Conlationes Patrum (Collationibus)

Cum in coenobio Syriae consistentes post prima fidei rudimenta succedentibus aliquatenus incrementis maiorem perfectionis desiderare gratiam coepissemus, statuimus confestim Aegyptum petere ac remotissima etiam Thebaidos heremo penetrata sanctorum plurimos, quorum gloriam fama. per uniuersa diffuderat, si non aemulandi, saltim agnoscendi studio inuisere. igitur ad oppidum Aegypti, cui Thennesus nomen est, emensa nauigatione peruenimus. cuius accolae ita uel mari uel stagnis salsis undique ciroumlunntur, ut solis, quia terra deest, negotiationibus dediti opes atque substantiam nauali conmercio parent, ita ut aedificiis cum uoluerint extruendis terra non suppetat, nisi de longinquo nauigiis adportetur.

Vbi cum aduenientibus nobis fauens desideriis nostris diuinitas beatissimi atque praecipui uiri Archebi episcopi praestitisset aduentum, qui raptus de anachoretarum coetu et episcopus Panephysi oppido datus tanta districtione omni aeuo suo propositum solitudinis custodiuit, ut nihil de praeteritae humilitatis tenore laxauerit aut de adiecto sibi honore [*](1 qaur O 4 de om. ΠΟ: cf. XII, 5, tit, Inst. IIII, 43 5 caritatis 0 6 expositiones JI* postulatae. Finiunt capitula abbatis chaeremonis de perfectione (a. cb. de p. om. II) 2 Π Explicit capitulatio. Incipit conlatio sca ceremonis de perfectione 0 7 Cum] incipit T, cuius primum folium deperditum at, praemissa inscriptione: Incipit collatio prima abbatis cheremonia de perfectione oenobiia nriae O 11 plurimus Π1 gloria Σ glorie fama O 12 saltem ΣΙΙ2 18 tbennensos T 16 adque 0 18 exstruendis IJT 21 arehaebi Σ archae (-e) bii HTO 22 coeto E et om. 0 23 panejisi X panephisi ΠΟ phanephysi T destrictione ΣΠΟ )

uenite, inquit, uidete interim senes haud longe a nostro monasterio consistentes, quorum ita et antiquitas in corporibus iam curuatis et sanctitas in ipso etiam fulget aspectu, ut uel sola contemplatio eorum magnam intuentibus possit conferre doctrinam: a quibus id, quod ego amissum doleo quodque tradere iam perditum nequeo, non tam uerbis quam ipso sanctae uitae discatis exemplo. credo autem inopiam meam hoc studio aliquatenus subleuandam, si inquirentibus uobis illam euangelicam margaritam, quam ipse non habeo, saltim prouidero ubi eam conmodius conparetis.

Sumpto itaque baculo et pera, at illic cunctis uiam ingredientibus monachis moris est, ad ciuitatem nos suam, id est Fanephysin itineris dux ipse perduxit: cuius terras, immo etiam contiguae regionis plurimam partem quondam opulentissimam (siquidem ex ea cuncta, ut fama est, in regios cibos subministrabantur) repentino terrae motu excussum mare transgressis limitibus occupauit atque ita conlapsis fere omnibus uicis opimas olim terras salsis paludibus supertexit, at illud quod in psalmo spiritaliter decantatur: posuit [*](17 cf. Mt. 13, 45 28 Pe. 106, 83 sq. ) [*]( 1 istum Σ istut 0 2 uelut ΠΥΟv 4 commemoratns Π1 6 theneeo Σ thennenso T 9 anquirere II1 at cf. XVIIII, 9, 2. Inst. VII, 11. X, 2, 4. inquid IIO interim] iteneri II 10 haut Πaut 0 monaatherio Σ11 purgatis 0 18 aal- tem ΣΟ 20 nula distinctio in Υsumto ΣΟ 22 panephysin Π2: panepygin Π1 paneyisin Σ phanephysin T panefisis 0 23 inmo Σ (pas- sim) condam 0 25 cibuB IP 26 conlahsis ΣΠ fere Σ: ferme ΠΥΟv cf. XVII, 1 27 optimae T illut ΣΟ (passim) )

in his igitur locis mnlta in hunc modum oppida eminentioribus tumulis collocata fugatis habitatoribus suis eluuies illa uelut insulas fecit, quae desideratam secedentibus sanctis solitudinem praebent, in quibus tres senes, id est Chaeremon, Nesteros et Ioseph, anachoretae antiquissimi consistebant.

