Conlationes Patrum (Collationibus)

Et idcirco licet in multis, immo in omnibus possit ostendi semper auxilio dei homines indigere nec aliquid humanam fragilitatem quod ad salutem pertinet per se solam, id eat sine adiutorio dei posse perficere, in nullo tamen eaidentius quam in adquisitione atque custodia castitatis ostenditur. ut enim tantisper de integritatis eius difficultate disputatio differatur, de instrumentis eius breuiter interim disputemus.

quis praeualeat quaeso quamuis feruens spiritu uel squalorem solitudinis uel sicci panis non dicam cotidianam esuriem, sed ipsam saturitatem nulla hominum laude suffultus suis uiribus sustinere? quis aquae perpetuam sitim sine domini consolatione tolerare illumque dulcem ac delectabilem matutinum soporem humanis fraudare oculis et intra terminos horarum quattuor omnem quietis refectionem iugi possit lege concludere? quis indesinentem lectionis instantiam, quis inremissam operis sedulitatem nullum praesentis lucri comnodum captans absque gratia dei explere sufficiat?

quae omnia sicut desiderari a nobis iugiter absque diuina inspiratione non possunt, ita nec perfici quidem sine eius auxilio ullatenus queunt. et ut haec eadem non solum probata nobis experientiae disciplina, sed etiam certis indiciis et argumentis manifestiora reddamus, nonne in multis quae utiliter optamus inplere, cum desiderii plenus ardor ac uoluntas perfecta non desit, interpellans quaecumque fragilitas cassat uota concepta [*](22 quae omnia... 25 ullatenus queunt] Prosper 2, 3 ) [*](1 emes 2: cf. Indic. s. u. non uere ΣΠΥ 4 nisi] sine Π dei gratiae T eis T 9 tam X 10 atque] ad II 11 defficult. Π1 14 cott. T 15 esuri∗∗em Π (ent eras.) 17 dei T toleraret T 19 terminas Π1 20 posset T 24 nec ΣΟ2 ϕ Pr.: ne* Υ (m. 1) ne ΠΟ1v 26 hac Σ 27 manifestiore Π1 29 fragilitatis Π)

ut praetermittam quod ne tunc quidem, cum omnino nulla nos arcet infirmitas, facultas uniuersa quae uolumus peragendi nostrae subiacet potestati. nam neque remotionis silentium nec districtionem ieiuniorum nec lectionis instantiam etiam illo quo possumus tempore pro nostro arbitrio retentamus, sed quibusdam occurrentibus causis etiam inuitissimi frequenter retrahimur a salutaribus institutis, ita ut uel loci uel temporis copiam, in quo haec exercere possimus, necesse sit nos a domino deprecari.

nec sufficere nobis id quod possumus certum est, nisi etiam oportunitas peragendi ea\' quae nobis utique possibilia sunt a domino tribuatur (de quibus et apostolus quoniam uoluimus, inquit, uenire ad uos et semel et iterum, et inpediuit DOS Satanas), ita ut nonnumquam nos etiam utiliter ab istis spiritalibus sentiamus studiis auocari, ut, dum nolentibus nobis interrumpitur nostri cursus intentio at infirmitati carnis aliquid relaxamus, etiam inuiti ad salutarem perseuerantiam reseruemur. de qua dispensatione dei simile aliquid beatus apostolus propter quod, inquit, ter dominum rogaui ut discederet a me. et dixit mihi: sufficit tibi gratia mea: nam uirtus in infirmitate perficitur, et iterum: quid enim oremus secundum quod oportet nescimus.

