Conlationes Patrum (Collationibus)
Cassian, John
John Cassian. Johannis Cassiani Opera, Pars II (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 13). Petschenig, Michael, editor. Vienna: Gerold, 1886.
cum degustantes discutiamus obrepentem oculis nostris uicina iam luce torporem, ac deinceps pariter ad ecclesiam procedentes, quoniam nos hoc facere dominici diei sollemnitas commonet, reuersi post synaxin ea, quae dominus ad instructionem communem pro desiderio uestro largitus fuerit, duplicato gaudio conferemus. 10 [*]( 1 occansione D* occassione W 3 prospero V 4 flatos D1 P paenitrare Wl 5 obsequentem ex obrequentem D 6 ecliaiam V eclesiam D eglesiam 0 7 Bolemnitas V 8 ainaxin OP et (ex senaxin) W 9 largitur Dt 10 conferamus OXv Explicit abbatis sereni conlatio prima (conl. abb. sel. pr. DW conI. pr. abb. ser. X) de animae mobilitate et spiritalibus nequitiis VDWOX Eipl P lncipit einsdem senis conlatio scda de principatibus 0)
De humanitate abbatis Sereni.
Propositio de diuersitate nequitiarum caelestium.
Responsio de multiplici esca scripturarum sanctarum
De gemina sententia super intellectu scripturarum sanctarum.
De eo quod proposita quaestio inter illa quae media tenenda sunt debeat accipi.
De eo quod nihil a deo malum creatum sit.
De initio principatuum seu potestatum.
De lapsu diaboli et angelorum.
Obiectio, quod ruina diaboli a deceptione Euae pri cipium sumpserit
Responsio de initio lapsus diaboli. [*]( Item (Incipiant D) capitula (capitnli D1) secnnda • conlationis ( secunda conlatione DX) eiusdem senis (ei\' sen D) VDX Incipit ca] talatio eiiudem 0 & humiiitate D 6 secunda propositio Xc caelestium om. 0 7 scribturarum V 8 intellecta] inlata inlata X scribtur. F 10 de eo quod] de qao X med OXe 11 sunt tenenda X aoeepi FD1 12 malum a deo D est D 13 initium FO prineipatom X potestataam D coi potestatiam X* 14 diabali V 15 diabali VD1 ad deoeptio X 17 diabali YD. )
De eius qui decipit sine qui decipitur poena.
De constipatione daemonum et inquietudine quam in hoc aere semper exercent.
De eo quod inpugnationem, quam erga homines inpendunt, etiam aduersum se conmoueant contrariae potestates.
Vnde factum sit ut potestatum seu principatuum nomina spiritales nequitiae sortirentur.
De eo quod non sine causa sanctis caelestibusque uirtutibus angelorum siue archangelorum nomina sint indita.
De subiectione daemonum, quam suis principibus praebent, fratris uisione perspecta.
De eo quod singulis hominibus duo angeli semper adhaereant.
De differentia nequitiae, quae aduersis spiritibus inest, per duos philosophos adprobata.
De eo quod daemones nihil aduersus homines praeualeant, nisi eorum prius mentes obsederint
Interrogatio de apostatis angelis, qui in Genesi cum filiabus hominum concubuisse dicuntur.
Absolutio propositae quaestionis.
Obiectio, quemadmodum generi Seth cum filiabus Cain profana conmixtio ante interdictum legis potuerit inputari.
Responsio, quod naturali lege ab initio homines iudicio seu poenae fuerunt obnoxii.
De eo quod iuste puniti sunt qui ante diluuium peccauerunt [*]( 1 decepit VO decepitur F* 5 aduersus DOl commoaeant} sie desinit capitulatio in X 7 priDcipatam 0 10 sunt 0 13 fratres VO perfecta Y 16 quae om. V adoirsis V aduenua DO 17 filosofos 0 adprobatas Dl 19 prius eorum O mentes prius D obsederint 0: obeiderint YD 21 dicantur D2 23 aet 0 24 cam D\' ante inputari om. 0 27 iuditio VD poena D(0) 28 sunt hi qui Dv )
De diabolo quod dicitur in euangelio quomodo intellegendum sit: quia mendax est et pater eius.
