Carmen Apologeticum

Commodianus

Commodianus. Commodiani Carmina. Dombart, Bernhard, editor. Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 15, 1887.

  1. Est Deus omnipotens, unus, a semetipso creatus,
  2. Quem infra reperies magnum et humilem ipsum.
  3. Is erat in uerbo positus, sibi solo notatus,
    4. [*](78 accipit MR (coniecturâ); accepit P1P2 (cod.!) LbLd corde monita scripsi (cf. u. 16 corde sopiti; Instr. 119, 15 si corde uiges; 27, 19 si corde retractes; Ouid. Met. 3, 689 Excute .. corde metum); eosde (tres priores litteras etiam cor legi posse testatur Knο̇ell; cf. u. 584) munita M; eosdem monitus R; easdem monitas Ld; eos monitas P3; eadem monita P1 Hanssen; eadem minus Lb 79 modum P1 delinquit R; relinquid M; relinquet Pl (s. u. Z.); delinquet Lb Ld; deliquit P* 80 monet MP1; monetur Ld; paret Lb; mouet B dictus P2R (cf. u. 15); dictos M Ld; dicto sabaudit Lb; dictis ob. Guil. Hartel 82 contrarius M P1 R (= contumax; cf. u. 721); contrarios P3Ld suam uitam LbB (cf. u. 784; Matth. 10, 39; interpr. palat. past. Herm. sim. IX. 26, 3 sibi soli uiuentes uitam suam perdunt); sua uita MP1Ld superbos P3Ld 83 erraui M (PJ falso: es sciui; cf. S. 107 p. 798); et sciui PlB; resciui LbLd 86 qui B 88 post fata scripsi (cf. S. l. c.); post facta M (P* falso: facit); prout facit P1; post factam P3υ probetur M (post facta probetur iam Lb et Huemer suspicati erant); approbetur Pl (s. u. I.) v 89 post es littera t erasa 90 qui M (cf. u. 117; 381; Kuehner ausf. Gramm. p. 481 sq.); quis P1υ nomine Mv; nominis P1 92 repperies M 93 his M solo Mv; soli P1 )
    122
  4. Qui pater et filius dicitur et spiritus sanctus. \'
  5. Sed ex quo decreuit mundum conponere signis, :
  6. Ignem interposuit metuendum angelis ipsis.
  7. Quos tamen distribuit minoris potentiae factos,
  8. Vt regerent caelos et terram et subdita terrae.
  9. Hunc ergo nec ipsi nuntii dinoscere possunt,
  10. Qualis sit aut quantus, nisi quod praecepta sequuntur.
  11. Est honor absconsus nobis et angelis ipsis,
  12. Quod Dei maiestas, quid sit, sibi conscia sola est.
  13. Relucet inmensa super caelos et sine fine;
  14. Aureum est totum, quod est quasi flammea uirtus.
  15. Illic Dei uas est, tantum sine cognita forma,
  16. Illa sunt secreta solo Deo nota caelorum.
  17. Haec gloria Dei est unica super angelos omnes,
  18. Hoc Deus est lucis aeternae, hoc spiritus aeui.
  19. In primitiua sua qualis sit, a nullo uidetur,
    20. [*]( 94 ſpι̃τ M 15 conponere M 15 sq. componere signis, | Ignem P1; componere, signis I Ignem RLd; componere, dignis I Ignem Hilgenfeld (P2: \'Excidisse uidetur unus ucrsiculus ex Apostolo, ni follor, excipiendus, I Timoth. VI, 6: Qui solus habet immortalitatem et lacem inhabitat inaccessibilem, ignem nempe interpositum, metuendum engelis ipsis) M interposuit P2υ; interpositum MP1 17 minoris potentiae factos Hanssen; minori potentiq factus M (P1 falso: miaoris potentiae, omisso factuI; itemque Pi); minoribus 〈esse〉 potentes P3 (Duebner ?); minoris potentiae deos Lb; minoris potentiae (minores potentias in commentario) a se B; minoris potentiae ipso Ld 18 celos M 100 precepta M 102 quid] d primo omissum m. 1. 8. I. scripsit cooscia sola (solo B) Duebner υ, sola conscia MP1 103 inmensa M celos M 104 Aureil 8 (P* falso: aureue) totum Jf; Ant aeuo. Totum P1; Aut requie totum Duebner Lb R; Aoreaque totum Ld (omnes interpunctionem post fine omittunt) quod est quusi M P1 Ld; torquet quasi Duebner Lb B 103 Illis Lb nas scripsi (cf. Sirac. 43, 2 Sol .. uas admirabile opus Excelsi; 60, 7; 10 quasi sol refulgens .. quasi uas auri solidum); UD7 (sic!) Mj uita P1υ; uia Lb; \'uia forsan in codice caractere euanido\' P* 101 Illa sed Duebner B solo Lbv (cf. u. 93); sola M; soli P1 107 Hec M unici? Wilh. Meyer, Abh. p. 299 108 Hoc .. hoc MPl; Hinc .. hinc B; Hic .. hic Ld eterne M )