Propositum namque dei, quo non ob hoc hominem fecerat ut periret, sed ut in perpetuum uiueret, manet inmobile. [*]( 16 I Thess. 2, 18 23 II Cor. 12, 8-9 26 Rom. 8, 26 ) [*]( 3 desiderant T 6 ue] nec TO areet II1 post infirmitas II in marg. m. 1 addit: et 8 destrictionem ΠΟ2 destrictionis Π1 districtiones Π2 destructionem O1 10 pro] ipso S 12 locis 2 13 depraecare ex depraecari 2 m. 1 16 apostulus Π1 17 inquid 0 et ante semel om. T 23 inquid 0 27 oporieat Υ1 ill28 quod SO 29 inmobilem Σ(O). )

et non mentitur, cum obtestatione definiens: uiuo ego, dicit dominus deus: quia nolo mortem inpii, sed ut conuertatur a uia sua, et uiuat. qui enim ut pereat unus ex pusillis non habet uoluntatem, quomodo sine ingenti sacrilegio putandus est non uniuersaliter omnes, sed quosdam saluos fieri uelle pro omnibus? ergo quicumque pereunt, contra illius pereunt uoluntatem, ita eo contra unumquemque eorum cotidie proclamante: conuertimini a uiis uestris pessimis: et quare morimini domus Israhel? et iterum: quotiens uolui congregare filios tuos, sicut gallina congregat pullos suos sub alas suas, et noluisti. et: quare, inquit, auersus est populus iste in Hierusalem auersione contentiosa? indurauerunt facies suas, noluerunt reuerti. praesto est ergo cotidie Christi gratia.

, quae, dum uult omnes homines saluos fieri et ad agnitionem ueritatis uenire, cunctos absque ulla [*]( 4 I Tim. 2, 4 6 Mt. 18, 14 8 II Reg. 14, 14 11 Esecb. 33, 11 17 L c. 19 Mt. 23, 37 21 Hierem. 8, 5 23 Hierem. 5, 3 25 I Tim. 2, 4 ) [*]( 3 cordis nostri TO excusserit T, sed ss in ras., et v 6 inquid ΠΟ patrum Π1 7 pos∗illis Π1 8 inquid 0 12 nolo mortem] non solumorte Π1 non uolo mortS Π2 13 qui enim... 15 pro omnibus om. 2 fort. recte 15 pro] ei T 16 nolnntate 2 17 eo] e II et 0: om. T cott. T proclamantem ΣΥ2O 18 post uestris in 2 a erasum est monemini ΠΥΟv 19 israel I Րrh̃ł 0 ut solet 20 tuus Π2 22 inquid ΠΟ 28 auertione 2 suas et T 24 cott. T. ) [*]( !XIU. Cass. 2. ) [*]( 24 )

et in tantum omnes qui perennt contra dei pereunt uoluntatem, at nec ipsam mortem deus fecisse dicatur, ita scriptura testante: quia deus mortem non fecit, nec gaudet in perditione uinorum, et inde est quod plerumque, dum pro bonis contraria postulamus, uel tardius uel nequaquam nostra exauditur oratio, et rursus ea quae credimus esse contraria utiliter ut benignissimus medicus etiam inuitissimis dominus inferre dignatur ac nonnumquam perniciosas dispositiones nostras letalesque conatus ab effectu detestabili retardat ac reuocat, ac properantes ad mortem retrahit ad salutem et de inferni faucibus extrahit ignorantes.

Quam curam atque prouidentiam circa nos suam sub figura meretricis Hierusalem et perniciosa ad idolorum cultum alacritate tendentis per Osee prophetam sermo diuinus eleganter expressit. dioente namque ea: uadam post amatores meos, qui dant panes mihi, et aquas meas, lanam meam, et linum meum, oleum meum, et potum meum, respondet saluti eius, non uoluntati consulens diuina dignatio: ecce ego saepiam uias eius spinis, et saepiam eam maceria, et semitas suas non inueniet, et sequetur amatores suos, et non adprehendet: et quaeret eos, nec inueniet illos, et dicet: reuertar [*]( 1 Mt. 11, 28 5 Bom. 3, 23 6 Rom. 5, 12 9 Sap. 1, 18 21 Ot. 2, 5 25 l c. 6—7 ) [*]( 1 ad me om. T 5 Bit illa] stilla Π1 eat illa Π2 6 gloriam ΣΠΟ 8 uoluntate Σ 9 tectat Σ1 teetator Σ2 11 bonis] nobis Πc 13 credemus Σ 15 pernit. n affectu Σ 17 retrahit] trahit T 20 hosee̢ 0 propheta E profeta Π1 24 respondit ΣΥc 25 sepiam ΣΥΟ bis uiam IIv et Vulg. 26 macheria £ 0 27 adpraehendit Π1 28 dicit IIX )

