Epistulae

Hortamur tamen per communem fidem, per pectoris nostri ueram circa uos et simplicem caritatem, ut qui aduersarium prima hac congressione uicistis gloriam uestram forti et perseueranti uirtute teneatis. adhuc in saeculo sumus, adhuc in acie constituti, de uita nostra cottidie dimicamus. danda opera est, ut post haec initia ad incrementa quoque ueniatur et consummetur in uobis quod iam rudimentis felicibus esse coepistis. parum est adipisci aliquid potuisse. plus est quod adeptus es posse seruare, sicut et fides ipsa et natiuitas salutaris non accepta sed custodita uiuificat. nec statim consecutio, sed consummatio hominem Deo seruat. Dominus hoc magisterio suo docuit dicens: ecce sanus factus es, iam noli peccare, ne quid tibi deterius fiat. puta hoc illum et confessori suo dicere: ecce confessor factus es, iam noli peccare, ne quid tibi deterius fiat. Salomon denique et Saul et ceteri multi quamdiu in uiis Domini non ambulauerunt, datam sibi gratiam tenere non potuerunt: recedente ab his disciplina dominica recessit et gratia.

Perseuerandum nobis est in arto et in angusto itinere laudis et gloriae, et cum quies et humilitas et bonorum morum [*]( 16 Io. 5, 14. ) [*]( 1 oporteat Bv tum v 2 praepositi gloria om. LNP 3 exJ et L letemur L 4 quos super ut Q (quos M) diabulos L 5 tamen] autem B pectoris] peccatoris L 7 ba.c congressine B uestram uestram S forti et] fortiter N 8 in acie] acie S 9 debita Q\' (de uita MQ\') opera est] operae B 12 parum est] parum S es] est LPQS 13 potuisse M (posse Q) ipsa et] ipsa e L sed e s. 1. m. 2 14 consecutio] constitui M (consecutio Q) 15 hoc] enim R 17 quit Q, quitquit S puto B, putabo N 19 solomon PQRlS 20 in om. S non om. Bv data B 21 detenere S non om. Rt, recedente] recedet et L, recessit et N ab ex ad B iis v • 22 et gratia] gratia P 23 in om. B 24 cum quies ..et Q, qui cum quiesset M (sed qui eras. m. 2), cum quies est P bonorum] honorum et P )

Sed quosdam audio inficere numerum uestram et laudem praecipui nominis praua sua conuersatione destruere, quos etiam uos ipsi ut pote amatores et conseruatores laudis uestri obiurgare et conprimere et emendare debetis. cum quanto enim [*]( 9 Matth. 5, 16.. 12 PhiL 2, 15. 13 I Petr. 2, 11. 12. ) [*](1 christianis om. LNP concruat S domini v 3 tum p hoc om. L 4 estis] est L 6 meum MB (sieut Q) dno R blasfematur 8 1 deo corr. in deum B 8 disciplina LNS\' 10 ut] et 8 bonam operam uestram S, opera uestra bona v 11 qui] si qui B 12 est in caelis Q 13 hoc mundo P ortatur P, oratur JR1 14 inquid LPS, qui B 15 animas uestras R 16 gentes ex iectes R ^ k 17 detrectant PR 18 dno Q quod S 20 honorem P 22 infecere L 23 distruere R\'Q etiam et S 24 pote] poste RlQ1 (pote Jf) conuersatores NPQS uestri S, uestrae LNPtyRv; cf. in- dicem 25 quando SQ* (quanto MQ\') )

Quid deinde illud, quam uobis exsecrandum debet uideri, quod cum summo animi nostri gemitu et dolore cognouimus, non deesse qui Dei templa et post confessionem sanctificata et inlustrata plus membra turpi et infami concubitu suo [*]( 5 Rom. 11, 20. 21. 9 Es. 50, 5. 6. 18 Luc. 9, 48. ) [*]( 1 delingitor Ll aliquis S, alius aliquis LNPQ, unus ab aquis Rr alius ab aquis Bigaltius timulentus S 2 demoratur] denotatur cod. Vaticanus, demoratur (ut sit: insaniat) Goulartius extorrens Sl, extorres Q, exorris J21 3 ut] unde SQ, inde LNP praehensus LNPS, rephensus Q non] est non Q (non M) quasi] qua S cristianus L 4 innocens R 5 sitj est R 6 ne] ne* MQ (c eras.) 7 parcit Q kdmT S; cf. p. 506, 18 8 ductus LRv agnos R tondente se v 9 apperuit R 10 at flagella S et om. P 13 adque] autem N in om. P audeat LNP 14 et factorum] factorum N; et corr. in est Qm.2 (et M) 15 alterum per om. R\' trandidit R 17 imittentur L1, emitentur 81 18 fiat corr. in fiet Q (fiat M) dicete 81 minimis L1 22 sanctiflcatam PQ 23 iam lustratam S, inlustratam Q plus om. Rv turpi et infami] ture et intami S concubito Pl, coneupido S plus maculent v )

