Carmen Apologeticum

Commodianus

Commodianus. Commodiani Carmina. Dombart, Bernhard, editor. Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 15, 1887.

  1. Illos autem Dominus quarto die tollit in auras,
  2. Quos illi uetuerant sepultura condi iacentes;
    3. [*]( 859 sq. Apoc. 11, 13 861 Apoc. 11, 11 862 Apoc. 11, 8 sq. )[*]( .843 Clusam B rora madescet M; m primo omissum m. 1. add. Et flumina quoque Ld; Flamina quoque MP1; Flumina quoque ille P3R 845 sterilis terra P\' (s. u. I.) v; steriilis terra Bterelis M sudat M (cr. Enn. Beet. lutr. XII, L. Muell. terra sudat sanguine; Verge Aen. 2, 682 Budarit sanguine Jitus); sudant P1 (s. u. l.) v 846 famis MP1 v 847 faciat M; faciet P* (8. u. I.) v 849 in om. Hanssen 850 Heliam Mv ; Helyam P1 (8. u. l.) 851 confertim MP1; confestim Lbv 852 precibus Neronem P3 Lb 854 di S Hanssen; dii MP1 Ld 855 At ille scripsi ; Ad illo M; Est ille P\' («. u. I.) B; Et ille P3 Ld; Ad illa (= πϱὸςταυ̃τα) Wtih. Meyer oppletas B pcibusque M 857 iadeis M 858 ecclesiam Eberi p. 396 859 quarum B cruit M 860 (in)ibi Hanssen VII. M 862 aetaerant M; uetuerunt P\' («. u. I.) v sepultura Ld; sepulture M; sepulturae P1 B, )
    171
  3. Suscitanturque solo inmortales facti de morte,
  4. Quos inimici sui suspiciunt ire per auras.
  5. Territi nec sic sunt, sed magis intra crudescunt
  6. Ad populum Christi execrantes odio toto.
  7. Indurauit enim Altissimus corda nefanda,
  8. Sicut Pharaoni prius indurauerat aures.
  9. Hic ergo rex durus et iniquus, Nero fugatus,
  10. Pelli iubet populum Christianum ipsa de urbe,
  11. Participes autem duo sibi Caesares addit,
  12. Cum quibus hunc populum persequatur diro furore.
  13. Mittunt et edicta per iudices omnes ubique,
  14. Vt genus hoc hominum faciant sine nomine Christi.
  15. Praecipiunt quoque simulacris tura ponenda
  16. Et, ne quis lateat, omnes coronati procedant.
  17. In ista historia si fidelis ire negauit,.
  18. Feliciter erit: sin uero, de turba fit unus.
    19. [*]( 863 sq. Apoc. 11, 12 868 cf. 714 869 ct Sibyll. 4, 135 )[*]( 863 Suscitantarque scripsi; Ss (= Sus)citatqe M; Suscitatque P1 (s. u. Z.) v inmortales M facti MP1 ; factos Lbv 864 inimici uix P1 865 ft M 866 execrantes M totos R 867 Indurau M corda nefanda scripsi; corde Qefanda M; corde nefandos Pl (s. u. l.) v 868 Sic faraoni prh M 869 rex in M initio omissum m. 1. (?) 8. I. add. 870 poput christiafi M .871 aut M Caesares addit P1 v ; cesaris audit M 872 popuJ persequat M 873 oms M 874 nom M 875 Precipiunt .. simnlachris M tura M; thura P1v 876 om̃s M 877 In ista hystoria (historia Pl) MP1 (cf. Woelfflin. Arch. III p. 233); In ista histori(c)a Banssen §. 21, p. 44, qui suspicatur Commodianum dixisse historicus pro histrionicus uel hiatricus, colI. Instr. II16, 22; In looa histnca Lb; In ista scoria Ps (Duebner?); In ista histricosa B (idem postea scribendum putabat: In ista histronica coll. stronicis = histrionicis in Gl. Maii VI p. 546 et Gl. Paris. ed. Hildebr. p. 276, adn. 283); In histrionica (sc. corona) Ld, qui in praefat. Instructionum p. LXIl Boenschi coniecturam in ista histronica praefert 878 Felicit M un+ M )
