Conlationes Patrum (Collationibus)

consilii ac moderationis extenuat et expellit tale est et illud quod ab apostolo dicitur: non uosmet ipsos uindicantes, carissimi, sed date locum irae, id est: nequaquam ad uindictam iracundia cogente tendatis, sed date locum irae, hoc est: non sint corda uestra sic inpatientiae ac pasillanimitatis angustiis coartata, ut uiolentam conmotionis procellam, cum inruerit, sustinere non possint, sed dilatamini in cordibus uestris, suscipientes aduersos iracundiae fluctus in illis extentis sinibus caritatis, quae omnia suffert, omnia sustine: et ita mens uestra amplitudine longanimitatis ac patientiae dilatata habeat in se consiliorum salutares recessus, in quibus receptus quodammodo atque diffusus taeterrimus iracundiae fumus protinus euanescat uel certe ita intellegendum est:

damus locum irae, quotiens conmotioni alterius humili atque tranquilla mente subcumbimus et quodammodo dignos nos qualibet iniuria profitentes inpatientiae saeuientis obsequimur. ceterum hi qui ita sensum apostolicae perfectionis inclinant, [*]( 4 Hab. 3,2 (LXX) 8 ProT. 29,11 (LXX) 18 Bom. 12,19 20 I Cor. 13, 7 ) [*](2 e om. TO 4 conplebit O prof. II 7 in om. ITT a] in T salamone ∑ΠΟ 8 dampnatur Π1 9 proferet 0 impius II inripiens TO 10 ad nltionem] adnlationem 27 15 iracondiae cogitatione T 16 pnsillaanimitates (i eras. ?) Π2 18 inrnerint 2 19 uestris om. Υ suscipientis ∑ aduersus ∑Υ1O1 21 am- plitudinem longanimitates Π1 22 dilata Π1 habet il 23 teterrimua codd. 24 naneecat IP 27 saenientas IP saenienti O2C )

nisi enim iracundia proximi humili statim satisfactione uincatur, prouocat eam fugiens potius quam declinat. illud quoque huic simile est quod Salomon ait: noli festinare in spiritu tuo irasci, quia ira in sinu insipientium requiescit, et: noli procurrere in rixam cito, ue paeniteat te in nouissimo: neque enim ita festinationem rixae uel iracundiae culpat, ut earundem adprobet tarditatem. similiter et illud suscipiendum est: stultus eadem ipsa hora pronuntiat iram suam, occultat autem ignominiam suam astutus.

non enim ignominiosam iracundiae passionem -ita a sapientibus occultari debere decernit, ut iracundiae uelocitatem culpans non prohibeat tarditatem: quam utique, si per necessitatem humanae infirmitatis inruerit, ideo censuit occultandam, ut, dum ad praesens sapienter obtegitur, in perpetuum deleatur. haec enim est natura irae, ut dilatata languescat et pereat, prolata uero magis magisque confiagret. dilatanda ergo atque amplianda sunt pectora, ne angustiis pusillanimitatis artata iracundiae turbulentis aestibus obpleantur et recipere secundum prophetam illud nimis latum mandatum dei angusto corde nequeamus nec dicere cum propheta: uiam mandatorum tuorum cucurri, cum dilatares cor meum.

nam quia longanimitas sapientia sit, euidentissimis scnpturae testimoniis edocemur: longanimus enim uir nimius in prudentia, pusillanimus autem ualde insipiens est. et idcirco de illo, qui sapientiae donum a domino laudabiliter postulauit, scriptura conmemorat: et [*]( 5 Eccles. 7, 9 (LXX) 7 Prov. 25, 8 (LXX) 10 Prov. 12, 16 (LXX) 23 Ps. 118, 32 25 Prov. 14, 29 (LXX) 28 III Reg. 4, 29 ) [*]( 1 exaeetiment II 2 dissentionum Z 4 potiusque declinant 2 5 salamon ∑Π 10 eandem Π1O 11 autem om. S 18 a] ex 0: om. II debere om. 17 dilata IITOv 20 pnsill*animitates Π1 21 recipere] recte per II prof. 71, item infra 25 longanimis Tv 26 nimius in prndentia] concipit sensum T pnsillanimiB Tv 28 laadabiliter a domino Πυ )

IIIud quoque multis est experimentis saepissime conprobatum nullo modo eos, qui amicitiarum foedus coniurationis iniere principio, indisruptam potuisse seruare concordiam, siue quod eam non pro desiderio perfectionis nec pro apostolicae caritatis imperio, sed pro amore terreno et per necessitatem ac uinculum pacti retinere conati sunt, siue quod ille callidissimus inimicus, ut eos praeuaricatores sui faciat sacramenti, celerius ad inrumpenda amicitiarum uincla 1 praecipitat. certissima ergo est prudentissimorum uirorum illa sententia concordiam ueram et indiuiduam societatem nisi inter emendatos mores eiusdemque uirtutis ac propositi uiros stare non posse.