Corroboremus nos exhortationibus mutuis et magis ac magis proficiamus in Domino, ut cum pro sua misericordia pacem fecerit quam se facturum repromittit, noui et paene mutati ad ecclesiam reuertamur, et excipiant siue fratres nostri siue gentiles circa omnia correctos adque in melius reformatos et qui [*]( 6 Gal. 5, 14. 15. ) [*]( 1 cnbilia sua IÅJ femineis B promisca L I PQB etsi] si et B 2 ipso BVv 3 cum om. QR" 4 nascuntur BV", noscantur QS contentionis L aemulationis S nulla P 6 te] te ipsum B 7 et incasatis om. 8 8 consnmmamini SQ a conuiciis PQVv (a om. M) maledicis S, malectis Z\' a maledictis etiam et conni*ciis B 9 neque om. P non consequentur PS, consequerentur L1, conseqnnntnr v 10 et] ne B christi 8 13 cum om. P 14 set S uere QB" rennntiauimuB LNPBv 15 a dno nro B, a dom S nostra ... dominum om. 8 deum B 16 et] ut B ac] hac Q; item l.17 uiuamus S 18 proficiamur B, proficiant S, proficiam L dum LNP ut] et M (nt Q) cum om. LN, qui P 19 qui fecerit P, faciat N noni] nobis Q mutuati Q 20 et om. B excipiant nos B" nostris M (nostri Q) 21 reformatos] reportatos L. )

Optaueram quidem, fratres carissimi, ut uniuersum clerum nostrum integrum et incolumem meis litteris salutarem. sed quoniam infesta tempestas quae plebem nostram ex maxima parte prostrauit hinc quoque addidit nostris doloribus cumulum ut etiam cleri portionem sua strage perstringeret, oramus Dominum ut uos quos et in fide et in uirtute stare cognouimus tutos quoque in posterum per diuinam misericordiam salutemus. et quamquam causa conpelleret ut ipse ad uos properare et uenire [*]( 1 atmirati S 2 moris 8 diBciplinam] codex Bemensis r haec addit quae in textwn a Baluzio sunt recepta: Et quamquam clero nostro et nuper cum adhuc essetis in carcere constituti, sed nunc quoque denuo plenissime scripserim, ut si quid uel ad uestitum uestrum uel ad uictum necessarium fuerit, suggeratur: tamen etiam ipse de sumpticulis propriis quos mecum ferebam misi uobis CCL. sed et alia CCL. proxime miseram. Victor quoque ex lectore zaconus qui mecum est misit uobis CLXXV. gaudeo autem quando cognosco plurimos fratres nostros pro sua dilectione certatim concurrere et necessitates uestras suis conlationibus adiauare. 2 opto... meminisse om. B optamus uos fratres carissimi LNP semper bene ualere explicit add. m. rec. S 3 ualere] et nostri meminisse add. v. — Ad Kogatianum et ceteros (confessores add. B, de obaeruanda disciplina add. NLP) explicit LNPQB nisi quod P: Explicit ad Rogatianum etc. — ) [*]( Epist. XIIII. — Incipit ad presbyteros et diaoones (diaconos 12) CBio, Incipit ad Bogatianum et ceteros confessores T, Incipit ad ||||||| et cc con N. — 5 presbiteros C1, presbyteris bK N diaconibus a2Tio, diacones 01 6 ut] et T 7 incolumen T salutare BT2 8 infestat NT tempesta B ex] et C\' T maximam partem NT 9 hinc] hunc No sed tnon corr. 10 perstringere * T t eras. deum B 11 uos] nos saltem B, uos salutem N quos] quosque N et in] in constantia et i fide et] fidei Cio in uirtute] uirtute CBio tutos] ut hos NT, tantos C; fort. tutatos 12 diuina misericordia T* et] ut B 13 compellerit 01, conpell«t T e eras. prosperare T )

