Carmen Apologeticum

Commodianus

Commodianus. Commodiani Carmina. Dombart, Bernhard, editor. Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 15, 1887.

  1. Errabant indocti ueteris fallacia hostis,
  2. Obliti Dominum, opera maligna sequentes.
  3. Quod diu ne fieret grassatio tanta latronis,
  4. Tempore partito miseratus est tandem ablato.
  5. Conplacuit illi conloqui cum uno de multis,
  6. Vt faceret populum ad se transeundo dilectum.
  7. Ex eo coeperunt unum Deum nosse profani
  8. Et fieri populus secundum Dei decreta.
  9. Duos enim populos distinxerat ex se Rebecca:
  10. Hic prior est factus, alter ut succederet illi.
  11. In Aegypto primum Israhel concrevit alumnus;
  12. Inde Deus illos eiecit duce Moyse,
  13. Per quem dedit illis legem in monte Sina,
  14. Vt nostra posteritas Dominum cognosceret. unum.
  15. Deinde prophetas ex ipsis dicere iussit,
  16. Quod Deus in hominem depretiatur ab illis.
  17. Induxerat eos Dominus in terra promissa,
  18. Vt ibi sub lege uiuerent, donec ipse ueniret.
  19. Gens ingrata bonis noluit iugum ferre praeceptis,
  20. Sed magis in scelere prisco reuoluta florebat;
    21. [*]( 181 indocti MP1 (cf. u. 458); inducti v; ducti P3 ueteris Pl (s. u. I.) v; ueteres M, quod ambigas an retinendum et cum indocti sit coniungebdum; sed cf. u. 207 seductor antiquut; 317 ueteri latroni; Cypr. ad Donat. 4 uetus .. hostis obrepat; ad Forltm. e. 2 aduersarius uetus est et hostis antiquus 183 Quod, diu ne Ld; sed cf. Kiihner ausf. Gr. p. 872 sq. 185 conplacnit Jf 187 ceperunt M Deum nosse profani P2 (coniectura; cf. u. 13; 194; 636). R; Deum esse profani M (non in Deum e. p., ut Pitra in adnotatione affinnat); in Deum esse profani P1 Lb Ld; nobis in mentem uenit: (unum) Deum esse profari 188 populus M Lb (coniecturâ) Ld; populum P1. (s. u. l.) ; in populum E 180 distinczerat M ex se v; esse MP1 (esse) Rebeccae (uel in Rebecca) Lb 191 egypto M primum Israel P1 υ; primum in ifKl M alumnus Mv; alumnis P1 102 Moyse Lb υ; Moysi MP1 193 Sina scripsi (haec enim uetustior apud Latinos huius nominis forma; cf. Cypr. test. II, 25; p. 92, 10 H.; Tertull. Marc. V 4 med.; de clausula uersus cf. u. 66); syna M; Sinai P2υ. 196 depretiatur MLd; depreciatur P1; depreciaretur Lb R 199 preceptis M 200 farebat P*, quod postea ipsi (Ps) displicuit )
    128
  21. Nec umquam. desinuit: hodie quoque talis habetur;
  22. Praetermisso Deo luxurias saeculi mauult.
  23. Quod maxime Dominus cogit euitare dilectos;
  24. 7 Abscisos in totum a saeculo praemonet esse.
  25. Si filios dixit, in illius sancta moremur;
  26. Quid foris egredimur adulteri pompa(m) sequentes?
  27. Seductor antiquus per talia decipit omnes:
  28. Inmittit luxurias, per quas perdat filios Alti; .
  29. Agonia inmittit, spectaculis ire cruentis
  30. Aut nimis obscenis, inpudica nosse pudicis.
  31. Si fuerat castus, incestus proficit inde
  32. Et placent adrident, quae tunc mala gaudia temptant.
  33. In istis luxuriis populus primitiuus agebat
  34. Et a lege Dei semper recedebat inormis.
  35. Ad quos emundandos saepe Deus misit alumnos,
  36. Vt illos corrigerent deprauatos denuo Summo.
    37. [*]( 201 Nec umquam (unquam v) Μυ; Nunquam P\' 202 luxurias P1υ; luiuria M seculi M 203 dilectos M2 P1υ; delectos Ml 204 seculo premonet M 205 Si filios dir M (idem Roensch suspicatus erat) v; Si filii, dixit, P2 (s. u. I.) 201 Quidni foras egredimur P* coll. Genes. 4, 8 Egrediamur foras; sed cf. Instr. I 24, 13 Ezis inde foris pompam P1υ; pompa M WiZh. Meyer, Abh. p. 293 208 Immittit R (ingeniose, cum ueram libri ms. lectionem ignoraret) Ld; Inmutit M; Immutat P1 (s. u.l.) quas .. filios P1υ; quos .. filius M deperdat P3 209 Agonia immittit Ld (— certamina ? cf. Instr. II 12, 10); idem Agoniam praefert in adnotatione in Instr. II 12, 10; Agonia mit tis M; Agoniam mittit Hanssen, Wilh. Meyer, Abh. p. 292; Agoniae immittit P1; Agonia mittit R spectaculis P1 (s. u. f.) v; Rpeculis M cruentes M 210 mimis R inpudica M 211 incestus M (P2 falso: incertus) P1υ, 212 placent adrident scripsi (cf. I. N. Ott in Jahrb. f. cl. Philol. 109 p. 840 extr.); placens adridens M; placens arridet Pl (s. u. I.) v quae Plv; qnę M tunc M; hinc P1 (s. u. I.) v temptant M 213 istis MP3υ; his P1 primitibus M 214 inormis scripsi (= enormis, erectus; cf. u. 221; Woelfflin. Arch. III p. 148); inermis MPIB; aeterni Ld 215 emendandos R 216 corrigerent P\' (s. u. I.) v; corrigent M Summo M; Summi P1υ 216 sq. deprauatos denuo Summo. Excipere Wilh. Meyer, Abh. p. 305; deprauatos. Denuo Summi Excipere P1υ )