Itaque beatus Arehebius primum nos perducere ad Chaeremonem maluit, quia et monasterio eius propior et duobus aliis prouectior esset aetate. nam cum centenarium uitae annum spiritu tantum alacer excessisset, ita dorsum eius temporis fuerat uetustate atque orationum iagitate curuatum, ut quasi in primaeuam redactus infantiam submissis ac protentis terra tenus manibus progrederetur.

huius igitur et uultum mirabilem et incessum pariter intuentes (siquidem defectis mortificatisque iam omnibus membris nequaquam censuram praeteritae districtionis amiserat) cum sermonem atque doctrinam suppliciter posceremus ac desiderium tantum. spiritalium institutionum causam fuisse aduentus nostri protestaremur, grauiter ille suspirans: quid uobis, ait, possum conferre doctrinae, cui inbecillitas senectutis ut rigorem pristinum relaxauit, ita loquendi quoque ademit fiduciam?

quemadmodum enim docere praesumam quod ipse non facio, aut alium in eo instruam quod me iam uel minus uel tepidius exercere cognosco? ob quam rem nullum iuniorum mihi in hanc usque aetatem cohabitare permisi, ne exemplo meo [*](2 inhabitantium ΥΟv 3 eam 0 putent] pate∗ter II 5 suis om. ΠΥΟv 6 desiderata I sedentibus 0 8 ceremon 0 ioaep T nachoritae 0 10 III T archaebius I 11 mallait II1 monasth. I proprior HO 12 essetj es Z 14 adque O 15 summissis IIO 19 destrictionis ΣΠΟ 20 adque 0 suppliciar (?) X in fin. uers. 21 causa I 22 agit 0 23 inbeccillitaa I 25 quemammodum I 28 hancj ac Π\' hac Π2 O aetate ΠΟ quohabitare 0 )

Ad haec nos non mediocri confusione conpuncti ita respondimus: Licet sufficere nobis ad omnem instructionem debeat uel loci istius difficultas uel ipsa etiam solitaria adhuc uita, quam iuuentas quoque robusta uix tolerat, quae nos etiam te tacente satis abundeque instruunt atque conpungunt, rogamus tamen ut taciturnitate paululum praetermissa ea nobis potius dignanter infundas, per quae hanc quam uidemus in te uirtutem non tam imitatione conplecti quam admiratione possimus. nam etiamsi reuelatus tibi tepor noster inpetrare id quod expetimus non meretur, debet hoc saltim labor tanti itineris obtinere, quo huc de Bethleemitici coenobii rudimentis institutionis uestrae desiderio et profectus nostri amore properauimus.

Tunc beatus CHAEREMON: Tria sunt, inquit, quae faciunt homines a uitiis temperare, id est aut metus gehennae siue praesentium legum aut spes atque desiderium regni caelorum aut affectus boni ipsius amorque uirtutum. nam timor ita mali contagium legitur exsecrari: timor domini odit malitiam. spes etiam uitiorum omnium excludit incursum: non enim delinquent omnes qui sperant in eum. amor quoque ruinam non metuit peccatorum, quia caritas numquam cadit, et iterum: caritas operit multitudinem peccatorum.

et idcirco beatus apostolus omnem salutis summam in istarum trium uirtutum [*](21 Pror. 8, 13 23 Ps. 33, 23 25 I Cor. 13, 8 I Petro 4, 8 ) [*](1 destrictio ΠΟ laxaretur IITOv 4 IIII T 6 athuc 2 (passim) 7 iuuentus ΙΙΥvinbentas 0 8 adque 0 9 paulolum T 12 ammiratione 2 13 hos II1 14 saltem ΣΠΟ optinere ZT blethemitici 2 bethlem. 0 15 choenobii 2 cenobi 01 17 V T inquid ΠΥΟ 18 temperari T 19 legum aut] legorna nt 2 20 boni] homini5 77 21 execrari IIO 23 incursus 0 25 cooperit 0 26 iccirco 2 apostulus II1 27 istorum 2 )

