Conlationes Patrum (Collationibus)

potestatem desigoat arbitrii nostri psalmographus dicens: cohibe linguam taam a malo: et labia taa ne loquantur dolum: infirmitatem eius nostra protestatur oratio dicentibus nobis: pone domine custodiam oris meo: et ostium circumstantiae labiis meis. arbitrii [*]( 4 at autem.... 10 inuenio] Prosper 4, I ) [*]( 9 Bom. 7, 18 13 Prov. 4, 23 13 Phil. 4, 7 15 Pa. 118, 112 17 L c. 36 19 III Reg. 8, 58 33 Ps. 33, 14 25 Pt. 140, 3 ) [*](2 prodeMt O 3 dominus Πv 4 tribuat II1 incolomitatis ΠΥ post inpertiat in T eap. 10 incipit 11 nulladistinctio in Υ 12 omnia Z 15 enuntiauit 71 11 inclinaui ΣΙΙ1. (xλιvov LXX sine scripturae uarietate) 19 salamon ΣΠ inclinet inquit (inquid O) IITO 21 aerem. II eaeremonia T 22 psalmografhus 2 psalmigraphus T 26 circuminstantiae Σ )

audimus in enangelio dominum connocantem, ut ad eum per liberum properemus arbitrium: uenite ad me omnes qui laboratis et onerati estis, etegoreficiam uos, sed infirmitatem eius idem dominus protestatur dieena: nemo potest uenire ad me nisi pater qui misit me adtraxerit eum. apostolus liberum arbitrium nostrum indicat dicens: sic currite ut conprehendatis, sed infirmitatem eius Iohannes Baptista testatur, cum ait: non potest homo accipere a se quicquam nisi fuerit ei datum de caelo.

iubemur animas nostras sollicite custodire propheta dicente: custodite animas uestras, sed eodem spiritu alius propheta proclamat: nisi dominus custodierit ciuitatem, in uanum uigilauit qui custodit eam. apostolus Philippensibus scribens, ut liberum eorum designet arbitrium, cum metu et tremore, inquit, uestram salutem operamini: sed ut infirmitatem eius ostendat, adiungit: deus est enim qui operatur in nobis et uelle et perficere, pro bona uoluntate.

Et ita sunt haec quodammodo indiscrete permixta atque confusa, ut quid ex quo pendeat inter multos magna quaestione uoluatur, id est utrum quia initium bonae uoluntatis praebuerimus misereatur nostri deus, an quia deus [*]( 23 Et ita...... p. 876, 11 praeuenerunt] Proap. 5, 1. 7, 1 ) [*]( 1 Esai. 52, 2 8 Ps. 146, 7 4 Pb. 115, 16-17\' 6 Mt. 11, 28 9 loh. 6, 44 11 I Cor. 9, 24 13 Ioh. 3, 27 15 Hierem. 17, 21 16 Pe. 126, 1 (LXX) 19 Phil. 2, 12 21 1. c. 18 ) [*]( 3 prof. TIO 5 andiuimus ΠΥΟv 11 incitat IITOv 12 iohannis Π1 14 ei datum fuerit T 16 prof. II 16 prof. ΠΟ 17 nigilabit S nigilat Π2v nigilant 0 nigilanernnt qui custodiunt T 19 designaret 2 inquid 0 21 enim] enim inquit IIe 22 nobia 0 23 non distinguit T 24 multus Π2 26 miseriatnr Πa nobis T )

sin nero a gratia dei semper inspirari bonae uoluntatis principia dixerimus, quid de Zaeehaei fide, quid de illius in cruce latronis pietate dicemus, qui desiderio suo uim quandam regnis caelestibus inferentes specialia uocationis monita praeuenerunt? consummationem uero uirtutum et exsecutionem mandatorum dei si nostro deputauerimus arbitrio, quomodo oramus: confirma deus hoc, quod operatus es in nobis, et: opera manuum nostrarum dirige super nos? scimus ad maledicendum Israheli Balaam fuisse conductum, sed uidemus maledicere cupienti non fuisse permissum. custoditur Abimelech, ne Rebeccam tangens peccet in deum. Ioseph fratrum liuore distrahitur, ut descensio filiorum Israhel in Aegypto fieret et illis de germani nece tractantibus futurae famis remedia pararentur.

