Conlationes Patrum (Collationibus)
Cassian, John
John Cassian. Johannis Cassiani Opera, Pars II (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 13). Petschenig, Michael, editor. Vienna: Gerold, 1886.
maior quippe est uirtus ac sublimior gratia internam libidinem carnis extinguere quam nequitias daemonum extrinsecus inruentes signo domini ac uirtutis altissimae potentia subiugare uel de obsessis corporibus nominis diuini inuocatione propellere.
Huc usque abba Nesteros rationem de uera charismatum operatione consummans nos ad senis Ioseph cellam, quae sex ferme milibus ab ipso aberat, properantes doctrinae suae institutione prosecutus est. [*]( 3 metus IP is 2 5 palcerrimam 0 8 immodum 0 babilloniam II babilonia TO 9 ablanbet 2 allamberit T huiuscemodi 0 10 perienla Ov 11 consulit T 12 nee] necdum T 13 conpenBare conieetans] compenBans T 15 durissimis T congressionibus 0 16 aduersus T 19 altissime (e ex corr.) 2 altissimi Tr potentiae 20 subrogare T 21 huo] hoc 2 nectoros 0 orationem ΠΥOv: cf. cap. 1,3 22 iosep 2 cellulam T 24 Ezplicit abbatis nesterotis de charismatibus diuinis Σ Explicit abbatis nesterotis conlatio secunda. Incipit abbatis ioseph de amititia Π Eiplicit conlatio nesterotis T Incipiant (om. II) capitnla conlationis primae (pr. om. T) abbatis ioseph de amicitia (amititia Π1 Υ) Σ Π Υ Explicit conlatio abbatis nestoros XVa. Incipit abbatis ioseph de amicitia. IT capitula. 0 )
Quid a nobis abba Ioseph primitus inquisierit.
Disputatio eiusdem senis de infido amicitiarum genere.
Vnde indissolubilis amicitia.
Interrogatio, utrum utile aliquid etiam contra notam fratris effici debeat.
Responsio, quod perpetua amicitia nisi inter perfectos stare non possit.
Quibus modis inuiolabilis possit societas retentari.
Quod nihil caritati praeponendum sit nec iracundiae postponendum.
Quibus de causis inter spiritales nascatur dissensio.
De amputandis etiam spiritalibus causis discordiarum.
De optimo examine ueritatis.
Quod inpossibile sit quemquam, qui proprio fidit iudicio, diaboli inlusione non decipi.
Quam ob causam non debeant inferiores in conlatione contemni.
Quod caritas non solum res dei, sed etiam deus sit. [*]( 5 abbas Tr adqaisierit T 6 infido] intimo T 7 amititiarum uirtus possideatnr T amicitia possideatur 0 10 amititiamm nirtoa T 15 spiritalis Π1 spiritalem nascitar T 17 obtimo TO 19 incursione T 20 ob quam T 21 contempni nT 22 dei] dei eet T )
De gradibus caritatis.
De his qui uel suam uel fratrum conmotionem dissimulatione conroborant.
De eo quod, si frater aduersum nos aliquid habeat simultatis, munera orationum nostrarum a domino respuantur.
De his qui patientiam saecularibus magis putant inpendendam esse quam fratribus.
De his qui patientiam mentientes ad iracundiam fratres silentio accendunt.
De his qui ex indignatione ieiunant.
De quorundam simulata patientia, qui maxillam alteram ingerunt uerberandam.
Interrogatio, quemadmodum Christi mandatis obtemperantes euangelica perfectione fraudentur.
Responsio, quod Christus non solum facti, sed etiam uoluntatis inspector sit.
Quod ille sit fortis et sanus, qui subcumbit alterius uoluntati.
Quod infirmi iniuriosi sint et iniurias ferre non possint.
Interrogatio, quomodo fortis sit qui non semper sustentat infirmum.
Responsio, quod infirmus se non sinat sustentari.
Quomodo sit iracundia conprimenda.
