Epistulae

Denique huius seditionis origo iam coepit. namque in prouincia nostra per aliquot ciuitates in praepositos impetus per multitudinem factus est, et pacem quam semel cunctis a martyribus et confessoribus datam clamitabant confestim sibi repraesentari coegerunt, territis et subactis praepositis suis qui ad resistendum minus uirtute animi et robore fidei praeualebant apud nos etiam quidam turbulenti, qui uix a nobis in praeteritum regebantur et in nostram praesentiam differebantur, per hanc epistolam uelut quibusdam facibus accensi plus exardescere et pacem sibi datam extorquere coeperunt. de quibus quales ad clerum I [*]( 1 litteras] add. Zpv: misi ut, add. r: misi et, sdd. 2 : misi aliquid om. Z temperatiaB r, temeratius T Heret] iret p 2 idem Lucianus zμrυ (sed idem ex id est fi) id est lucianuB suo nomine Z epistolam om. Z 3 quae T omnem T, ab homine V, sancte e timorem TZ, timoris z 4 et euangelli] euangelii quoque s finnitas] fraternitas <p 5 enim] etiam z omnium om. r nomine] moti hec Zp., hec r uniuersos eos T, uniuersis eoa Zzμϕrυ : cf. p. 534,5 sqq. dedisset T, om. μ formam hanc Z 6 uelle om. TZzμϕr ; cf. epist. 23 7 additum] aut Z, actum pr est mihi tp de quibus v, cuins Z • 8 ommissum tp egerunt Zpr nobis maiorem q> 9 ut] et Z discutere Zz 10 uideamus μr quod se om. Z nunc] non Z nunc omnes se z 13 nostra] fecerant quod add. μr aliquod T, aliquas Zz, om. pr per multitudinem] multitudinum s 14 quam] quam uis F, quam uix Latinius et confessoribus om. pr 15 datum μ sibi om. Z pntari ceperunt s 16 propositis T 17 minus om. μr 18 regebantur] reuelantur s 19 praesentiam] sententiam Zzμϕ 20 uelut] ut s excandescere Z et om. μ 21 tibi Z quales om. Z clerum nostrum Zftrv )

Opportune uero superuenerunt litterae uestrae quas accepi ad clerum factas, item quas beati confessores Moyses, Maximus, Nicostratus et ceteri Saturnino et Aurelio et ceteris miserunt, in quibus euangelii plenus uigor et disciplina robusta legis dominicae continetur. laborantes hic nos et contra inuidiae impetum totis fidei uiribus renitentes multum sermo uester adiuuit ut diuinitus conpendium fieret, et prius quam uenerint ad uos litterae quas nobis proxime misi, declararetis nobis quod secundum euangelii legem stet nobiscum fortiter atque unanimiter etiam uestra sententia. opto uos, fratres carissimi ac desiderantissimi, semper bene ualere. [*]( 1 in] ad Z alium Z quod n. e. aliud om. s non om. T 2 si om. TZcp aliqui] alii Z conturbant 8 8 sed licet] licet ut μ, licet r 4 nos corr. in nobis μ m. 2 angelns] per enangelium pr de caelo aliud tp, aliud a praeter quod Τμϕr, praeter quam Zz 5 adnnntiamna Τμr 6 sicut ... l. 8 anathema sit om. Zz nobis praediximns T 9 nere T ad] a T 10 beatis confessoribus Z, confessores beati s et maximus Zzprv 11 et nicostratns et a 12 plenus om. Z discipline robuste leges. 13 continentur zv inuidiam Zz et impetum Z, om. s 14 resistentes rzμυ noster Z adiuuet T 15 fteret] add. pr: et pro ipsis quam om. <p uenerint om. ϕ, nenirent zv, fierent cp nos ϕ 16 misi ut μrυ, misi et Z declaretis zμ nobis z, nobiscum Z, nos Τϕ quod ... nobiscum om. Z 17 stet] misi et zμr, om. v uobiscum Z atque] et Zzμ 18 nostra Z, e nostra cp sententia] add. Zzμrυ : concurrat opto ... ualere om. pr ac desiderantisgimi om. ϕ, ac sanctissimi s 19 nalere amen z. — Epistola Cipriani ad clero urbico de (Ad clerum de z) multis (confessoribuB add. a) et (om. z) de Lnciani inuerecundia (uerecundia T) et Celerini confessoris modestia explicit Tz, Ad prbros et diaoonos Bome consistentes explicit Z* om. μϕr. — )