quod idem loseph a fratribus agnitns manifestat dicens: nolite pauere, nec durum uobis uideatur quod uendidistis me in his regionibus: pro salute enim uestra misit me deus ante uos, et infra: praemisit enim me deus ut reseruemini super [*]( 5 cf. Act. 9. Mt 9, 9 9 cf. Lac. 19, 2 sqq. 23, 40 sqq. 13 Ps. 67, 29 14 Ps. 89, 17 16 cf. Num. 22, 5iqq. 17 cf. Gen. 20, 6 18 cf. Gen. 37, 28 22 Gen. 45, 5 25 1. c. 7-8 ) [*](2 haec] et X 4 quod ΣΠ1Οϕ: quid Π2Υ Pr. v & quid Π3 ϕ Pr. v quid fuit T mattheo ZO matheo TIT 6 cruore ΣΠΟ 7 a om. Υϕ Pr. v 9 zaccei Σ sachei II zachei Υ zacchei O fidem Σ 10 dicimus II ϕ Pr. c 11 speciali Π1 specialis IPO 14 hoc deos T 16 ifrl 2 (passim) 17 ahimelech Z ahimelec 0 18 dominam T 19 discensio II 20 iermani 0 21 qao 2 23 uindedisti Π 24 dominus ΠΥΟv 26 dominas Oc seruemini X )

quod etiam beatns Dauid oeconomice tunc factum in psalmo centesimo quarto similiter declarauit dicens: et uocauit famem super terram: et omne firmamentum panis contriuit. misit ante eos uirum: in seri uennudatus est Ioseph. haec ergo duo, id est uel gratia dei uel liberum arbitrium sibi quidem inuicem uidentur aduersa, sed utraque concordant et utraque nos pariter debere suscipere pietatis ratione colligimus, ne unum horum homini subtrahentes ecclesiasticae fidei regulam excessisse uideamur.

nam cum uiderit nos dens ad bonam uelle deflectere, ocourrit, dirigit atque confortat: ad uocem enim clamoris tui statim ut audierit, respondebit tibi, et inuoca me, inquit, in die tribulationis: et eripiam te, et glorificabis me. et rursus si nos nolle uel intepuisse [*]( 15 haec ergo duo 24 glorificabis me] Prosp. 8, 1. 9, 1 ) [*]( 6 Gen. 50, 19-20 12 Ps. 104, 16-17 21 Esai. 30, 19 22 Ps. 49, 15 ) [*]( 2 aolnntati II1 dei] dei huc IPTv 8 patrum II1 far. II 6 fratribus ut S inquid 0 7 numquit 2 rennuere ΙΙΥ et cod. Amiat. uoluntatem IPT1 et cod. Amiat. 8 adueraum Ov sed Σ: et T, om. 770 10 uidetis II populus II1 11 dauit 0 oeoonomiae Z oecoNIOMICE 0 12 centissimo II 18 et om. II omnem ΣΟ 15 poet Ioseph in T cap. 11 incipit ergo om. Πv duo om. T (baee enim duo y Pr.) 18 collegimus 2 horum ez his homini II 19 eccleasiasticae Π 23 inquid 0 tribulationis tuae ΠΥϕ Pr. v 24 magnificabis T )

Nec enim talem deus hominem fecisse credendus est, qui nec uelit umquam nec possit boaum. alioquin nec liberum si permisit arbitrium, si ei tantummodo malum ut uelit et , possit, bonum uero a semet ipso nec uelle nec poeee concessit. et quomodo stabit illa domini post praeuaricationem primi hominis lata sententia: ecce Adam factus est sient unus ez nobis, sciens bonum et malum?

non enim talis ante fuisse putandus est, qui boni esset prorsus ignarus. alioquin uelut quoddam inrationabile atque insensatum animal eum fatendum est fuisse formatum : quod satis absurdum atque a catholica fide omnimodis alienum eet. quin immo secundum sapientissimi Salomonis sententiam fecit deus hominem rectum, id est, ut tantummodo boni scientia iugiter frueretur, sed ipsi quaesiuerunt cogitationes multas: facti enim sunt, ut dictum est, scientes bonum et malum. concepit ergo Adam post praeuaricationem quam non habuerat scientiam mali, boni uero quam acceperat scientiam non amisit.

