Conlationes Patrum (Collationibus)

Deinde sequitur: et ne nos inducas in temptationem, de quo non minima nascitur quaestio. si enim oramus ne permittamur temptari, et unde erit in nobis uirtus constantiae conprobanda secundum illam sententiam: omnis uir qui non est temptatus, non est probatus, et iterum : beatus uir qui suffert temptationem? non ergo hoc sonat ne inducas nos in temptationem, id est: ut non permittas nos aliquando temptari, sed: ne permittas nos in temptatione positos superari.

temptatus est enim Iob, sed non est inductus in temptationem. non enim dedit insipientiam deo nec ad illam ad quam trahebatur temptatoris uoluntatem ore impio blasphemus intrauit. temptatus est Abraham, temptatus est Ioseph, sed neuter illorum inductus est in temptationem, quia nullus eorum consensum [*]( 13 Iac. 2,13 15 Mt. 6,13 18 Sir. 34,11 20 Iac. 1,12 ) [*]( 3 remittitar Y nubis F1 remisserimus V nubis F1 5 nninina F1 6 tacite D1 oblegare D\' 10 innites Dl 11 adque VOP inoenire D1 13 nnbis F1 in nos DP (non OX) 16 indncas] patiaris induci D 16 pascitur D1 17 nubis V* 19 et iterum... 20 temptationem (om. DPX 22 ut non] ne D 23 anperaie D 26 blasf. VO 27 temtatus (poet Abrabam) Y ioaep D 28 temptatione D\'P )

Videtis ergo qualis nobis ab ipso qui per illam exorandus est iudice orationis sit modulus et forma proposita, in qua nulla diuitiarum petitio, nulla memoria dignitatum, nulla potentatus ac fortitudinis postulatio, nulla corporeae sanitatis seu temporalis uitae mentio continetur. nihil enim caducum uult a se, nihil uIIe, nihil temporale aeternitatum conditor iDplorari. itaque magnificentiae eius ac munificentiae maximam inrogabit iniuriam, quisque his sempiternis petitionibus praetermissis transitorium aliquid et caducum ab eo maluerit postulare, et offensam potius quam propitiationem iudicis sui uilitate orationis incurret

Haec igitur oratio licet omnem uideatur perfectionis plenitudinem continere, utpote quae ipsius domini auctoritate uel initiata sit uel statuta, prouehit tamen domesticos suos ad illum praecelsiorem quem superius commemorauimus statum eosque ad illam igneam ac perpaucis cognitam uel expertam, immo ut proprius dixerim ineffabilem orationem gradu eminentiore perducit, quae omnem transcendens humanum sensum nullo non dicam sono uocis nec linguae motu nec ulla uerborum pronuntiatione distinguitur, sed quam mens infusione caelestis illius luminis inlustrata non humanis atque angustis designat eloquiis, sed conglobatis sensibus nelat de fonte quodam copiosissimo effundit ubertim atque ineffiabiliter eructat ad deum, tanta promens in illo breuissimo temporis puncto, quanta nec eloqui facile nec percurrere mens in semet ipsam [*]( 1 Mt. 6, 13 3 I Cor. 10, 13 ) [*]( 1 temptatnri F1 2 diabolo VDPX super OP 5 quales Dl 6 modns D 11 conditur F* 12 quisqais Pv 13 aliquod D 14 pustulare F 15 incurret OX: incurrit VD 16 perfectionem plenitndinis F 20 ant propancis D 22 pducit D 23 non om. 0 24 qnam] quia (ia in ras.) V 25 adque FP 26 de] e 0 27 effadit D1 adque VOP eructuat 0 29 ipsa D )

Quis uero possit diuersitates et causas ipsas atque origines conpunctionum quantalibet experientia praeditus sufficienter exponere, quibus inflammata mens atque succensa ad orationes puras ac feruentissimas incitatur? quarum pauca, quantum potuerimus ad praesens per inluminationem domini reminisci, exempli gratia proponemus. nonnumquam etenim psalmi cuiuscumque uersiculus occasionem orationis ignitae deeantantibus nobis praebuit. interdum canora fraternae uocis modulatio ad intentam supplicationem stupentium animos excitauit.

nouimus quoque distinctionem grauitatemque psallentis etiam adstantibus plurimum contulisse feruoris. nec non exhortatio uiri perfecti et conlatio spiritalis frequenter ad uberrimas preces iacentium erexit affectum. scimus etiam fratris seu cari cuiuslibet interitu non minus nos ad plenam conpunctionem fuisse raptatos. recordatio quoque teporis ac neglegentiae nostrae nonnumquam nobis salutarem spiritus inuexit ardorem. atque in hunc modum nulli dubium est occasiones innumeras non deesse, quibus per dei gratiam tepor ac somnolentia nostrarum mentium ualeat excitari.