Consummatis quae diei sollemnitas exigebat et ecclesiae congregatione dimissa reuersi ad cellam senis refecti primum lautissime sumus. nam pro muria, quae superiecta olei gutta cotidianae refectioni solebat adponi, modicum liquaminis miscuit et olei quiddam solito propensius superfudit. nam illam olei guttam ob hoc unusquisque cotidie refecturus instillat, non ut eius ex hoc gustu quandam percipiat suauitatem (quippe cuius tantus est modus, ut uix ipsius gutturis ac faucium meatus non dicam linire, sed pertransire sufficiat), sed ut hoc usu iactantiam cordis, quae pro abstinentia districtiore blande solet ac latenter inrepere, et stimulos elationis obtundat, quia quanto abstinentia ipsa occultius exercetur nulloque hominum teste perficitur, tanto subtilius occultatorem suum temptare non desinit.
deinde adposuit salem frictum, oliuas ternas: quibus post haec superintulit canistrum habens cicer frictum quod illi trogalia uocant, ex quibus quina tantum sumpsimus grana, myxaria bina, caricas singulas. hunc enim numerum in illa heremo quemquam excessisse culpabile est. qua refectione transacta repromissam quaestionis absolutionem [*]( 2 Ioh. 8, 44 ) [*]( 1 diabulo VD1 intellegatur 0 2 quia om. 0 est] sit D eius. Expti capl D Explicit capitulatio 0 Expl. capitula subsequentls conlationis X Incipit eiusdem senis (aereni P) conlatio (conlac D collatio P) secunda de principatibus (principalibus nequitiis P) VDWPX Incipit conlatio VEla 0 3 ecclisiae V ecle D 4 demissa DlWl tellam Dl 5 letissime 0 moris DXW 6 cottid. YD\'WX cottidiana D1 7 soleto Dl 8 cott. D 9 stillat 0 gnstus D* quamdam Wl 11 lenire YDOP 12 abstinentiam W\' districtiorem W destrictiore OX 13 inripere V ut Dl stimulus V 14 quamto 0 16 sale D\' frictn D1 19 myxtaria V mixaria DWP mizaria 0 20 nomerum V )
Tum GEBMANVS: Vnde, quaesumus, tanta uarietas aduer- . sariarum potestatum contra hominem ac diuersitas ista processit, quam beatus apostolus ita dinumerat: non est nobis conluctatio aduersus carnem et sanguinem, sed aduersus principatus, aduersus potestates, aduersus mundi rectores tenebrarum harum, contra spiritalia nequitiae in caelestibus, et iterum: neque angeli neque principatus, neque uirtutes neque creatura alia poterit nos separare a caritate dei quae est in Christo Iesu domino nostro? unde ergo tantae malitiae aemula nobis emersit aduersitas? an ad hoc potestates istas a domino conditas esse credendum est, ut his contra hominem gradibus atque ordinibus militarent ?
SERENVS: Diuinarum scripturarum auctoritas de his in quibus nos uoluit erudire quaedam etiam his qui acumine ingenii carent tam lucide et euidenter effata est, ut non solum nulla occultioris sensus obscuritate uelentur, sed ne ullo quidem patrocinio interpretationis indigeant et in superficie uocis ac litterae suos intellectus ac sententias praeferant: quaedam uero ita contecta et quibusdam sunt obscurata mysteriis, ut in eorum discussione et intellectu inmensum nobis exercitii \'campum ac sollicitudinis reseruaret.
quam rem multas ob causas deum dispensasse manifestum est: primum ne saoramenta diuina nullum habentia spiritalis intellectus uelamen obductum cunctis hominibus, id est tam fidelibus quam profanis aequali [*]( 5 Eph. 6, 12 10 Rom. 8, 38-39 ) [*]( 1 inquid VDP senes 0 2 oram DW\'0 3 tunc 0 aduersarium D 4 hac W 5 dinomerat V1 6 sanguenim V 9 nequitia 0 11 karitate 0 13 militiae D\' 15 hominum DlW adque VP 16 scribt. X 18 affata I Dl 19 occnltorib; D ocoultiorea W uelent D uellentur Wl 21 suus V intellectur D1 22 obscura 0 miat. DO 24 reseruarent P 26 deum om. D\' sagramenta V )
ideoque satis proprie scriptura dinina agro opimo ac fertili conparatur, qui cum multa gignat ac proferat quae ad hominum uictum sine aliqua ignis coctione proficiant, quaedam nisi prius flammae calore mitigata atque mollita omnem asperitatem suae deposuerint cruditatis, uel incongrua usibus humanis uel noxia sentientur. nonnulla uero ita utrique usui apta nascuntur, ut nec incocta sua cruditate displiceant uel offendant et tamen ignis calore decocta salubriora reddantur. plura quoque ad escam tantummodo inrationabilium inmentorum et animalium uel ferarum ac uolucrum proferuntur, cibis hominum minime profutura, quae etiam in sua asperitate manentia absque ulla ignis confectione uitalem iumentis conferunt sanitatem.