denique non amisisse hnmanum genus post naricationem Adae scientiam boni etiam apostoli sententia euidentissime declaratur, qua dicit: cum enim gentes, quae legem non habent, naturaliter ea quae legis sunt faciunt, hi legem non habentes ipsi sibisunt lex, qui ostendunt opus legis scriptum in cordibus suis, testimonium reddente eis conscientia et inter se inuicem cogitationibus accusantibus ant [*]( 3 Nec enim ...... p. 879,2 occulta bominum] Prosp. 9, 2. 10,1 ) [*]( 8 Gen. 8, 22 14 Eccles. 7, 99 (LXX) 16 L c. 22 Bom. 2, 14-16 ) [*](4 uellit Π1, item infra 6 concessinet II 8 inlats Υ data O 10 est ΠΥΟϕ Pr.: om. Σ 11 anrationabilem Σ 13onoi modo T 14 salamonis ΣΠ 15 scientiam Σϕ1 16 quesierant ΠΥΟϕPr. 19 acciperat Π1 22 qua] que 0 24 bii Σ hic O )

et ne fprte hanc eorum oaecitatem aliquis naturae, non uoluntati possit adscribere, alibi ait: educ foras populum caecum, et oculos habentem: surdum, et aures ei sunt, et iterum qui habentes, inquit, oculos non uidetis: et aures, et non auditis. dominus etiam in euangelio quia uidentes, inquit, non uident et audientes non audiunt neque intellegunt. et adinpletur in eis prophetia Esaiae dicens: auditu audiretis, et non intellegetis: et uidentes uidebitis, et non uidebitis. incrassatum est enim cor populi huius, et auribus grauiter audierunt: et oculos suos concluserunt: ne quando uideant oculis, et auribus suis audiant, et corde intellegant, et conuertantur, et sanem illos.

denique ut possibilitatem boni eis inesse signaret, increpans Pharisaeos quid autem, inquit, etiam ex uobis ipsis non iudicatis quod iustum est? quod utique non eis dixisset, nisi eos indicio naturali id quod aequum est scisset posse discernere. unde cauendum nobis est, np ita ad dominum omnia sanctorum merita referamus, ut nihil nisi id quod malum atque [*]( 20 denique..... p. 380,1 adscribamas natarae] Prosp. 11,1—2 ) [*]( 4 Eaai. 42, 18-19 9 Esai. 43, 8 10 Hierem. 5, 21 12 Mt. 13, 13 14 Esai. 6, 9-10 (LXX) 21 Luc. 12, 57 ) [*]( 2 prof. II 3 sed] sed etiam II 4 inquid O 5 qui S Π1O: quis IPTv 6 et qui caecus T adquos II atquem 0 8 posset T 11 inquid ΠΟ et ante non om. T audistis 0 12 inquid 710 14 prof. II eseiae ΣΠ esaye 0 15 intellegitis Π1 uidebitis et non om. Σ 18 clauserunt T 19 suis om. IIv 22 inquid 0 quid 0 23 eis non Tv eoe om. II 25 est nobis Υv deum Otp Pr. r )

haec ergo cogitatio atque iste tractatus regis Dauid utrumne bonus et ex deo, an malus et ab homine fuisse dicendus est? si enim bona atque ex deo fuit illa cogitatio, cur ab eo a quo inspirata est eidem negatur effectus? si autem mala et ex homine fuit, cur laudatur a domino? restat ergo ut et bona et ex homine fuisse credatur. in quem modum etiam nostras cotidie cogitationes possumus iudicare. neque enim aut soli Dauid bonum ex semet ipso cogitare concessum est, aut nobis, ne quid boni umquam sapere aut cogitare possimus, naturaliter denegatur.