Amicitias coniuratione initas firmas esse non posse. [*]( 2 uel fratrum uel suam T communionem II 4 de om. II eo om. T aduersus TO 5 nostrarum om. T 8 fratribua silentio T: inrepsit uox ex titulo sequente, in quo omma est 10 accedant J71 11 dignatione Π1 12 qua 0 13 uerberantiam II1 15 euangelicam perfectionem Π116 factis ΣΟ 17 est 2 24 sentiat 2 25 quemadmodum II 26 Finiunt capitula abbatis ioseph conlationis primae de amicitia. Incipit conlatio *de amicitia abbatis ioseph 2 Finiunt capitula conlatio (sic) primae abbatis ioseph de amititia II Expliciunt capitula. Incipit conlatio prima abbatis ioseph de amititia T Explicit capitula. Incipit conlatio sc̃ι ioseph 0 )
Beatus Ioseph, cuius nunc instituta ac praecepta pandenda sunt, unus e tribus quorum in prima conlatione fecimus mentionem, clarae admodum familiae ac primarius ciuitatis suae intra Aegyptum fuit, quae appellatur Thmuis, et ita non solum Aegyptia, sed etiam Graeca facundia diligenter edoctus, ut uel nobis uel his qui Aegyptiam linguam penitus ignorabant non ut ceteri per interpretem, sed per semet ipsum elegantissime disputaret. qui cum institutionem suam nos desiderare sensisset, percontatus primum utrumnam essemus germani fratres audiensque a nobis quod non carnali, sed spiritali essemus fraternitate deuincti, nosque ab exordio renuntiationis nostrae tam in peregrinatione, quae ab utroque nostrum fuerat obtentu militiae spiritalis arrepta, quam in coenobii studio indiuidua semper coniunctione sociatos, tali usus est usermonis exordio.
Amicitiarum ac sodalitatis multa sunt genera, quae diuersis modis humanum genus dilectionis societate conectunt. quosdam enim praecedens conmendatio primum notitiae, post etiam amicitiae fecit inire conmercia. in quibusdam uero contractus quidam seu dati acceptiue depectio caritatis foedera copulauit. quosdam negotiationis seu militiae uel artis ac studii similitudo atque conmunio amicitiarum uinculis nexuerunt, per quam ita etiam effera sibi inuicem corda mansuescunt, ut etiam hi qui in siluis ac montibus latrociniis gaudent et effusione humani sanguinis delectantur, suorum scelerum participes amplectantur ac foueant.
est etiam dilectionis aliud genus, quod instinctu naturae ipsius et consanguinitatis lege conectitur, qua uel contribules uel coniuges uel parentes seu fratres ac filii naturaliter ceteris praeferuntur, quod non solum humano generi, uerum etiam omnibus alitibus atque [*]( 2 XI, 3, 2 ) [*]( 2 ei TITOv 4 thymuis T thembis 0 5 aegyptiam Π1 7 ut ceteri om. T eligant. II 9 perconatus 71 percunctatus T 13 cenobi 0 14 taliter T 19 commertia 71T 20 depectio O1: deceptio Z depactio ΥΟ2 ʋ accepti** de*pectio Π1 acceptique depactio 71* 21 uel om. II 28 **fera II efferata TO 24 hii ΣΥ1 28 qua] qui Π1 )
sed haec omnia quae diximus genera caritatis sicut malis ac bonis, feris etiam atque serpentibus uidemus esse communia, ita etiam usque in finem certum est perseuerare non posse. etenim interrumpit ea frequenter ac diuidit locorum discretio et obliuio temporalis et uerbi uel causae negotiorumque contractus. ut enim ex diuersis uel lucri uel libidinis uel consanguinitatis ac necessitudinum uariarum societatibus adquiri solent, ita intercedente qualibet diuortii occasione soluuntur.
In his igitur cunctis unum est genus insolubile caritatis, quod nec conmendationis gratia nec officii uel munerum magnitudo contractusue cuiusquam ratio uel naturae necessitas iungit, sed sola similitudo uirtutum. haec, inquam, est quae nullis umquam casibus scinditur, quam non solum dissociare uel delere locorum uel temporum interualla non praeualent, sed ne mors quidem ipsa diuellit.
haec est uera et indisrupta dilectio, quae gemina amicorum perfectione ac uirtute concrescit, cuius semel initum foedus nec desideriorum uarietas nec contentiosa disrumpet contrarietas uoluntatum. ceterum multos nouimus in hoc proposito constitutos, qui cum pro caritate Christi flagrantissima essent sodalitate deuincti, non perpetuo eam nec indisrupte seruare potuerunt, quia, licet bono societatis principio niterentur, non tamen uno nec pari [*](1 depraehinditur 71 4 etiam om. T 5 hominibuB T 6 ac] et 2 ae Π1 monocherotes uel gryppes T grifes 0 7 pernit. JIT 10 uidimus 71 11 in] ad T 16 societatibus] neceesitatibus T quolibet 2 17 occansione 71 20 contractusque Πʋ 24 ipsa quidem Σ 28 constitutus Π1 29 flagrantissimae II soliditate Z 30 potuerant T 81 bono] uno 71* )
infirmitates namque eorum qui tepidius perfectionis expetunt sanitatem, quantalibet fortium tolerantia sustententur, ab ipsis tamen qui infirmi sunt non feruntur. habent enim insitas sibi conmotionum causas quae eos quietos esse non sinant: ut solent hi qui carnali aegritudine detinentur stomachi sui infirmitatisque fastidia coquorum uel ministrantium neglegentiis inputare, et quantalibet eis obsequentium sollicitudo deseruiat, nihilominus tamen sanis causas suae conmotionis adscribere, quas sibi utique uitio ualitudinis suae inesse non sentiunt.
