare QT monere QT 14 igitur om. LNQTv omnemq. LN dignitatem S, firmitatem LNQTv 15 enim] animi QT 16 cuiuslibet passione QT nociti L\'QST acciti e] accipite QT 18 militi S laetantur Q est om. S 20 est om. QT arbitrii] arbitramini S 21 ab] ad L propia T aeies T 23 quo] quod S eius om. QT )

Nunc uero, carissimi fratres, ne quia me arbitretur omnem salntem non alio statu quam in martyrio conlocasse, hoc primo profecto respicite neque me tantum esse qui loqui uideor neque ita se habere ordinem rerum, ut inmortalitatis spes repromissa unius partis latere nitatur. sed quoniam ita Dominus suo ore testatus est esse habitacula penes patrem multa, nihil maius credidi ea gloria qua probantur hic homines qui saeculari indigni sunt uita. igitur, carissimi fratres, aemula religione certantes uelut incentiuo quodam mercis agitati omnem uirium copiam tolerantiamque subeamus. non enim mouere nos debent caduca quae semper et quae iam euersione sua non modo lege proposita sed etiam ipso fine temporis urguentur. exclamat Iohannes et dicit: iam quidem securis ad radicem arboris [*]( 18 Matth. 3, 10. ) [*]( 1 tantam NSx, tantum QT, tantu S1, tanta L illic NS, in illis LQT, in illo v esse uirtutem S*, seroitntem LNQSlT 2 et si] si S profiteri QT proferatur N 3 meliorumquae Q se inter] semper S 4 laudes corr. in laudem S m. 2 cogno- Bcant L caedant S, cedat LNQTv tamen n. est] ita ne QT 5 martyrio uniuersa om. LNQTv ac sanguini scripgi, a sanguine S, sanguine L, sanguini NQTv summittanturque scripsi, summittatnr LQST, summittaturque Nv craor L eligerum T, eligerunt LQ 6 bonum h. i. sunt om. S hi om. QT 7 me] nos QT 8 statu S, tantum LNQT colocasset Q primum ex primo S m. 2, prome Q, promo T 9 respicite S, respiciat LNQTv loqui qui T neque ita se] nequitiam sed Q, ne quia sed T 10 inmortalitas Q (inmortalitatis M) spe promissa T parti QT 12 patrum T nihil] mihi QT credendi corr. in credendum S m. 2 13 homine T 14 aemulare T ingentiuo LQ, ingentium T mercedis v 16 quae N, quem LQT, om. S semper] per T et quae tam S, om. v euersionem suam LNlS*, in euersionem suam v 18 quidem] qui iam Q, om. v secur S1 ad] a T arborum LN, om. Q )

Adque nt ad laudem martyrii redeam, uox est beatissimi Pauli dicentis: nescitis quoniam qui in agone currunt multi certantur et unus accipit palmam? uos autem sic currite ut omnes coronemini. sed et alibi, quo ad martyrium possit hortari, coheredes nos Christi uocauit. quin etiam ne quid omitteret, si cum Christo, inquit, conmortui estis, quid tamquam uiuentes in hoc saeculo decernitis? etenim, carissimi fratres, qui resurrectionis praemia sustinemus, qui iudicii diem quaerimus, qui denique cum Christo regnaturos nos esse confidimus, saeculo mortui esse debemus. nam nec poteris optare martyrium, nisi ante oderis saeculum, nec peruenire ad Dei praemium, nisi amaueris Christum. qui autem amat Christum, non amat saeculum. Christus enim abiectus est saeculo, sicut et saeculum Christo, ita ut scriptum est: mundus mihi crucifixus est et ego mundo. nemini amabilis fuit mundus quem non ante damnauerit Dominus, nec salutem potuit frui aeternam qui mundi gloriatus est uita. uox est ista Christi dicentis: qui in hoc saeculo amauerit [*]( 2 Io. 12, 35. 7 I. Cor. 9, 24. 11 Col. 2, 20. 19 GaL 6, 14. 22 Matth. 10, 39. ) [*]( 3 lumen NS, lucem LQTv 4 si S 8. L m. 2 utq. ut QT nos] nanc Oxon. 6 redeamus QT est] est ibi LN 7 agone] stadio Q 8 certantur LST, certant Nv, currunt Q et unus LNS, unus tamen Q, unus autem Tv accipiet 81 9 coronemini] comprehendatis v quod ad f) 10 posset S\' christi nos N, n08 christns L quid] cum T, om. Q 11 committeret Q ai ex sic 8 cnmmortni Q, mortui 8 quid tamquam ninentes om. Q 12 saecolo S, mundo LNQT cernitis S1, quid decernitis Q2 (decernitis MQ1) 18 reenrrectione is T 14 denique on. S qui denique regnaturos nos esse cum christo v, quid enim quae cum chriati regnacnlo QT confidimus saeculo om. Q T 15 nam om. MIQT, enim M1 B. L 18 est om. S 19 ita om. v 21 dns 8 a. I. m. 2 salute-aetema NSh) 22 uitam QSlT qui amat animam suam in isto saeculo Q ) [*]( m A ) [*]( 4 )