Gloriam fidei et uirtutis uestrae, fortissimi ac beatissimi fratres, iam pridem de opinione cognoueram, laetatus satis et plurimum gratulatus quod uos confessione sui nominis parauerit ad coronam Domini nostri praecipua dignatio. uos enim primores et duces ad nostri temporis proelium facti caelestis militiae signa mouistis. uos spiritale certamen quod nunc geri Deus uoluit uestris uirtutibus inbuistis. uos surgentis belli inpetus primos inmobili robore adque inconcussa stabilitate fregistis. inde initia felicia pugnandi orta sunt. inde uincendi auspicia coeperunt. contigit hic per tormenta consummari martyria: sed qui in congressione praecedens exemplum uirtutis fratribus factus est, cum martyribus in honore communis est. coronas uestra manu sertas inde huc tradidistis et de poculo salutari fratribus propinastis.

Accessit ad confessionis exordia glonosa et militiae uictricis auspicia disciplinae tenor quem de epistulae uestrae uigore perspeximus, quam modo ad collegas uestros in confessione uobiscum Domini copulatos sollicita admonitione misistis, ut euangelii sancta praecepta et tradita nobis semel mandata uitalia forti et stabili obseruatione teneantur. ecce alius gloriae uestrae sublimis gradus, ecce iterum cum confessione geminatus promerendi Dei [*]( Epist. XXVTII. — Incipit ad Moysen et Maximum (presbyteros add. P) et ceteros confessores CPR, Incipit Mosi et Marimo presbyteris (prr N, presbyterorum L) et ceteris confessoribus LNQ. — 2 mosi et LNQ, moysi et C 8. l., admisiemia B presbyterorom L1, presbytero C1L2 et ceteris om. R 4 et om. C 5 laetns CN 6 confesaionem C parauerit] illustrauerit V 7 nostri] iesu christi add. Nv priores CR 10 uos] add. R: spiritale certamen quod nunc surgentes C 11 in initia R, uincentia C 12 auspicia] ospitia C 13 consummari V, consumari R, consummare LNPQ, coAsumare C quid C 15 corona C sertae] uestras C, sutas coni. Rigaltius 16 huc] hoc LPQ 18 disciplina C1 quam ex quae C 20 dno CRv misistis] fecistis V euangeliis PR 21 uitalia mandata C 22 ecce] c ecce R, e c C aliis R . ) [*]( III) [*]( 35 )

Ne quid conscientiam uestram lateret, fratres carissimi, quid mihi scriptum sit quidque ego rescripserim, utriusque epistolae exemplum uobis misi: et credo uobis id quod rescripsi non displicere. sed et illud ad uos perferre litteris meis debui urguente causa clero in urbe consistenti litteras me misisse. et quoniam oportuit me per clericos scribere, scio autem nostros plurimos [*]( 1 gloriae ex gloriam C 2 quam dignationem suam N, dignationis suae Q dnT L 3 laude P gloriam spiritalem N 4 copiosas C 5 gloria uestra C nostra P 6 aetatem nostram Pv 7 contingere LQ et probatos Q coronamus B opto ... meminisse om. C 8 fratres om. Q in dno semper L et nostri meminisse om. P, et um esse B 9 meminisse] add. MQ : emendauit iustinus romae. — Mosi (moysi P) et Maximo presbyteris (prr N, presbyterorum L) et ceteris confessoribus eiplicit LNPQ, Ezplicit epistola Cypriani (Ezp. e. Cypriani om. B) ad Moysen et (ad C) Maximum et ceteros confessores (explicit add. B) CB. - ) [*]( Epist. XXVIIII. — Incipit (epistula Cipriani add. MT) ad clerum insinnans quod nt Rome litteras mittere (om. EM) fecisse se Optatum (optato M) hyppodiaconum (hypodiacono MT) et Saturum lectorem EMT, Incipit ad clerum insinuans quod utrasque litteras rome fecisse Optatum Saturum et ipodiaconum fecisse lectorem o, De redditione epTurbici describentis Romae ad clerum μ, om. ∞. — 12 uos uel conscientiam uestram p latere T 13 quidque ego rescripserim om. Eo∞ 14 nobis exemplum v 15 litteris meis perferre ∞ 16 me misisse] meminisse ΜΤμ1 17 clerico M autem] enim ∞ ) [*]( 35* )