Quemadmodum uero uel quibus modis istae ipsae conponctiones de intimis animae conclauibus proferantur, non minoris difficultatis est indagare. frequenter enim per ineffabile gaudium . et alacritatem spiritus saluberrimae conpunctionis [*]( 2 cf. Luc. 5, 16 4 cf. Luc. 22, 44. ) [*]( 3 discrib. DlPX 4 guttas OPX: gutta VIDI guttã V2D2 5 proftldit 0 6 diuirsit. F1 adque VOP 7 origenis V raffitienter V 8 inflamata VO adque VOP 9 feruini V 12 ueniculis D1 15 districtioaem Dx 16 contulliaM feruores V 17 exortatio VP exoratio 0 20 temporis Q 22 adque YOP 23 occassionis V 24 somnulentia Dl0 25 ipsae om. OP 28 alacritate V ) [*]( XIII. Cass. 2. ) [*]( 18 )

GERMANVS: Hunc equidem conpunctionis affectum ex parte aliqua mea quoque exiguitas non ignorat. frequenter enim recordatione delictorum meorum obortis lacrimis ita sum hoc ineffabili ut praefatus es gaudio uisitante domino uegetatus, ut desperare me illorum ueniam non debere laetitiae ipsius magnitudo dictaret. quo statu reor nihil esse sublimius, si reparatio eius nostro subiaceret arbitrio.

nam nonnumquam cupiens ad similem me lacrimarum conpunctionem totis uiribus excitare omnesque errores meos atque peccata ante oculos statuens ubertatem illam fletuum reuocare non possum, et ita oculi mei in modum cuiusdam durissimae silicis praedurantur, ut nulla prorsus ex eis umoris gutta destillet. et ideo quantum mihi in illa lacrimarum profusione congaudeo, tantum doleo quod illam, cum uoluero, recuperare non possum.

ISAAC: Non omnis lacrimarum profusio uno adfectu uel una uirtute depromitur. aliter enim ille emanat fletus, qui peccatorum spina cor nostrum conpungente profertur, de quo dicitur: laboraui in gemitu meolauabo [*]( 28 Ps. 6, 7 ) [*]( 1 in] cum 0 cosdam 0 intolembiles D 2 iocnnd. X 3 exaltationes F1 7 intrinsicus F1 emittat OP 8 effundit 0 9 habnnd. DOP 11 cnnpnnctionis F 13 abortis DlP 14 negitatus F 18 tutis F1 19 adque VOP 22 humoris DOX distillet DP 23 in illa om. Dx congandio D1 gaudeo 0 24 possum YO: naleam D\'EX 26 illi OX 28 qua VX gemito D1 )

aliter qui de contemplatione aeternorum bonorum et desiderio futurae illius claritatis exoritur, pro qua etiam uberiores lacrimarum fontes de intolerantia gaudii et alacritatis inmensitate prorumpunt, dum sitit anima nostra ad deum fortem uiuum dicens: quando ueniam et apparebo ante conspectum dei? fuerunt mihi lacrimae meae panis die ac nocte, cum heiulatu cotidie et lamentatione proclamans: heu mihi, quod incolatus meus prolongatus est, et: multum Incola fuit anima mea.

aliter proiiuunt lacrimae, quae absque ulla quidem letalium criminum conscientia, sed tamen de metu gehennae et terribilis illius iudicii recordatione procedunt, cuius terrore propheta perculsus orat ad deum non intres, inquiens, in iudicio cum seruo tuo: quia non iustificabitur in conspectu tuo omnis uiuens. est etiam aliud lacrimarum genus, quod non pro sua conscientia, sed pro aliena duritia peccatisque generatur: quo Samuhel Saulem, quo illam quoque ciuitatem Hierusalem uel dominus in euangelio uel in praeteritis Hieremias fleuisse describitur, ; ita dicens: quis dabit capiti meo aquam, et oculis meis fontem lacrimarum? et plorabo in die et in nocte interfectos filiae populi mei.

