Epistulae

Dirigantur in prouinciam et ad plebem Arelate consistentem a te litterae quibus abstento Marciano alius in loco eius substituatur et grex Christi qui in hodiernum ab illo dissipatus et uulneratus contemnitur colligatur. sufficiat multos illic ex fratribus nostris annis istis superioribus excessisse sine pace. uel ceteris [*]( 2 collegio ex collectio C patiatur p uideatnr a nobis v 3 uidetur Cop abstentur 01 item l. 6 quod] qui Z ,5 nostra se Zo, se sancta V 7 affricam Zio legatos om. Z, legatum ex legatur C ad] a Z 8 hinc om. Z a] in Z consilio Z 9 erant Z retulerunt Z esse] et hereticum esse Z a quoquam] iam quemquam Z 10 nrm C sed m in ras., nostrum Zv; cf. p. 506,24 communicare Z sub epo Z catholica in o1 11 ecclesiae CX de om. C et om. o cleri] dei Z 12 sacrilegam C 13 sacerdotum 01 14 respicere CZQ 14 sanae ex sacra C 15 agere Z ^ suplex ex simplex C 16 retuso] recuso o sed recusato in marg. m. 2 reputato C 17 urbem Z abstente 01 nunc] non p adulatores add. o m. rec. 18 patiamns C 19 iudicare] uindicare o 20 dirigantur] add. Z: primo tue littere arelati Z 21 a te litterae om. Z locum ιοϱv 23 ex ex et C )

subueniatur qui supersunt et diebus ac noctibus ingemescunt et diuinam ac paternam misericordiam deprecantes solacium nostrae opitulationis exposcunt. idcirco enim, frater carissime, copiosum corpus est sacerdotum concordiae mutuae glutino atque unitatis uinculo copulatum, ut si quis ex collegio nostro haeresim facere et gregem Christi lacerare et uastare temptauerit, subneniant ceteri, qua pastores utiles et misericordes oues dominicas in gregem colligant quid enim si in mari portus aliquis munitionibus suis ruptis infestus et periculosus esse nauibus coeperit, nonne nauigantes ad alios proximos portus naues suas dirigunt, ubi sit tutus [accessus] et salutaris introitus et statio secura? ant si in uia stabulum aliquod obsideri et teneri a latronibus coeperit, ut quisquis ingressus fuerit insidiantium illic infestatione capiatur, nonne commeantes hac opinione comperta stabula alia in itinere adpetunt tutiora, ubi sint fida hospitia et receptacula commeantibus tuta? quod necesse est apud nos esse, frater carissime, ut fratres nostros qui uitatis Marciani scopulis petunt ecclesiae portus salutares suscipiamus ad nos prompta et benigna humanitate et stabulum commeantibus praebeamus tale quale est in euangelio, quo a latronibus sauciati et uulnerati suscipi et foueri et tutari ab stabulario possint.

Quae est enim maior aut melior cura praepositorum quam diligenti sollicitudine et medella salubri fouendis et [*]( 1 qui ex quod C et diebus] qui diebus V, qui et diebus v ac] et Z 4 glatine ιϱ 5 collegie C1 6 hsereein ϱ 7 qam V, et qaa Cl, et quasi C2v, et qui smit Z, om. iop; cf. p. 518,14 8 coes qui oaes iop in] quid in 01 colligunt 01quid] qao modo C scd modo s. I. 9 aliqui C 10 ceperit naaibus Z, nauigantibus eoeperit V ad alios] alios ad C 11 dirigerent Z et tntns Z aceessus om. Cioq 13 obsidere et tenere C\', obtineri et obsideri Z 14 fuerit om. ig commeantes hac om. Z 15 opinione om. Z, qpridione frwt. appetant Z 16 sunt ιϱ fida] tata Z 17 necesse est] nunc esse CZv esse C1 ιοϱ, debet C\'Z 18 noetrofl] cariBrimos nostros Z aitatis Z, reiectis sup. etatis C, iactati iofw marciana C petant) poscunt Z 19 SuscipiamuB eos Z 21 quo] quod C et tutari om. Z 22 ab] a Zq 23 quae est enim pastoram V aut] et Z praepoeitorum om. V, pastorum Z )