Fretus ergo et dilectione et religione uestra quam satis noui his litteris et hortor et mando ut uos, quorum minime illic, inuidiosa et non adeo periculosa praesentia est, uice mea fungamini circa gerenda ea quae administratio religiosa deposcit. habeatur interim quantum potest et quomodo potest pauperum cura, si qui tamen inconcussa fide stantes gregem Christi non reliquerunt, ut his ad tolerandam paenuriam sumptus per uestram diligentiam suggeratur, ne quod circa fidentes tempestas non fecit circa laborantes necessitas faciat. confessoribus etiam gloriosis impertiatur cura propensior. et quamquam sciam plurimos ex his fratrum uoto et dilectione susceptos, tamen si qui sunt qui uel uestitu uel sumptu indigeant, sicut etiam pridem uobis scripseram cum adhuc essent in carcere constituti, subministrentur eis quaecumque [*]( 2 tum v ut] et C gubernaculum Cio 3 utilitati T (sed ti ex te) et] ex R 4 examinatam R, exanimata N delimare CRio possimus Cio adhnic T 5 tenerem NT respecto NT utilitatium NT 6 nostrum NRTV, nostrorum Cio pertinet NRT quorum C 7 redderetur NT 8 sua cura Ciov, sua T inpensa T et etiam N 9 consilii auctor] consiliator NT nec om. R me ... maxime orn. Rio 10 conspectu T eius loci] eis locis io, ei loco c C sed add. m. 2 in marg. ubi om. C, in quibus io fragitatus hanc R 11 me temere Cio 12 et dilectione] dilectione Cio relegione ex legione Cm. 2 nouis R 13 illic i s. I. m. 2 14 uice ex uite CT 15 abeatur N, habet aut R 16 si] se Cl, sed 02iov\' 17 stantis NT ■ christus R relinquerunt C 20 fatiet Cl 21 propensior] prosperior NT 22 susceptos] suspectos CR uestitum uel sumptus R 23 etiam om. N scribere C adhuc] huc C, om. V 24 carcerem C quicumque Cl )

Haec singula, oro uos, insinuate fratribus nostris. et quia exaltabitur qui se humiliauerit, nunc est ut magis insidiantem aduersarium metuant, qui fortiorem quemque magis aggreditur et acrior factus hoc ipso quo uictus est superantem superare conatur. dominus faciet ut et ego illos uidere et salutari exhortatione conponere mentes eorum ad seruandam gloriam suam possim. doleo enim quando audio quosdam improbe et insolenter discurrere, ad ineptias uel ad discordias uacare, Christi membra et iam Christum confessa per concubitus inlicitos inquinare, nec a diaconis aut presbyteris regi posse, sed id agere ut per paucorum prauos et malos mores multorum et bonorum confessorum gloria honesta maculetur: quos uereri debent, ne ipsorum testimonio et iudicio condemnati ab eorum societate priuentur. is enim demum confessor inlustris et\'uerus est de quo postmodum non erubescit ecclesia sed gloriatur.

Ad id uero quod scripserunt mihi conpresbyteri nostri Donatus et Fortunatus et Nouatus et Gordius, solus rescribere nihil potui, quando a primordio episcopatus mei statuerim nihil sine consilio uestro et sine consensu plebis mea priuatim sententia gerere. sed cum ad uos per Dei gratiam uenero, tunc de his quae uel gesta sunt uel gerenda, sicut honor mutuus poscit, in commune tractabimus. opto uos, fratres carissimi ac [*]( 1 uestris C quia] qui C sed ui in ras., quia hia NB, quia is io* exaltabit C, exaltantibus B 2 qui om. C\' bumiliauerint T 3 quemque] quem T 4 quo CPNRTV, qui Cl, quia io 5 dominum NT faciat iov et om. N illos] illos martyres N, illos matures T, illos maturius V, martyres illos R, martirum illos C, iterum illos io, iterum illos mature v salutare C exortatione o, exhortatione nec N, et (et om. C) exercitatione CB 8 discurrere et v 9 menbra io concubitos 01 inquinari iov 10 a] ad T presbiteris aut diaconis o regi om. N, regio T sed] se N id om. N, it T 11 prauos] paruos N multorum] mortuorum B sed u B.l. 12 debeant CB 13 iudicio et testimonio 0 14 puentur ClBT is] his CB 16 scripserint T 17 et] S N et fortunatus om. CBio et nonatus] et notus o, 5 nouatus N, nouatus v et] S et N gurdius Cio rescriberent Nl nil Oio, nichil N 18 a] ad B mei] me B nichil Ni 20 sed om. NT iis v 21 priua uel t. 8. I. m. 2 gerenda) generanda T 22 tractauimus T opto ... ualete om. Cio ac] et N, )