Quamquam bene sibi conscius animus et euangelicae disciplinae uigore subnixus et uerus sibi m decretis caelestibus testis effectus soleat se solo Deo iudice esse contentus nec alterius aut \' laudes petere aut accusationes pertimescere, tamen geminata sunt laude condigni qui cum conscientiam sciant Deo soli debere se iudici, actus tamen suos desiderant etiam ab ipsis suis fratribus conprobari. quod te, frater Cypriane, facere non mirum est, qui pro tua uerecundia et ingenita industria consiliorum tuorum nos non tam iudices uoluisti quam participes inueniri, ut in tuis rebus gestis laudem tecum dum illas probamus inueniremus et tuorum consiliorum bonorum coheredes quia et adfirmatores esse possemus. idem enim omnes credemur operati, in quo deprehendimur omnes eadem censurae et disciplinae consensione sociati.

Quid enim magis aut in pace tam aptum aut in bello persecutionis tam necessarium quam debitam seueritatem diuini uigoris tenere? quam qui remiserit instabili rerum cursu erret semper necesse est et huc adque illuc uariis et incertis negotiorum tempestatibus dissipetur et quasi extorto de manibus [*]( Epist. XXX. — Incipit Cypriano papae pprr (pbris N) et diaconi (diac N) Romae consistentes FLN, Incipit ad Romn T, Incipit ad Cyprianum epistola cIeri et plebis Romanorum B, om. H. — 2 Cyprianus presbyteris T diacones H, diaconibus NlT consistentibus T 5 uigore] rigore FT 6 se om. Τυ dno B corr. 7 patere B 8 dei MV solius se debere iudicio V, solo debere se indicio T 9 suis om. H 10 facere om. B 11 ingenita om. BH tuorum ... l. 14 consiliorum om. B 12 non om. L inuenire T ut] et F 13 ueneremus Tx et om. FT 14 heredes B 15 possimus BTv, possumus F credimus T, crederemur LN, crederemus BH1 deprehendemur L, deprehenderemur N 16 eadem omnes Nt) confessione T, confesuone F sociati] solaci FT 17 pacem LT tam aptum] tantum H bellis BHLNT 18 tam] iam T quam] qua N debitam] debet ad B 19 rigoris H erret] eruct B 20 prtiM et om. H 21 eztoto B n )

Hoc nos non falso dicere superiores nostrae litterae probauerunt, in quibus uobis sententiam nostram dilucida expositione protulimus aduersus eos qui se ipsos infideles inlicita nefariorum libellorum professione prodiderant, quasi hoc euasuri inretientes [*]( 10 Rom. 1, 8. ) [*]( 1 gubernaculorum F nauim v ecclesiasticae salutis om. H1 salutis] disciplinae B inlidant BHLT 2 salutis L 3 si om. BN, et hii H ipsa B quidem B 6 hoc] hos T nunc om. BWN est H 8. I. 7 aduersus ... Bubsidia add. H in marg. 8 haec ... antiqua om. H 9 protulisset LNv 10 dicendo] deligendo T 11 radicis T in illis T 12 laudem T, laudes F degenere B fuissem F, fuissent B 13 minus enim dedecoris est H, enim dedecoris B 15 fuisse] defuisse L 16 praeiudicione F, praedicatione BHLNTv 17 tacuisse T 18 laudes] claues B 20 maximis T s sup. ras. 22 dilucidam B, delucidam T expositionem T 23 et aduersus BHLNv eos om. B 24 hoc om. NHv sed in ras. H inretientis L, inretinendis B, irretinentes H )

Quamquam confessoram quoque, quos hic adhuc in carcerem dignitas suae confessionis inclusit et ad certamen euangelicum sua fides in confessione iam gloriose semel coronauit, litteras habeas conspirantes cum litteris nostris, quibus seueritatem euangelicae disciplinae protulerunt et inlicitas petitiones ab ecclesiae pudore reuocarunt, ne si hoc facile fecissent, disciplinae euangelicae ruinas non facile sarcirent, praesertim cum nulli magis tam congruens esset tenore euangelici uigoris inlibatam dignitatem seruare quam qui se excruciandos et excarnificandos pro euangelio furentibus tradidissent, ne martyrii honorem merito perderent, si in occasione martyrii praeuaricatores euangelii esse uoluissent. nam qui id quod habet non custodit in eo ex quo illud possidet, dum id ex quo possidet uiolat, amittit illud quod possidebat.