dubitari ergo non potest inesse quidem omni animae naturaliter uirtutum semina beneficio creatoris inserta: sed nisi haec opitulatione dei fuerint excitata, ad incrementum perfectionis non poterunt peruenire, quia secundum beatum apostolum neque qui plantat est aliquid, neque qui rigat, sed qui incrementum dat deus. adiacere autem homini in quamlibet partem arbitrii libertatem etiam liber ille qui dicitur Pastoris apertissime docet, in quo duo angeli unicuique nostrum adhaerere [*]( 4 uoluitque..... p. 881, 4 uel amare] Prosp. 12, 1. 18, 1 ) [*]( 4 III Reg. 8,17—19 23 I Cor. 3, 7 26 cf. VIII, 17,1 ) [*](2 salamonis ΣΠ 4 moram (et in ras.) Σ1 memoraret Σ2 affatus T 5 DOmini Υϕ Pr. v israel 2 8 pertractans Υϕ Pr. r 9 tu non T nomine Π1 10 iste om. 0 11 utrum II 18 quur O, item infra ei denegatur ϕ 16 ad eras. ante modum in II cottidie T 17 ipsum Π1 18 quit bonum quam 2 19 post denegatur in TO cap. 13 incipit )

et idciroo manet in homine liberum semper arbitrium, quod gratiam dei possitvel neglegere uel amare. non enim praecepisset apostolus dicens: cum metu ettremore uestram salutem operamini, nisi scisset eam uel excoli a nobis posse uel neglegi. sed ne crederent se ad opus salutis diuino auxilio non egere, subiungit: deus est enim qui operatur in uobis et uelle et perficere, pro bona uoluntate. et idcirco Timotheum monens noli, inquit, neglegere gratiam dei quae est in te, et iterum: ob quam causam moneo ut resuscites gratiam dei quae est in te.

inde est quod etiam Corinthiis scribens hortatur et conmonet, ne indignos se gratia dei infructuosis operibus exhiberent, dicens: adiuuautes autem et obsecramus neinuacuum gratiam dei recipiatis. quam sine dubio quia in uacuum receperat Simon, non profuit ei perceptio gratiae salutaris. non enim praeceptis beati Petri maluit oboedire dicentis: paenitentiam age ab hac nequitia tua, et ora deum si forte remittatur tibi haec cogitatio cordis tui: in felle enim ama.ritudinis et obligatione iniquitatis uideo te esse.

praeuenit ergo hominis uoluntatem, quia dicitur: deus meus misericordia eius praeueniet me, et rursum deum remorantem atque utiliter quodammodo subsistentem, ut nostrum experiatur arbitrium, uoluntas praeuenit nostra, cum dicitur: et mane oratio mea [*]( 5 Phil. 2, 12 8 1. c. 13 10 I Tim. 4, 14 11 II Tim. 1, 6 14 II Cor. 6, 1 18 Act. 8, 22-23 23 Pe. 58, 11 26 Pa. 87, 14 ) [*]( 1 ac ex et 2 3 liberum Bemper ΠΟϕ Pr.: semper liberum I lib. arbitr. semper T 6 neclegi 2 7 ne] nec 0 10 inquid ΠΟ neclegere 2 11 ammoneo 0 12 etiam quod 2 13 corrinthios n 14 gratiae TO adiurantes T 15 et om. O 16 reciperat II\' 17 praefuit Σ1 18 dicentes Π1 19 nequitia] neglegentia Π 20 cordis tui om. 2 21 obleg. 7T 22 uoluntae Π1 quia qui dicit T uoluntatem misericordia domini de qua dicitur v 24 rursus IITOv )

aduocat etiam nos et inuitat, eum dicit: tota die expandi manus meas ad populum non credentem mihi et contradicentem, et innitatur a nobis, cum dicimus ei: tota die expandi manus meas ad te. expectat nos, cum dicitur per prophetam: propterea expectat dominus ut misereatur uestri, et expectatur a nobis, cum dicimus: expectans expectaui dominum, et respexit me, et: expectaui salutare tuum domine. confortat nos, cum dieit: et ego erudiui, et confortaui bracchia eorum: et in me cogitauerunt malitiam, et ut nosmet ipsos confortemus hortatur, cum dicit: confortate manus dissoltitas, et genua debilia roborate.