conseruandis ouibus prouidere, cum Dominus loquatur et dicat: quod infirmatum est non confortastis, et quod male habuit non conroborastis, et quod contribulatum est non consolati estis, et quod errauit non reuocastis, et quod perit non inquisistis: et dispersae \' sunt oues meae, eo quod non sint pastores, et factae sunt in comesturam omnibus bestiis agri, et non fuit qui inquireret neque qui reuocaret. propterea haec dicit Dominus: ecce ego super pastores et inquiram oues meas de manibus eorum et auertam eos ut non pascant oues meas: et iam non pascent eas, et extraham eas de ore eorum, et pascam eas cum iudicio. cum ergo pastoribus talibus per quos dominicae oues necleguntur et pereunt sic Dominus comminetur, quid nos aliud facere oportet, frater carissime, quam colligendis et refouendis Christi ouibus exhibere diligentiam plenam et curandis lapsorum uulneribus paternae pietatis adhibere medicinam, quando etiam Dominus in euangelio moneat et dicat: non est opus sanis medicus, sed male habenti bu s. nam etsi pastores multi sumus, unum tamen gregem pascimus, et oues uniuersas quas Christus sanguine suo et passione . quaesiuit colligere et fouere debemus nec pati supplices et dolentes fratres nostros crudeliter despici et superba quorundam praesumptione calcari, cum scriptum sit: ille autem qui contumax est uir sui iactans nihil omnino proficiet, qui dilatauit tamquam inferi animam suam, et eiusmodi omnes Dominus in euangelio culpet et damnet [*]( 1 Ez. 34, 4-6. 10. 16. 19 Matth. 9, 12. 24 Ab. 2, 5. ) [*]( 1 ouibus] quibusque Z 2 infirmum Z 3 tribulatum Zp 4 consolati estis] consolidastis ιοϱv; cf. 654,15 et quod] quod IQ 5 periit Zigv requisistia Z 6 sint p. e. factae om. Z 7 facti C comeeturaZ inomnibuso llutexetC 12 oues meas de Z 14 dno C\', om, ie 15 quod C\' 16 refouendis] reformandis Z 18 quandodicat] quomodo ei dicat dns in euangelio Z otiam] eam C, et v 22 adquisiuit Z et] ac Z 23 et superba] ut sup Z 24 ille qui autem praesnmit contumax est Z 25 perficiet 17 26 inferus Z, infernus v; cf. 669,1 27 omnes] om C1, homines C2Zv dno Cx, om. Z euangelio suo Cov ) dicens: uos estis qui iustificatis uos in conspectu hominum. Deus autem dinoscit corda uestra, quoniam quod excelsum est in hominibus execratio est in conspectu Dei. execrabiles et detestabiles dicit esse qui sibi placeant, qui tumidi et inflati aliquid sibi adroganter adsumant. ex quibus cum Marcianus esse coeperit et se Nouatiano coniungens aduersarius misericordiae et pietatis extiterit, sententiam non dicat, sed accipiat, nec sic agat quasi ipse iudicauerit de collegio sacerdotum, quando ipse sit ab uniuersis sacerdotibus iudicatus.

Seruandus est enim antecessorum nostrorum beatorum martyrum Cornelii et Lucii honor gloriosus: quorum memoriam cum nos honoremus, multo magis tu, frater carissime, honorificare et seruare grauitate et auctoritate tua debes, qui uicarius et successor eorum factus es. illi enim pleni spiritu Domini et in glorioso martyrio constituti dandam esse lapsis pacem censuerunt et paenitentia acta fructum communicationis et pacis negandum non esse litteris suis signauerunt quam rem omnes omnino ubique censuimus. neque enim poterat esse apud nos sensus diuersus, in quibus unus esset spiritus : et ideo manifestum est eum spiritus sancti ueritatem cum ceteris non tenere quem uidemus diuersa sentire. significa plane nobis quis in locum Marciani Arelate fuerit substitutus, ut [*]( 1 Luc. 16, 15. ) [*]( 2 dinoscit] nouit Z quoniam] quia Z 3 in] coram Z eIecratio] execrabile Zo 4 in conspectn dei execrabile est Z 5 pIacent Z temedi Z 6 assnmont Z et se ex ete C, esse Z 7 coniunges C\', coniunctus et Z et om. Z 9 quando] quo Z ipse om. Z 11 nrm C\' martirum beatorum o 12 corneli et luci 01 14 graoitatem C, auctoritate p quis Z 15 et om. V successorem 01 eorum om. C, eis V illic 01 pleno 01 16 dei Zv 18 signanernnt ex neganernnt C 20 diuersis Z esset] est et C1, est CZViqv 21 et ... sancti om. Z eum] cum p 22 sentimns non tenere Z significare C1, significabis Z plana 01 23 marciane C arelatae o, arelato Z constitutus C )