In quo loco marimafi tibi adque nberes gratias referre debemos et reddimus quod illorum carceris tenebras litteris tuis inluminasti, quod ad illos uenisti quomodo introire potuisti, quod illorum animos sua fide et confessione robustos tuis adlocutionibus litterisque recreasti, quod felicitates eorum condignis laudibus prosecutus accendisti ad multo ardentiorem caelestis gloriae cupididatem, quod pronos inpulisti, quod ut credimus et optamus uictores futuros uiribus tui sermonis animasti: ut quamquam hoc totum de fide confitentium et de diuina indulgentia uenire [*]( 1 quamquam] quam B carcere BHN 2 dignitatis H1 confessiones T 3 fide B gloriosae T, gloriosa v 5 ab] ad H 6 pudorem H reuocabunt B ne si FH, nisi BLNTv facile om. v 7 ruinae Bv sarcirentur v 8 esse H tenore scripsi, tenorem FHLNT, tenor B uigorem H illibatum v 9 dignitatemque v se om. N excruciandos] excusandos B 10 martyrum H1 . 11 si occisione B 12 esse uoluissent euangelii H, esse euang. u. B quo Tl id om. BT custodi in eos T 13 possidet] add. H: uideat amitti dum id ex quo possidet om. N id] hic B possedit H amittit om. FHT, uiolat Oxon. fort. recte 15 loco quo B tibi om. B 16 ct] ut B illo L carceres T tenebris B 18 animas H elocutionibus T 19 creati B felicitatis BT indignis B 20 prosecutos NT ascendisti B ardentiore caelesti B 21 cupiditate B pronos] in nos FHT, pronosit B inpulsisti L, polisti T, intellectu B ut] ue F 23 confidentium BN de om. B )

Vno igitur eodemque consilio, isdem precibus et fletibus tam nos qui usque adhuc uidemur temporis istius ruinas subterfugisse, quam illi qui in has temporis uidentur clades incidisse, diuinam maiestatem deprecantes pacem ecclesiastico nomini postulemus. mutuis uotis nos inuicem foueamus, custodiamus, armemus. oremus pro lapsis ut erigantur, oremus pro stantibus ut non ad ruinas usque temptentur, oremus ut qui cecidisse referuntur delicti sui magnitudinem agnoscentes intellegant non momentaneam neque praeproperam desiderare medicinam. oremus ut effectus indulgentiae lapsorum subsequatur et paenitentiam, intellecto suo crimine uelint nobis interim praestare patientiam, nec adhuc fluctuantem turbent ecclesiae statum, ne interiorem nobis persecutionem ipsi incendisse uideantur et accedat ad criminum cumulum quod etiam inquieti fuerunt maxime enim illis congruit uerecundia quorum in delictis damnatur mens inuerecunda. pulsent sane fores, sed non utique confringant. adeant ad limen ecclesiae, sed non utique transiliant. castrorum caelestium excubent portis, sed armati modestia qua intellegant se desertores fuisse. resumant precum suarum tubam, sed qua non bellicum clangant. arment se quidem modestiae telis et quem negando mortis metu fidei dimiserant clipeum resumant, sed ut contra hostem diabolum uel nunc armati, non contra ecclesiam quae illorum dolet casus, armatos esse se credant. multum illis proficiet petitio modesta, postulatio uerecunda, humilitas necessaria, [*]( 1 hisdem N, idem B praecipibus T 2 adhoc BT 3 his B temporibus T clades] gladiis B 4 nomine B, nominis L postolamus W 8 delictis magnitudine B 9 praepropera B considerare N 10 indulgentiam B et] ut B poenitentia v 11 nelit nobis LN, nellit nouit B interim om. T praestare] prare N patientiam N1, paenitentiam FHLN1 T, paenitentia B 12 adhuc om. L fluctuante etnrbante L, fluctuent et conturbent N nec Nl interiorem] interimere B 13 persecntione ipsi incidisse nidentnr B accendat T1 15 innerecondia LTl 16 foras B, foris T sed OM. N confrangant T adeant om. T 17 lumen L exiliant B 18 se om. B 19 resnmerant T libellicum H 20 ..clangant T, plangant BLN modestiam B quem] quae B negando F, negatio H, negotio BLNT 21 remiserant B 23 casns] cesos H armatus B credent B 24 uerecnndia L )

