Conlationes Patrum (Collationibus)

hi namque finitimos popnlari ac rapinas inter homines primi exercere coeperunt, praeda potius exigentes uitam suam quam sudore operis ac labore contenti, et quorum usque eo scelera supercreuerant, ut expiari mundus alias nisi diluuii inundatione non posset. ita ergo filiis Seth libidinis instigatione transgressis illud mandatum, quod ab exordio mundi huius naturali instinctu diutissime fuerat custoditum, necesse fuit per litteram legis postea reparari: filiam tuam non dabis filio eius uxorem nec de filiabus eorum accipies filio tuo, quia [*]( 16 cf. Gen. 6, 4 24 Dent. 7, 3. Ex. 34,16. III Reg. 11,2 ) [*]( 1 fnerunt VWOP1 2 se nnllum D 4 qua∗ V 5 diuirsorum V 6 laminis X scilecit V 7 possint VW 8 qua] quae V 9 siminarium V 10 hcc 0 opinione D1 11 angelns V malefitia V hominum D 12 ueretate F1 14 fuerint V1 robostissimi V ueneratores D 15 enormitate WX crudelitates WI adque VP 16 hii OPX\' ppli i. e. populi 0 17 hois D 18 exegentes D\' exientes 0 labori F1 19 supercreuerunt W supercreberunt 0 expiare D 20 possit VDW 23 fuerit 0 custuditum V 24 reparare D 25 accepies V. )

GERMANVS : Merito potuisset illis ex hac praesumptione coniugii crimen transgressionis adscribi, si data fuisset eis ista praeceptio. at cum seiunctionis istius obseruantia necdum aliqua fuisset constitutione praefixa, quemadmodum illis permixtio generis ad noxam debuit inputari, quae nullo fuerat interdicta mandato? lex enim non praeterita solet crimina, sed futura damnare.

SERENVS : Deus hominem creans omnem naturaliter a scientiam legis inseruit. quae si fuisset ab homine secundum propositum domini ut coeperat custodita, non utique necessarium fuisset aliam dari quam litteris postea promulgauit: erat enim superfluum extrinsecus offerri remedium quod adhuc uigebat insertum. sed quia haec ut diximus penitus corrupta iam fuerat libertate usuque peccandi, uelut huius exsecutor ac uindex et ut ipsis scripturae uerbis eloquar adiutrix adposita est Moysaicae legis seuera districtio, ut uel metu poenae praesentis non penitus bonum scientiae naturalis extinguerent, secundum prophetae sententiam dicentis: legem dedit in adiutorium.

quae etiam secundum apostolum paedagogus uelut paruulis data fuisse describitur, erudiens scilicet eos atque custodiens, ne ab illa disciplina in qua naturaliter fuerant instituti quadam obliuione discederent. nam quia sit homini omnis scientia legis ab initio creationis nfosa, hinc manifeste probatur, quod mandata legis absque [*](20 Esai. 8, 20 (LXX) 22 cf. GaL 3, 24 ) [*]( 2 aequimini 0 ac] et D 3 ac W 4 coniugi V contagii W a eia 7: illis rell. v at] ut 0 8 intirdicta V interdicto D 10 Sereniis om. Dl 11 insirait V 12 dei DW custadita V 13 letteris V1 14 extrinsicus V 15 intrinsicuB V uegekt F\'D diiemus V1 17 exsecutur VP1 eiecutor DW exseiuntor 0 uerbfl Dl 18 moysaicae D\'Pg: mos. rell. restrictio 0 20 extinguerint V1 prof. VD sententie prophete 0 21 adiuturium V 22 pedagogus codd. paruolis V1O fuesse V describetur V1 23 scilecit F1 adque V P custudiens V 24 disciderent V 26 manifestissime 0 ) [*]( XIII. Cass. 2. ) [*]( 16 )

unde Enoc didicit ambulare cum deo, nullam legis inluminationem ab aliquo consecutus? ubi Sem et Iapheth legerant: turpitudinem patris tui non reuelabis, ut incedentes retrorsum patris uerecunda uelarent? unde monitus Abraham spoliis hostium quae sibi offerebantur, ne retributionem laboris sui consequeretur, abstinuit, uel decimas sacerdoti Melchisedec, quae Moysaica lege praecipiuntur, exsoluit? unde idem ipse Abraham, unde Loth transeuntibus ac peregrinis humanitatis iura et ablutionem pedum necdum euangelico coruscante mandato suppliciter obtulerunt?

