Conlationes Patrum (Collationibus)

Quanto magnificentior atque sublimior incognitae nobis sermo doctrinae iter arduum praecelsissimae renuntiationis aperuit et quasi remota oculorum nostrorum caligine conditum caelo eius culmen ostendit, tanto maiore desperationis mole deprimimur. inmensitatem siquidem eius eam exiguitate nostrarum uirium metientes et nimiam humilitatem ignorantiae nostrae cum infinita uirtutis ostensae celsitudine conferentes paruitatem nostram non solum ad illam non posse proficere, [*](11 cap. 32—43 ) [*](1 ad om. 0 2 reuocatus tandem quod erat cum cospulsus est Οβν: at cf. Inst. IIII, 31 fin. 3 Quum 0 quoque] qaot BF 7 tyncillitas BF sinceritas O hortis F1 orti O sui om. Οβν 10 sinaxi BOZ 11 praediximus Οβν 12 tamque mirifica Οβν 14 illic O 15 disperatione B2O ipsom X1 17 recarrimus Οβν 18 abbas K2Zν 11 precellentissime O 23 disperationis B1OZ1 24 deprimessur F depremimur JP quum O 25 hnmilitetem ignorantiae BF: abiactiom ignauiae Οβν 26 quum O 27 illa βν)

PINVFIVS : Delector quidem admodum copiosis humilitatis uestrae fructibus, quos etiam cellulae illius quondam habitatione susceptus non incuriosa aestimatione perspexi, ualdeque gaudeo quia id, quod a nobis omnium Christianorum infimis sola forsitan uerborum libertate praecipitur, tanta admiratione suscipitis, ut, cum ea si non fallor haud segnius quam a nobis dicta sunt impleatis, cumque sicut memini labore operis uestri paene dictorum grauitas adaequetur, ita meritum uestrae uirtutis occultetis, tamquam si nulla ad uos eorum quae cotidie exercetis aura peruenerit.

sed quia id ipsum summa laude dignissimum est, quod uelut adhuc rudes incognita esse uobis ista sanctorum instituta testamini, id quod a nobis sedulo postulatis breuiter ut possumus conplectemur. necesse est enim ut ultra possibilitatem nostram atque uirtutem antiquae familiaritatis uestrae pareamus imperio. itaque de paenitentiae exoratione uel merito multi non solum dictis, uerum etiam scriptis plurima uulgauerunt monstrantes quanta eius utilitas, quanta uirtus quantaque sit gratia, ita ut deo praeteritis facinoribus offenso iamque iustissimam [*]( 2 disperationis B\'Z 4 medelam B2F2Z2 5 maxime de 0\' βν 8 pinuphiua Οβ ammodum BF curioeis BF 9 condam 0 quandam K1 10 snsoeptos β 11 congandeo Οβν 12 infirmis Fl 13 ammiratione B cum eras. in Z haut B aut 0 14 Bint BF expleatis qnmque 0 15 laborem 0 dict. nostrorum 0 granitas adaequetnr scripsi: granitas adsequetnr (adsequatnr 0) BFO Domorum ezaequetnr (ezequitnr c) industria (instrnctio r) βν 16 cocnltetis scripsi: occnletis. BFO cocnlitis β 19 stitnta 0 10 brebiter Bl0 conplectamur βc 22 parcamus F 28 exortatione B\'O\' exhortatione βν 24 scrib∗tis (i eras.) B 26 iamque F\': tamque BF1O1 itaque 0\' tamquam 0 )

aerum haec omnia uobis nl pro supientia naturali uel pro indefesso sacrarum studio litterarum ita cognita esse MB ambigo, ut de bis prima plantatio uestrae conuersionis. denique non de paenitentiae qualitate, sed de eius fine ae satisfactionis indkio sollieiti id quod ab aliis praetermissum est sagacissima interrogatione disquiritis.