Immo si dedecoris admissi magnitudinem perhorrescunt, si pectoris et conscientiae suae letalem plagam et sinuosi uulneris altos recessus uere medica manu tractant, erubescant et petere: nisi quia maioris est rursum et periculi et pudoris auxilium pacis non petisse. sed hoc totum in sacramento, sed in ipsius postulationis lege temporis facto temperamento, sed postulatione demissa, sed prece subdita: quoniam et qui petitur flecti debet, non incitari, et sicut respici debet diuina clementia, sic respici debet et diuina censura, et ut scriptum est: donaui tibi omne debitum, quia me rogasti, sic scriptum est: qui me negauerit coram hominibus, negabo et ego eum coram patre meo et coram angelis eius. Deus enim ut est indulgens, ita est praeceptorum suorum exactor et quidem diligens, et sicut ad conuiuia uocat, sic habitum nuptiarum non habentem manibus et pedibus extra sanctorum coetum foras iactat. parauit caelum, sed parauit et tartarum. parauit refrigeria, sed parauit etiam aeterna supplicia. parauit inaccessibilem lucem, sed parauit etiam perpetuae noctis uastam aeternamque caliginem. Cuius temperamenti moderamen nos hic tenere quaerentes diu [*](8 ) et quidem multi et quidem cum quibusdam episcopis uicinis [*]( 12 Matth. 18, 32. 13 Matth. 10, 33 (cf. Luc. 12, 9). ) [*]( 1 patidhtia] paenitentia B lacrimarum H 2 aduocationem B fugantur T ex] et N prolati] ploratus H gemitus] demi B 3 pudore B 4 dedecores T magnitudine T, magnitudinis B si- om. B 5 peccatoris L conscientiam B suae om. N et sinuosi] nesciunt immo sui B 6 altos] auctos B uere] suere H , medicina BT tractante T et petere] appetere H 7 maior B et pudoris] pudoris BL 8 postulationes B 9 lege ... sed om. B dimissa BT, dismissa F, submissa H 10 et om. B citari B 12 ut F, sicut BHLNTv 13 sic] sicut F; fort. sic et 15 coram om. N 16 ita est otn. B, ita et N praeceptore B 17 ad conuiuium BT, conuiuio υ aduocat B habitu FLT habentium F 18 manibus] ligatis manibus Bv caetum BN, coetu F foris F 19 sed om. B 20 lucem] lumen L sed et parabit F 22 moderatione hic B diu om. T 23 et q.] aequidem B multi et quidem om. B )

Inter uarios et multiplices, frater, dolores nobis constitutis propter praesentes multorum per totum paene orbem ruinas hoc praecipuum nobis solacium superuenit quod acceptis litteris tuis erecti sumus et dolentis animi maeroribus fomenta suscepimus. unde intellegere iam possumus gratiam diuinae prouidentiae forsitan non ob aliam causam nos tam diu clausos uinculis carceris reseruare uoluisse nisi ut instructi et robustius animati litteris tuis uoto proniore ad coronam destinatam possemus peruenire. inluxerunt enim nobis litterae tuae ut in tempestate quadam serenitas, ut in turbido mari exoptata tranquillitas, ut in laboribus requies, ut in periculis et doloribus sanitas, ut in densissimis tenebris candida lux et refulgens. ita illas animo sitiente perbibimus et uoto esuriente suscepimus, ut ad certamen inimici ex illis nos satis pastos et saginatos gaudeamus. reddet tibi Dominus pro ista tua caritate mercedem et huius tam boni operis repraesentabit debitam [*]( Epist. XXXI. — Incipit (incipit om. H) Cypriano papae Moyses et (et om. T) Maximus prbb (presbiteri H, et ceteri confessores fi) ΗΤμ (fol. 166b), Rescriptum Moysi et Maximi presbyteri ceterorum g, Rescripta confes- sorum v (fol. 190a), Incipit F, om. β. — 2 Caecilio cypriano episcopo ecclesiae carthaginensium Moyses Baiuzim ex uetustissimo quem dicit codice sancti Retnigii Bemensis 3 rufinus] diaconi add. Tfiv qui cum eis FT, cum eis v, qui cum eis sunt Hgβμ, om. v 4 confessores] add. Baluzius ex eodem codice: in fide ueritatis perseuerantes in deo patre et in filio eius iesu christo domino nostro et in spiritu sancto 5 frater] super g in nobis constitutos v 6 multorum fratrum v 8 dolentes H suscipimus T 9 gratiae d. prouidentiae forsitam v 10 ob] ab T nos] nos non FT tam] tantum T clausis T 11 reseruari g instructis T, instructine Manutius 13 posse H litteris tuis v 14 ut] et v exoptata om. V 15 ut in 1.] et in 1. v doloribus] laboribus v 16 fulgens HgfJ 17 illa v 18 nos om. Τμ satis om. g pasti p, cibatos g saginati μ 19 esse gaudeamus g 20 operis om. g repraesentauit T debitam] ad v )

