Conlationes Patrum (Collationibus)

tunc enim haee eonpetenter et in ueritate deftebimus, quando post longam puritatem corporis nostri, sperantee iam carnalia nos omnimodis euasisse contagia, stimulos carnis ob elationem cordis aduersum nos rursum sentimus insurgere uel certe per fallaciam somniorum inpuritas nos pristinae conluuionis adspargit. cum enim coeperit quis diuturna cordis et corporis puritate gaudere, necesse est ut, dum se credit ulterius iam non posse ab illa sinceritate deuolui, intra semet ipsum quodammodo glorietur et dicat: ego dixi in abundantia mea:

non mouebor in aeternum: sed cum utiliter a domino subreliotus illum puritatis statum, in quo sibimet confidebat, senserit proturbari seseque in illo spiritali uiderit titubare suceessu, recurrat protinus ad illius integritatis auetorem et agnoscens infirmitatem suam confiteatur et dioat: domine, non in mea, sed in tua uoluntate praestitisti decori meo uirtutem. auertisti faciem tuam, et factus sum eonturbatus: illud quoque beati Iob: si lotus fuero quasi. aquis niuis, et fulserint uelut mundissimae manus meae: tamen sordibus intingues me, et abominabuntur me uestimenta mea.

quod tamen is qui suo uitio se in sordibus tinguit non potest suo dicere creatori. donec ergo ad perfectum puritatis perueniat statum, necesse est eum inaequalitatibus istis frequentius erudiri, quoad usque per dei gratiam confirmatus in illa quam adpetit puritate efficaciter dicere mereatur: expectans expectaui dominum, et respexit me. et exaudiuit deprecationem [*]( 1 L c. 4 12 PS. 29, 7 17 L c. 8 00 Iob. 9, 30—31 28 Pa. 89, 2—3 ) [*]( 3 eompetenter haec T 6 stimulusΠ1 7 per] ad Π 8 adspargit O: aspergit Π1 aspergit ΣΠ2ΥT enim] ergo Πv 12 mea abundantia T 19 anertia Π tnam a me et ΥΟv 21 uelad Υ 22 intinges Π 24 tinguit Υ O: tingit SII 27 per d. gr.] dei gratia T 28 exspectans exsp. Π 29 precem n )

Multi sunt enim castimoniae gradus quibus ad illam inuiolabilem conscenditur puritatem. quos licet nec perspicere nec enuntiare ut dignum est uirtus nostra sufficiat, tamen, quia series narrationis exposcit, secundum mediocritatem experientiae nostrae utcumque proferre temptabimus, reseruantes perfectiora perfectis nec praeiudicantes his qui feruentiore studio puriorem castimoniam possidentes quanto maioris industriae sunt, tanto etiam perspicaciae uigore praecellunt.

proinde sex gradibus licet multa a se inuicem sublimitate distantibus fastigia castitatis praecelsa distinguam ita, ut quaedam media quae tamen multa sunt praetermittam, quorum subtilitas ita humanos subterfugit sensus, ut eam nec mens inspicere nec proloqui lingua praeualeat, quibus sensim castitatis ipsius perfectio cotidianis profectibus adolescit. secundum similitudinem namque corporum terrenorum, quae singulis diebus insensibiliter sui capiunt incrementa et ita dum nesciunt ad perfectum habitum prouehuntur, animae quoque robur ac maturitas castitatis adquiritur.

primus itaque pudicitiae gradus est, ne uigilans inpugnatione carnali monachus elidatur, secundus, ne mens illius uoluptariis cogitationibus inmoretur, tertius, ne femineo uel tenuiter ad concupiscentiam moueatur aspectu, quartus, ne uigilans uel simplicem carnis perferat motum, quintus, ne, cum memoriam generationis humanae uel tractatus ratio uel necessitas lectionis ingesserit, subtilissimus mentem uoluptariae actionis perstringat adsensus, sed uelut opus quoddam simplex ac [*](1 loto Π1 2 fecis IIT fece O super Π Vulg. 3 post gressus meos additum est in II: usque hic 4 enim sunt T 5 quo scilicet ΣΠΟ 8 temtauimus 2 10 maiores Π1O 13 vt Otn. 2 17 perfecto 2 cottid. T 19 insins. Π1 90 praeuehuntur 2 21 robor ΠΥ rubor 0 castitas 2 22 ne] IIti ne T 23 uohuntariis T 24 vel] neo 21 26 cum m memoriam 2 97 lectiones Π1 28 suptil. 2 uoluntariae TO 29 uelud T )

sextus castimoniae gradus est, ne inlecebrosis phantasmatibus feminarum uel dormiens inludatur. licet enim hanc ludificationem peccato esse obnoxiam non credamus, concupiscentiae tamen adhuc medullitus latitantis indicium est. quam tamen inlusionem. diuersis modis constat accidere. nam secundum illum usum, quem uigilans exercere uel cogitare consueuerat, etiam dormiens unusquisque temptatur. aliter enim falluntur hi qui carnalem copulam norunt, aliter qui femineae sunt conmixtionis expertes. hi enim sicut simplicioribus ac purioribus somniis inquietari solent, ita etiam faciliore diligentia ac minore possunt labore purgari.