Quapropter ut omni breuitate atque conpendio propositionis uestrae desiderio satisfiat, paenitentiae plena et perfecta definitio eet, ut peccata, pro quibus paenitudinem gerimus uel quibus nostra conscientia remordetur, nequaquam ulterius admittamus. indicium uero satisfaetionis et indulgentiae est affectus eorum quoque de nostris cordibus expulisse.

nouerit enim unusquisque needam se peccatis pristinis absolutum, quamdiu ei satisfactioni et gemitibus incubanti uel iDoram quae egit uel similium criminum ante oculos imago praeluserit eorumque non dicam oblectatio, sed uel recordatio infestauerit mentis areaoa. itaque tunc se is qui pro satisfactione peruigilat criminibus absolutum ac de praeteritis admissis ueniam pereepisse eognoeeat. cum nequaquam cor suum eorundem

uitiorum inlecebris senserit uel imaginatione perstringL quamobrem uerissimus quidam examinator paenitentiae et index indulgentiae in conscientia residet nostra, qui absolutionem reatus nostri ante cognitionis et indieii diem adhuc nobis in hac carne commorantibus detegit et finem satisfactionis ae remissionis gratiam pandit et ut haec eadem quae dicta sunt [*]( 1 infierente BFO 4 literarum Z 5 conuersionis 00: conuerastionis BFν (prims plantatio conuersionis ut alibi initium scu prindpiam conuersionis) 7 satisfactiones K1 8 post disquiritis initium cap. 5 indicauit B1: om. rell. 9 ut om. βν 10 satisfiat BFO: satisfacere nitimur βν post nitimur ita e eap. 5 incipit: nulla uero distinctio in codd. praeter 0 18 uero om. F 14 quoque eorum Οβν 16 ei BF: sibi Οβν cf. XVIII, U, 4 satisfactione Z1 17 ocnlos eius 0 prelaxerit 0 19 archana BFK1 90 s. criminibus O2βν 21 qum 0 22 prestringi 0 23 est et 0 24 residens 0* 26 deteget β2 )

GERMANVS: Bt unde nobis gigni poterit humiliationis tam sancta salutarisquie conpunetio, quae ex persona paenitentis ita describitur: peccatum meum cognitum feci, et iniustitiam meam non operui. dixi: pronuntiabo aduersus me iniustitiam meam domino, ut illud quoque quod sequitur efficaciter dicere mereamur: et tu remisisti inpietatem cordis mei, uel quemadmodum oratione prostrati nosmet ipsos ad confessionis lacrimas ualebimus excitare, per quas delictorum ueniam consequi mereamur secundum illud: lauabo per singulas noctes electum meum: in lacrimis stratum meum rigabo, si peccatorum nostrorum memoriam de nostris cordibus ettrudamus, quam iubemur e contrario tenaciter custodire dicente domino: et iniquitatum tuarum non recordabor. tu uero memento?

eb quam rem non solum operans, nerum etiam orans ad peccatorum meorum recordationem mentem meam etiam de industria reuocare contendo, ut ad humilitatem ueram et contritionem cordis efficacius inclinatus audeam dicere cum propheta: uide humilitatem meam, et laborem meum: et dimitte omnia peccata mea.

PINVFIVS: Interrogatio uestra, ut supra iam dictum est, non de paenitentiae qualitate, sed de eius fine proposita est t de satiafaotionis indicio: ad quam congrue ut arbitror consequenterque responsum est. ceterum hoc quod de [*]( 7 PS. 31, .5-6 (LXX) 101. c. (LXX) 14 Pe. 6, 7 (LXX) 18 Essai. 43, 26-26 (LXX) 23 Ps. 24, 18 ) [*](1 aignificentius F1 tunc O 5 V BF . 6 Tam BFO: illa x . om. β 7 discribitur p cognitum K1: cognitum tibi rell. v 9 adueraum OZx 11 quematnmodum B 15 in om. 0* βν (IIXX: ἐν δάϰρυσι) laorimis meia K2Zν 20 ad] a 0 recordatione 0 21 etiam; post moam om. β 22 audeat B1F1 28 profeta F 25 VI BF pinnphius O (β)_ )