unde Iob tantam de uotionem fidei, tantam castimoniae puritatem, tantam humilitatis, mansuetudinis, misericordiae, humanitatis scientiam consecutus est, quantam nunc ne ab illis quidem qui euangelia memoriter tenent uidemus inpleri ? quem sanctorum legimus ante legem ullum legis non obseruasse mandatum? quis illorum non custodiuit: audi Israhel, dominus deus tuus dominus unus est? quis non inpleuit illorum: non facies tibi sculptile [*]( 3 Gen. 4, 4 6 Gen. 7, 2 8 Gen. 5, 22 10 Gen. 9, 23. Lev. 18, 7 12 Gen. 14, 22 14 Gen. 14, 20 15 Gen. 18 et 19 17 Ioh. 13, 84 23 Deut. 6, 4 26 Ez. 20, 4 ) [*]( 1 electione W1 2 sanctaa V enim om. OP 7 dilcrinisset F1 discerniaset 0 distintenguente Wl 8 enoc VPX: enoch DWO 10 iafeth VDWOX iaphet P 11 uericnndia V uerecundS P 13 consequerentur abstennit V1 14 melchiaedhec DP melcisedec W melcisedech 0 melchisedeoh X moysaica X: mos. reU. 15 abraam W 16 tranBeuntebus V snra D 17 chornacante VP suppliceter V 18 tantum VP tantum cast. V 19 humilitatem W mansuetudinem DXP 20 humanitati V consequutus 0 21 memorie 0 22 implere D 23 custudiuit V 24 irf D 1 fr WP deus (post tuus) W )

quis eorum non obseruanit: honora patrem tuum et matrem uel illa quae in Decalogo subsequuntur : non occides, non adulterabis, non facies furtum, non falsum testimonium dices, non concupisces uxorem proximi tui aliaque his multo maiora, quibus non solum legis, sed etiam euangelii praeuenere mandata ?

Ita ergo intellegimus ab initio deum omnia creasse perfecta nec fuisse quod ordinationi eius principali uelut inprouidae et inperfectae necesse esset adiungi, si in illo statu ac dispositione qua ab ipso creata sunt uniuersa mansissent, et idcirco in eos qui ante legem, immo ante diluuium peccauerunt, insto iudicio animaduertisse deum probamus, quia transgressi naturalem legem sine ulla meruerunt excusatione puniri, nec in illorum incidemus blasphemam calumniam, qui ignorantes hanc rationem derogant deo ueteris testamenti ac detrahentes nostrae fidei subsannantesque respondent: quid ergo placuit deo uestro, ut post tot annorum milia legem uoluerit promulgare, tanta saecula passus sine lege transire?

quodsi postea melius aliquid adinuenit, apparet eum in primordio mundi inferiora uel deteriora sapuisse et post haec uelut experimentis edoctum coepisse rectiora prospicere ac principales ordinationes suas in melius emendare. quod inmensae praescientiae dei penitus conuenire non poterit nec sine ingenti blasphemia haec de [*]( 3 Ex. 20, 12 5 Ex. 20, 13—17 ) [*]( 2 qui eant D1 3 sub terra] uel eorum snb terra D obseraabit D serbauit 0 4 dicaloco (i in e mutat.) V subsecuntur DW PX 6 testimunium V concupiscis D 8 praeuenire D\'WP X1 12 inperfetae V 13 uniuirsa V 14 deluuium V 15 iuditio VWP animaduirtisae V probabimus Xx 16 punire D* 17 inoedimus Dl incidimus D\'W incedamus 0 blasfemam VO : blasphemiam D blasphemiae W blaephemiam PX calumniamque PX 21 passus est VP lige F1 potest ea Wl 23 experimintis y 24 principalis V ordinationis V1 ordenationes D1 26 blasf. VDO blaiphemiae WP ) [*]( 16* )

illi namque habentes naturalis atque insitae legis sanam atque integram disciplinam nequaquam lege hac extrinsecus adhibita litterisque descripta quaeque in adiutorium illi naturali data est indigebant. ex quibus apertissima ratione colligitur nec legem istam perscriptam litteris dari ab initio debuisse (erat enim hoc superfluum fieri stante adhuc naturali lege nec ad integrum uiolata) nec euangelicam perfectionem tradi ante legis potuisse custodiam. non enim poterant audire:

qui te percusserit in dextera maxilla tua, praebe illi et alteram, qui contenti non erant talionis aequalitate iniurias proprias uindicare, sed letales calces ac telorum uulnera pro alapa leuissima rependebant et pro uno dente percutientium animas expetebant. sed nec dici illis poterat: diligite inimicos uestros, in quibus magnus fructus et utilitas ducebatur, ut amicos suos diligerent, declinarent uero ab inimicis et solo ab eis odio dissiderent nec obprimere illos et interficere festinarent.