    129
  37. Excipere numquam uoluerunt dicta diuina,
  38. Sed uoluntate sua saeuierunt semper inepti.
  39. Mactabant iustos redarguentes illos inique,
  40. Dum nollent accipere frenum disciplinae caelestis.
  41. Esaiam serrant, lapidant Hieremiam erecti,
  42. Iohannem decollant, iugulant Zachariam ad aras.
  43. Et uenit et ipse, fuerat qui praedictus ab illis,
  44. Et patitur, quomodo uoluit, sub imagine nostra.
  45. Cuius in exitio omnis prophetia repleta est,
  46. Dixerat hunc Daniel nouissimum esse prophetis.
  47. Is erat, quem propter uates (de tuba canebant,
  48. In sua uenturum propria, quem sui negarent.
  49. Inprouidi semper et dura ceruice recalces,-
  50. Dum respuunt formam, sacramenta legis amittunt.
  51. Non illos iustitia humilis caro nata refregit,
  52. Nec bonitas tanta aut aegrorum cura de uerbo.
  53. O pia religio, o tam ueneranda maiestas, 7
    54. [*]( 211 sqq. Matth. 23, 34 sq.; Lnc. 11, 49 sqq.; Matth. 14, 10; Marc. 6, 27 (cf. Tertall. Scorp. 8) 226 Dan. 9, 24? cf. 242 228 Ioh. 1, 11 221 cf. Instr. I 38, 1 230 PhiL 2, 7? 231 Phil. 2, 8; Matth. 11, 29; Ioh. I, 14 )[*]( 217 nomquam uoluerunt MP3; nunquam noluerunt P1 (s. u. I.) v 218 uoluntate sua MP1 Ld; uoluntati suae R saenierunt scripsi (cf. u. 838); sernierr M; seruierunt P1υ inepti MP1R; ineptis Ld 219 iniquę M 220 discipline M coelestis disciplinae accipere frenum P1, quod tamen idem in excursu retractat 221 Hieremiam P\'; hieremiã M; Jeremiam υ 223 Et uenit et P1; Et uenit P3; & ueniet et M; Aduenit en JB; Atque uenit Ld 224 quomodo] quoniam Hanssen 226 prophetes Lb 227 Es M canebat Ml; n eadem manus e. I. add. 228 quęm M 229 Improuidi P* (cf. Instr. II 16, 24); Inprouidis M; Improbi P\' (coll. Instr. I 38, 1) 230 formam P3υ; forma MPX; formas Lb 231 iustitia, humilis caro nata R (cf. u. 367 humilis in carne; interpunctionem. ante humilis sustuli, quia iustitia ablatiuus mihi uidetur); iustitia humiles non oaro nata M; iustitia humiles, non caro nota P\' (idem in excursu caro nata praefert); iustitia humiles, oaro nata LbLd 233 relligio P1 R o tam] o primo omissum m. 1. s. Z. add. )[*]( XV. )[*]( 9 )