illi autem sordidioribus magisque expressis phantasmatibus inluduntur* donec paulatim secundum mensuram castitatis, ad quam unusquisque contendit, in odium illius rei quam uoluptariam antea sentiebat mens etiam somno sopita uertatur illudque ei, quod fortibus uiris pro summo laborum stipendio repromittitur per prophetam, concedatur a domino: et arcum, et gladium, et bellum conteram de terra uestra: et dormire uos faciam fiducialiter.

et ita demum quia ad illam beati Sereni paucorumque similium uirorum perueniet puritatem, quam idcirco a praedictis sex castimoniae gradibus sequestraui, quia non solum possideri, sed etiam credi non nisi a rarissimis potest, et quia id quod illi specialiter diuini muneris largitate conlatum est proponi ad generalis praecepti non potest formam, scilicet ut eo usque mens nostra castitatis ipsius puritate [*]( 21. Osee 2, 18 28 cf. VII, 1 ) [*]( 1 nacessari∗e (a cras.) T 5 fant. ΠΥΟ 8 latitantes Π1 11 temtator Σ0 hii Π2 O 18 hii Π2Υ1O 14 etiam] enim n 15 maiusque T 16 fontastismatibus II faatasm. 0 inludatur Π1 18 uoluptaria Z uolnutariam T uolumt. O .19 Ulod quoque ΠΟ 20 summo] eomno Π prof. Π 25 a] ad Π1 gradus Π1 26 possederi Π1. )

opinionem sane quorundam, quam super hac carnis conluuione definiunt, silere non debeo, qui dicunt non idcirco eam dormientibus enenire, eo quod eam producat fallacia somniorum, sed potius quia redundantia umoris illius aliquas in aegrotanti corde fingat inlecebras. denique aiunt quod illo tempore, quo non inquietat illa concretio, quemadmodum fluxus eius, ita etiam inlusio conquiescat

Sed haec suscipere uel probare et utrum possibilia an inpossibilia sint certo examine definire poterit nemo, nisi per experientiam longam et puritatem cordis ad confinia carnis ac spiritus uerbo domini dirigente peruenerit. de quo beatus apostolus uiuus est, inquit, sermo dei et efficax et penetrabilior omni gladio ancipiti et pertingens usque ad diuisionem animae ac spiritus, conpagum quoque et medullarum, et discretor cogitationum et intentionum cordis.

et ita inter illorum quodammodo terminos conlocatus, quid humanae condicioni necessario sit atque ineuitabiliter adtributum quidue consuetudine uitiosa et incuria iuuentatis inuectum, uelut inspector et arbiter iusta trutinatione discernet ac super eorum effectu atque natura non falsis uulgi opinionibus abducetur nec praeiudicatis inexpertorum definitionibus adquiescet, sed puritatis modum certa experientiae suae libra et inata examinatione perpendens nequaquam illorum decipietur errore, qui neglegentiae suae uitio crebrioribus quam natura conpellit egestionibus sordidati de naturali condicione causantur, cumque eos constet inferre [*]( 14 Hebr. 4, 12 ) [*]( 1 motu] more ex mori Π motu naturali T mortuo T 6 humoris Υ2O aegrotantis H: cf. V, 4, 5 8 contritio Υ1 10 uel] et II et om. II 14 inquid Π0 dni Σ 17 quoque ac ΠΥΟv : cf. VII, 5, 7 18 et intentionvm om. T 19 condit. ΠΥ neoessarium ZT 21 iuuentutis Tv iubentutis 0 uelud Υ 22 tutrinatione Σ disoernit T affectu Tl 23 abducitur T, sed i in ras. m. 2 adduoetur 0 24 adquiescit TO 26 neclegentiae 2 28 conditione IIT )

de quibus in Prouerbiis eleganter exprimitur: insipientia uiri corrumpit uias suas, deum autem causatur corde suo. postremo si quis huic adsertioni nostrae fidem derogare uoluerit, quaeso ut non ante praeiudicata nobiscum opinione disceptet, quam disciplinae huius suscipiat instituta, cumque haec perpaucis mensibus illa qua traditur moderatione seruauerit, profecto haec quae diximus uero poterit probare iudicio. ceterum frustra de cuiuslibet artis ac disciplinae fine contendet, quisque non prius omnia quae ad consummationem eius pertinent summo fuerit studio ac uirtute sectatus.