Percepimus igitur, iterum dicemus, frater Cypriane, magna gaudia, magna solacia, magna fomenta, maxime quod et gloriosas martyrum non dicam mortes sed inmortalitates gloriosis et condignis laudibus prosecutus es. tales enim excessus talibus uocibus personandi fuerunt, ut quae referebantur sic dicerentur qualiter facta sunt. ex tuis ergo litteris uidimus gloriosos illos martyrum triumphos et oculis nostris quodammodo caelum illos petentes prosecuti sumus et inter angelos ac potestates dominationesque caelestes constitutos quasi contemplati sumus. sed et Dominum apud patrem suum testimonium illis promissum perhibentem auribus nostris quodammodo sensimus. hoc est ergo quod et nobis animum in dies erigit et ad consequendos gradus tantae dignationis incendit. [*]( 1 enim minus Hv mercedem Τμ1 dignus v qui... condignus om. β 2 qui et] et qui g magis scripsi, minus FHTgμνυ 3 est om. Τβμνυ fecit quam qui et docuit FTgβμν, docuit q. q. et docuit H docuit q. q. et fecit v 4 minuit T, uolnit v et exhortatori paruit scripsi, et exortauit F, et hortauit T, exhortauit u (sed in marg. m. 2: exhortationi paruit), exhortatus est v, monitus est et exortauit (exortatus β, exhortatur g) HŲg, dimicauit v 5 redundatJ redimat μ 6 institui T suum ministrauit H, ministrauit g 7 hic] sic H§ fortasse Tpv hoc] id v 9 et iterum g dicimus Hgβν, om. p pater fi 11 inmortalitatem T 12 dignis μ prosecutus v es] est v talis ν, tale H excessu H 13 personandi] prosequendi v 14 uidemus μ 15 quodammodam T 16 illum μν persecuti fi ac] et g 17 quasi om. v 18 dniv testimonium suum ΗΤβμν, testimonium g illic β 19 perhibentem reddens FHT, perhibentem recens §, prohibentem redentem fi 20 animum inde F, in dies animum g 21 accendit g )

Quid enim gloriosius quidue felicius ulli homiaum poterit ex diuina dignatione contingere quam inter ipsos carnifices interritum confiteri Dominum Deum, quam inter saeuientis saecularis potestatis uaria et exquisita tormenta etiam extorto et excruciato et excarnificato corpore Christum Dei filium etsi recedente sed tamen libero spiritu confiteri, quam relicto mundo caelum petisse, quam desertis hominibus inter angelos stare, quam inpedimentis omnibus saecularibus ruptis in conspectu Dei iam se liberum sistere, quam caeleste regnum sine ulla cunctatione retinere, quam collegam passionis cum Christo in Christi nomine factum fuisse, quam iudicis sui diuina dignatione iudicem factum fuisse, quam inmaculatam conscientiam de confessione nominis reportasse, quam humanis et sacrilegis legibus contra fidem non oboedisse, quam ueritatem uoce publica contestatum fuisse, quam ipsam quae ab omnibus metuatur moriendo mortem subegisse, quam per ipsam mortem inmortalitatem consecutum fuisse,, quam omnibus saeuitiae instrumentis excarnificatum et extortum ipsis tormentis tormenta superasse, quam omnibus dilaniati corporis doloribus robore animi reluctatum fuisse, quam sanguinem suum profluentem non horruisse, quam supplicia sua post fidem amare coepisse, quam detrimentum uitae suae putare uixisse?