Dixit hoc ille qui passus est et quia ad hoc passus est ut imitaretur Deum, utique et nos ad hoc noluit pati ut per ipsum imitaremur Christum. si iustus es et Deo credis, quid pro eo fundere sanguinem metuis quem pro te totiens passum esse cognoscis? in Esaia sectus, in Abel occisus, in Isaac immolatus, in Ioseph uenundatus, in homine crucifixus est: et de ceteris quidem taceo, quae nec oratio potest dicere nec animus sustinere. uincitur conscientia humilitatis exemplo et quando considerat quae dum pateretur acciderint, miratur passum propter quem cuncta trepidarint. dies fugit in noctem, in tenebris lux cuncta concessit adque inclinato per alternas uices pondere omnis tellus commota dissiluit, turbati manes, monumenta nudata sunt et sepulchris in hiatum dehiscentibus terrae reddita luci corpora restiterunt, fluxu sanguinis mundus intremuit, scissa quae foribus dependebant uela, templum omne mugiit. unde magnum est imitari eum qui [*]( 3 I Cor. 11, 1. 4 I Cor. 7, 7. ) [*]( 1 perdit Sl 2 hoc saeculo v et om. QT 3 paulus om. S et ego] ego S 4 ipse om. Qv ait om. QTv si om. T fieri om. LT 6 et quia a. h. p. est om. NS quia] qui b 7 dominum SH ad hoc] a nos S exp. 8 es et] est L credes LNQ, credens T quid ex quia Q, quia MT sanguinem*fundere QTv 9 metues 81 passus Q cognosces LQSlT esaiam LQT, eseiam NSl 10 isahac N, isaiac M (isaac Q) iosep LQ, iosef 81 hominem LNQT 11 discere Q 13 quando S, quanto LNQT, quanta v consideret Q pateret ut T, pater ut Q miratus QT 14 trepidarent S innoctem| ex innocentem Q (in noctem M) tenebras Sw 15 non cessit QT inclina nato T 16 tellna LNS, terra QTv dissoluit T turbatim S1, tor beati Q nudata] dissoluit turbati manes monumenta T 17 in hiatum] deinitiatum QT, hiatu v deiscentibus S, descientibus LQT, descendentibus N reddita] descientibus add. T restituenmt v, constiterunt Oxon., reextiterunt fort. cf. Bonsch p. 212 18 fluxus QT ecissis-uelis Oxon. toribus N pendebant N 19 uelum templi Q mugit Q T unde m. e. i. eum om. LNQST, add. Oxon. )

Itaque, carissimi fratres, licet sit hoc totum dominicae promissionis et muneris licetque tribuatur ex alto nec capiatur nisi eius imperio, sed nec aut mente concipi aut exprimi uerbis aut oratione percurri aut quibuslibet eloquentiae uiribus possit inpleri: tamen erit hoc beniuolentiae uestrae, erit caritatis et amoris, si uolueritis nostri memores esse cum in uobis Dominus martyrium coeperit honorare. uos intra se sanctum illud altare, uos intra se magna illa uenerandi nominis sedes ueluti sinu quodam gremii amplectentis includit, uos imperia perennis temporis sustinent et illud quod regnaturi semper estis et uicturi. o beati et quibus uere sunt dimissa peccata, si tamen qui Christi conpares estis aliquando peccastis. o beati quos a primordio mundi Domini sanguis infecit et quos merito splendor iste niuei amictus induerit et candor stolae ambientis ornarit. uideor denique ipse mihi iam cernere proque arbitrio mentis humanae ante [*]( 1 cum om. N ad] de QT exemplum] eadem (aedem M) templum MQT 2 ad om. LN omnem QSl christo LN ponas) perdas S in ras. 8 sanguine QT caedas S 5 titulum QT quod qui S, quo QT, quod L. quid N, qui uel quo v 6 et propria LNv, et propia QT consistentis] confitentis v, confitens S* praefer|∗∗∗ tur S fer add. m. 2 socios QT 7 decoratus QT 8 sit] sic QT promissionis] passionis S 9 licet quae QS, licet L tribuantur S capiantur S 10 concepi 5\', concupi Q uerbi aut (auct M) orationi MQT praecurri LQSlT 11 libet om. L 13 coepit QSl uos] nos L 14 magna] sancta S illic L 15 sedis LT cum sinu S quondam QT adplectendis Q, adplectentis T 16 perenni LQT illud quod r.] illic conregnaturi v 17 estis om. L et aocturi T, semperque uicturi v sint dimissa LNQT, d. sunt v 18 christo NS peccatis T primordia T 19 sanguinis QT inficit T splendoris te niuel amintus MQ1 T1 20 oniaret 81 uideor etc. om. Q; sequitur et ipso dolore quae sunt epist. 60 p. 693, 14 21 arbitrio] arbio T ) [*]( 4* )