sciamus ad quem fratres nostros dirigere et cui scribere debeamus opto te, frater carissime, semper bene ualere.

CVPRIANVS MAGNO FILIO S.

Pro tua religiosa diligentia consuluisti mediocritatem nostram, fili carissime, an inter ceteros haereticos eos quoque qui a Nouatiano ueniunt post profanum eius lauacrum baptizari et sanctificari in ecclesia catholica legitimo et uero et unico ecclesiae baptismo oporteat. de qua re quantum fidei nostrae capacitas et scripturarum diuinarum sanctitas ac ueritas suggerit, dicimus omnes omnino haereticos et schismaticos nihil habere potestatis ac iuris. propter quod Nouatianus nec debet nec potest excipi quo minus ipse quoque extra ecclesiam consistens et contra pacem ac dilectionem Christi faciens inter aduersarios et antichristos conputetur. neque enim Dominus noster Iesus Christus cum in euangelio suo testaretur inimicos suos esse eos qui secum non essent aliquam speciem haereseos designauit, sed omnes omnino qui secum non essent et secum non colligentes gregem [*]( 1 ad que ex adq. C scribere] seroire Z 2 semper b. nalere] semper habere te bene nec non in dno nalere Z. — Explicit ad Stepbanum (add. Z: de Martiano arelatense qui hereticos recepit) Zo, Explicit i,. om. Cp. — ) [*](Epist. LXVIIII. — Incipit de his qui in lecto consequuntur SQ nisi quod Q incipit om., Incipit ad Magnum de Nouatiano (nonat C) CLP, Incipit ad Magnum de Nouatiano de (et de B) his qui in lecto (gratiam add. M 8. 1. m. 2) consecnntnr MR. — 4 filio om. S 7 neniant CPQB prophanum Sv et om. C et sanctificari om. S 8 ecclesiam catholicam legitime nero et nno C, om. B 9 baptissimo 8 fidei] fidei quoque Q nosti M (nostrae Q) \' 11 omnes] dns C chrismatioos S1 12 debent B nec] ne. P 14 inter .. L im eras. antichristo L 16 inimicos 8, adnersarios CLPQBv 17 essent] esset B, esse L haereseos] hereticos Q omnes] dns C 18 omnino] hereticos add. CB essent et secum non om. S colligerent (gregem s. spargerent om.) B. )

suum spargerent aduersarios esse ostendit dicens: qui non est mecum, aduersus me est: et qui non mecum colligit, spargit. item beatus apostolus Ioannes nec ipse ullam haeresin aut schisma discreuit aut aliquos speciatim separes posuit, sed uniuersos qui de ecclesia exissent quique contra ecclesiam facerent, antichristos appellauit dicens: audistis quia antichristus uenit, nunc autem antichristi multi facti sunt. unde cognoscimus quia nouissima hora est. ex nobis exierunt, sed non fuerunt ex nobis. si enim fuissent ex nobis, mansissent nobiscum. unde apparet aduersarios Domini et antichristos omnes esse quos constet a caritate adque ab unitate ecclesiae catholicae recessisse. adhuc quoque Dominus in euangelio suo ponit et dicit: si uero et ecclesiam contempserit, sit tibi tamquam ethnicus et publicanus. si autem qui ecclesiam contemnunt ut ethnici et publicani habentur, multo magis utique rebelles et hostes falsa altaria et inlicita sacerdotia et sacrificia sacrilega et nomina adulterata fingentes inter ethnicos et publicanos necesse est conputentur, quando minora peccantes et tantum ecclesiae contemptores ethnici et publicani sententia Domini iudicentur.