Sollicitudo loci nostri et timor Dei conpellit, fortissimi ac beatissimi martyres, admonere uos litteris nostris ut a quibus tam deuote et fortiter seruatur fides Domini ab isdem lex quoque et disciplina Domini reseruetur. nam cum omnes milites Christi custodire oporteat praecepta imperatoris sui, tunc uos magis praeceptis eius obtemperare plus conuenit, qui exemplum ceteris facti estis et uirtutis et timoris Dei. et credideram quidem presbyteros et diaconos qui illic praesentes sunt monere uos et instruere plenissime circa euangelii legem, sicut in praeteritis semper sub antecessoribus nostris factum est, ut diaconi ad carcerem commeantes martyrum desideria consiliis suis et scripturarum praeceptis gubernarent. sed nunc cum maximo [*]( 1 mei om. N 2 si quam R, quae v 3 meminerit Nv nale T, om. B. — Explicit ad presbyteros et diacones (diaconis R) CB, Explicit ad diacones et presbyteros o, Ad Rogatianum et ceteros confessores NT, om. i. ) [*]( Epist. XV. — Incipit ad martyres et confessores oaR, Incipit ad martyres (martyras 9L et confessores qui lapsis petierunt pacem dari (add. CT: et corripit pr qui pacem dederunt eis qui poenitentiam non egerunt) C\'QT. — 5 et confessoribus om. QR 7 domini v ac om. MR (exh. Q) 8 beatissimi om. R martyres] fratres CBv 9 tam] dam Q dno C eisdem C, hisdem TQ quoque lex et Q 10 dnoi C omnes] honestos V, omnes si M (omnes Q) 11 imperatores R . tum Rv 13 ceteris et 01 estis et] estis ex R crediderim R quidem] quid TQ 14 diac C 15 euangelium QT lege R, legis QT praeteritum OR, 16 factum ut et B sed in ras., factum ut (ut ex et) C diaconis C is corr. iw es m. 2 17 commemorantes R, commorantes ex commemoratis C, conuenientes V teste Oxon. martyres V t. Ox. ) [*]( m. ) [*]( 33 )

Et lapsis quidem potest in hoc uenia concedi. quis non mortuus uiuificari properet? quis non ad salutem suam uenire festinet ? sed praepositorum est praeceptum tenere et uel properantes uel ignorantes instruere, ne qui ouium pastores esse debent lanii fiant. ea enim concedere quae in perniciem uertant decipere est: nec erigitur sic lapsus, sed per Dei offensam magis inpellitur ad ruinam. uel ex uobis itaque discant, quando docere [*]( 13 I Cor. 11,27. ) [*]( 1 animo Q dolere T illic] illic nobis v suggere. T 2 impediri RTQV, inueniri C et circa dum caute C, om. T 7 persecutionem finitam uenire et C 8 et om. CB cepimus O. illie. T, illi C2 Rv contra uestram] uestram Q 10 exhomologisim grauissimam Q dilecti M facta C, facitam. TQ 11 manu Q ab episcopo] epi ex epm C m. 2 cIeri in C ri corr. in exp. penitentia lJl, paenitentiae Q7 (paenitentiam Q 1M) inposita C1 12 dare om. V 14 bibere C\' 15 corpus O. 16 potest] potentes C es corr. ueniam TQ concedere C sed re 8. l. quis] quis enim v mortuos C 17 uiuificare B properet] optet CB festinet] sustinet Qv; festinet... tenere om. C 18 tenere] inuenire B 19 ne qui] noq. C debet B 20 lanii] uani CB fiant exp. C, flante Q (flant M) eae C\', a Q (ea M) concordere C* pernitiam C 21 sic] si B per... T 22 quando] quod CBv )

