Conlationes Patrum (Collationibus)

uidetis eige nihil pretiosius, nihil perfectias nihilque sublimius et at ita dixerim nihil caritate perennius inueniri. siue enim prophetiae, euacuabuntur: sine linguae, cessabunt: siue scientia, destruetur. caritas autem numquam excidet, sine qua non solum illa praecellentissima charismatum genera, sed etiam martyrii ipsius gloria euacuatur. [*]( 5 loh. 14, 2 7 cf. I Cor. 15, 41 14 I Cor. 12. 3L 13, 1—3 24 l. c. 13, S ) [*](1 spectatores Π karitas O rursus O 2 iam om. Σ 3 delectationem Υ 4 transferat Υ quodamedo O 5 faciat O 6 aput ΣΟ 8 luna adque O stillarum Π1 9 iccirco X 13 catalago O carism. ΣΟ 15 uism uobis Υο.est est XV, 2, 2 16 prof. Υ 17 mist. O 19 cibus Π2 22 prodeest O 24 inucoeri Π1 prof. ΠΟ 25 distr. Π2 26 excedet Π2 excidit Υ2 27 carism. O martirii O 28 uacuatur ΠΥv )

Quisquis igitur hains fuerit caritatis perfectione fundatus, neoeese est ut ad illum sublimiorem caritatis timorem gradu excellentiere conscendat, quem non poenarum terror nec cupido praemiorum, sed amoris generat magnitudo, quo uel filius indulgentissimum patrem uel frater fratrem uel amicum amicus uel coniugem coniunx sollicito reueretur affectu, clam eius non uerbera neque coauioia, sed uel tenuem amoris formidat offensam atque in omnibus non solum actibus, uerum etiam uerbis adtonita semper pietate distenditur, ne erga ee quantulumcumque feruor dilectionis illius intepescat.

cuius timoris magnifioentiam unus prophetarum eleganter expressit diuitiae, inquiens, salutis sapientia et scientia: timor domini ipse thesaurus eius. non potuit timoris istius dignitatem ae meritum magis euidenter exprimere, quam ut diuitias salutis nostrae, quae in uera sapientia dei scientiaque consistunt, diceret nisi a timore domini non poese seruari. ad hunc igitur metum non peccatores, sed sancti propheticis inuitantur eloquiis dicente psslmographo: timete dominum omnes sancti eius: quia nihil deest timenti bus eom.

qui enim hoc timore dominum metuit, perfectioni eius certum est nihil deesse. nam de illo timore poenali euidenter Iohannes apostolus dicit: qui timet non est perfectus in caritate, quia timor poenam habet. multa ergo distantia eet inter istum timorem cui nihil deest, qui sapientiae scientiaeque thesaurus est, et illum inperfectum, qui principium sapientiae nuncupatur quique poenam in sese continens de perfectorum cordibus superueniente plenitudine caritatis extruditur. timor enim non [*]( 12 Esai. 33, 6 19 Ps. 33, 10 22 I lob. 4, 18 26 Ps. 110, 10 28 I Ioh. 4, 18 ) [*](1 nulla distinctio in T in huius ΙΙϒΟv S quod O fratram frater ΙΙϒv 6 amicus amicum 0 coniux TO reuerentur O 7 conuincia 0 8 adqae 0 9 uerbis om. T 11 prof. II 14 ipsine 0 expremere II1 16 dei et stientiaque (que del. m. 2) II domiai] dei Z 18 prof. II psalmografb SO 22 iohannais n 24 iustum S 25 sapientia scientiaque 0 27 se O )

et re uera si principium sapientiae in timore consistit, quae erit eius nisi in Christi caritate perfectio, quae illum in sese perfectae dilectionis continens metum non iam principium, sed thesaurus sapientiae et scientiae nuncupatur? et idcirco duplex timoris est gradus. unus incipientium, id est eorum qui adhuc sub iugo et terrore seruili sunt, de quo dicitur: et seruus dominum suum timebit, et in euangelio: iam non dico nos seruos, quia seruus nescit quid faciat dominus suus.

et ideo seruus, inquit, non manet in domo in aeternum, filius manet in aeternum. inbuit enim nos ut ab illo poenali metu ad caritatis plenissimam libertatem et amicorum filio-. rnmque dei fiduciam transeamus. denique beatus apostolus, qui seruilem illam timoris gradum olim caritatis dominicae uirtute transcenderat, inferiora despiciens maioribus se ditatum bonis a domino profitetur. non enim, inquit, dedit nobis deus spiritum timoris, sed uirtutis et dilectionis et sobrietatis.

