Conlationes Patrum (Collationibus)

hic namque status nec submotis [*]( 2 Mt. 5, 48 10 I Ioh. 4, 18-19 ) [*]( 1 etiam similitudinem TOr 2 inquid ΠΥ1 et uos ΠΥΟv 6 geennae 0 7 in om. 0 10 inqaid IITi 11 foris 0 15 quemammodum Z alterius rei nisi 0 90 amore S ascendamns T 23 VII T 27 ac] et IIc 28 promissiones IP bonis II1 80 summotis FIO )

in illo enim uoluntarium bonum est, in isto uero uelut coactum et tamquam nolenti uiolenter extortum uel metu supplicii uel cupiditate praemiorum. nam qui timoris obtentu a uitiorum abstinet blandimentis, adempto timoris obstaculo rursum ad IIIud quod diligit reuertetur et ob id nec stabilitatem boni iugiter obtinebit, sed ne ab inpugnatione quidem aliquando requiescet, quia nec firmam ac perpetuam pacem castimoniae poesiMit.

ubi enim est inquietudo bellorum, nen possunt nem etiam uulnerum interuenire discrimina. necesse est enim quempiam in conflictu situm, quamuis bellator sit ac fortiter dimicans letalia aduersariis uulnera frequenter inftigat, nonnumquam tamen hostili mucrone perstringi. qui uero superata inpugnatione uitiorum pacis iam securitate perfruitur et transiit in ipsius uirtutis affectum, ingea statum illius boni cuius iam totus est retentabit, quia damno intimae castitatis nihil credit esse damnosius.

nec enim carius ac pretiosins quicquam praesenti iudicat puritate, eai poena grauis est uel uirtutum perniciosa transgressio uel ipsius uitii uirulenta contagio. huic, inquam, nec reuerentia humanae praesentiae [*]( 1 occansione II x2 oculis S 3 quidquit 2 (passim) quicquid TO 5 aliut 0 7 alint O, item infra 9 iudicium 0 multum II 12 nelud Υ1 15 ademto ZO 16 reuertitur T1 17 opt. 2 ne1 nec II 18 requiescit II castimoniaim n 19 possedebit II1 21 positum TO 22 aduersarius TP 23 prestringi 0 25 transiet 0 27 ac] aut T 28 qaiquam 0. puritatem Z 29 pernit. II ) [*]( XIII. Cass. 8. ) [*]( 21 )

Quem statum si quis de adiutorio dei, non de studii sui labore praesumens meruerit possidere, de condicione seruili, in qua timor est, et mercennaria spei cupiditate, in qua non tam bonitas largientis quam praemium retributionis expetitur, in adoptionem incipiet transire filiorum, ubi iam non timor, non cupiditas, sed illa caritas quae numquam cadit iugiter perseuerat. de quo timore et caritate quosdam increpans dominus quid cui personae conueniret ostendit: filius honorat patrem, et seruus dominum suum timet: et si pater ego sum, ubi est honor meus: et si dominus ego sum, ubi est timor meus?

necesse est enim timere eum qui seruus est, quia si sciens uoluntatem domini sui fecerit digna plagis, uapulabit multis. per hanc itaque caritatem quisque ad imaginem dei similitudinemque peruenerit, bono iam propter boni ipsius delectabitur uoluptatem, ac similem quodammodo possidens patientiae ae lenitatis affectum nullis deinceps peccantium uitiis irascetur, sed ueniam potius infirmitatibus eorum condolens atque conpatiens inplorabit, seque reminiscens tamdiu similium passionum stimulis inpugnatum, donec miseratione domini saluaretur, nec suo eruditum studio ab inpugnatione carnali, sed dei protectione saluatum, non iracundiam, sed misericordiam errantibus intelleget inpendendam, illum uersiculum ad deum [*]( 11 cf. I Cor. 18,8 13 Mal. 1, 6 (LXX) 17 Luc. 12, 47 ) [*](1 minns IP 2 semper O 4 contendit IIv qaem TOv . nec post quam om. II 5 cognoecet II 6 VUl T 7 condit. ΙΙΥ 8 qui II 13 filius inqait T 14 dns 2 timet om. ΙΙΥΟ: cf. cap. 13, 4 15 et post mens om. S 17 si om. II 18 sai non ΙΙΥ sui et 0 multis] paacis 0 90 bono] bona II 21 uoluptate II aolantatem T simile S qaodamodo O 28 dominum T )

et in hac mentis humilitate consistens poterit etiam euangelicum illud perfectionis explere mandatum: diligite inimicos uestros, bene facite his qui oderunt uos, et orate pro persequentibus et calumniantibus uos. et ita ad illud praemium quod subiungitur merebimur peruenire, per quod non solum imaginem dei et similitudinem praeferamus, uerum etiam filii nuncupemur: ut sitis, inquit, filii patris uestri qui in caelis eat, qui solem suum oriri facit super bonos et malos, et pluit super iustos et iniustos. quem affectum beatus Iohannes adsecutum se esse cognoscens ait: ut fiduciam habeamus in die iudicii, quia sicut ille est et nos sumus in hoc mundo.