quam rationem satis euidenter aspicimus in hoc uberrimo spiritalium scripturarum paradiso contineri, in quo ita quaedam significatione litterae plana ac luculenta resplendent, ut, cum sublimiore interpretatione non egeant, simplici tantum litterae sono abunde pascant ac nutriant audientes, ut est illud: audi, Israhel, dominus deus tuus dominus unus est, et: diliges dominum deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tota uirtute tua. quaedam autem si allegorica explanatione extenuata non fuerint et spiritalis ignis examinatione mollita, nullo modo ad salutarem interioris hominis cibum [*]( 23 Dent. 6, 4 24 1. c. 5 ) [*]( 1 inertis D1 hac W 2 Btudiosas V tum eras. in D tam W* nt om. 0 8 ipsas domesticuB V* 4 eis] ipsis 0 deeidioram W 5 adque VOP 6 scribt. 0 9 calorem W1 adque VP 12 cradetate D displeceant Wl 18 sanitatem Y: sataritatem rill. 19 paradisso D conteneri D1 90 hac W 22 hac W 28 isrt VWX irt D 24.dominua] dent 0 diligis VIDlP 26 alligorica V1P illegorica D1 algorica W 28 nallu W )
quod quidam districtissimi monachorum, habentes quidem zelum dei, sed non secundum scientiam, simpliciter intellegentes fecerunt sibi cruces ligneas easque iugiter umeris circumferentes non aedificationem, sed risum cunctis uidentibus intulerunt. nonnulla uero ad utramque perceptionem, id est tam historicam quam allegoricam ita conmode ac necessarie capiuntur, ut utraque explanatio uitales sucos animae subministret, ut est illud : si quis te percusserit in dextera maxilla tua, praebe illi et alteram, et: cum persequuntur uos in ciuitate ista, fugite in aliam, et: si uis perfectus esse, uade uende omnia quae habes et da pauperibus, et habebis thesaurum in caelo, et ueni sequere me.
producit sane et faenum lumentis, quibus pabulis omnes scripturarum repleti sunt campi, simplicem scilicet puramque narrationem historicae lectionis, qua simpliciores quique ac minus capaces perfectae et integrae rationis, de quibus dicitur: homines et iumenta saluabis domine, secundum status [*]( 2 Luc. 12, 35 4 Lnc. 22, 36 5 Mt. 10, 38 7 Rom. 10, 2 13 Mt. 5, 39 15 Mt. 10, 23 16 Mt. 19, 21 19 Pa. 103, 14 23 Ps. 35, 7 ) [*]( 1 puement D perueniunt 0 2 subsequitur V 4 gaudium Dl uindat W1 5 accepit V1W1P crocem V 7 deatrict. 0 8 intellig. W 9 crocis V1 humeris DWOP 11 storicam 0 (passim) 12 alligoricam VP uVasque Dl 13 sucus F1 14 dextra WX1 dezteri maxilli tul D1OPX2 15 persecnntar DW 16 perfectar D1 17 uinde V1D1 et uende W 18 thensanrum V1W 19 fenum DO foenum X 20 scillicet V 21 sthoricae V istorioae W q;q; Dl 22 munus D1 perfectae et] et perfectis D, sed deletum m. 2 28 statum D7P )
Quamobrem de his, quae aperta explanatione prolata sunt, nos quoque constanter possumus definire audenterque nostram proferre sententiam. ea uero, quae meditationi et exercitio nostro reseruans obtecta sanctis scripturis spiritus diuinus inseruit, quibusdam ea uolens indiciis et opinionibus colligi, ita pedetemptim debent cauteque conferri, ut sit eorum adsertio uel confirmatio in disputantis uel suscipientis arbitrio eonlocata.
nonnumquam enim cum super una re dinersa promatur sententia, potest utraque rationabilis iudicari et sine detrimento fidei uel fixe uel medie suscipi, id est ut ei nec plena credulitas nec absoluta refutatio deputetur priorique sequens opinio derogare non debeat, cum neutra earum fidei inueniatur obsistere. quale est illud, quod Helias uenerit in lohaune et iterum sit aduentum domini praecursurus, et de abominatione desolationis, quod steterit in loco sancto per illud simulacrum Iouis quod Hierosolymis in templo positum legimus et iterum stare habeat in ecclesia per aduentum Antichristi, illaque omnia quae in euangelio sequuntur, quae et inpleta ante captiuitatem Hierosolymorum et in fine mundi huius intelleguntur inplenda. e quibus neutra opinio inpugnat aliam nec sequentem prior intellectus euacuat. [*]( 16 cf. Mt. 11, 14 20 cf. Dan. 9, 27. II Maccab. 6, 2. Mt. 24, 15 sqq. ) [*]( 1 conditionem VX conditionem aditionem D conditione W tantam om. D et] ac 0 2 actoales D1 4 consonanter (sonant m raa. m. 2) W 7 quibnadem aadens D\' quibtudam ea uidens D* inditis D\' indicionem W ex corr. 8 collegi D\'P pediteptim D1 pedetemtim 0 11 indecari V1 indicare D\' 12 suscepi VD1 W1 eis PX 13 crudelitas Dl 15 haelias V eliaa OP nenerat D\' 16 praecnrsuruB V: praecessurus DWOP (praecunor domini contra Nestor. VI, 23, 4) 17 abnminatione Wl stetit 0 pro illo simulacro D\' 18 iobis 0 hierusolymis V hiernsolimis WP hierosolimis DOX 19 eoolisia V eglesia 0 p aduentu D\' 20 anticristl VW antechristi DIOP secuntnr W 21 hierusolymorum V bierueolim. WP hierosolim. DOX finem W 23 alia D1 )
Et idcirco proposita a uobis quaestio licet non satis uideatur nec frequenter inter homines uentilata nec apud plurimos pateat, et ez hoc ipso apud aliquos ea quae proferemus forsitan uideantur ambigua, ita debemus nostram temperare sententiam, quoniam fidei trinitatis nihil praeiudicat, ut inter illa habeatur quae medie sunt tequoda, quamquam non tali opinione qualis suspicionibus tantum et coniecturis colligi solet, sed manifestis scripturarum testimoniis omnia conprobentur.