IIIud uero quod uos de diabolo mouerat: quia mendax est et pater eius, quod uidelicet tam ipse quam pater [*]( 2 Eccles. 3, 14 (LXX) 5 I Tim. 1, 9 15 Mt. 6, 89 20 Mt. 5, 44 24 Ioh. 8, 44 ) [*]( 1 ipsa OPX a D1: om. OX* haeritioa V aecclesaste D 7 naturales DlWl adque bis VOP 8 legem V1 9 erlrinaicus Y adibita WO describta V discribta W discripta D1 P adiuturiam V 10 post indigebant in VD\'WOP cap. 25 m- capit 11 collegitur V1 peracribtam VWO 13 ad] in W intigrum V nec in V 14 custudiam V potuerant ex potuerunt W 15 percueserat Dl dextra X 16 aeqtutate V 20 diligete V1 inimicus uestrus V 21 ducibatur V diclinarent F1 22 discederent W oppraemere W1 23 intirficere fistin. V 24 XXVI VWO: om. PX diabulo VP )

quid hac diuisione clarius potuit definire, ut carnis quidem nostrae patres homines pronuntiaret, animarum uero deum solum esse patrem constanter exprimeret? quamquam et in ipsa corporis huius concretione ministerium tantummodo at hominibus adscribendum, summa uero conditionis deo omnium creatori, dicente Dauid: manus tuae fecerunt me, et plasmauerunt me. et beatus Iob: nonne sicut lic, inquit, mulsisti me, coagulasti me ut caseum? ossibus et neruis inseruisti me. et dominus ad Hieremiam: priusquam te in utero formarem, noui te.

Ecclesiastes uero utriusque substantiae naturam atque originem examinatione ortus atque initii, ex quo uidelicet unaquaeque processit, et consideratione finis ad quem unaquaeque contendit satis euidenter ac proprie colligens pariterque de huius corporis atque animae separatione disceptans ita disseruit: priusquam conuertatur puluis in terram sicut fuit, et [*]( 7 Hebr. 12, 9 15 Pa. 118, 73 16 Iob 10, 10-11 (LXX) W Hierem. 1, 5 24 Eccles. 12, 7 (LXX) ) [*]( 1 suus] eine WP proaantiare F 3 spiritom] scs̃ (sic) F nec X anima.... animam D*WO (animA potest D) 5 humanu V1 coalisceTe F1 substantiam F1 6 adscribitur D\' auctore V 7 inquid YDWOP 8 reuerebamur eos W 10 definiri OP carnes D\' 12 parem Dl eiprimerit F 13 concreatione D\' minesterium F1 14 condictionis F1 condicionis 0 17 inquid VDP coagolasti VOPX 18 hierimiam F iheremiam 0 20 ecclesiastis F1 adque origenem V 21 adque V W 22 at quem DWO 23 collegens F1 de om. VD1 24 adque FP separationg F1 reparatione W dissiruit F )

quod etiam per illam dei insuffiationem, qua Adam primitus animauit, euidenter exprimitur. itaque his testimoniis manifeste colligimus patrem spirituum dici neminem posse nisi deum solum, qui eos ex nihilo cum uoluerit facit, homines uero carnis nostrae patres tantummodo nominari. igitur et diabolus secundum hoc quod uel spiritus uel angelus uel bonus creatus est patrem neminem habuit nisi deum conditorem suum. qui cum superbia fuisset elatus et dixisset in corde sao: ascendam super altitudinem nubium, ero similis altissimo, factus est mendax et in ueritate non stetit, sed de proprio nequitiae thesauro mendacium proferens non solum mendax, sed etiam pater ipsius mendacii factus est, quo deitatem homini repromittens ac dicens: eritis sicut dii, in ueritate non stetit, sed ab initio factus est homicida, uel Adam in condicionem mortalitatis inducens uel Abel instigatione sua per manum fratris interimens.

