Conlationes Patrum (Collationibus)

quisquis igitur extractus a cunctis confabulationibus otiosis et mortificatus ab omni ira ac sollicitudine curaque mundana duobus tantum paxamatiis fuerit cotidiana refectione contentus, et aquae satietate subtracta quietem somni trium sine at alii statuerunt quattuor horarum spatio terminarit, nec tamen laborum aut continentiae huius merito, sed miseratione domini eam se crediderit adepturum, quia sine hac fide uana eet omnis humani laboris intentio, non amplius quam sex mensibus perfectionem istius inpossibilem sibi non esse cognoscet.

euidens tamen est iam proximae puritatis indicium incipere cum de proprii laboris industria non sperare. si enim mm uersiculi illius unusquisque ia ueritate conceperit: nisi dominus aedificauerit domum, ia uanum laborauerunt qui aedificant eam, sequitur ut nec de puritatis suae meritis extollatur, intellegens eam se non sua diligentia, sed domini misericordia consecutum, nec contra alios inmiti rigore moueatur, sciens humanam nihil esse uirtutem, si eam uirtus diuina non iuuerit.

Proinde unicuique nostrum aduersus spiritum fornicationis totis uiribus deendanti uictoria singularis est de merito conatus sui remedium non sperare. quae fides licet facilis ac plana omnibus uideatur, tamen tam difficile ab incipientibus quam ipsius castitatis perfectio possidetur. nam cum eis uel particula puritatis adriserit, continuo in conscientiae suae secretis elatione quadam subtiliter inlabente sibimet blandiuntur, credentesque eam se diligentiae suae studio consecutos [*]( 16 Ps. 126, 1 ) [*]( 1 ea sub Π 4 definere definere Π et Oc 6 --tantummodo T 7 parmatiis ϒ paximatii O fuerint Π2 eott T et ea qvae 2 8 siue trium H 9 apatio... tamen om. Π 10 merita Π eam] tam Π 12 non om. ϒ 13 cognoscat ϒ 16 conciperet Π 17 laborant 0 90 ne 0 23 aduersum 0 28 in om. ϒ 30 consecutus Π2 )

et ut disputationem nostram de fine plenissimae castitatis longa lucubratione confectam breuiter concludamus in unum omnia quae copiose sparsimque digesta sunt colligentes, haec est consummatio castitatis, ut uigilantem monachum oblectatio libidinis nulla perstringat, ut quiescentem somniorum non fallat inlusio, sed cum dormienti tantum per sopitae mentis incuriam conmotio carnis obrepserit, quemadmodum sine ulla titillatione uoluptatis excita est, ita etiam sine ullo pruritu corporis conquiescat.

haec de castitatis fine, quantum potuimus, non uerbis, sed experientia magistrante digessimus. quae licet a desidiosis ac neglegentibus arbitrer inpossibilia forsitan iudicanda, certus tamen sum a studiosis ac spiritalibus uiris agnoscenda pariter ac probanda. tantum namque inter hominem distat et hominem, quantum et illa ad quae animi eorum tendit intentio ab inuicem disparantur, id est uel caelum ab inferno uel Christus a Beliar, secundum sententiam domini saluatoris: si quis mihi ministrat, me sequatur, et ubi sum ego, illic et minister meus erit, et iterum: ubi est thesaurus tuus, ibi erit et cor tuum.

Hnc usque beatus Chaeremon de castitatis perfectione disseruit admirabilemque doctrinam sublimissimae puritatis tali sermone conclusit, suadens stupentibus atque anxiis nobis, ut, quia iam noctis pars maior effluxerat, tradita quieti [*]( 21 loh. 12, 26 23 Mt. 6, 21 ) [*]( 1 paulolum r 2 illins Π1 4 bonam om. II opt. 2T 6 lncrubatione Σ 7 cupiose et degesta IP 8 oblectatione S 11 inrepserit T 12 excitata ΠϒΟυ: cf. XXI, 26, 2 nllo om. II proritu Π1 14 degessimus Π1 15 necleg. ΣΟ 16 ab 0 18 distat et hominem om. Π 20 beliar 2 et, ut uid., Π1: belial Π2ϒΟυ 26 desseruit Π1 ammir. T 28 quieta Π1 )

Cum ad synaxin matutinam percepto paululum sopore remeantes senem opperiremur, ingenti abba Germanus scrupulo mouebatur, quod in praeterita disputatione, cuius uirtus summum desiderium incognitae nobis castitatis infuderat. unius adiectione sententiae beatus senex meritum humanae cassasset industriae, adstruens hominem, quamuis summis ad bonam frugem uiribus enitatur, tamen boni conpotem esse non posse, nisi id diuini tantum muneris largitate, non operis sui studio. percepisset. hanc igitur quaestionem adtonite uoluentibus nobis progressus cellam beatus Chaeremon, cum quiddam nos inuicem mussitare sensisset, solito breuius orationum atque psalmorum sollemnitate transcursa, quid moueret, inquirit.