    130
  54. Cuius medicina taliter in terra profecit!
  55. Non ullum de ferro secuit, non enplastro curauit,
  56. Sed sine tormento statim suo dicto sanauit.
  57. Talia uidentes turbabantur mente Iudaei,
  58. Qui magis inuidia ducti sunt in zelo liuoris,
  59. Non respicientes prophetarum dicta sepulti,
  60. Quod ueniret homo talis, qui dispergeret illos.
  61. Quousque ueniret Dominus, prophetae canebant:
  62. Ex eo, quo uenit, tacuit prophetia Iudaeis.
  63. Post quem in exilium deuenerunt corde durato
  64. Nec modo dinoscunt, quapropter sint talia passi.
  65. Praedictum fuerat illis ab Esaia propheta
  66. Et (a) Danihelo similiter perdere terram;
  67. Quae non ante tamen, nisi dux ciuitatis in ipsa
  68. Penderet in ligno, fieret deserta deinde.
  69. Desubito qualis obfulsit gloria genti,
  70. Vt fieret populus, populus qui non erat ante!
    71. [*]( 240 sqq. Hierem. 15, 7 ? Matth. 3, 11 sq.; Luc. 3, 16 sq. (Iustin. Tiyph. p. 268, C; 272, B) 245 Esai. 1, 7 sq. (Matth. 23, 38); Dan. 9, 26 250 Hos. 2, 24 )[*]( 234 profecit P1υ; proficit M 235 Non ullum scripsi (cf. Instr. I 32, 6); Non illa M (P* falso: Non illius); Non ille P1υ enplastro M 236 sanaQ M 237 turbabantur P1υ; turbabuntur M 238 magis inuidia Lb R: magis inuidiae MP1; malis inuidiae Ld ducti sunt MPlLd; sunt ducti LbR liboris M 238 sq. ducti sunt (sunt ducti), in zelo liuoris Non Lb υ 239 sepulti MP* (= sopit*; cf. Verg. Aen. 6, 424 custode sepulto); sepnlta LbBj sedncti Ld (cf. Inatr. 1 11, 5) 240 disperderet B in commentario coil. Instr. I 2, 4 241 canebat M 242 iudeis M 245 Predictum M ab Esaia propheta P1; ab Esaiam (esaii M) prophetam MLbLd; sed uide quod sequitur, Danielo 246 a scripsi; om. MP1υ Danihelo M (cf. Cypr. uit. c. 11 p. CII, 12 H: ut Heliae vel nt Danielo; Pseudocypr. de pascha comput. p. 262, 1 H.; Lucif. Calar. 164, 24 H.; Sulp. Seuer. p. 58, 2; 63, 10; 21 Halm.; Prudent. Cathem. 4, 70 Dani- elus); Daniele P1; Danieli R; Danielem Ld similiter, perdere P\' (cf. u. 393); similiter pendere M; similiter, illos perdere R; simul iter, quo perderent Ld 247 quae υ, quam MPl ligno; fieret P1 240 gta M )
    131
  71. Non fuit adtonitus Esau, dilectus a patre,
  72. Iunior quod frater primitiua tolleret ille?
  73. Sic nec synagoga potuit cognoscere tempus,
  74. Quando et quo duce caderet de suo priuato;
  75. Sicut erat scriptum, quod auis sua tempora norunt,
  76. Nam populus iste non me intellexit adesse.
  77. Ventum est, ut ipse dominator caeli ueniret:
  78. Secundum scripturas non est conputatus ab ipsis.
  79. Praescius hoc fuerat Dominus, quasi cuncta qui nouit;
  80. Idcirco per ora prophetarum ista praedixit.
  81. Gens ceruicosa nimis semperque rebellans
  82. Dum sibi primatum uindicaret, causa resecta est.
  83. In quorum stadia gentiles esse praefecit;
  84. Dixerat hoc ante: Gentes sperabunt in ipsum.
  85. Nam lapis inmissus ipse est in fundamina Sion,
    86. [*]( 251 Gen; 27, 34 255 sq. Hierem. 8, 7 258 Esai. 53, 3 261 cf. 229 264 Esai. 11, 10 (Cypr. p. 56, 6 H.) 265 EsaÎ. 28, 16 )[*]( 251 adtonitusM 252 ff M tollet Mille? scripsi; ille. P1 Ld; illi. R 253 sinagoga M 254 priuato M; primatu P1 R; priuata Ld (colI. Instr. I 5, 2 patrem de regno priuauit) 255 Sieute- ////rallllt (ante t erasum n) M scribtum M auis Mt aues P1υ 256 me non S 257 Ventum MP1 R (Instr. I 18, 6\'); Inuentum Ld (idem tamen in Instr. praefat. p. IX. uentum est praefert) 257 sq. ueniret, Secundum scripturas; non P1 258 Secund M scribturas M conputatus M 258 quasi MPlB; quippe Ld (cum codicis lectio .. Dei summam potentiam impugner; sed cf. Peischenigi et Mommsenii indices editionibus Victoria Vitensis et Iordanis subiunctos s. u. quasi; Tertull. adu. Hermog. c. 19 utimur uocabulo principii quasi originis, non quasi ordinis nomine; Ennod. p. 39, 18 H. Abraham .. filium morti quasi pius pater .. laetus exhibuit; Lucif. Calar. 76, 23 H. quasi quis, inquam, tibi usurpasti hanc auctoritatem ?); ipse Huemer 260 hora .. predixit M 260 sq. praedixit: Gens .. rebellans; Dum P1; praedixit. Gens .. rebellans, Dum B; praedixit. Gens .. rebellans! Dum Ld 262 e casa reiecta est R 283 stadio P1; sed cf. Instr. I 27, 19 prefecit M 264 ante: Gentes P1υ; anlegentes M sperabunt gentes Hanssen 265 inmissus M fundamina P3υ ; fundamenta MP1 (Cypr. p. 82, 6 H.: inmitto in fundamenta Sion) Sionis P1 )[*](9* )
    132
  86. Crederet in quo qui, is haberet uitam aeternam.
  87. Hunc sanctum sanctorum Daniel perungui designat
  88. Et exterminari post illum chrisma regale.
  89. Dauid illum dixit clauis configi silentem:
  90. Effoderunt, inquit, manus meas et pedes ipsi.