Conlationes Patrum (Collationibus)

unum siquidem cuiuslibet interitu ei nascitur detrimentum, itidemque illi cui omnium grata perditio est unum lucrum uel tua uel fratris morte conquiritur. quemadmodum postremo poterit uel tenuem contra fratrem retinere tristitiam, qui se credit cotidie, immo continuo ab hoc saeculo migraturum ?

Sicut ergo nihil praeponendum est caritati, ita furori uel iracundiae nihil est e contrario postponendum. omnia namque, quamuis utilia ac necessaria uideantur, spernenda sunt tamen, ut irae perturbatio deuitetur, et omnia etiam quae putantur aduersa suscipienda atque toleranda sunt, ut dilectionis pacisque tranquillitas inlibata seruetur, quia nec ira atque tristitia perniciosius quicquam nec caritate utilius est credendum.

Nam quemadmodum carnales adhuc et inbecillos fratres ob uilem terrenamque substantiam cita inimicus bile disiungit, ita etiam inter spiritales gignit pro intellectuum diuersitate discordiam, ex qua sine dubio contentiones rixaeque uerborum, quas apostolus damnat, plerumque consurgunt: unde consequenter diuortia inter unianimos fratres hostis [*](1 Mt. 5, 22 7 I Tim. 2, 4 26 cf. Gal. 5, 20 ) [*](1 tuam] uestram TOv: om. Π cf. cap-17,1 3 delinire 2T 4 dispicias Π modo namque T 5 adaersum 0 6 contempni II debere contemni T 7 aput 20 9 interitam et n 10 ille 2 unam 2 13 cott. T 14 non distinguit Υ 17 diuitetur Π1etiam] enim 77 20 adque 0 tristitiae IP pernit. IIT 22 non distinguit T inbeccillos 2 inbicillos T1 inbecilles Π2ϒ2(v) 23 cito T citra 0 uile 0 27 diuorsia 2 nnianimos XO\': unanimos ΠΥΟ2 hoatee 77 )

Quapropter ad conseruandam perpetuam et indiuiduam caritatem nihil prodest primam causam amputasse discidii, quae nasci solet de rebus caducis atque terrenis, et uniuersa despexisse carnalia atque omnium quibus noster usus indiget rerum indiscretam conmunionem fratribus permisisse, nisi etiam secundam, quae sub specie spiritalium sensuum nasci solet, similiter abscidentes adquisierimus in omnibus humilem sensum et consonas uoluntates.

Memini namque, eam me adhuc adhaerere consorti aetas iunior hortaretur, huiusmodi nobis intellegentiam uel in moralibus disciplinis uel in scripturis sacris frequenter insertam, ut nihil ea uerius nihilque rationabilius crederemus. sed cum in unum conuenientes sententias nostras promere coepissemus, quaedam conmuni examinatione discussa primum ab altero falsa ac noxia notabantur, mox deinde ut perniciosa eonmnni pronuntiata iudicio damnabantur: quae in tantum. prins infusa a diabolo uelut luce fulgebant, ut facile potuissent generare discordiam, nisi praeceptum seniorum ueluti diuinum quoddam oraculum custoditum ab omni nos contentione reuocasset, quo ab illis legali quadam sanctione praescriptum est, ut neuter nostrum plus iudicio suo quam fratris crederet, si numquam uellet diaboli calliditate deludi.

Etenim saepe illud quod apostolus dicit probatum est euenire: ipse enim Satanas transfigurat se in [*]( 2 Prov. 10, 12 (LXX) 28 II Cor. 11, 14 ) [*]( 2 «alamonis Σ Π 3 protegit (xαλʋ́πτει) 77 c 6 prodeest 0 pntasse 2 9 promisisse 2 permississe 11 11 adquesicriraus 77 12 sensuum et consonans 11 13 consorti* III coneortio H* T consortii 0 15 sanctis 0 17 promerere Π1. 19 pernit. ΠΥ 21 diabulo Π1 22 uelut IIOv uelud T 24 quod TO perMriptum JIO 25 crederit IP \' 27 non distinguit T in % uerba etenim saepe illnt quod apostolus dicit bis scripta sunt: in medio corum rasura est; fortasse fuiit XI )