Tum GERMANVS: Quantum excellentissimae, inquit, sublimitate uirtutis, quae nocturna disputatione patefacta est, [*](1 gratia Π 3 gntiae T dei om. Π 5 temtafc. ΣΠ 12 Finiunt capitula conlationis (colleetioDia Σ) tertiae abbatis chaeremoim (chaer Σ) de protectione dei ΣΠ Expliciunt capitula. Iaci- pit conlatio ϒ Expt cplxe. Incipit cluo XIII O 13 synaxim Tv sinaxin O paulol Υ 14 abbas ΠϒΟυ scripulo 0 17 causasset Π cassaret O 21 uolentibus Π 22 cellula Πυ cella T oelle 0 qaidam Π 23 mnsitare TO bcenis Σ 24 soleum. ΠΥ 24 moaerit Πc 25 tunc ϒυ excellentissime ΣΠ exellentissima T inquid 0 )

CHAEREMON : Hoc ipso quod proposuistis exemplo euidentius adprobatur nihil posse perficere sine adiutorio dei laborantis industriam. nec enim agricola cum omnes conatus suos in excolendis eipenderit terris, confestim etiam prouentum segetum et ubertatem frugum suae poterit industriae deputare, quam inritam esse frequenter expertus eet, nisi eam et piuMaram oportunitas et hiemis tranquilla serenitas subsequatur, ita ut adultos iam fructus ac perfecta maturitate solidatos de manu quodammodo tenentium uiderimus plerumque praereptos nihilque laborantibus illam iugem sudoris instantiam contulisse, quia non fuit domini opitulatione directa.

sicut igitur inertibus agricolis, qui sua frequenti uomere arua non subigunt, hanc ubertatem segetum pietas diuina non confert, ita laborantibus pernox sollicitudo non proderit, nisi misericordia domini fuerit prosperata. in quo tamen humana superbia nullatenus se gratiae dei uel exaequare uel admiscere contendat participemque se in muneribus dei per hoc conetur inserere, ut laborem suum auctorem esse diuinae existimet largitatis ac prouentum eopiosissimarum frugum industriae suae meritis respondisse glorietur.

consideret namque ac ueridica examinatione perpendat, quod ne ipsos quidem conatus, quos pro desiderio opulentiae intentus exercuit, suis uiribus inpendere potuisset, nisi eum ad exercendum omne opus ruris protectio domini ac [*](8 tui] cai Π1 9 proficere ΠϒΟυ 10 conatoB Q 13 inritam O1: initam rell. 14 oportanitatis Π1 15 adultus Π fructos 0 solidatus Π 18 quia] qua II\' quae Π2 19 suo ϒ1O frequenter Πc 20 non om. ZT 22 preparata 0 23 euequare IP 24 se om. 0 25 extimet 0 largitatet Π 27 ueredica Π 28 pro om. T 80 dei 0 )

nam cum et boum uitus et saoitas eorporis et omnium effectus operum actuumque prosperitas a domino fuerit condonata, orandum est ne fiat ei meat scriptum est caelum aereum et terra ferrea, et ne residuum lucustae comedat bruchus et residuum bruchi eruca deuoret et residuum erneae robigo consumat. nec in hoc tantum eget diuinitatis auxilio agricolae laborantis industria. nisi etiam insperatos auertat casus, quibus, etiamsi desiderata fructuum fecunditate ager fuerit opimatus, non solum spei suae uana expectatione frustrabitur, uerum etiam perceptarum et reconditarum iam uel in area uel in horreo frugum nbertate fraudabitur.

quibus manifeste colligitur non solum actuum. uerum etiam cogitationum bonarum ex deo esse principium, qui nobis et initia sanctae uoluntatis inspirat et uirtutem atque oportunitatem eorum quae recte cupimus tribuit peragendi: omne enim datum bonum et omne donum perfectum de sursum est descendens patre luminum. qui et incipit quae bona sunt et exsequitur et consummat in nobis, dicente apostolo: qui autem dat semen seminanti, et panem ad manducandum praestabit et multiplicabit semen uestrum et crescere faciet fructus iustitiae uestrae.

nostrum uero est, nt cotidie adtrahentem nos gratiam dei humiliter subsequamur, uel certe d nra [*](15 quibus manifeste .... p. 363, 6 nolnenmt reuerti] Prosp. 2, 2 ) [*](6 Deat. 28, 23 7 Ioel 1, 4 19 Iac. 1, 17 22 n Cor. 9. 10 26 Act. 7. 51 ) [*]( 2 etiam] eam Π 4 nam: nam et Z. sed et del m. S boam ϒ: bonum ΣΠΟ 5 affectus ϒ 7 locustas ϒΟ 8 camedebat Π1 brucus ΣΟ d T a m. 2 broohi - bruei ϒ a m. 2 et O deueret eruca T 9 rabigo ΠϒΟ 13 exspectat T 17 qai] quibus T 21 exequitur O 22 aspostulo Π1 24 fractam r 25 eott T quotidie 0 adtrahente IO 26 gratia I «t uid. et 0 gratiam ϕ )