Haec de amicitia beatus Ioseph spiritali narratione disseruit nosque ad custodiendam sodalitatis perpetuam caritatem ardentius incitauit. [*]( 1 dominus Tx salanoni ∑Π2 salamon IP 2 multa SO harena 2 arenam T arena 0 6 inire ∑Π1O ineunt T indisrupta II concordia IP 7 sene Π2 9 pro necessitate ac nincnlo T 11 rumpenda T uincula TOc 14 emendatus II* nirtutes Π1 16 deseruit IP 18 innitanit Z Explc. abbatis ioseph de amicitia capitula I Incipit eiuadem de definiendo 2 Explicit abbatis ioseph de amieitia (amititia IP) conlatio prima. Item (om. IX) incipiunt capitula eiusdem senis de finiendo (de definitione T) IIT Exptct cἰτο prima abbatis ioseph de amicitia. amen. Incipit eiusdem secnnda de definiendo 0 )

Praecedente igitur conlatione finita pariterque nocturno intercedente silentio cum fuissemus a sancto abbate Ioseph ad sepositam cellulam causa quietis adducti et sermonibus eius igne quodam in nostris cordibus excitato totam noctem habuissemus insomnem, egressi cellam et centum fere ab ea passibus secedentes in loco remotiore consedimus. cum itaque secreti conloquii nobis familiariter etiam nocturnis tenebris oportunitas praeberetur, ilico ut resedimus abba Germanus grauiter ingemescens:

Quid agimus? inquit. ingenti namque discrimine nos uidemus et perquam miserabili condicione constrictos, quos et [*]( 9 Pa. 118, 106 ) [*]( 3 piamon n 7 possunt TOv 8 scientiae 0 11 oportueri. 71* 12 conmoti 0 14 Finiunt capitnla conlationis de definiendo ∑ Finiunt capitnla abbatis ioseph definiendo n Expliciunt capitula. Incipit conlatio de difiniendo T Eiplicit capitola. Incipit sci ioseph conlatio de nicil esse finiendum 0 17 abducti TOt 19 cellulam Πc 21 conloqui Π1 22 residimus 0 abbas T Ov 23 ingemiscens 0 24 notI distinguit T inquid TO ) [*]( XIi. Cass. 2. ) [*]( 30 )

etenim potuimus exemplis talium ac tantorum uirorum ad perfectiorem uitam propositumque formari, nisi nos instanter ad coenobium recurrere promissi pactio coartaret. quo si reuersi fuerimus, copia nobis ulterius huc remeandi nulla tribuetur. sin uero hic residentes desiderium nostrum maluerimus explere quid agimus de sacramenti fide, quam senioribus nostris uelocissimum reditum pollicentes dedisse nos nouimus, ut uel cursim liceret nobis huius prouinciae sanctos ac monasteria circuire ?

cumque sic aestuantes quid super statu salutis nostrae definiendum esset nequaquam inuenire possemus, solo gemitu testabamur durissimae condicionis necessitatem, accusantes teneritudinem frontis nostrae et ingenitam nobis uerecundiam detestantes, cuius onere praegrauati etiam contra utilitatem ac propositum nostrum retinentium precibus alias non potuissemus obsistere nisi maturissimo reditu repromisso, illius scilicet nos pudoris uitio laborasse deflentes, de quo dicitur: est pudor adferens peccatum.

Tum ego: Conpendium, inquam, angoribus adferat nostris consilium, immo auctoritas senis, ad quem oportet ut nostras sollicitudines deferamus, et quidquid eius fuerit sententia definitum, uelut diuinum et caeleste responsum cunctis aestibus nostris terminum ponat. quod quidem nobis per os sancti huius a domino tribuendum et ob illius meritum et ob nostram fidem minime dubitemus. ipsius enim munere salubre consilium et creduli ab indignis et increduli a sanctis frequenter adepti sunt, domino id uel propter meritum respon- . [*]( 19 Proy. 26, 11 (LXX) ) [*]( 2 efficatiter JIIT 3 ammittit ∑ 4 ac] aut 0 5 nos om. U 7 hoc Z 9 agemus Π de] ez T sacramenti] lponsionis ΠΥΟυ 11 curcuire X circamire ΠΥ1 poet curcamire in Υ est : II qamque 0 14 coaditionis ΠΥ 16 honere TIO 18 repromiuo hnc X 21 anguoribus L 23 quicquid TO 24 nelud T responsom IP 25 inponat T 26 tribuendo n1 28 ab indigais et increduli om. II 29 accepti Π )

Tum uenerabilis Ioseph deiectiores nos animo contemplatus atque hoc nobis non sine causa coniciens accidisse illo nos patriarchae Ioseph sermone conpellat: qui d uti que nnltus nestri tristes sunt hodie? cui nos: non sicut uinculati illi Pharaonis ministri somnium uidimus et qui interpretetur non est, sed insomnem, inquam, duximus noctem, et qui aestuum nostrorum moles subleuet non est, nisi eas dominus tua discretione submouerit. tum ille, qui patriarchae uirtutem et merito referret et nomine: nonne per dominum, inquit, est humanarum cogitationum curatio? proferantur in medium: potens enim est diuina clementia secundum fidem uestram Bostro eis medellam praestare consilio.