si qua ergo consolatio in Christo, si quod solacium caritatis, si qua uiscera et miserationes, inplete gaudium meum, ut idem sapiatis, eandem caritatem habentes, unanimes, id ipsum sentientes, nihil per contentionem neque per inanem gloriam, sed in humilitate superiores uobismet ipsis alterutrum arbitrantes, et illud: honore alterutrum praeuenientes, ut plus unusquisque consorti suo scientiae et sanctitatis adscribens summam discretionis uerae in alterius magis quam suo credat stare iudicio.

Saepe autem accidit siue inlusione diaboli siue intercessu erroris humani, quo nullus est in hac carne qui falli uelut homo non possit, ut et ille interdum qui acrioris ingenii scientiaeque maiori/ est aliquid falsum mente concipiat, et ille qui tardioris ingenii ac minoris est meriti rectius aliquid ueriusque praesentiat. et idcirco nullus sibi quamuis scientia praeditus inani tumore persuadeat quod possit conlatione alterius non egere. nam etiamsi iudicium eius diabolica non [*]( 10 Phil. 2, 1-3 17 Bom. 12, 10 ) [*]( 1 taetram 77: tetram ∑ΥΟ 2 fmudulentur TP fraudolenter r: om. X effundat ∑Π2 offendat 0 4 seiiores Π1 7 post interitu in ZT est: XI pernit. 77 9 executor 0 11 connlatio JP 12 uiscera miserationis Tv 15 contentione Π 16 in om. TO humilitatem Π1 17 honore mutuo TO alterntrum om. 0 19 somma II 20 quam in Tv 21 sine inlusione diaboli om. T 22 quo] quod 0 26 persentiat Ov quaois Π 27 in collatiose T )

Denique in tantum uirtus caritatis extollitur, ut eam beatus Iohannes apostolus non solum rem dei, sed etiam deum esse pronuntiet dicens: deus caritas est: qui manet in caritate, in deo manet et deus in ipso. nam usque adeo illam diuinam esse perspicimus, ut illud apostoli manifestissime uigere sentiamus innobie: quoniam caritas dei diffusa est in cordibus nostris per spiritum sanctum qui habitat in nobis. quod tale est acsi dicat: quoniam deus diffusus est in cordibus nostris per spiritum sanctum qui habitat in nobis. qui etiam, cum ignoremus quid debeamus orare, interpellat pro nobis gemitibus inenarrabilibus: qui autem scrutatur corda, scit quid desideret spiritus, quoniam secundum deum postulat pro sanctis.

IIIam igitur caritatem, quae dicitur ἀγάπη, possibile est omnibus exhiberi. de qua beatus apostolus ergo dum tempus habemus, inquit, operemur quod bonum est ad omnes, maxime autem ad domesticos fidei. quae in tantum omnibus eet generaliter exhibenda, ut eam [*]( 3 cf. n Cor. 13, 3 5 cf. Gal. 2, 1-2 13 I Ioh. 4,16 16 Rom. 5, 5 21 Bom. 8, 26—27 26 Gal. 6, 10 ) [*]( 1 fallit 0 graues T 5 hierusolimam II hierosolimam T iherosolimam 0 8 unianimitatem ΠΥ1 : unanim. ET* unauimitate 0 12 iohannis Π1 13 et qui ΥΟυ 18 quod tale..... 20 in nobis om. T 25 non distinguit T In illam 77 araumr T 26 ab omnibus 0 exhibere Tv 27 inquid ΠΥΟ )

aliter enim parentes, aliter coniuges, aliter fratres, aliter filii diliguntur, et in ipsa quoque horum affectuum necessitudine magna distantia est, nec uniformis parentum dilectio erga filios inuenitur. quod etiam Iacob patriarchae probatur eiemplo, qui cum esset duodecim filiorum pater omnesque paterna caritate diligeret, tamen propenso Ioseph dilexit affectu, ut de eo aperte scriptura conmemoret: inuidebant autem ei fratres sui, eo quod diligeret eum pater suus: scilicet non quo uir iustus et pater non ualde diligeret etiam ceteram prolem, sed quod huius, quia typum domini praeferebat, affectui dulcius quodammodo atque indulgentius inhaereret.