ac rursum contumacias nostras atque contemptus, quibus eum ad salutares inuitantem recursus rebelli spiritu dedignamur, tali conparatione describit: et dixi, inquit: patrem uocabis me, et post me ingredi non cessabis. sed quomodo si contemnat mulier amatorem suum, sic contempsit me domus Israhel, ait dominus. satis congrue, quoniam Hierusalem adulteratae conparauerat a suo coniuge discedenti, amorem quoque ac perseuerantiam benignitatis suae uiro qui feminam deperit conparauit.

pietas enim ac dilectio dei quam eiroa humanam genus semper inpendit, eo quod nullis ita uincatur iniuriis, ut a cura nostrae salutis abscedat et quodammodo superata iniquitatibus nostris a principali suo proposito reuocetur, magis proprie exprimi alia conparatione non potuit quam exemplo uiri ardentissimo amore feminam diligentis, qui quanto magis neglegi se ac despici ab ea senserit, tanto uehementioris circa eam zeli ardore flammatur. adest igitur inseparabiliter nobis semper diuina protectio tantaque est erga creaturam suam pietas creatoris, ut non solum comitetur eam, sed etiam praecedat iugiter prouidentia, quam expertus propheta apertissime confitetur dicens: deus meus misericordia eius praeueniet me.

qui cum in nobis ortum quendam bonae nolotatis inspexerit, inluminat eam confestim atque confortat et incitat ad salutem, incrementum tribuens ei quam uel ipse plantauit uel nostro conatu uiderit emersisse. nam et [*]( 18 adest... 21 prouidentia] Prosp. 2, 8 28 qui cum ... 26 emersisse] Prosp. 2, 8 ) [*]( 4 Hierem. 3, 19-20 22 Pa. 58, 11 26 Esai. 65, 24 ) [*]( 2 nunc mihi eet II rursus Σv 8 contemtua I innitante Π 5 dixit Σ inquid 0 6 contempnat Π 7 contemsit ΣΟ israel 2 ιՐrł T 8 Hiernsalem] ιՐrł 2 (cf. adnot. ad XV, 1, 3) adulterae ΠΥΟv10 femina 0 17 neclegi I ac despici om. Πc 18 post flammatur habet T: VIIII 21 prof. Π 23 quemdam Π 26 emisisse 2 et om. ΠΥΟv ) [*]( 24* )

Ynde non facile humana ratione discernitur quemadmodum dominus petentibus tribuat, a quaerentibus inueniatur aperiatque pulsantibus, et rursus inueniatur a non quaerentibus se, palam adpareat inter illos qui eam non interrogabant, et tota die expandat manus suas ad populum non credentem sibi et contradicentem, resistentes ac longe positos uocet, inuitos adtrahat ad salutem, peccare cupientibus explendae copiam subtrahat uoluntatis, ad nequitiam properantibus benignus obsistat.