Absit ergo ut deum quicquam creasse confiteamur quod substantialiter malum sit, dicente scriptura: omnia quae fecit deus, bona ualde. si enim a deo tales isti creati sunt uel ad hoc facti, ut hos malitiae gradus teneant ac semper deceptionibus et ruinis hominum uacent, contra praedictae scripturae sententiam infamabimus deum uelut creatorem atque inuentorem malorum, quod scilicet pessimas uoluntates ac naturas ipse condiderit, ad hoc eas creans, ut semper in nequitia perseuerantes numquam transire possint in bonae uoluntatis adfectum. hanc igitur rationem diuersitatis huius traditione patrum de sanctarum scripturarum fonte percepimus.
Ante conditionem huius uisibilis creaturae spiritales caelestesque uirtutes deum fecisse, quae pro hoc ipso quod scirent se ad tantam beatitudinis gloriam beneficio creatoris ez nihilo fuisse productas perpetuas ei gratias referentes indesinenter eius laudibus inhaererent, nemo fidelium dubitat.
nec enim existimare debemus creationis et opificii sui principia ab huius mundi constitutione deum primitus inchoasse, quasi [*](11 Gen. 1, 31 ) [*](2 apnt OP 3 plurimus V apat DOP proferemus D1PX : proferimus YD\'WO 4 forsitam DlW 5 praeiadicat scripsi: praeiudicant codd. v 6 illaa V habeatur W: habeantur rell. v media WOPX 8 collegi D1 manefeetis Dx 9 conprobantur W 0 10 confiteatnr D\' 11 ocribt. 0 12 enim] uero D 13 malitiae Ov: militiae rell. 16 adqae VP 17 eondederit D1 18 possent 0 20 scribt. OX 22 dens D\' 24 deferentes 0 25 eias] ei D\' dubitant D\' 26 extimare 0 27 incoasse W inquoasse 0 )
qui ergo intersunt creationi siderum, ante istud principium in quo factum dicitur caelum et terra creati fuisse manifestissime conprobantur, quippe qui pro istis omnibus uisibilibus creaturis quas uidebant ex nihilo processisse creatorem magna uoce referuntur et admiratione laudasse. ante istud ergo temporale principium, quod a Moyse dicitur quodque mundi huius secundum historicum, immo Iudaicum sensum signat aetatem (saluo scilicet nostro sensu, quo nos interpretamur omnium rerum Christum esse principium, in quo omnia creauerit pater secundum illud: omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil), ante istud, inquam, Geneseos temporale principium omnes illas potestates caelestesque uirtutes deum creasse non dubium est.
quas apostolus per ordinem dinumerans ita describit: quia in Christo creata sunt omnia in caelis et in terra, uisibilia et inuisibilia, siue angeli sine archangeli, sine throni siue dominationes, siue principatus sine potestates. omnia per ipsum et in ipso creata sunt.
De istorum itaque numero nonnullos principes fuisse conlapsos lamentatio Ezechielis siue Esaiae manifestissime [*]( 7 lob 38, 7 (LXX) 18 Ioh. 1, 8 22 Col. 1, 16 ) [*]( 1 adqae VP innomeris V saeculis] singulis D 2 utiosnR V* hac V* 4 adque YP monile. V 9 creatione D\' 14 mOle V1W1 moise W* quodqui D1 15 iatoricum W 19 sini V1 ipeQ W1 20 geneisena V caelistisque V 21 uirtutis V 22 per] ff V discribit 0 28 condita snnt uniuersa V et Vulgata 25 troni WO 27 nonnullus V1 28 conlapsus F1 condilapsos X hiezeohielis 0 ezediihelis X esayae 0 )