quamobrem haec est amicitiae ut diximus fida insolubilisque coniunctio, quae sola uirtutum parilitate foederatur: dominus enim inhabitare facit unius moris in domo. et idcirco in his tantum indisrupta potest dilectio permanere, in quibus unum propositum ac uoluntas, unum uelle ac nolle consistit. quam si uos quoque cupitis inuiolabilem retentare, festinandum est uobis, ut expulsis primitus uitiis mortificetis proprias uoluntates et ut unito studio atque proposito illud quo propheta admodum delectatur gnauiter impleatis: ecce quam bonum, et quam iucundum habitare fratres in unum. quod non localiter, sed spiritaliter oportet intellegi.
nihil enim prodest si moribus ac proposito dissidentes una habitatione iungantur, nec obest parili uirtute fundatis per [*]( 16 Ps. 67, 7 23 Ps. 132, 1 ) [*]( 1 inter eol] eie T 2 aequaliter T 7 BaBtentetur ΠΟ ab is (s eras.) II 8 post feruntur TOr habent inserta haec. et nt ita dicam ipeum (ipsuht O) tolerari (tolerare T) non tolerant conmixtionum X commotionum TITO 9 hii Σ Υ1 10 detenentnr Π1 sthomaci 2 etomaci 0 infirmitatesque IP 13 cansas TO: causae 27 caus Π1 canse 7P 14 naletudinis 2 16 enim] autem Z 22 noluntatis IP ut otn. TL TO quod T10 prof. 77 23 noniter II (o in ras.) snaniter T* naniter 0 24 iocundum T 26 prodeest 0 27 pari II )
GERMANVS: Quid ergo? si uno uolente perficere aliquid, quod secundum deum conmodum et salubre perspexerit, alius non praestet adsensum, exsequendumne etiam contra uotum fratris est an pro eius arbitrio neglegendum?
JOSEPH: Idcirco diximus plenam atque perfectam amicitiae gratiam nisi inter perfectos uiros eiusdemque uirtutis perseuerare non posse, quos eadem uoluntas unumque propositum aut numquam aut certe raro diuersa sentire aut in his quae ad profectum spiritalis pertinent uitae patitur dissidere. quodsi animosis coeperint contentionibus aestuare, liquet utique eos numquam secundum regulam quam prae diximus fuisse concordes. sed quia nemo potest a perfectione habere principium, nisi qui ab ipso eius coeperit fundamento, et uos non quanta eius sit magnitudo, sed quemadmodum ad eam perueniri possit inquiritis, necessarium reor ut paucis regulam eius uobis ac tramitem quendam per quem gressus uestria dirigantur aperiam, ut patientiae ac pacis bonum facilius obtinere possitis.
Prima igitur sunt uerae amicitiae in contemptu substantiae mundialis et omnium quas habemus rerum despectione fundamina. perquam enim iniustum atque inpium est, si post abrenuntiatam mundi et omnium quae in eo sunt uanitatem pretiosissimae fratris dilectioni supellex uilissima quae superfuit praeferatur. secundum est ut ita suas unusquisque resecet uoluntates, ne sapientem atque consultum esse se iudicans [*](1 coniungi X\' aput ΣΟ dfim 0 2 quoabitatio 0 7 exequ. O 12 raro facit TO aduersa T 16 a] ad 2 18 siht eius 0 19 peruenire ΠO1 20 nobis eius TITOv 22 optinere ST 23 contentu Z 24 dispectione Π1dipectione T* 25 enim om. T 26 renuntiata Π1 renuntiatam TP abrenuntiationem T uanitatum T\' 27 praefuit Z1 superfluit T 29 se om. ZO )
tertium est ut sciat omnia, etiam quae utilia ac necessaria aestimat, postponenda bono caritatis ac pacis. quartum ut credat nec iustis nec iniustis de causis penitus irascendum. quintum ut aduersum se iracundiam fratris etiam sine ratione conceptam eodem modo quo suam curare desideret, sciens aequaliter sibi perniciosam alterius esse tristitiam acsi aduersus alium ipse moueatur, nisi eam, quantum in se est, etiam de fratris mente depulerit. postremum illud est quod generale uitiorum omnium peremptorium esse non dubium est, ut se de hoc mundo credat cotidie migraturum.