Sed iam disputationem nostram duarum ferme noctium lucubratione confectam subsequens aurora concludit ac de profundissimo quaestionum pelago cumbam conlationis huiusce ad tutissimum silentii portum conpendium nostrae rusticitatis [*]( 15 Esai. 14, 14 17 Ioh. 8, 44 20 Gen. 3, 5 ) [*]( 1 reuirtatur V reuertetur W1 8 quia de PX: quiad. F qui de DW que de 0 4 siminari VW1 e] et D\': om. 0 6 specialiter OX 7 solo om. D\' tribuetur F1 8 insuflat. V 9 testem. V1 10 collegimus D1 nimenem V 11 uiro F 12 diabuliu FP 18 angelum D1 14 conditurem V 15 elatus fuisset D 16 et ero V simelis F* 18 thensauro VP1 mendatium VW 19 quod D 20 reprometens F hac D1 di F 22 condit. W ditionem D(P) 23 iBteremens V2 24 sed etiam D )

quamobrem dominum deprecemur, ut in nobis uel timor eius uel caritas quae nescit cadere inmobilis perseueret, quae nos et sapientes in omnibus faciet et a diaboli telis proteget semper inlaesos. his etenim custodibus inpossibile est quempiam laqueos mortis incurrere. inter perfectos autem et inperfectos ista distantia est, quod in illis quidem fixa et ut ita dixerim maturior caritas tenacius perseuerans firmius eos ac facilius facit in sanctitate durare, in his uero uelut infirmius conlocata ac facilius refrigescens cito ac saepius eos peccatorum conpellit laqueis inplicari. quibus auditis ita nos conlationis huius sermo flammauit, ut maiore mentis ardore abeuntes a cella senis quam ante uenientes doctrinae eius plenitudinem sitiremus. [*]( 4 EccleB. 7, 24 (LXX) 6 cf. I Cor. 13, 8 ) [*]( 1 quidam F1 2 introdaxit WOPX 3 imminsitas V 4 solo moDis V salamonis P magis om. V fort. recte 5 eum F 6 nabis V 7 immobiles F1 peraeuerit F1 nobis D sapientis V 8 faciat 0 a om. V diabnli VP thelis W protiget F protegit D1 protegat 0 inlaesug V 9 custudibus V 10 inconire F1 perfectas V inperfectns V distatia D 11 maturinr F1 12 karitas 0 tenatius VDX firmios W1 eas D 13 uel D ac] et W 14 refrigiseens D refriescens 0 15 inplicare W consolationis V 16 flamauit D 17 doctrina D1 18 siterimus F Explicit abbatis sereni conlatio -II- (coni abb sereni secunda D secunda conlatio abbatis sereni WX) de initio principatuum (seu potestatum add. X) VDWX De principatib. abb. sereni cotl secunda eipl. P Explicit conlatio abbatis sereni de principatibus. Deo gratias. Incipit abbatis isac prima de oratione 0 )

De perpetua orationis atque incessabili iugitate quod in secundo Institutionum libro promissum est, conlationes senis huius quem nunc in medium proferemus, id est abbatis Isaac domino fauente conplebunt. quibus explicatis et praeceptis beatissimae memoriae papae Castoris et desiderio uestro, o beatissime papa Leonti et sancte frater Helladi, satisfecisse me credo, uoluminis amplitudine primitus excusata, quae studentibus nobis non solum sermone succincto narranda praestringere, sed etiam plurima silentio praeterire in maiorem modum quam disposueramus extensa est. praemissa namque super diuersis institutis disputatione copiosa, quam nos studio breuitatis resecare maluimus, haec ad extremum beatus Isaac intulit uerba.

Omnis monachi finis cordisque perfectio ad iugem atque indisruptam orationis perseuerantiam tendit, et quantum humanae fragilitati conceditur, ad inmobilem tranquillitatem mentis ac perpetuam nititur puritatem, ob quam omnem tam laborem [*](7 cap. 9, 1 ) [*](1 fidutia D tantumudo V tantum Xx 4 cluso V: clauso DOXv 5 tacitate D oratioBis. Expliciunt capitula DX Explicit capitulatio. oxL VIIII a 0 Incipit conlatio (conlaci: V) abbatis isaac (isac F) prima (I V) [conl. (coJl P) pr. abb. isaac WPX] de oratione VDWPX: om. O hoc loco 6 orationis instantia W adque VW\'OP adquae Wl incissabili V 7 conlationis VO senes D\' 8 proferimus VX isabac 0 10 pap D disiderio V 11 eUadi WOPX 12 uolnmenis F1 14 praeetringere VOP: perstringere WXx perstingere D selentio D\' 15 dispusueramus V 17 iBahac 0 19 omnes DI adque VWOP 21 concidetnr VP 22 nititur] peruenire nit. W, )