in quo enim infirma et fragilis humana natura esse, siont ille est, potest, nisi si in bonos et malos, iustos et iniustos ad imitationem dei placidam semper sui cordis extenderit caritatem, et ut bonum propter boni ipsius operetur affectum, perueniens ad illam ueram adoptionem filiorum dei, de qua idem beatus apostolus ita pronuntiat: omnis qui natus est ex deo peccatum non facit, quia semen ipsius in eo est, et non potest peccare, quoniam ex deo natus est, et iterum: scimus quoniam omnis qui natus est ei deo non peccat, sed generatio dei conseruat eum, et malignus non tangit eum?

quod intellegendum est [*](1 PI. 115, 16-17 8 PI. 93, 17 6 Mt. 6, 44 11 L c. 45 15 I Ioh. 4, 17 22 1. c. 3, 9 25 1. c. 5, 18 ) [*](1 tranquilitate decantatus II 2 hortiam] sacrificium 0 6 inimicus II1 8 uobia T 9 sabiungiter II merebimur ΣΟ: mirebitnr II1 merebitur II2 Υ 11 noncup. II1 inquid II 12 quia II1 (ante solem) 18 bonus et malas II1 malos et bonos O 14 iohannis II1 ihoannes adsequtum 0 15 diem 0 17 est eras. in 0 18 si om. TO bonos it Z malus iustus et iniustus XIII 19 placitam 0 extendit 0 22 ita om. O 24 quoniam] quia T-) [*]( 21* )

inpossibile namque est quemlibet sanctorum non in istis minutiis, quae per sermonem, per cogitationem, per ignorantiam, per obliuionem, per necessitatem, petaolntatem, pet obreptionem admittuntur, incurrere. quae litet ab illo peccato quod ad Mortem.. dieitur aliena sint, culpa tamen ac reprehensione carere non possunt.

Cum ergo quis hunc quem praediximus bonitatis affectum et imitationem dei fuerit adsecutus, tnne uisceribus dominicae longanimitatis indutus pro persecutoribus quoque suis orabit similiter dicens: pater, ignosce eis: non enim sciunt quid faciunt. ceterum euidens indicium est animae necdum uitiorum faecibus eliquatae in criminibus alienis non affectu [*](.4 L c. 16 11 L c. 1, 8 13 L c. 10 M Lnc. 23, 34 ) [*](4 orare II deberi S \' 5 petat pro eo O 6 dabitur ei uita. n, d ita T a m. 2 uitam dens sed 0 peecanti II2 ΥΟv 7 rogent T 9 hii ΣΙΙΥ2O 10 ipso. 0 11 queaUm ΙΙΥ Ov 12 dedpimas X: seducimus ΠΥΟv 13 quonὶam Υ Vidg- peccabimus O 14 faciemus Υ deum O 16 in om. Σ minatis (s m ras.) II et Ov 11 per non uolumtatem 0 per uol. per obrept.] per obreptionem per somnum T 19 allenati sint 0 culpam 0 30. reprehensionem O 21 VIIII T Quum 0 22 ex imitatione T adsequutus TO 23 persequutο̄ribus 0 orauit Σ 26 fecibus ΠΥΟ )

GERMANVS: Potenter quidem atque magnifice de perfecta dei caritate dissertum est. uerumtamen illud nos permouet, quod, cum eam tanta laude praetularia, timorem dei et spem retributionis aeternae inperfecta esse dixisti, cum utique multo aliud uideatur de eis propheta sensisse dicens: timete dominum omnes sancti eius: quia nihil deest timentibus eum, et iterum in obseruandis iustificationibus dei retributionis ae contemplatione fateatur exercitum inclinaui, inquiens, cor meum ad faciendas iustificationes tuas in aeternum, propter retributionem. et apostolus fide, inquit, Moyses grandis factus [*](4 Gal. 6, 2 6 1 Cor. 13, 4-7 8 Prov. 12, 10 (LXX) 12 Prov. 13, 17 (LXX) 1S Prov. 21, 13 (LXX) 21 Ps. 33, 10 24 Ps. 118, 112 26 Hebr. 11, 24—26 ) [*]( 2 quemammodum X opt. 2 his ΣΠ1O 3 quod Πv illut quoque quod 0 consammare Πv 5 in (im-) plebitis II TO: cf. XVI, 23 7 quee om. Σ: cf. III, 7, 11 8 autem miseratur T 9 peccatorum V 10 sunt post misericordia add. T hisdem UO monacum O 11 adque O 12 incurrit II iucidet T 18 obdurat T 14 innocauit 2 16 X T 20 aliut 0 21 quonium TO 23 fatetur T exercitatum Π2v 26 inquid 0\'\' )