Et quoniam audio, fortissimi et carissimi fratres, inpudentia uos quorundam premi et uerecundiam uestram uim pati, oro uos quibus possum precibus ut euangelii memores et considerantes quae et qualia in praeteritum antecessores uestri martyres concesserint, \' quam solliciti in omnibus fuerint, uos quoque sollicite et caute petentium desideria ponderetis, ut pote amici Domini et cum illo postmodum iudicaturi inspiciatis et actum et opera et merita singulorum, ipsorum quoque delictorum genera et qualitates cogitetis, ne si quid abrupte et indigne uel a uobis promissum uel a nobis factum fuerit, apud gentiles quoque ipsos ecclesia nostra erubescere incipiat. uisitamur enim et castigamur frequenter et ut Domini mandata incorrupta et inuiolata permaneant admonemur. quod quidem nec illic apud uos cessare cognosco quo minus plurimos quoque ex uobis instruat ad ecclesiae disciplinam diuina censura. hoc autem totum potest fieri, si ea quae a uobis petuntur religiosa contemplatione moderemini, intellegentes et conprimentes eos qui personas accipientes in beneficiis uestris aut gratificantur aut inlicitae negotiationis nundinas aucupantur. [*]( 1 dubuerant T (ae in ras.) semet B1, seruent et v 2 nobie V 3 expectant ante est ut T, expectantest *** ut Q (expectante est ut M), exspectant est at ut B, expectent Oxon. dDr B i in ras. 4 tractabitur V 5 quoniam] quod C 6 uos om. CB corondam C ab inpudcntibus quibusdam uos V premi. Q (praemia M) et exp. C uim pati om. CR pati oro] patior TQ 9 solliciti et cauti RQ in omnibus ... caute om. Q uos] nunc nos V, tunc T 10 petentium] penitentium B I ponderitis C ut pote T o in ras., ut postea CB 11 iudicaturi] dicaturi Q 13 qualitatis Q uel a u. promissum T 8. 1. 14 nobis ipsis M ips s. I. m. 2 (nobisa) 15 ipsas ecclesiae C1 16 ut] uti uobis R, ut in nobis C dum C 17 niolata Q permaneat TQ quo T nec om. Q 18 quod minus C sed minus exp. 20 eaque T petentur 2; add. CB: non facile tribuantur (tributantur B) religiosa ... p. 516,2 mandaui om. CB 21 moderamini T eas TQ 22 gratificentur TQ in illicite T, inlicite Q (illiciteite M) cogitationes nundinas Q, cogitationes mundanas T 23 autcupantur T ) [*]( 33* )

De hoc et ad clerum et ad plebem litteras feci, quas utrasque uobis legi mandaui. sed et illud ad diligentiam uestram redigere et emendare debetis, ut nominatim designetis eos quibus pacem dari desideratis. audio enim quibusdam sic libellos fieri ut dicatur communicet ille cum suis) quod numquam; omnino a martyribus factum est, ut incerta et caeca petitio inuidiam nobis postmodum cumulet. late enim patet quando dicitur ille cum suis et possunt nobis et uiceni et triceni et amplius offerri qui propinqui et adfines et liberti ac domestici esse adseuerentur eius qui accepit libellum. et ideo peto ut eos quos ipsi uidetis, quos nostis, quorum paenitentiam satisfactioni proximam conspicitis, designetis nominatim libello et sic ad nos fidei ac disciplinae congruentes litteras dirigatis. opto nos, fortissimi ac dilectissimi fratres, in Domino semper bene ualere et nostri meminisse. ualete. [*]( 1 hoc et] hoc Q 2 nobis legi nobis T et] ut TQ diligentia Rl uestra Rl, urm C 3 et C 8. 1. m. 2 desinetis Q, desinitos T 4 quibusdam corr. in quosdam C libello C 5 fieri corr. m inseri C 6 ut incerta om. C caeca] certa Q, copta R (fort. corruptum ex cooperta) ; 7 quomulet 01 . 8 nobis T 8. 1. et uigeni Q\' (et ui«*ceni M), ut uiceni T, ut ui*ceni R, uiceni ex ueni C m. 2 trigeni Q1 (triceni M), treceni Cl 9 ac ex ae C, hac Q 10 adseuerarentur TQ, asserentur R, adserantur C acoepit Q, acoipit T 11 ipsi quos uidetis nostis Q noctis C satisfactionis ClT, om. V 12 proximam om. V libellos CR 13 ac ex ad C opto ... ualete om. C 14 dilectissimi] fidelissimi RV semper] saluos V Catque ita alias saepe* liber Gotting. 15 ualete om. RQ (exh. M). — Ad martyres et confessores explicit CR, Epistula Cipriani (om. Q) ad martyres (martyras Q) et confessores qui lapsis petierunt pacem dari (add. T: et corripet ppSb qui pacem dederunt eis qui poenitentiam non egerunt) explicit TQ. — )