Ad haec GERMANVS: Credebamus, inquit, nos uestrae beatitudinis uisione non solum laetitia spiritali, sed etiam profectu abunde repletos ad nostrum coenobium recursuros et ea, quae fuissemus uestro magisterio consecuti, a nobis post reditum uel tenui aemulatione sectanda. hoc enim et seniorum nostrorum dilectio sibi spondere nos conpulit, dum sublimitatem uitae uestrae atque doctrinae posse nos aliquatenus imitari in illo coenobio crederemus. unde cum ex hoc nobis omnem aestimaremus laetitiam conferendam, intolerabili e [*]( 11 Gen. 40, 7 (LXX) 13 cf. 1. c. 8 ) [*]( 2 suscepti X 4 sinaxeos ΠΟ 7 hiedem 77T rnnum O f 8 psiatiis 2 paiathis 0 9 contemplatar T 11 illi n 13 faraonia 77 T farahonis 0 16 molem T ni Π1 dominus om. II 16 discretio 77 corr. sommooerit 77 17 inquid TO 20 medelam Π2 Υ2 consilium ∑ 21 inquid Π nos inquid ΥΟ 23 recursoros Π1 26 sibi om. 77 28 intimari S . cum om. 77 ) [*]( 80* )

ex utroque ergo nunc latere coartamur. si enim promissioni, quam coram cunctis fratribus in spelaeo in quo dominus noster ex aula uteri uirginalis effulsit ipso teste deprompsimus, satisfacere uoluerimus, summum spiritalis uitae incurrimus detrimentum: sin autem sponsionis inmemores et in his regionibus residentes utilitati perfectionis nostrae illa uoluerimus postponere sacramenta, abrupta mendacii atque periurii pericula formidamus.

sed ne hoc quidem aestus nostros possumus releuare consilio, ut postquam uelocissimo reditu iuris iurandi fuerit inpleta condicio, haec denuo loca celeri repetamus recursu. nam quamuis ad profectum spiritalium rerum uirtutemque tendentibus periculosa ac noxia sit etiam parua dilatio, tamen pollicitationem fidei nostrae quamuis moroso reditu solueremus, nisi nos non solum auctoritate, neram etiam caritate seniorum nostrorum sciremus inexsolubiliter conligandos, ita ut remeandi ad haec loca nobis potestas deinceps nullo modo tribuatur.

Ad haec beatus Ioseph interposito aliquantisper silentio: certi, inquit, estis maiorem spiritalium rerum profectum in regione hac nobis posse conferri?

GERMANVS : Quamuis etiam illorum doctrinae summas grates rependere debeamus, qui nos docuerunt a paruulis magna conari et dato boni sui gostn egregiam perfectionis sitim nostris uisceribus indiderunt, si quid tamen iudicio nostro creditur, nullam ducimus conparationem inter haec atque illa quae illic percepimus instituta, ut sileamus conuersationis uestrae inimitabilem puritatem, quam nobis non [*]( 2 optinen ∑Υ 3 promissioni quam senioram cuitate nos conpellente coram r 4 speleo ∑ΠΟ specu T 5 depromsimus X 7 in om. II 8 illa ... sacramenta] illam ... pactionem ΠΥΟυ 9 atque periarii om. JITOv 10 pericalis II 12 iaris ianadi] sponsionis IITOv impleta ∑Π conditio II 14 uirtatomque T 16 auctoritatem IP 21 inquid TO 24 gratiM T 28 iUam Π1 29 imitabilem X paritatem dei II )

IOSEPH : Sanum quidem est atque perfectum nostraeque professioni omnino conueniens, ut ea quae sub aliqua sponsione decernimus efficaciter inpleamus. ob quam rem nihil oportet abrupte monachum definire, ne aut id quod incaute promisit inplere cogatur aut consideratione honestioris intuitus reuocatus sponsionis suae praeuaricator exsistat.

sed quia nunc propositum nobis est non tam de sanitatis statu quam de infirmitatis curatione tractare, non quid primore loco a uobis fuerit actitandam, sed quemadmodum de scopulo huius perniciosi naufragii possitis euadere salubri est consilio requirendum. quando ergo nullum nos coartat uinculum nec condicio ulla constringit, de conparatione secundarum rerum optione proposita id quod maioris est conmodi praelegatur: quando uero aliqua dispendiorum obsistit aduersitas, in conparatione damnorum illud est adpetendum quod leuioribus\' subiacet detrimentis.