eoe etiam, qui perfecta caelestis illins patris dilectione flagrabant quosque ex semis filios adoptio diuina iam fecerat, hoc adhortatur eloquio: non enim accepistis spiritum seruitutis iterum in timore, sed accepistis spiritum adoptionis, in quo clamamus Abba pater. de hoc etiam metu, cum illam septiformem spiritum propheta describeret, quem in homine illo dominico secundum incarnationis dispensationem descendisse [*]( 8 Mal. 1, 6 (LXX) 9 Ioh. 15, 14 10 1. c. 8, 35 17 n Tim. 1. 7 21 Bom. 8, 15 ) [*]( 1 foria O 4 in se semper perfectae O 5 thessaurus II kesaurus O noncup. II2 7 est sub O sunt om. O 9 dieam O uos seruus II1 10 faciet O suus] sius T 11 inqaid UO 13 filioum O 14 fiducia ∑ apostulus II1 16 tnscend. O disp. II 17 doais T inquid T1O 19 subr. IP 20 dilectionis II fraglabant O 21 adhurt. II1 adort. O accipistis O 23 adopt. filiorum Tv 24 illam (illa O) septiformem spiritus sancti gratiam ΙΙϒΟv 25 profeta O qUID T* 26 incarnationes II1 discendisse ΙΙϒ1 )

in quo primitus illud est diligentius intuendum, quod non dixerit \'et requiescet super eum spiritus timoris domini\', sicut de illis prioribus dixerat, sed replebit, inquit, eum spiritus timoris domini. tanta enim ubertatis eius est magnitudo, ut, quem semel sua uirtute possederit, non partem, sed totam eius occupet mentem. nec inmerito. illi etenim quae numquam excidet cohaerens caritati non solum replet, sed etiam perpetua et inseparabili eum quem ceperit possidet iugitate, nullis laetitiae temporalis uel uoluptatum oblectationibus inminutus: quod nonnumquam illi qui foras mittitur timori euenire consueuit.

hie est igitur perfectionis timor, quo homo ille dominicus, qui non solum redimere humanum genus, sed etiam praebere uenerat perfectionis formam atque exempla uirtutum, repletus fuisse narratur. illum enim seruilem suppliciorum timorem uerus dei filius, qui peccatum non fecit, nec dolus inuentus est in ore eius, habere non potuit.-

GERMANVS: Quia de perfectione caritatis sermo digestus est, uolumus etiam de castitatis fine aliqua liberius sciscitari. non enim ambigimus illud praecelsum fastigium. caritatis, per quam, sicut huc usque dissertum est, ad imaginem dei similitudinemque conscenditur, sine castitatis perfectione [*](1 Esai. 11, 2 5 l. c. 8 12 I Cor. 18, 8 15 cf. 1 Ioh. 4, 18 21 I Pet. 2, 22 ) [*](1 dixitsetque 2 4 nelud T 5 repleuit ∑O spn 0 8 dei 0 replenit 2 inquid Tt om. II, in quo est ras. 2 litt. 9 spu 0 eius est ubertatis 0 12 quoherens 0 caritate II1 18 coeperit JIT 14 nullus 2 nullius T 15 foris 0 17 quo] quod 0 19 adquę 0 20 snpplicii 0 28 XIII T quouiam ΙΙϒΟ: cf. VIII, 20. XVIIII, 7 24 degestns II1 25 exciscitari 2 illū 0 26 desertum II1 )

CHAEREMON: Summae quidem beatitudinis ac singularis est meriti ita istum per quem domino cohaeremus affectum uel discere iugiter uel docere, ut meditatio eius secundum psalmographi sententiam omnes uitae nostrae dies noctesque consumat et mentem nostram insatiabiliter esurientem sitientemque iustitiam caelestis huius cibi perpetua ruminatione sustentet. sed consulendum est etiam iumento corporis nostri secundum benignissimam saluatoris nostri prouidentiam, ne deficiat in uia: spiritus enim promptus, caro autem infirma. quae etiam nunc uel exigui cibi perceptione curanda est, ut post refectionem eius etiam ad ea quae desideratis diligentius indaganda mentis quoque addatur intentio. [*]( 9 cf. Ps. 1, 2 13 cf. Mt. 15, 32 14 Mt. 26, 41 ) [*]( 2 opt. ∑ nonquam II1 integritate II 3 ab} ad II1 infestatione T 6 XIIII T ac om. II 9 psalmografhi S psalmografi O 10 consQmet O 14 deficiant in niam O enim] quidem 0 promtus EO 17 Explicit conlatio (eonl m. 2: conl. prima O) abtekis chasremonis de perfectione ∑IITO (deo gratias edd. O) Incipit eiusdem (senis add. O) secanda de castitate. Capitula (conlationis secaadae abbatis add. II) chaeremonis de castitate ∑II Incipit capitula conlationis eioadem de castitate T Incipit capitulatio 0 )

Refectione transacta, quae doctrinae cibum desiderantibus nobis onerosa magis uisa est quam iucunda, cum ilico nos promissi sermonis debitum senex expectare sensisset, grata, inquit, est mihi non solum adtonita ad discendum uestrae mentis intentio, sed etiam disciplina propositae quaestionis. rationabilis enim re uera interrogationis a nobis ordo seruatus est. necesse est enim ut tam excelsae plenitudinem caritatis inmensa illa perfectae atque perpetuae castimoniae praemia consequantur parque sit gaudium in tanta parilitate palmarum.