eam uero cuiquam in hac humilitate cordis et spiritus contritione defixo atque in labore et gemitu perduranti horum recordatio fuerit consopita et conscientiae spina de medullis animae gratia dei miserantis euulsa, certum est eum ad satisfactionis finem atque indulgentiae merita peruenisse et ab admissorum criminum labe purgatum. ad quam tamen obliuionem non alias peruenitur nisi per oblitterationem uitiorum atque adfectuum pristinorum et perfectam cordis atque integram puritatem. quam sine dubio nullus eorum qui per ignauiam seu contemptum uitia sua purgare neglexerint adsequetur, nisi qui per gemitus atque suspiria maesta iugitate continuans omnem sordium pristinarum excoxerit labem et uirtute animi atque opere prociamarit ad dominum:

delictum meum cognitum feci, et iniustitiam meam non operui, et: fuerunt mihi lacrimae meae panis die ac nocte, ut consequenter mereatur audire: quiescat uox tua a ploratu, et oculi tai a lacrimis: quia est merces operi tuo, ait dominus, illud quoque similiter ad eum [*]( 3 Ps. 50, 5 5 Pa. 37, 19 21 Ps. 31, 5 (LZX) 28 Ps. 41, 4 24 Hierem. 31, 16 ) [*](3 quoniam] Qfim B 4 agnosco B: agnoscho 0 cognosco Fβ et Vulgata 8 obortum BF*0 abortam F1 culpae βν 11 reoordatione β1 eonpoeita β1 spinam B1F1 12 gratiae K1 dfli 0 eorr. 14 admissorum BFO1: uniuersorum O2βν ef. eap. 8,8 laae F 15 obliterationem K 16 adfectum B1F 18 siae βν neglexerint Z: neclezerit 0 negiezerit retL v adsequitur K1 19 per om. βυ21 proclamaret K1 deum βυ 22 cognitam tibi O2К1Zυ 28 faerint K panes βυ 25 mercis K1 )

Post illam namque generalem baptismi gratiam et illud pretiosissimum martyrii donum, quod sanguinis ablutione conquiritur, multi sunt paenitentiae fructus, per quos ad expiationem criminum peruenitur. non enim tantum simplici illo paenitentiae nomine salus aeterna repromittitur, de qua beatus apostolus Petrus paenitemini, inquit, et conuertimini, ut deleantur peccata uestra, et Iohannes Baptista uel ipse dominus: paenitentiam agite: adpropinquauit enim regnum caelorum, sed etiam per caritatis affectum peccatorum moles obruitur: caritas enim operit multitudinem peccatorum.

similiter etiam per elemosynarum fructum uulneribus nostris medella praestatur, quia sicut aqua extinguit ignem, sic elemosyna extinguit peccatum. ita et per lacrimarum profusionem conquiritur ablutio delictorum: lauabo enim per singulas noctes lectum meum: in lacrimis stratum meum rigabo. denique subiungit ostendens non inaniter eas fuisse profusas: discedite a me omnes qui operamini iniquitatem: [*]( 1 Esai. 44, 92 2 Esai. 48, 25 5 Prov. 5, 22 (LXX) 7 Ps. 115, 16—17 14 Act. 3,19 16Mt3,2 1SIPet. 4,8 20 Sir. 3, 38 28 Ps. 6, 7 (LXX) 26 1. c. 9 ) [*]( 1 deltbi B1F1O nibem 0\' 2 nebcla BF ego som semel Bc ego ego sam FOx 9 VII BF babtiami 0 14 inquid FOK1Z 15 nestra peccata β babtista 0 16 adpropinquanit F: adpropinquabit rell. c 18 mole subruitur 0 karitas O 19 elemosinarum BOK1Z2 aelimosyn. F elymostn. Z1 20 medda F1K2 91 sic BOil: ita Fv elemosina BOZ* elimosyna F elymosina Z\' 22 et ita BFO 24 in om. Οβυ lacrimis meis K2Zυ ) [*]( xm. Cass. 2. ) [*]( 86 )