Diu patientiam meam tenui, fratres carissimi, quasi uerecundum silentium nostrum proficeret ad quietem. sed cum quorundam inmoderata et abrupta praesumptio temeritate sua et honorem martyrum et confessorum pudorem et plebis uniuersae tranquillitatem turbare conetur, tacere ultra non oportet, ne ad . periculum et plebis pariter et nostrum taciturnitas nimia procedat. quod enim non periculum metuere debemus de offensa Domini, quando aliqui de presbyteris nec euangelii nec loci sui memores, sed neque futurum Domini iudicium neque nunc sibi praepositum episcopum cogitantes, quod numquam omnino sub antecessoribus factum est, cum contumelia et contemptu praepositi totum sibi uindicent?,

Atque utinam non prostrata fratrum nostrorum salute sibi omnia uindicarent? contumelias episcopatus nostri dissimulare et ferre possem, sicut dissimulaui semper et pertuli. sed dissimulandi nunc locus non est, quando decipiatur fraternitas nostra a quibusdam uestrum: qui dum sine ratione restituendae [*]( Epist. XVI. — Incipit ad presbyteros et diaconos 22, Incipit ad clerum (Incipit ad preeb et diacon feliciter incipit ad clerum C) de quibusdam pPbb qui temere pacem lapsis dederunt necdum sedata persec (per se C, •rtM— pars T, persec Q) et (et om. C) citra conc (consilium C, conscientia Q) episcoporum (coepiscoporum C) CTQ. — 2 diaconibus 02Tv 3 diu ex da C quasi ueracundum C i 8. l. 4 perficeret C sed] at ex ad C 5 adrupta TQ temeritate] tamen merita B suae T 6 confessorem C TQ uniuersa et T, uniuersae et 01 7 tranquillitate B conentur TQ oportere ex oportet Q (oportet M) 8 et plebisJ plebis C procedit C1, precedat Q (procedat M) 10 deum T aliqui om. T de om. C presbiteris C 11 memeres B 12 epiacoporum Q orum in rag. (epm At) quod C 8. 1. m. 2 13 est om. C -contemptum T 14 indicent Tl; uindicent... omnia om. CB 15 prostrata] contra Oxon. salutem Q Ozon., salutate T 16 contumeliam OR 17 posaum C Oxon. sed om. C dissimulari ex dissimulacridi C 18 decipi.tur Q (decipiatur M), decipitur v 19 a om. C)