    123
  20. Detransfiguratur, sicut uult ostendere sese.
  21. Praebet se uisibilem angelis iuxta formam eorum
  22. Et homini fit homo, ceterum Deus uerbo probatur.
  23. Idcirco nec poterit tanti Dei forma dinosci;
  24. Quidquid est, unum est, inmenso lumine solus;
  25. Vbi facies, oculi aut os aut membra notantur,
  26. Inde pugillo suo concludere circulum orbis.
  27. At tamen cum uoluit sciri de se ipso qui esset,
  28. Numine de tanto fecit se uideri capacem.
  29. Sunt quibus in ignem apparuit uoce locutus;
  30. Sumptus est in carnem, quem regio nulla capebat.
  31. Hic Deus omnipotens, Dominus suae conditionis, .
  32. Cum sit inuisibilis, facit se uideri quibusdam.
  33. Qui formatur modo, (modo) se diffundit in auras,
  34. Cuius nec initium nec finem quaerere fas est.
  35. Hic sine initio semper est Deus et sine fine,
    36. [*]( 116 Esai. 40, 12 119 Ezod. 3, 2 aqq. )[*]( 110 Detransfiguratur M (P1 falso: detransfiguratas); Sed transfigaratur P1; Sed transfiguratus P3R; Deus transfiguratus Lb uultustendere M 111 prebet M angelis MDuebner v; angelus P* 112 probatur Pv; probat M 114 unum MPlLb; unus v inmenso lumine solas Mpa; in immenso lumine (namine?) solas P*; in immenselumine solas B; in imm. 1. potens Lb; in immenso lumine; solet (Inde pugillo eto.) Ld (ceterae editiones ante solas nullam, post solas maiorem interpunctionem habent) 115 Vbi MP1 R; om. Ld; P* ab Vbi, cuius loco Coi substituere conatur, interrogationem orditur ocali P3 Lb S aut oculi MLd 117 ad tamen M qui M (cf. u. 90); quid P. («. u. Z.} υ 118 Numine P3υ; Nomine MPl uersus 115 sqq. L udwig ita scribit, ut 115 post 118 (uel 120; cf. praefat. eius p. X-V) inseratur, quam inuersionem improbat Wilh. Meyer, Abh. p. 805 120 capjebat Huemer 121 Hic MP1R (cf. u. 289); Sic Ld 122 facit scripsi; fecit Lbv; faciet MP1 123 formatnr M; formatus P1 (s, u. I.) Lb Ld; formam induerat R modo (modo) Lb Hanssen; modo Mv se MP1R; Bese PsLb Ld diffandit M; difiadit P1 (I. u. I.) υ -124 finem quaerere Plv; quirere finem M 124 sq. est. Hic P1; est, Hic Lbv )
    124
  36. Qui, prius quam faceret caelum, ferebatur in aeuum;
  37. Quicquid tenet caelum, prospicit ubique de caelo
  38. Et penetrat totum oculis et auribus audit.
  39. Huic ergo placuit carnalem mundi tenorem,
  40. Vt exaltaretur sola sempiterna maiestas.
  41. Nam, quod erat ante, referre nunc ardua res est;
  42. Sit licet descriptum, non sit nobis cura de illis.
  43. Cum haec, quae uidemus, non possumus tangere tota,
  44. Quis poterit scire, quid sit trans Oceani finem?
  45. Et caelum uidemus, sed illic quid intus agatur,
  46. Nullo datur scire, donec fiat exitus aeui.
  47. Sufficiat tantum de futuro nosse promissa;
  48. Ad illa tendamus cupidi, tota mente deuoti.
  49. Sicut auis Phoenix meditatur a morte renasci,
  50. Dat nobis exemplum, post funera surgere posse;
  51. Hoc Deus omnipotens uel maxime credere suadet,
  52. Quod ueniet tempus defunctorum uiuere rursum;
  53. Sit licet nunc puluis, iaceant licet ossa nudata,
  54. Integratur homo, [ut] fuerat qui mortuus, olim,
  55. Et gratia maior tunc erit (quam) istius aeui,
    56. [*]( 127 Psal. 13, 2; 52, 3 al. 145 I Cor. 15, 43; Phil. 3, 21 )[*]( 12% celum M 127 Quicquid P1; Quitqaid M; Quique υ oelum M 129 mundi tenorg M (= carnalem esse mundi tenorem; de omissa copula esse uideu. 792 et indicem, quem Petschenig editioni Victoria Vit. adiunxit, p. 156; cf. deinde Instr. II 39, 9 tenore mutato; Verg. Georg. 2, 336 sq.); mundo teneri Plv 131 Nam M P1R; Iam Ld sine nota 132 describtom M 132 sq. de illis. Cum Ld; de illis, Cum P1R 133 qae M 133 sq. tota, Quis Ld; tota. Quis PIB 134 fiDe M 135 celum M 136 naUo M (cf. u. 93; 106; Instr. II22,13); nulli P1 (8. u. I.) υ uersus 138—140 in Munci- olibus litteris scripti 139 APIS FENIX M 142 defanctoram M Pl Ld; defancttm Ub; defuncto (defuDctos) P3; defancto R 143 Sit licet MLb (coniectura) R; Scilicet P1 (8. u. Z.); Sint licet Ld 143 sq. nudata. Integratur Ld 144 ut fuerat MPlB; ut del. Ld; ut erat Lb 145 tunc M; hinc P1 (8. u. I.) B; dehinc P3; huic Ld erit MP1; gratia erit R; aderit Ld quam addidi; om. M editt. M; cf. Wattenb. lat. Palaeogr. p. 50 sq. 143 sq. aeui. Non v )