quae persuasio non solum nullam in corde tristitiam residere permittet, uerum etiam uniuersos concupiscentiarum ac peccatorum omnium conprimet motus. haec igitur quicumque tenuerit, amaritudinem irae atque discordiae nec pati poterit nec inferre. his autem cessantibus cum primum ille aemulus caritatis in cordibus amicorum tristitiae sensim uenena suffuderit, necesse est ut frequentibus iurgiis paulatim dilectione tepefacta amantium corda diu exulcerata quandoque dissociet. nam qui per callem .
praedictae directionis ingreditur, in quo ab amico umquam suo poterit dissidere, qui primam litium causam, quae ei paruulis rebus uilissimisque materiis generari solet, nihil suum uindicans radicitus amputarit, illud quod in Actibus apostolorum legimus de unitate credentium omni uirtute custodiens: multitudinis autem credentium erat cor et anima una, nec quisquam eorum quae possidebant aliquid suum esse dicebat, sederant illis omnia conmunia? deinde quemadmodum ab eodem seminarium dissensionis [*](25 Act. 4, 82 ) [*]( 1 malit] magis nelit T 3 nt om. II 4 aec iniustis om. 0 5 aduersus IITOv contentam 2 7 pernit. ΠΥ 10 peremtorum 2 peremptorum 71 de] ei T 11 cott. T quotidie 0 12 permittit TITc 14 post motus in T est: VII quicumqae] qui eum (sic) II pro irae in II est rasura: fuisse uidetur et 15 is 2 16 stimulus T 18 patefacta II 20 dilectionis T 21 Jitium] limum TP qua ex 2 23 amputaberit Ol 26 aliquit W (2) 27 dicebant 0 28 eo TTTOv dissentionis 2 )
quo autem modo ullum contentionis fomitem suscitabit, qui de intellegentia ac sensu suo non tam proprio iudicio quam fratris credere decreuit examini, pro eius scilicet arbitrio uel probans sua inuenta uel inprobans et euangelicum illud . pii cordis humilitate consummans: uerumtamen non sicut ego uolo sed sicut tu? aut qua ratione aliquid quo frater maestificetur admittet, qui bono pacis nihil iudicat esse pretiosius, dominicae illius sententiae memoriam non amittens: in hoc cognoscent omnes quod mei estis discipuli, si dilectionem habueritis inuicem, per quam uelut speciali signaculo gregem ouium suarum in hoc mundo uoluit Christus agnosci atque hoc a ceteris ut ita dixerim charactere discerni?
qua uero ex causa uel in se recipere uel in alio residere rancorem tristitiae sustinebit, cui summa definitio est iracundiae, quae perniciosa et inlicita est, iustas causas esse non posse, eodemque se modo suscensente sibi fratre orare non posse, quo si fratri suo ipse suscenseat, illam domini saluatoris humili semper retinens corde sententiam: si offers munus tuum ad altare, et ibi recordatus fueris quod frater tuus habet aliquid aduersum te, relinque ibi munus tuum ad altare, et uade prius. reconciliare fratri tuo, et sic ueniens offers munus tuum?
nihil enim proderit si te quidem adseras non irasci et credas te illud inplere mandatum quo dicitur: sol [*](3 Ioh. 6, 38 9 Mt. 26, 39 13 Ioh. 13, 35 22 Mt. 5, 23—24 28 Eph. 4, 26 ) [*]( 1 exurget O 3 inquid O 4 me migit O 5 ullins T 6 tamen IP 11 admittit T quo Π1 12 ille Π1 18 discipuli estis T 14 in inuicem TO uel IP nelnd T 16 aceeteriB T caractere 2TO 18 snstenebit IP 19 pernit. H T 20 Bnscensentes Π fratrem 71 22 retinens semper S 84 contra T 26 reconciliari Σ Π2Υ ʋ offer Πʋ offene T 27 post tnum in T est: VIII 28 illut Π1. (Σ) )