Sed nunc illi rei non sunt qui minus scripturae legem tenuerunt. erunt autem rei qui praesunt et haec fratribus non suggerunt ut instructi a praepositis faciant omnia cum Dei timore et cum data ab eo et praescripta obseruatione. exponunt deinde inuidiae beatos martyras, et gloriosos seruos Dei cum Dei sacerdote committunt, ut, cum illi memores loci nostri ad me litteras direxerint et petierint tunc desideria sua examinari et pacem dari quando ipsa ante mater nostra pacem de misericordia Domini prior sumpserit et nos diuina protectio reduces ad ecclesiam suam fecerit, hi sublato honore quem nobis beati martyres cum confessoribus seruant, contempta Domini lege et obseruatione quam idem martyres et confessores tenendam mandant, ante extinctum persecutionis metum, ante reditum nostrum, ante ipsum paene martyrum excessum, communicent cum lapsis et offerant et eucharistiam tradant, quando etiam si [*]( 5 I Cor. 11, 27. ) [*]( 1 perseuerantem T restitutae R, restituit Q 2 pacem Q ad ex et C offenmtur C untur in ras. nomina C, nomen Qv 3 et om. CB nondum p. acta om. C exbomologisim Q facta] finita CR . 4 manum Q eius C* et] et in T, ut in Q inpositae R 7 sanguinis dei R, sanguinis T 8 tenent Tv, nouerunt CR 9 erunt autem rei om. Q praesunt] reisunt Q . haec fratribus] confratribus C 12 martyres OT 13 loci] longi MQJ, longis Q*, legis cod. Angl. nri corr. in nre Q m. 2 (nri MQ\') 14 direxerit R, dixerint CQ et petierint om. CR tunc] cum tunc debeant CR sua] singulorum CR pax CR 15 dare T nostra] ecclesia add. v dei misericordia CR 16 sumerit R nos ex non C protectiOн T, protectione C, profectio R 18 cum contempta R lege et] lege QR 19 tenenda QT 20 mandat T, manda Rl, mandata QR* redditum T 21 ipsorum CR communient C ent corr. in cant 22 offerunt 02 et om. C\'QR tradunt C* si] nisi Q )

Castigare nos itaque diuina censura nec noctibus desinit nec diebus. praeter nocturnas uisiones per dies quoque impletur apud nos spiritu sancto puerorum innocens aetas, quae in ecstasi uidet oculis et audit et loquitur ea quibus nos Dominus monere et instruere dignatur. et audietis omnia quando me ad uos reducem fecerit Dominus, qui ut secederem iussit. interim temerarii et incauti et tumidi quidam inter uos, qui hominem non cogitant, uel Deum timeant, scientes quoniam si ultra in isdem perseuerauerint, utar ea admonitione qua me uti Dominus iubet, ut interim prohibeantur offerre, acturi et apud nos et apud confessores ipsos et apud plebem uniuersam causam suam, cum Domino permittente in sinum matris ecclesiae recolligi coeperimus. de hoc ad martyras et confessores et ad plebem litteras feci quas utrasque legi uobis mandaui. opto uos, fratres carissimi ac desiderantissimi, in Domino semper bene ualere et nostri meminisse. ualete. [*]( 1 minus gloriae C scripturam minus v, minus scripturam minus Q 2 contra legem domini om. Vv 3 diaconibus T preteritis C 5 cessura O. 6 nocturnas enim v 7 apud nos impletur CB, inplentur apud nos Q quae] quia C in om. C\'B extasi CQBT 8 in oculis Q audiet T (et om.) 9 auditis B, audiet C 10 reduce T, reducet B ad uos reducem me v dominus fecerit CRv iunxit C1 11 morarii M (temerarii Q) quidem CXB 12 dominum TQ (dno M) 13 hisdem CB -perserauerint B utaer C admonitionem T quam CQB me] e C, om. M (exh. Q) uti] ut Q 14 ut om. CB 15 istos C 16 cum om. Q pertimente C in] cum in Q* (in MQl) sinu Q 17 colligi Q, collegio T ad] et ad CQ martyreas C1, martyres CTv et om. C, ipsos et Q ad] apud Q 18 uobis legi v opto ... ualete om. C 20 ualete Otn, B. — Caecili Cypriani (om. B) ad presbyteros ot diaconos explicit CB, Ad clerum de quibusdam presbyteris qui temere pacem lapsis dederunt necdum sedata pres (pars T) et citra (contra T) cone (concupiscentiam Q) episcoporum explicit (explicit om. M, exh. Q) TQ. - )