    125
  56. Non dolor nec lacrimae tunc erunt in corpore nostro,
  57. Non caro recipiet ferrum, non pustula surget.
  58. Hoc Deus instituet, ut sit illi gloria maior. ,
  59. Hic fecerat primum hominem, ut esset aeternus,
  60. Sed ruit in mortem neglectis ille praeceptis.
  61. Propter quae storias tantas Deus esse parauit,
  62. Vt inuentiones diabuli detergeret omnes. I
  63. Rectorem in terra dederat Deus angelum istum:
  64. Qui, dum inuidetur homini, perit ipse priorque.
  65. Interea iustos per ipsos cernit ad actus,
  66. Et facinerosum Cain in gehenna reservat.
  67. In scelere coepit uersari gens omnis humana,
  68. Nec respicientes, quis esset creator eorum.
  69. Quod Deus excelsus indigne pertulit illud,
    70. [*](148 Apoc. 21, 4 152 Eph. 6, 11; 16; I Ioh. 3, 8 154 Sap. 2, 24 (Cypr. de zel. et liu. C. 4) )[*]( 146 nec M; aut P1 (s. u. I.) v lacrime M 147 postula M 148 institnet M Lb Ld; instituit P1 R 150 necglectis M 151 propter quae storias scripsi (cf. Woelfflin. Arch. III p. 146); propter questorias M; pr. quaestorias P1; pr. quae scorias Duebner (coll. Verge Gir. 249); propterea scrupeas R; propter quae curas (postmodo pr. grassationes) Lb (ut Ld adnotat); pr. quae quaestorias Ld (ex recentiore Boenschii coniectura) esse] sibi (postea ipse) Lb. 152 inuentiones diabuli M; inu. diaboli P* (s. u. I.); adinuentiones zaboli R detegeret R om̃f M 153 Actorem R 154 inuidetur MLd (idem haec affert exempla: fhuic inuisae (sunt) Parcae solemnem celebrare diem* C. Inscr. Rh. Bramb. 1052 et Becker. Inscr. Mogunt. 247); inuidet Lb; insidiatur R; sed cf. u. 361 155 ipsos M (P falso: ipsas; cernit per ipsos = secernit; cf. Instr. 126, 33 sqq.; S. 107 p. 757; Alexandret excurs. ad Sibyll. p. 522 sqq.); ipsum Plv ad actus scripsi (= adiudicium extremum; cf. Instr. I 27, 1; II 21, 12; S. p. 784); adactos MP1; abactos Psυ 155 sq. abactos. Et R 158 facinerosum P3υ; facinerosa M; facinora P1 in m. 1. s. I. scripsit 157 cepit M x x gens omnis Lbv; omnis gens M (signis s. I. additis iustus uerborum ordo restituitur); omnis gens P1 (s. u. I.) 159 pertulit illud. M; pertulit illud; P1; pertulit; illam v )
    126
  70. Delere proponit uniuersa paene creata.
  71. * Dicitur et legitur Noe liberatus ab aqua,
  72. Ceteri diluuio perierunt in caelesti.
  73. Hinc, sicat initio, paulatim terra repletur.
  74. Cessit. prios facinus, sed alter(a) clades adhaesit.
  75. Adgressi sunt stulti torrem fabricare sub astris,
  76. Vt quasi per illam possent ascendere caelos.
  77. Quod Deus ut uidit fieri sub nna loquella,
  78. Descendit et fecit., loquerentur lingua diuersa.
  79. Quos inde disparsit per insulas terrae semotos,
  80. Vt fierent gentes nario sermone loquentes.
  81. Tunc genus indocile uitam feritatis agebat;
  82. Nemo Deum sciebat, disputabat nemo de uita.
  83. Inrepserat quoniam rudibus temerarius ille
  84. Per latices animae, deprauauit mentes acerbas
  85. Persuasitque dolo coitus infandos amare,
  86. Viuere rapinis in gaudio sanguine fuso.
  87. Hanc gloriam stulti prosequuntur tempore parvo;
  88. Quo nulla uenia liberat, se dicendo seductos.
  89. Si suadet adulter, culpa est tua prosequi talem;
  90. Non ille te damnat, sed tu tua sponte te damnas.