Ad hoc enim proelium quasi quadam tuba euangelii sui nos

excitat Dominus dicendo: qui plus diligit patrem aut [*](24 Matth. 10, 37. 38. ) [*](1 felicius] facilius Ffiv 2 inter om. Τμ ipso carnificis Τμ interritum F, interitum v, interitu Tfi, in terris Hg§, inter ictus coni. Dionysius Petauius, in ipso interitu v saeuientes Fμ, seuidentes T, saeuientia Hgv saeculares potestates Tfi, popularis potestatis 11 4 per naria H eitoto p et om. V; et excruciato om. μν 5 et om. V etsi recedente] et sine caedente V 9 dni gpv iam se om. g se liberum] celerem Y 10 contactione n tenere v 11 quam indicis ... fuisse om. Hgfl 14 legibus] regibus g 15 ipse T hominibus μν metuitnr g 17 cum omnibus Hgfi 19 laniati T 20 lnctatum Τμ quam ex quare v m. 2 22 detiimenta v uixissc] non erisse v, non uixisse Y teste Bigaltio, uicisse V test. Oxon. 23 adhuc FHT quaedam H 24 excitat nos T dicens βυ plus post matrem g. )

Haec et huiusmodi cum in euangelio conlata perlegimus, et quasi faces quasdam ad inflammandam fidem dominicis uocibus subpositas nobis sentiamus: hostes ueritatis iam non tantum non perhorrescimus, sed et prouocamus, et inimicos Dei iam hoc ipso [*]( 4 Matth. 5, 10-12. 9 Matth. 10, 18. 21. 22. 12 Apoc. 3, 21. 14 Bom. 8, 35-37. ) [*]( 1 dignus me T plus post snam g 3 et qui] qui β suam crucem H sequatur T 5 iuatitiam] me T quoniam ipsorum est Fg, ipsorum est enim ΗΤβνμυ ; cf. p. 129, 15 6 eritis Tv pereecuti uos g 7 habuerint homines H 8 enim et] etenim et T, et Ηβ qui a. u. fuerunt om. Τμ fuerunt] patres eorum add. v 9 et] et iterum v praesides] potestates v 10 ad] in F 11 in] ad HTfiw 12 supra Bg 13 et ego] ego μ 14 separauit T, inquit separabit F 15 an persecutio] persecutio Hg famis T 18 ut] uelut Hv occisionis] uictimae Ηβgυ, iugulationis μ iis v 19 superauimus v, superuincimus v propter eum] pro eo Τμυ dilexit nos g 20 eiusmodi Τμ cum et Τμ, cum e v conlata] collecta p perlegamus pv 21 quasi om. v 22 sentimus Y tantum non] tantum T 23 sed et] sed ev inimicufl T )

Ecce aliud gaudium nostrum, quod in officio episcopatus tui, licet interim a fratribus pro temporis condicione distractus es, tamen non defuisti, quod litteris confessores frequenter corroborasti, quod etiam sumptus necessarios de tuis laboribus iustis [*]( 1 nefarios H ueritatem] ciuitatem V legis HT 2 subegimus] subicimus T sanguinem nrm v fundimus H fudisse] fundere v 3 dilectionis * 4 offecit Hl, efficit Tl 5 quaeque (i differet T 6 eiusmodi enim fiv fide T 7 proelii v mora Tv, in horam β ueram clementiam (est om. T) 8 gratie β 9 in] et in HgfJ die μ quoque liberius Tfi 10 et uiribus Hgβνυ potentiae suae v ac] et β ut qua FTVv, ut quasi p, et quasi HgfJv 11 quos] quo ΗΤμ1 carceris caatris T exercuit et om. g; exercuit om. Ηβ . 12 probat β iam} etiam Τμ propositis T 13 illa diuina v 14 numquam solet] nescit g rumpi] uinci v non] numquam T 15 forari g galeam ... frangi et om. FHTgpuv 16 cui] ui T magis om. gv haec] nec F 17 nobis] bonis g in tam T, om. Hgfi 18 destinatae ΗΤβμV, designate g 19 gaudium] gladium v in om. β officii Τμ tui] tu Τμ 20 interim a] in primo a V, inter initia codd. Anglic. temporibus μ1 21 litteras T, litteris tuis v roborasti g 22 quo H ) [*]( III). [*]( 36 )