nec non per criminum confessionem eorum ablutio condonatur: dixi enim: pronuntiabo aduersus me iniustitiam meam domino: et tu remisisti inpietatem cordis mei, et iterum: narra tu iniquitates tuas prius, ut iustificeris. per adflictionem quoque cordis et corporis admissoram scelerum remissio similiter obtinetur: nam uide, inquit, humilitatem meam, et laborem meum: et dimitte omnia peccata mea, praecipueque per emendationem. morum: auferte, inquit, malum cogitationum uestrarum ab oculis meis: quiescite agere peruerse, discite bene facere: quaerite iudicium, subuenite obpresBo, iudicate pupillo, defendite uiduam. et uenite, arguite me, dicit dominus: et si fuerint peccata uestra ut coccinum, uelut nix dealbabuntur: si fuerint rubra quasi uermiculus, uelut lana munda erunt.

interdum etiam intercessione sanctorum inpetratur uenia delictorum: qui enim scit fratrem suum peccare peccatum non ad mortem, petit, et dabit ei uitam, peccanti non ad mortem, et iterum: infirmatur quis ex uobis? inducat presbyteros ecclesiae,. et orent super eum, unguentes eum oleo in nomine domini. et oratio fidei saluabit infirmum, et alleuabit eum dominus: et si in peccatis sit, dimittuntur ei.

nonnnmquam miserioordiae ac fidei merito labes excoquitur uitiorum secundum illud: per [*]( 3 Ps. 31, 5 (LXX) 5 Esai. 43, 26 (LXX) 7 Ps. 24, 18 10 Eeai. 1, 16-18 18 I lob. 5, 16 21 Iac. 5, 14—15 26 Prov. 15, 27 ) [*]( 1 quoniam] qilm (i e. quoniam) B 2 abolitio O2βυ coneeditur 0c 3 adnenum Ov 4 inpietates F 5 prins BFO (πρω̃τον eod. Sinait.): primus (πρω̃τος) βυ 6 cordia quoque B 7 optinetnr BZ1 8 inquid FOKlZ 10 inquid FOK1Z 11 pernersa B\' ut uid. 14 nenite et arguite βυ 17 lanae mnndarnnt B* mnnda] alba v: om. Οβ 19 petat B\'Ox 20 uitam dens Οβυ 21 presbit. BZ 24 alleDauit F 26 dimittnntur B: dimittentnr rell. v 26 labis RlZ exquoquitnr FO exequitnr K1 )

si enim pro infirmitate carnis adflictione ieiuniorum abolere te tua peccata non posse causaris nec potes dicere: genua mea infirmata sunt a ieiunio: et caro mea inmutata est propter oleum. quia cinerem tamquam panem manducabam, et potum meum cum fletu miscebam, elemosynarum ea redime largitate. indigenti si non habes quod inpertias (licet nullum ab hoc opere necessitas inopiae ac paupertatis excludat, quando quidem et illius uiduae duo tantum minuta ingentibus diuitum donariis praeferuntur et pro calice aquae frigidae mercedem se redditurum dominus repromittit), certe morum poteris emendatione purgari.

quodsi perfectionem uirtutum extinctione uitiorum omnium non potes adipisci, sollicitudinem piam erga utilitatem alienae salutis inpende. [*]( 3 lac. 5, 20 7 Mt. 6, 14 14 Ps. 108, 24 16 Pa. 101, 10 20 cf. Lnc. 21, 1-2 22 cf. Mt. 10, 42 ) [*]( 4 stlaat βυ 5 cooperit β operit v 8 et om. BFOK1 10 saluatores K1 11 diaperatione B\'Z 13 et afflictione BF O taa om. βc 16 mandocaui K1Z 17 elemosynarum K*: elymosinarum BZ\' alimosyn. F elemoein. OKlZ* 18 indigenti Ii] indigenti. (s ercu.) F 20 minuta (λεπτά) BF: era minuta 0 aera β 21 donariie (ra δω̃ρα Luc. 21, 1) 0: denariis BF maneribus βυ cf. XXI, 1, 3 praeferantar К2Zr praeferentar K\' calicem K1 22 repromittat К\'Zr certe absque illis moram (lc 23 perfectione BF ad perfectionem 0 24 extinctionem BK1 ) [*]( 36* )