hoc etiam de Iohanne euangelista legimus euidentissime designari, cum de ipso dicitur: discipulus ille, quem diligebat Iesus, cum utique etiam reliquos undecim similiter electos ita praecipua dilectione conplexus sit, ut hoc etiam euangelica adtestatione designet dicens: sicut dilexi uos, et uos diligite inuicem: de quibus et alibi dicitur: diligens suos qui erant in mundo, usque in finem dilexit eos. sed hic unius dilectio non erga reliquos discipulos teporem caritatis, sed largiorem erga hunc superabundantiam amoris expressit, quam ei uirginitatis priuilegium et carnis incorruptio conferebat.

quae idcirco uelut sublimior cum quadam exceptione signatur, quia eam non odii [*]( 2 Mt. 5, 44 12 Gen. 37, 4 18 Ioh. 13, 23 21 1. c. 34 23 1. c. 1 ) [*]( 2 dicit diligite IP inquid TO: om. II διάϑεσις] aΓΔΠΗ TP in ras. 4 ante licet in T est: XIIII 5 διάϑεσις] dilectio Π2 in ras. 7 eorum 0 8 uniformes 71\' 9 in iacob 0 12 commemoraret Π1 15 quia] qui Tr 19 ihesus 0 22 ut et uos diligatis O 23 ad finem T 24 hic ∑Π1ΥΟ : haecIPc 25 discipuluB III superhabundantiam TIT 26 ei] et II 28 eam] eum 2 ) [*]( XIII. Cass. 2. ) [*]( 29 )

E contra nouimus (quod utinam nesciremus!) nonnullos fratrum tantae esse obstinationis atque duritiae, ut cum uel suos aduersus fratrem uel fratris aduersum se senserint animos excitatos, ad dissimulandam mentis suae tristitiam, quae ex indignatione alterutrae conmotionis exorta est, secedentes ab eis, quos humili satisfactione atque conloquio lenire debuerant, aliquos psalmorum incipiant decantare uersiculos. qui dum conceptam corde amaritudinem delenire se putant, insultando augent quod statim extinguere potuerunt, si magis anxii atque humiles esse uoluissent, ut oportuna conpunctio et ipsorum cordibus mederetur et fratrum animos deleniret. nam illo utique modo pusillanimitatis, immo superbiae suae uitium palpant et nutriunt potius quam extirpant fomitem iurgiorum, dominicae illius praeceptionis inmemores qua ait: qui irascitur fratri suo, reus erit iudicio, et: si recordatus fueris quod frater tuus habet aliquid aduersum te, relinque ibi munus tuum ad altare, et uade prius reconciliare fratri tuo, et tunc ueniens offers munus tuum. [*]( 3 Cant. 2, 4 (LXX) 23 Mt. 5, 22 24 1. c. 23-24 ) [*]( 1 affluentior 71T gratia om. II 2 tale quid) aliquid T 4 est om. Π1, ante enim addidit Π2 uera 0 8 superextolluntur II 9 exoepit 0 10 nonnallas Π1 12 aduersus] aduersum T adnerans se 71 13 excitatns Π1 16 incipiunt ∑ΠΟυ quibus TO 17 cordis TIv delinire Π2ΥΟ 19 oportona T1 20 cordis II1 deliniret Π2ΥΟ 21 pusillanimitates Π1 22 stirpant 71 28 praeoeptionee Π1 25 fuerit Π1 aduersus TO 26 prius om. T . 27 reconciliari ∑Υυ offer Π2r offeres Tc offerre 0 )