tanta enim sibi societate foederantur, utuna absque altera nequeat possideri. hoc igitur propositio uestra conplexa est, ut utrum ignis ille concupiscentiae, cuius haec caro uelut insitum sentit ardorem, ad plenum possit extingui, disputatione simili panderemus. de quo primum quid beatus apostolus [*](1 in et 2 dominus om. 0 2 dens ∑: cf. cap. 12, 1 3 agnoacere T dnlcidinem II1 9 Fininnt capitala abbatis chaeremonis de castitate Z Fiunt (sic) capitula de castitate n Eipliciunt capitula T Finit capitnlatio CNLT XIIa 0 Ineipit (om. Z) conlatio (euudem add. T) abbatis chaeremonis de castitate 2T: om. IIO 11 iocunda ΙΙϒ 12 promissia II1O sermonibus 0 gratia m 13 inquid 0 16 excelsā II 17 inmenaae II 18 perque 0 20 nequeant T hoc.... est nt om. 0 21 at om. Z uelud ϒ1)

neque enim beatus apostolus ad abacisionem manuum aut pedum aut genitalium inmiti nos praeceptione conpellit, sed corpus peccati, quod utique constat ex membris, quantocius destrui zelo perfectae desiderat sanctitatis. de quo corpore alibi ut destruatur, inquit, corpus peccati, et quae sit eius destructio consequenter exponit: ut iam, inquit, non seruiamus peccato. a quo etiam se liberari cum heiulatu postulat dicens: infelix ego homo: quis me liberabit de corpore mortis huius?

Hoc itaque peccati corpus multis uitiorum membris probatur extructum, et ad eius adtinet portionem, quidquid uel facto uel dicto uel cogitatione peccatur. cuius membra rectissime super terram esse dicuntur. non enim possunt hi qui eorum utuntur ministerio ueridice profiteri: nostra autem conuersatio in caelis est. huius igitur corporis in hoc loco apostolus membra describens mortificate, inquit, membra uestra quae sunt super terram, fornicationem, inmunditiam, libidinem, concupiscentiam malam et auaritiam, quae est simulacrorum seruitus.

primo itaque loco fornicationem credidit inferendam, quae carnali conmixtione perficitur. secundum etiam membrum inmunditiam nuncupauit, quae nonnumquam absque ullo mulieris tactu uel dormientibus uel uigilantibus per incuriam [*](1 Col. 3, 5 8 Rom. 6, 6 10 L c. 11 L c. 7, 24 17 PhIL 3, 20 19 Col. 3, 5 ) [*](1 aenserit om. II inquid O 2 terra O post terram in T eap. 2 incipit 3 eunt 0 mortificare 0 5 inmitti Z inmitiB 0 7 dextroi 0 castitatis 0 8 et alibi T dextruatur 0 inquid H 10 inquid n non inquit 0 11 heinlat ο̌ II: wulatu 2TO 13 non distinguit T 14 exstructum T quicqtiid ΙΙϒΟ 16 hii ∑II2ϒ1O 17 ueredicere II confiteri 0 18 aatem om. 0 ante huias in 0 cap. 3 in- cipit 19 spostulus IP 22 cultus ac seruitus T . 26 at- tactu ϒ... )

in Deuteronomio quoque: sd fuerit inter uos homo, qui nocturno pollutus est somnio, egredietur extra castra, et non reuertetur, priusquam ad uesperam lauetur aqua: et post solis occasum regredietur in castra. deinde tertium peccati membrum libidinem ponit, quae in recessibus animae coalescens accidere cuipiam etiam sine passione corporis potest. libidinem enim ab eo quod libeat dictam esse mm dubium est.

post haec de maioribus peccatis ad minora descendens quartum intulit membrum concupiscentiam malam, quae non solum ad praedictam inpudicitiae passionem, uerum etiam ad omnes noxias cupiditates generaliter referri peteet, quae corruptae tantummodo uoluntatis est aegritudo. de qua dominus in euangelio: qui uiderit mulierem ad concupiscendum eam, iam moechatus est eamincorde sno. multo enim maius est etiam tunc mentis lubricae desiderium continere, cum ei inlecehrosi aspectus offertur occasio.

quibus manifestissime conprobatur ad perfectionem puritatis castimoniam continentiae corporalis solam non posse sufficere, nisi etiam mentis addatur integritas. post quae omnia [*]( 5 LeY. 7,20 (LXX) 7 Num. 19,22 9 Deut. 23, 10—11 21 Mt. 5, 28 . ) [*]( 1 obrepiat II 2 inmundus II1 sacrorum II 3 priuxbit ∑Ó 7 quicquid ΙΙϒΟ 8 immundus om. T deuther. Z 9 pullutus II 13 que inrecessabili animae II 14 accedere II1 accendere copiam O 17 discendans II1 19 referre O 20 corrupta et ∑ uoluntatis est aegritudo om. II 21 uiderit inquit O 22 mecatus O 23 post suo M T cap. tortium incipit magis 0 27 nisi SO: niai ei ΙΙΥΤv )