Eluendae sunt igitur impio sacrificio manus inquinatae operi bus bonis et nefario cibo ora misera polluta paenitentiae sunt uerae sermonibus expianda, et in secretis cordis fidelis nouellandus et conserendus est animus. crebri paenitentium gemitus audiantur et iterum fideles ex oculis lacrimae profundantur, ut illi ipsi oculi, qui male simulacra conspexerunt, quae inlicite commiserant satisfacientibus Deo fletibus deleant. non est ni patientia in morbis necessaria. luctantur cum suo dolore qui languent et ita demum sperant sanitatem, si tolerantia superarint dolorem. infidelis enim cicatrix quam cito festinans medicus induxit et ad quemlibet casum medella rescinditur, si non fideliter [*](1 xpectare v 2 alienum T, aliena v actu om. v 3 dlterum eet quod om. V 4 ducit HTgβυν 5 morbum] uaporem Hgfiv restringit v, ertinguit Hg§ 6 et finit om. Hg$ non enim] congruas escas medicus egris dat non enim Hg§ ea om. Tpv quae] aquae fi 7 saeuienti T 8 potius sed F, posset v (potuisset V) 9 ieiunius T adtenuante sanari uideatur] attenuari Vv 10 pasta] passa FTfi, passiua V teste Rigcdtio crudelitate T producat V v 11 elauandae Tg 12 misera ora H paenitentiae] patientiae FΗΤμ sunt uere HT, uere sunt g 13 re sertae sermonibus v 14 et conserendus Fv, et consecrandus Hg§, om. Τμ animus et cons. est g crebi T, crebis F, crebro v, ut crebri Ηβg paenitentium] patientium FHg, spatium Τμ gemitu v 15 audiantur om. v, audeat F, gaudeat T et] non semel tantum sed v ut] et fi 16 mala T conspexerant v illicita μvυ, illicitis g 17 commisert g satisfactionibus FTgv deo om. g debeant H1, diluant g nisi §gVv, in FHTfiv 18 patientia] penitentia g in morbis HTgβμ, in mortis v, morbis V, timor F luctentur g, lucrantur H 19 sperent g si] sed β superauit y. 20 enim est g 21 et om. v casu Tp1 ) [*](36* )

Ceterum ubi erit quod custodia squalidi carceris includuntur qui Christum confitentur, si sine periculo fidei sunt qui negauerunt? ubi quod in nomine Dei catenarum ambitu uinciuntur, si sine communicatione non sunt qui confessionem Dei renuerunt? ubi quod detenti gloriosas animas ponunt, si qui dereliquerunt fidem periculorum et delictorum suorum non sentiunt magnitudinem ? quod si nimiam inpatientiam praeferunt et intolerabilem festinationem communicationis exposcunt, frustra querula ista et inuidiosa ac nihil aduersus ueritatem ualentia iactant petulanti et infreni ore conuicia, quandoquidem licuerit illis suo iure retinere quod nunc sua sponte quaesita necessitate coguntur postulare. fides enim quae Christum potuit confiteri potuit et a Christo in communicatione retineri. optamus te, frater, bene ualere et nostri meminisse. [*]( 1 praestentur HTgβμνυ rursum Hw incendio v 2 flammam F, lamina V reuocantur Ht, renocaretur F 3 restinguatur < Hgfiv, stinguitur T, ertinguitur p eiusmodi V 4 magis om. v consili F, consilii T de om. Tfiv 6 custodias HT, custodiis g 8 ubi] ut F uincuntur Tg 9 si om. T renuerunt pv, tenuerunt FT, non retinuerunt Hgfiv 10 detenti om. V, debenti T, detenti martyres Ηβgυ animas suas Τμν reliquerunt Hgv, relinquerunt P 11 suorum om. g 12 quosi T prae se ferunt y et om. F intolerabili v 13 festinatione υ, fesionem T communicationem v 14 quaerela T, querellas μ sed s s. l. m. 2, querelosa p indiosa T aduersum ΗΤμ 15 et] ac g infreni ore FH gβ2μ2, infreni eo ore W, infreniora μ1, infreni ori v, infreniorem T 16 illi ex ille μ sponte sua T 17 potuit christum v 18 et om. Τμν communicationem T, communicatio g frater F, frater in domino V, beatissime ac (et g) gloriosissime papa in domino semper HTgPpw (nisi quod ac gloriosissime om. v). — Cypriano papae Moyses et Marimus ppBb explicit FT, om. BgfJwv. — )