Ingemescere nos et dolere ruinas fratrum nostrorum ex me scio, fratres carissimi, qui et ipse uobiscum pro singulis ingemesco pariter et doleo et patior ac sentio quod beatus apostolus dicit: quis infirmatur, inquit, et ego non infirmor? quis scandalizatur, et non ego uror? et iterum posuit in epistula sua dicens: si patitur membrum unum, conpatiuntur et cetera membra: et si laetatur membrum unum, conlaetantur cetera membra. conpatior ego, condoleo fratribus nostris, qui lapsi et persecutionis infestatione prostrati partem nostrorum uiscerum secum trahentes parem dolorem nobis suis uulneribus intulerunt: quibus potens est diuina misericordia medellam dare. properandum tamen non puto nec incaute aliquid et festinanter gerendum, ne dum temere pax usurpatur diuinae indignationis offensa grauius prouocetur. fecerunt ad nos de quibusdam beati martyres litteras petentes examinari desideria sua. cum pace nobis [*]( 6 II Cor. 11, 29. 8 I Cor.312, 26. ) [*]( Epist. XVII. — Incipit ad plebem facta significans quid (qui Q) ad emn martyres (martyras Q) de lapsis petierint (petier E, petierunt Q) ETQo, Ad plebem ut non facile aliquis communicet ex eis qui curati sunt nisi pent legiptime egerit fi, om. Cd. — 3 ingemiscere Εμ2, intremiscere p1 dolore T ex me scio] mereor <0 4 fratres ... ingemesco om. Eow 5 sentior fi apostolus beatos Tl 6 dixit μv inquit om. ω 7 qui E ego non μον 8 conpatitur M unum membrum To 9 membra om. p 10 unum membrum 0 et conlaetantur EQ, et collaetantur et o, collaetantur et μων 11 ego Tfi, ergo EQοω condoleor T, et . condoleo Εομων de fratribus μν lapsis Q, om. fi 12 poratrati <0 13 parem] rem E* Q, acrem E\'o 14 properam dum TQ, properamus dum E1ω, dum EP, om. 0 15 puto in putem corr. Q m. 2 (puto M), putS OJ, pute El, putent propere E*; putent propero tamen 0 et E s. I. m. 3, om. a 16 ne dum om. M, nesi dum Q sed nesi 0. 1. m. 2, ne si Eoo usurpetur EQοω 18 nobiscum T )

Audio quosdam tamen de presbyteris nec euangelii memores nec quid ad nos martyres scripserint cogitantes nec episcopo honorem sacerdotii sui et cathedrae reseruantes iam cum lapsis communicare coepisse et offerre pro illis et eucharistiam dare, quando oporteat ad haec per ordinem perueniri. nam cum in minoribus delictis quae non in Deum committuntur paenitentia agatur iusto tempore et exomologesis fiat inspecta uita eius qui agit paenitentiam, nec ad communicationem uenire quis possit nisi prius illi ab episcopo et clero manus fuerit inposita, quo magis in his grauissimis et extremis delictis caute omnia et moderate secundum disciplinam Domini obseruari oportet. quod quidem nostros presbyteri et diaconi monere debuerant, ut commendatas sibi oues fouerent et diuino magisterio ad uiam deprecandae salutis instruerent. ego plebis nostrae et quietem noui pariter et timorem: in satisfactione Dei et deprecatione uigilarent, nisi illos quidam de presbyteris gratificantes decepissent.

Vel uos itaque singulos regite et consilio ac moderatione. uestra secundum diuina praecepta lapsorum animos temperate. nemo inportuno adhuc tempore acerba poma decerpat. nemo nauem suam quassatam et perforatam fluctibus priusquam diligenter eam refecerit in altum denuo committat. nemo tunicam scissam accipere et induere properet, nisi eam et ab artifice [*]( 2 tunc examinabuntur pv 3 tamen quosdam oft, qaosdam T sed dam s. l. 4 epiaoopi Ex QTw; episoopi honorem nec nigorem malim 5 sacerdoti sui E\' Q, saoerdotis sui Cd, sacerdotes.ui T semantes o . 6 coepisse et] coepisset M, coepisse El QoCd 7 peraenire p cum. om. E1 TQ, cο̃ cum fi 8 dno T, dum fi 9 iusto ... paenitentiam om. fi1 inspecta uita] inspectanit QT 12 quo scripsi, quod Ey TQ, quanto E1ον, hoc ω, quο̃ μ sed uo in rae. m. 2 13 disciplina T obseruare fx1 14 quod) uos Latinius nostros}- nostri μ1ν ; nostri eos fort. diacones EQoo 16 ego] ergo <0 17 in] qui in μν depraecationom Q 18 uigilare Eom presbyteris] praepositis fi 20 et] e fi 21 nestra et fi animas Q (aniJDos M) 22 ut nemo Vμ2, ut ne fi1 inportano adhuc TVμ, adbuo inportuno EQomw 23 nauem T tsed n s. l., a nauem Q fructibos Q 24 eam om. μv 25 properet] potest EQota et ab] ab EQou )