uel certe quales, illae sunt lacrimae, de quibus in psalmo centensimo primo [*]( 2 Thren. 2, 18 9 Ps. 41, 3-4 11 Ps. 119, 5 12 1. c. 6 16 Ps. 142, 2 20 cf. I Reg. 15, 35 22 cf. Luc. 19, 41 sqq. 23 Hierem. 9, 1 ) [*](1 in lacrimia meis 0 lacrimis meis DaXv 3 et per] \'atque per D2 per poet et om. 0 5 qui de] quidem D\'0 7 intollerantia VX1 8 sitis D et uiuum OX 9 dioens om. DOP 10 panis (ǎϱτος) V.O: pañ D panes V2PXv 11 eiulatu DOX cottid. D 13 incula V incl D 16 prof. V 17 iudicium Vv: ef. XXIII, 17,1 18 iustificatur V1 conspecto D1 23 capite Dl 24 in bis om. 0 25 interfectus Vx 26 centes. DOX centiss. P ) [*]( 18* )

Ab his ergo lacrimis multum distant illae quae obdurato corde de siccis oculis exprimuntur. quas licet non penitus infructuosas esse credamus (bono enim proposito earum adtemptatur emissio, ab his praesertim qui necdum uel ad scientiam peruenire perfectam uel pristinorum seu praesentium uitiorum potuerunt ad purum labe mundari), ab his tamen qui in affectum iam transiere uirtutum nequaquam debet hoc modo extorqueri profusio lacrimarum nec exterioris hominis magno opere adfectandi sunt fletus, qui etiamsi fuerint utcumque producti, numquam pertingere illam spontanearam lacrimarum poterunt ubertatem.

magis enim supplicantis animum suis conatibus detrahentes humiliabunt atque ad humana demergent et ab illa caelesti sublimitate deponent, in qua adtonita mens orantis indeclinabiliter debet esse defixa, eamque conpellent precum suarum intentione laxata erga steriles et coacticias lacrimarum guttulas aegrotare. [*]( 1 Ps. 101, 10 8 Mt 5, 3 10 Pa. 101, 1 ) [*]( 1 cenerem F1 sicut] sunt D 2 puculum F1 poci D potum OX 3 quod 0 4 adque FP 9 discrib. DP 11 domino 0 12 distinguit V numero omisso, X2 addito: XXX, non distinguunt DOPX1 13 obdarato OX: obturato VDP quas licet] qua scilicet D\'P 17 post mandari distinguunt VDOPX1 18 transire V1P 19 exturquiri F* 20 magno opere 0: magnopere VDPXv 21 ad illam OX2v 22 potuerunt OP ubertate V enim] autem D 23 detrahentes V: distrah. DXv distraentes 0 destrah. P adque FP 24 caelisti V caeleste D\' 25 indiclin. F* 26 sterelea D1 27 coactitias D )

Et ut orationis uerae percipiatis adfectum, non meam nobis, sed beati Antoni sententiam proferam. quem ita nonnumquam in oratione nouimus perstitisse, ut eodem in excessu mentis frequenter orante cum solis ortus coepisset infundi, audierimus eum in feruore spiritus proclamantem: quid me inpedis, sol, qui ad hoc iam oreris, ut me ab huius ueri luminis abstrahas claritate? cuius etiam haec quoque est super orationis fine caelestis et plus quam humana sententia: non est, inquit, perfecta oratio, in qua se monachus uel hoc ipsum quod orat intellegit. et ut nos quoque secundum mensuram tenuitatis nostrae huic admirandae sententiae superadicere aliquid audeamus, orationis quae exauditur a domino, in quantum experti Munus, indicia proferemus.

Cum orantes nos nulla interpellauerit haesitatio et fiduciam petitionis nostrae quadam desperatione deiecerit, sed obtinuisse nos ipsa orationis effusione quod poscimus senserimus, non ambigamus preces nostras ad deum efficaciter penetrasse. tantum enim quis exaudiri atque obtinere merebitur, quantum uel inspici se a deo uel deum crediderit posse praestare. inretractabilis namque est domini nostri illa sententia : quaecumque orantes petitis, credite quia accipietis, et ueniet uobis.

GERMANVS: Hanc exauditionis fiduciam nimirum de conscientiae puritate credimus emanare. ceterum nos, quorum cor adhuc peccatorum spina conpungit, quemadmodum eam habere possumus nullis patrocinantibus meritis, quibus exaudiendas orationes nostras fiducialiter praesumamus?

ISAAC: Diuersas exauditionum causas esse secundum animarum diuersum ac uarium statum euangelica siue [*]( 21 Marc. 11, 24 ) [*]( 1 oraciones D\' . 2 antonii DPX nonnuquam D 4 ortu Y 6 oriris V2D2OP2Xv 9 inqaid YDOP ipsut 0 12 orationee D*0 eiaudiuntur D exaudiantur 0 15. fldutiam V diaper. D\'P 16 in ipsa DOPv hora ipsa X 17 ad om. 0 18 exandire D\' adque P merebimor D1 21 petieritis 0 22 uenient D2v 28 fidutiam D 28 diuirsas F1 )