In tantum igitur non uult nos dominus noster alterius despectui habere tristitiam, ut si aliquid aduersum nos frater habuerit, nec munera nostra suscipiat, id est nec orationes sibi a nobis permittat offerri, donec de animo eius tristitiam iuste iniuafceue conceptam celeri satisfactione tollamus. neque enim ait (si habet nexam querellam aduersum te frater tuus, relinque munus tuum ad altare et uade, prius reconciliare ei\', sed si recordatus fueris, inquit, quia frater tuus habet aliquid aduersum te, id est etiam si leue aliquid ac uile sit quo fratris in te fuerit excitata conmotio, et hoc memoriam tuam subita recordatione pulsauerit, scias offerre te precum tuarum spiritalia munera non debere, nisi prius qualibet ex causa ortam tristitiam de corde fratris benigna satisfactione depuleris.

si igitur euangelious sermo etiam pro praeterita et minima simultate ac de exiguis oborta causis satisfacere nos irascentibus iubet, quid de nobis miseris fiet, qui recentes et maximas causas nostroque errore conmissas pertinaci dissimulatione contemnimus et inflati tumore diabolico, dum humiliari erubescimus, auctores nos fraternae tristitiae denegamus, ac rebelli spiritu subici praeceptis domini dedignantes nequaquam ea uel obseruari debere uel inpleri posse contendimus? eoque fit, ut iudicantes eum inpossibilia uel incongrua praecepisse efficiamur secundum apostolum non factores, sed iudices legis.

IIIud quoque quibus lacrimis est deflendum, quod nonnulli fratrum, cum fuerint contumelia cuiuslibet sermonis accensi, si alterius cuiuspiam qui eam lenire desiderat precibus fatigentur, cum audierint nequaquam debere aduersus fratrem concipi retineriue tristitiam secundum illud quod scriptum [*]( 23 lac. 4, 11 ) [*]( 2 aduersas T . 6 ait om. TI quaerellam X querelam aduersus T 8 inquid quod TO 13 hortam Z 16 nos] non H 18 contempnimns II diabnlico Π1 19 erabiscimns Π1 20 denegamus] designamas ex dedignamus II rebelles T 21 obseraare TO implere T 26 contamilia 71 29 concipere tenerene T retinerene IP, ) [*]( 29* )

IIIud uero quale est quod interdum nos patientes esse credimus, quia respondere contemnimus lacessiti, sed ita conmotos fratres amara taciturnitate uel motu gestuque inrisorio subsannamus, ut eos magis ad iracundiam uultu tacito prouocemus quam tumida potuissent incitare conuicia, in eo nos aestimantes minime apud deum reos, quia nihil ore [*]( 1 Mt 5, 22 2 Eph. 4, 26 16 Mt. 5, 22 ) [*]( 2 occidet T tuam] uestram TOv 3 ita T 5 conuitium II 6 adque 0 7 athibenda 2 adibenda TO aut om. T 8 fratres II extimanda 0 12 discernat To 14 sensuum 2 non conaortes 0 15 conaersionis ∑Π1Oc 19 in hoc loco Π (hoc 8. L m. 2) ac om. II conaersatione participes Π1 20 ethnicus) alienne m. 2 uia enim II ipso om. n et inimicus hic pro 0 designetur ...П ..... 21 patientee esse nos ΠΥΟυ 22 credere T credamus 0 nem m. I contempnimus Π1 23 commotio. fratris 77 26 extimantes 0 aput ∑O rena Π1 )

non enim sola conmotionis inlatae qualitas, sed etiam propositum inritantis in noxa est, et idcirco non quemadmodum iurgium fuerit excitatum, sed cuius conflagrauerit uitio, uerum iudicis nostri perquiret eiamen: efifeotus enim peccati, non ordo est considerandus admissi. quid enim refert utrum quis gladio ipse peremerit fratrem an aliqua ad mortem fraude conpulerit, cum ipsius eam dolo uel crimine constet extinctum? quasi uero caecum in praeceps manu propria non inpegisse sufficiat, cum similiter reus sit qui pronum et inminentem iam foueae, cum potuerit, reuocare contempserit, aut ille solus in crimine sit qui manu sua quempiam laqueauerit et non etiam is qui uel parauerit uel ingesserit laqueum uel certe, cum potuerit, auferre noluerit.