Quod ecclesia una sit declarat in cantico canticoram spiritus sanctus ex persona Christi dicens: una est columba mea, [*]( 1 Luc. 11, 23. 6 1 Io. 2, 18. 19. 13 Matth. 18, 17. 23 Cani. 6, 8. ) [*](1 aduersarioB SUOB CQBV 2 adaersum CLPRv mecum non CBx 8 iohannes apostolus c 4 haoresim CPRv discreuit] disseruit C aut om. B aliquo C separatos C o ex i porait om. L 5 qui] sed S 6 dicens ... uenit add. Pm. 51 in marg. quia] quo C, qui iam B 7 multi om. B 8 facti eunt ex faciunt P 9 exirent C\' 10 ex nobis fuissent S manaiesent] utique add. Qv 11 dnoC, dns B et om. QS, eras. in M; fort. dnTet df antichristos omnes] communes S esse ex sse S 12 constat Pl 14 uero et] nero C tamquam] quasi B, om. C 16 ut S, et Q, om. CLPBv 18 sacrilegae P, et sacrilega S adultera Y bublicanus L 19 quando minora] quam|dmo S 20 et ethnicus et publicanus S 22 quodl autem add. CLPQBv sps scs in cantico cantieoram C in eaatioo canticorum om. B cantico om. P 23 dicit 01 )

perfecta mea, una est matri suae, electa genetrici suae. de qua item denuo dicit: hortus conclusus soror mea sponsa, fons signatus, puteus aquae uiuae. si autem hortus conclusus est sponsa Christi quae est ecclesia, patere res clausa alienis et profanis non potest. et si fons signatus est, neque bibere inde neque consignari potest cui foris posito accessus ad fontem non est. puteus quoque aquae uiuae si unus est, idem qui intus est, uiuificari et sanctificari foris positus ex illa aqua non potest, ex qua solis eis qui intus sunt usus omnis et potus concessus est quod et Petrus ostendens unam ecclesiam esse et solos eos qui in ecclesia sint baptizari posse posuit et dixit: in area Noe pauci id est octo animae hominum saluae factae sunt per aquam, quod et uos similiter saluos faciet baptisma, probans et contestans unam arcam Noe typum fuisse unius ecclesiae. si potuit tunc in illo expiati et purificati mundi baptismo saluus per aquam fieri qui in area Noe non fuit, potest et nunc uiuificari per baptisma qui in ecclesia non est, cui soli baptisma concessum est. sed et Paulus hoc idem adhuc apertius et clarius manifestans ad Ephesios scribit et dicit: Christus dilexit ecclesiam et se ipsum tradidit pro ea, ut eam sanctificaret [*]( 2 Cant. 4, 12. 12 I Petro 3, 20, 21. 20 Eph. 5, 25. 26. ) [*]( 1 matris LQ electa est genetrici * Q 3 sponsa] sponsa mea CR fons ex foris C signatur 01 4 hortos L\' 5 patere res] patereris S, patere eccleaia C poteat] potens S 6 est om. S consignare S potestj posset S cui] qui S positus S 7 si* Pin ras. unius SQ (unus M) 8 idemque Rv, om. S; fort. idemque qui intus est om. S et sanctificari om. QS positos Q potius S 9 aqua] qua B intus] inter S sunt usus] sumus 8 10 alt. et om. S 11 in 8 8.1. m. 2 ecclesia s. b. posse] ecclesiam esse et soli baptizati possint 8 sunt CR1 12 id est pauci Q 13 quod] quo P, quomodo CB uos] illos S 14 probans ex probatia C 15 unam arcam noe] una arcana et 8 potuit] posuit S 16 expiati et] excipiet S saluM C\', saluis S 17 aream Q noe om. V et om. R tunc S uiuificari] purificari C 18 ecclesiam S cui ex qui S, cum P sola C1S est] es B 19 paulus apoetolus OLPQBRv hoc] hoc est S 20 ecclesiam suam 8 21 purgans] portans C ) purgans eam lauacro aquae. quod si una est ecclesia quae a Christo diligitur et lauacro eius sola purgatur, quomodo qui in ecclesia non est aut diligi a Christo aut ablui et purgari lauacro eius potest?