CHAEREMON: Pro statu atque mensura uniuscuiusque mentis scriptura diuina ad diuersos perfectionum gradus arbitrii nostri prouocat libertatem. nec enim poterat uniformis omnibus perfectionis corona proponi, quia nec omnium una uirtus aut uoluntas aut feruor est, et idcirco ipsarum quodammodo perfectionum diuersos ordines diuersasque menauras sermo diuinus instituit.

quod ita esse euangelicarum quoque beatitudinum uarietas euidenter ostendit. licet enim beati dicantur quorum sunt regna caelorum, et beati qui possidebunt terram, et beati qui consolationem recipient, et beati qui saturitate potientur, tamen multum credimus interesse inter habitationem regni caelorum et possessionem illius quaecumque est terrae, et inter perceptionem consolationis et plenitudinem saturitatemque iustitiae, multumque distare inter illos qui misericordiam consequentur et illos qui gloriosissima uisione dei perfrui merebuntur.

alia enim gloria solis, et alia gloria lunae, et alia gloria stellarum: stella enim a stella differt in gloria. ita [*]( 19 of. Mt. 6, 8 eqq. 26 I Cor. 15, 41-42 ) [*]( 1 faraonia ΠΟ 8 ioc. Π 4 existimans ΠΥΟ thensauris Π 6 sunt] eet Πv 11 XI T aeremon 0 12 perfectioniB T 14 omnium] omnibus TO 16 qaodamodo 0 diuersas origines T 20 consulationem Π 21 sataritatem 0 26 glorioeisaimam uisionem 0 27 gloriae lunae 2 lUDe alia gloria T 28 ab ΠΟ atilla Π1 in gloriam T )

et rursus, cum seruire deo gloriosum sit et dicatur: seruite domino in timore, et: magnum tibi est uocari seruum meum, et: beatus seruus ille, quem cum uenerit dominus suus inueniet sic facientem, tamen ad apostolos dicitur: iam non dico nos seruos, quia seruus nescit quid faciat dominus suus: uos autem dico amicos, quia omnia quaecumque audiui a patre nota feci uobis, et iterum: nos amici mei estis, si feceritis ea quae praecipio uobis.

nidetis ergo perfectionum gradus esse dinersos et de excelsis ad excelsiora nos a domino prouocari ita, ut is qui in timore dei beatus et perfectus extiterit, ambulans sicut scriptum est de uirtute in uirtutem et de perfectione ad aliam perfectionem, id est de timore ad spem mentis alacritate conscendens, ad beatiorem denuo statum, quod est caritas, inuitetur, et qui fuerit fidelis seruus ac prudens, ad amicitiae sodalitatem et adoptionem transeat filiorum.

seeundum hunc ergo sensum nostra quoque est intellegenda sententia: non quo contemplationem perpetuae illius poenae uel beatissimae retributionis quae repromittitur sanctis nullius pronuntiemus esse momenti, sed quia, cum sint utiles et [*]( 2 Ps. 127, 1. 4 I Ioh. 4, 18 8 Ps. 2, 11 9 Esai. 49, 6(LXX) 10 Mt. 24,46 12 Ioh. 15, 14—15 151. c. 13 19 Pa. 83, 8 22 Mt. 24, 45 23 cf. Gal. 4, 5 ) [*](1 post mortuorum in T cap. 12 incipit 4 non est timor T 7 rursū 0 11 innenerit ΠΟv nigilantem et aic fac. T apustolus IP 12 nos om. 0 18 suus] eiaa T 14 patre meo nota TO 15 quae ego 0 16 praecepi T 18 hiB Π1O extiterat II exstiterit T 19 scribtum 0 uirtutibus -0 24 ergo om. T 25 contemplatione 0 26 promittitor 0 )

et idcirco beatus apostolus non solom timori ac spei, sed etiam cunctis charismatabus, quae magna ac mirifica habentur, eam praeferens supra modum excellentiorem omnibus uiam caritatis ostendit. nam cum uellet expleto omni catalogo spiritalium charismatum uirtutum eius membra describere, ita praefatus est: et adhuc supra modum excellentiorem uobis uiam demonstro. si linguis hominum loquar et angelorum, et si habuero prophetiam et nouerim mysteria omnia et omnem scientiam, et si habuero omnem fidem ita ut montes transferam, et si distribuero in cibos pauperum omnes facultates meas, et tradidero corpus meum ut ardeam, caritatem autem. non habuero, nihil mihi prodest.