    172
  19. Nulla dies pacis tunc erit nec oblatio Christo,
  20. Sed crnor ubique manat, quem describere uincor;
  21. Vincunt enim lacrimae, deficit manus, corda tremescunt,
  22. Quamquam sit martyribus aptam tot funera ferre;
  23. Per mare, per terras, per insulas atque latebras
  24. Scrutanturque diu, exsecratos uictima(m) ducunt.
  25. Haec Nero tunc faciet, triennii tempore toto
  26. Et anno dimidio statuta tempora conplet
  27. Pro cuius facinore ueniet uindicta letalis,
  28. Vt urbs et populus ille cum ipso tradatur,
  29. Tollatur imperium, quod fuit inique repletum,
  30. Quod per tributa mala diu macerabat omnes.
  31. Exurget iterum in istius clade Neronis
    32. [*]( 879 Dan. 9, 27 (de pascha comput. Cypr. append. p. 261, 17 sq. 262, 7 H.) 885 Apoc. 11, 11 (Cypr. append. p. 262, 5 H) )[*]( 879 tunc erit in M initio omissa m. 1. 8. I. scripsit ; in uocabulo tunc litteras un m. 2. add. 881 defic M treniescant M; tremiscant P1 (8. u. I.) v 881 sq. tremiscnnt, Quamquam Ebert p. 397; tremiscunt. — Quamquam P1; tremiscunt: Quamquam v 883 per insoias f ante atque M* 8. I. add.; atque p sin go las latebras Mi; uocabula p singolae, si Knoelli notam recte intellego, erasa sunt 884 Sorutatque M; de que postposito cf. u. 900; 977 et quae adnotauimus in u. 734 exsecratos nictimam scripsi (= Christianos, qui immolationem*l exsecrantur, ad mortem ducunt); \'exsecratos nictima M Wilh. Meyer, Abh. p. 294; execratas uictimas Pl (s. u. I.) v 885 Hec M tunc M; tum P1 (8. u. I.) Ld; cum Ebert (p. 397) Lb; dum R post faciet cum JEberto comma posui v. omissum 881 statutaque Wilh. Meyer, Abh. p. 298 conplet M . 881 sq. dimidio — statuta .. complet — Pro Ld 887 lethalis P1 R 888 Vrbs P1 (s. u. I.) v; urbis M poptf M 889 iniquo jR 890 Qd M macerabat MP1 (cf. quae adnotauimus in u. 66); macerauerat P3 v 811 Exurget M in ifti (= istius) M (P\' falso: \'in histis cod.\'); hostis in P1 ; istis in JR; ista in Ld cla≣de M (u post a erasum) )[*]( *) Victimam interdum immolationem significare docet Roensch It. et Vulg. p. 327 (cf. Petschenigi indic. ad Vict. Vito p. 173), qua cum re conuenit, quod apud Cypr. p. 133, 11 et 560, 18 H. in codd. LH oues uictimae scriptum est pro oues occisionis. )
    173
  32. Rex ad oriente(m) cum quattuor gentibus inde,
  33. Inuitatque sibi quam multas gentes ad urbem,
  34. Qui ferant auxilium, licet sit fortissimus ipse,
  35. Inplebitque mare nauibus cum milia multa,
  36. Et si quis occurrerit illi, mactabitur ense;
  37. Captiuatque prius Tyrum et Sidona subactas,
  38. Nam inde finitimae gentes terrore fatiscunt.
  39. Hinc lues, hinc bella, hinc fames, hinc nuntia dura
  40. Miscenturque simul, quo fiat turbatio mentis.
  41. Interea fremitum dat tuba de caelo repente,
  42. (895) Cuius omni loco sonitus praecordia turbat.