uelut si uerbi gratia similitudinem mellis ex tritico, aut rursum ex eo, sicut etiam ex rafani linique seminibus, lenissimi olei liquorem produci posse confirmem, si quia horum penitus ignarus adsistat, nonne contra rerum naturam hoc esse conclamans me uelut apertissimi auctorem mendacii deridebit? cui si ego testes innumeros qui haec se et uidisse et gustasse et fecisse testentur exhibeam, rationem insuper atque ordinem quo illae species uel in olei pinguedinem uel in mellis dulcedinem transformentur edisseram, ille autem in stultissimae persuasionis obstinatione persistens neget ab illis seminibus quicquam uel dulcedinis uel unguinis posse produci: nonne magis notanda est inrationabilis eius peruicaxque contentio quam sermonis mei ueritas inridenda, quae multorum ac fidelium testium grauitate et euidentibus documentis et quod his amplius est experientiae [*]( 5 ProY. 19, 3 (LXX) ) [*]( 2 necessitate S 4 eliganter II 5 suas om. Πc eius Or 6 corde] de T in corde Ov 8 deceptet II 9 suscipiet Υ1 10 prefecto Π1 12 contendit quisquis T 14 nelud T 15 etiam om. T rapbani T 18 uelud T apertissime ΠΥ 19 ego] ergo Z quia Π1 O 20 fecesse Π1 21 quos ille species uelut in Π 92 pinguid. II1Υ4 23 in om. ΣΟ stultissime Σ atultiBsima penuasione et T 24 dalcid. Π1 26 unguedinia YO rationabilia II )

et ideo quisquis ad illum puritatis statum iugi cordis intentione peruenerit, ut iam mente ab huius passionis titillatione penitus absoluta per soporem caro eius uelut redundantiam superflui umoris expellat, condicionem modumque naturae certissime deprehendet, et ita cum expergefactus inuenerit carnem suam post longa tempora se inscio atque ignorante pollutam, tum demum de naturali necessitate causetur, ad illum sine dubio perueniens statum, ut talis inueniatur in nocte qualis in die, talis in lecto qualis in oratione, talis solus qualis turbis hominum circumsaeptus, postremo ut numquam se talem secretus aspiciat, qualem uideri ab hominibus erubescit, nec in eo tale aliquid ineuitabilis ille oculus deprehendat, quod ab humanis aspectibus uelit esse celatum.

et ita oum coeperit suauissimo lumine castitatis iugiter delectari, dicere poterit cum propheta: et nox inluminatio in deliciis meis. quia tenebrae non obscurabuntur a te, et nox sicut dies inluminabitur: sicut tenebrae eius, ita et lumen eius. denique hoc ipsum, quia supra condicionem naturae uidetur humanae, qualiter obtinuerit idem propheta subiungit dicens: quia tu possedisti renes meos, id est, non industria mea neque uirtute hanc promerui puritatem, sed quia tu mortificasti insitum renibus meis libidinosae uoluptatis ardorem.

GEBMANVS: Perpetuam quidem corporis puritatem sex parte aliqua experti sumus a uigilantibus posse per dei gratiam possideri, et conmotionem carnis districtionis rigore atque iudicio resistente uigilantibus posse non contingere non [*](15 Ps. 138, 11-12 21 1. o. 18 ) [*](2 ab] ad Π1 4 uelud T humoris TO condit. ΠΥ 5 modoque II* deprae (e) hendit ΠΥ depraehendat IP 8 peruenisse 2 9 in ante nocte om. T post die add. Σ: talis in die die et 0 10 circumseptus ΣΠΥΟ11 secretum T 12 erubiicit II1 13 ab om. T 14 uellit II 16 prof. II 16 inlum. mea 0(v) 19 super 0 condit. TIT 20 prof. Π 22 tu om. T 23 uoluntatis nT 26 poasederi Π1 commotiones T destrictionis ΣΟ districtiones Π1 )

CHAEREMON: Apparet uos necdum uerae castitatis agnouisse uirtutem, quandoquidem districtionis auxilio eam a uigilantibus tantum creditis retentari, et inde est quod putatis a dormientibus quasi rigore animi resoluto integritatem non posse seruari. porro castitas non at arbitramini districtionis praesidio, sed amore sui et propriae puritatis delectatione subsistit. non enim castitas, sed continentia dicitur, ubi adhuc ei aliqua resistit aduersitas uoluptatis.

uidetis ergo his qui castitatis affectum per dei gratiam medullitus receperunt districtionis cessationem cum dormiunt non obesse, quae infida etiam uigilantibus ratione certissima conprobatur. quidquid enim cum labore conprimitur, temporales dimicanti praestat indutias, non tamen perpetuam securitatis quietem tribuit post laborem: quidquid autem profunda fuerit uirtute deuictum, absque ulla inquietudinis suspicione conpositum iugem pacis [*](1 hanc inquietudinē II 2 possumus Π1 possible] pooe corr. ex porite Π 3 qua (quia O) scilicet Π1O 4 eff∗ari Π quia r 5 uenia tui si] veniat nta Π 6 somnii ΥΟ 9 uassecas— x uissicae II uessice Υ ..capacitate II 10 nmores IP humori. TO 16 uaere Π 16 destr. ΣΠΟ 17 tantun om. Υ 19 destr. ΣΠΟ 21 subsistet Π1 continentiae Π 24 destn ΣΠΟ 25 quicquid ΠΥΟ 96 conprimetur Π1 27 inducias T quietam Σ 28 quicquid ΥΟ )