eai autem facile pateat, quomodo salutis summa nostro tribuatur arbitrio, de quo dicitur: si uolueritis, et audieritis me, quae bona sunt terrae manducabitis, et quomodo non uolentis neque currentis, sed miserentis sit dei? quid etum sit illud, quod deus reddet unicuique secundum opera eius, et: deus est qui operatur in nobis et uelle etperficere, pro bona uoluntate, et: hoc non ex uobis, sed dei donum est: non ex operibus, ut ne quis glorietur? quid sit etiam illud quod dicitur: adpropinquate domino, et adpropinquabit nobis, et quod alibi dicit: nemo uenit ad me nisi pater qui misit me adtraxerit [*]( 7 Vude non .........23 quis glorietur] Presp. 2, 4, 3, 1 ) [*]( 2 Essai. 30,19 8 cf. Mt 7,7 9 cf Romam. 10, 20—21. Essai. 65, 1—2 16 Essai 1,19 18 Rom. 9,16 20 Rom. 2,6. Pbil. 2. 13 22 Eph 2, 8—9 24 Iac. 4, 8 25 Ioh. 6, 44 ) [*]( 2 ego audiampost eis om.T 4 occasionem Σ2 5 perstruit Z affectus T 6 monstrat II 7 non distinguit T quemammodum X 8 quaer. ac T 9 rarsum O 11 eexpandit Z 13 ac trahat Υ 14 uoluptatisμ 19 mismerantis Π 21 nobis Σ: cf. c.12, 8. III, 15, 1 24 illut n adpropinquitate Σ225 uos Π2 )

tuis, et uias tuas dirige, et quid sit quod orantes dicimus: dirige in conspectu tuo uiam meam, et: perfice gressus meos in semitis tuis: ut non mOlleantur uestigia mea? quid sit quod iterum conmonemur: facite uobis cor nouum, et spiritum nouum, et quid sit illud quod repromittitur: dabo eis cor unum, et spiritum nouum tribuam in uisceribus eorum: et auferam cor lapideum de carne eorum, et dabo eis cor carneum: ut in praeceptis meis ambulent, et iudicia mea custodiant?

quid sit quod praecipit dominus dicens: laua a malitia cor tuum Hierusalem, ut salua fias, et quid sit quod id ipsum propheta a domino postulat dicens: cor mundum crea in me deus, et iterum: lauabis me, et super niuem dealbabor? quid sit quod ad nos dicitur: inluminate uobis lumen scientiae, et quid sit quod de deo dicitur: qui docet hominem scientiam, et: dominus inluminat caecos, uel certe quod orantes dicimus cum propheta: inlumina oculos meos ne umquam obdormiam in mortem, nisi quod in his omnibus et gratia dei et libertas nostri declaratur arbitrii, quia etiam suis interdum motibus homo ad uirtutum adpetitus possit extendi, semper uero a domino indigeat adiuuari?

nec [*]( 90 nisi quod..... p. 374, 2 liberatur] Prosp. 8, 2. 4, 1 ) [*]( 1 Prov. 4, 26 (LXX) 3 PB. 5, 9. 16, 5 6 Esech. 18, 31 7 Bsech. 11, 19-20 12 Hierem. 4, 14 14 Pa. 50, 12 15 1. c. 9 16 Os 10, 12 (LXX) 17 PB. 93, 10 18 Pa. 145, 8 19 Pe. 12, 4 ) [*]( 1 rectas Π1 2 suis N\' diriges II 4 semitu Π1 5 iteram quod T 7 promittitur 0 cor unam ΣΟ1 et Vulgata (έτέϱαν LXX): cor nouam ΠΥΟ2v cf. III, 18 9 lapideo Π1 11 praecepit ΠΥΟv 12 Hierusalem om. T 13 prof. II 14 deus om. II 15 supra 0 sit] eet T 19 prof. II oculus meus II\' 20 morte T* in post quod om. 2 is 2 21 nostra 2 quia Σϕ: et quia ΠΥΟ Pr. v 22 interdum suia T 23 a dno IITOtp Pr.: a deo 2 indiget 2tp )

Nam libertatem scriptura diuina nostri confirmat arbitrii dicens: omni custodia serua taam cor, sed infirmitatem eius apostolus manifestat dicens: dominus custodiat corda uestra et intellegentias uestras in Christo Iesu. uirtutem liberi arbitrii Daaid enuntiat dicens: inclinaui cor meum ad faciendas iustificationes tuas, sed infirmitatem eius idem onuis similiter docet inclina, inquiens, cor meum in testimonia taa: et non in auaritiam, Salomon quoque: inclinet dominus corda nostra ad se, ut ambulemus in uniuersis uiis eius, et custodiamas mandata eius, et caerimonias eius, et iudicia eius.