  43. Videbitur et tunc ignea quadriga per astra
  44. Et facula currens, nuntiet ut gentibus ignem.
  45. Siccatur fluuius Euphrates denique totus,
  46. Vt uia paretur regi cum gentibus illis.
  47. Persae, Medi, simul Chaldaei, Babyloni uenibunt,
  48. Inmites et agiles, qui nesciant ulli dolere.
    49. [*]( 812 cf. 907 895 cf. Hippolyt. de Christo et Antichr. c. 15 817 Eadr. IV 1, 11 905 Apoc. 16, 12. )[*]( 892 ad oriente M; ad Orientem P1 (s. v. I); ab oriente Huemer; ab orientem v 894 qi M; Qui P1 (cf. u. 349 sq.; 686); Quae RLd iuterque sine nota) ferant] n in M m. 2. add. fortissim M 895 Implebitque Ebert (p. 398) v; Inpleuqe M; Impleuitque P1- naues Lb 896 qf M occurret Hanssen lnse M 897 Tyrum et Sidona Ebert (p. 398) v; cyrum et sydona M; Cyrum et Sidona P1 subactas MLb (coniecturâ) R; subactos P1 (8. u. I.) Ld 898 finitimas M; cf. u. 699 902 praecordia] in M ab initio ut uidetur pcordia, quod m. 1. correxit ut sit pcordia 903 ignea Lbv; igne M; igneus P1; ignis P3 904 nuntiet ut Wilh. Meyer; nuntiet M; nuntiet P1 (s. u. I.); quae nuntiet Ebert (p. 398) R; nuntiabit Lb Ld 905 enfrates M 906 paret M 907 Persae v; pfi MP1 906 sq. regi cum .. illis. I Persae Ebert v; regi. Cum .. illis I Persi P1 caldei M babyloni M Hanssen (cf. u. 732; 735); Babylonii P1v uenibt M 908 Inmites M ulli dolere scripsi (ulli aut dat. est; cf. indo Hartelii ad Lucif. Caral. p. 360; aut genet.; cf. Instr. II20, 2 doleo uestri; Neue II p. 253 sq.); ulli dolore M; uelli dolore Wilh, Meyer, Abh. p. 294; ulli dolorem R; ullum dolorem Ld )
    174
  49. Hic ergo exoriens cum coeperit inde uenire,
  50. Turbaturque Nero et senatus proxime uisum.
  51. Et ibunt illi tres Caesares resistere contra:
  52. Quos ille mactatos uolucribus donat in escam.
  53. Exercitus quorum necesse est uictorem adorent,
  54. Cum quo redeuntes in urbe mente mutata
  55. Spoliant templa et, quidquid est intus in urbe,
  56. Diripiunt mactantque uiros ingenti cruore;
  57. Nonissime nudam adigunt incendio facto,
  58. Vt neque uestigium eius appareat ultra.
  59. Cuius in exitio tabescunt corda potentium
  60. Nec se adinueniunt, in quo sint tempore, bruti.
  61. Haec quidem gaudebat, sed tota terra gemebat;
  62. Vix tamen aduenit illi retributio digna.
    63. [*]( 911 Dan. 7, 24 112 Apoc. 19, 17 sq. 921 sqq. Apoc. 18, 7 sqq. )[*]( 909 coeperit P1v; ceperint M 010 pxime uisũ MP1 (= ἐϰϰλήττεαι ἐγγύτατα δϱώμενον?; proxime niso B; proximo oisa Ld 911 & ibt illi (= et ibunt tlli) M; Exibit ille P1 (s. u. l.); Exibunt illi Ebert (p. 398) v trea] III. M cesares M ctra M 913 post tdorent comma pro puncto posui 914 Cum qao Wilh. Meyer, Abh. p. 298; Cumqe M; Quamque (Cumque) P1v urbem P* Wilh. Meyer, Abh. p. 298 915 Spolian M qdqd M 916 mactant queuiros M; de eaesura cf. Hanssen §. 3 p.18 917 Nonissime nudam adigunt Duebner Ld; Nouissima enudã adigunt M; Noaissima inundant, adigunt P\'; Nouissima nudae abigunt R incendio facto R (cf. u. 984 proelio facto; Liu. XXVI 27, 5; 7); incendio facta M; incendio fracta Px incendio factam P3 (Duebmr ?) Ld appareat M 919 potentiam M (cf. Verg. Aen. 7, 237 et quae Forbiger huc adnotat); potentum P1 (s. u. I.) v 120 se adinueniunt] sed intereunt Lb in quo sint tempore Ldj in quos in tempore M; iniquos in tempore P1; iniquo in tempore P3 R; iniquorum tempore Lb 020 brnti MP1R (‛und sie kSnnen sich nicht darein finden in die nnheilTolle Zeit des Thieres\'; mihi bruti nominat. pZural. uidetur me); ruti Ld ; eidem postea codicis lectio probabatur; cf. Instr. praef. p. VIII 121 Hęc .. gaudebgat M (ante at littera erasa) ; Hi .. gaudebant Lb 922 aduenit scripsi; adueniet Wilh. Meyer, Abh. p. 292; adinueoit M; adinnenitar P1 (B. u. I.) R; inuenitur Ld )
    175
  63. Luget in aeternum, quae se iactabat aeterna,
  64. Cuius et tyranni iam tunc iudicantur a Summo.
  65. Stat tempus in finem fumante Roma maturum,
  66. Et merces adueniet meritis partita locorum.