GERMANVS: Huic sensui, cuius pietas abrupte a nobis non potest inprobari, illud uidetur obsistere quod ad destructionem liberi tendit arbitrii. nam cum multos gentilium, qui utique diuini adiutorii gratiam non merentur, non solum frugalitatis atque patientiae, sed, quod magis mirum est, etiam castitatis uideamus fulgere uirtutibus, quomodo captiuato liberae uoluntatis arbitrio dei munere conlatae illis fuisse credendae sunt, cum utique mundanae sapientiae sectatores non solum dei gratiam, sed ipsum etiam uerum deum penitus ignorantes, quantum uel serie lectionis uel quorundam traditione cognouimus, summam castimoniae puritatem proprii laboris industria possedisse dicantur?

CHAEREMON: Gratum mihi est quod, dum summo agnoscendae ueritatis amore flammamini, quaedam etiam inepta proponitis, quorum obiectione probatior atque ut ita dixerim exploratior catholicae fidei uirtus adpareat. quis etenim sapiens tam contrariis propositionibus uteretur, ut caelestem castimoniae puritatem, quam hesterna die nec per dei gratiam mortalium cuiquam adserebatis posse conferri, nunc eandem etiam a gentilibus crederet uirtute propria fuisse possessam?

sed quia haec explorandae procul dubio ut dictum est studio ueritatis opponitis, quid de his teneamus aduertite. primum philosophos nequaquam credendum est talem animi castitatem qualis a nobis exigitur adsecutos, quibus iniungitur ut non [*](2 Hierem. 8, 4-5 ) [*]( 2 iherem. 0 numquit Σ 3 cadet ΠΟ 4 reuertitur Π 5 ihr̃̇ɾlm O 8 dextrnctionem Σ 17 poat summam Σ addi! : eaa, quae uox dittographia syllabae sequentis cas esse uidetur 19 summae Σ 21 proponetis Π1 24 ezterna ΣΟ 26 crederetis Υv credideritis 0 28 uertite Π1 29 neque quam Σ 30 exitur Π1 adsecutus IP )

denique famosissimus ille ipserum Socrates hoc, ut ipsi concelebrant, de se nen erubuit profiteri. nam cum intuens eum quidam ϕυσιογνώμιsν dixisset: ὸ́μματα πσιδεϱαστοι̃, hoc eet oenli corruptoris puerorum, et inruentes in eum discipuli inlatum magistro uellent ultum ire conuicium, indignationem eorum hac dicitur conpressise sententia: παύσασϑε, έται̃ϱοτ εἰμὶγάϱ, έπέχω δέ, id est: quiescite, o sodales: etenim sum, sed contineo. apertissime igitur non solum adsertione nostra, sed etiam ipsorum professione monstratur consummationem tantummodo inpudicitiae, id est conmixtionis turpitudinem uiolenta ab illis necessitate conpressam, nen tamen desiderium de cordibus eorum et oblectationem illius passionis exclusam.

cum quo sntem herrore proferenda est illa sententia Diogenis? factum enim, quod philosophos mundi huius uelut quiddam memorabile proferre non puduit, neque dici a nobis sine uerecundia neque audiri potest. nam cuidam in adulterii crimine puniendo, ut ferunt, ait: to δωϱεὰν πωλοὶμενον ϑανάτω̢ μὴ ἀγόϱαζε, id est : quod [*](1 cf. Eph. 5, 3 8 ? 23 ? ) [*](2 habuerint T1 MepikIIN II MepiKIAN T mericen 0 3 a eoitu) coitus T 5 opera II1 6 nee] ne T 7 erobnit II1 8 quidem 2 ομμaττaεpωτoγ S OMMATIapaepacroy II ΟΜΜΑΤΛepΛcroy T 9 hoc] id 0 oculo II2 10 ultum ire scripsi: ultu ire ZO magistram uellent alam II1 magistro nellent uindicare II1 vellent nltoiri Υ a m. 2 11 indignatione Π1O 12 ΤΤωycωcτωιpoιeι- Myωpexωae Z naycacee eraipoi eΜιΓap - eττeχuiЈae II ΠΔyccAcΘe eτ- AIpoi eιΜι ΓΔp eΠeχω Ae T Corruptissime 0 15 cum consummationem Π 18 cumque Π1 horrorem Π2 19 dyogesis 2 20 philosophus 0 uelud T 21 puduit] potuit II 28 aωpωιωc S Δωpaι. ac II AwpeAc T ΤιωΛοyMeNON T |ΓuιaoyMONON ccιΝ- τωΜΝΠ (id est ιγωαουμσνον σαντωμν =» πωλουμενον ϑανατω μη) corruptius 0)