duo namque superiora proprie hominum sunt eorum qui ad profectum tendentes necdum affectum concepere uirtutum, tertium specialiter dei est et eorum qui in sese imaginem dei ac similitudinem receperunt. ille namque solus ea quae bona sunt nullo metu, nulla remunerationis gratia prouocante, sed solo bonitatis operatur affectu. omnia enim, ut ait Salomon, operatus est dominus propter semet ipsum. suae namque bonitatis obtentu omnem bonorum copiam dignis indignisque largitur, quia nec fatigari iniuriis potest nec iniquitatibus hominum passibiliter permoueri, semper scilicet manens perfecta bonitas inmutabilisque natura.

Si quis igitur ad perfectionem tendit, de illo primo timoris gradu quem proprie diximus esse seruilem, de quo dicitur: cum omnia feceritis, dicite: quia serui inutiles sumus, ad altiorem spei tramitem gradu proficiente conscendet, qui iam non seruo, sed mercennario conparatur, quia mercedem retributionis expectat et quasi de peccatorum absolutione et poenali timore securus ac bonorum sibi operum conscius, licet placiti praemium uideatur expetere, tamen ad affectum illum filii, qui de paternae indulgentiae liberalitate [*](1 I Cor. 13, 13 16 Prov. 16, 4 24 Luc. 17, 10 ) [*](1 inqvid II manent Π2Υv 2 et caritas O 3 declinare T 5 exsp. II contempnit II 6 karitas O 7 quidquit Σ quiequid II2ΥΟ illi O 8 testari Σ 11 ∗separantur II dispatratur 0 13 te n 15 remunetationea II2 17 salamon 2 (passim) solomon Υ1 18 sno O 90 commouari Υ 22 VI Υ 23 timores II2 29 uidetur O)

ad quem etiam ille prodigus, qui cum substantia patris etiam filii nomen amiserat, adspirare non audet dicens: iam non sum dignus uocari filius tuus: post illas enim porcorum siliquas quarum ei satietas negabatur, id est uitiorum sordidos cibos, quia in semet ipsum reuersus et salutari timore conpunctus inmunditiam porcorum horrere iam coeperat ac dirae famis supplicia formidabat, uelut iam seruus effectus etiam mercennarii statura de mercede iam cogitans concupiscit ac dicit: quanti mercennarii patris mei abundant panibus, et ego hic fame pereo. reuertar ergo ad patrem meum et dicam illi: pater, peccaui in caelum et coram te, iam non sum dignus uocari filius tuus: fac me sicut unum de mercennariis tuis.

sed istam humilis paenitentiae uocem in occursum eius pater prosiliens maiore quam emissa fuerat pietate suscepit eumque non contentus minora concedere utroque gradu sine dilatione transcurso pristinae filiorum restituit dignitati. festinandum proinde etiam nobis est, ut ad tertium filiorum gradum, qui omnia quae patris sunt sua esse credunt, per indissolubilem caritatis gratiam conscendentes caelestis illius patris imaginem ac similitudinem recipere mereamur et ad imitationem ueri illius filii proclamare possimus: omnia quae habet pater, mea sunt. quod etiam de nobis beatus apostolus profitetur dicens:

omsia uestra sunt, siue Paulus sine Apollo siue Cephas, sine mundus siue uita siue mors, siue praesentia siue futura: omnia uestra sunt. ad quam [*](4 Luc. 15, 19 10 1. c. 17-19 24 Ioh. 16, 15 25 I Cor. 3, 22 ) [*](1 uenire T 4 post tuus addunt ΠΥΟv: fac me sicnt nnum de mercennariis tuis: quae uerba hic minus quadrare, infra autem recte potita esae manifestum est 5 seliquas 0 ei] et II 6 id est umorum sordibus II 8 horrore 0 tam II1 10 quantum II1 11 et cm. II 14 tnns] tns 0 15 ista II ad istam T patientiae II 16 uoce II2 18 dilectione 0 20 quij quia II1 27 oefhaa S cefiu II chefas 0 hic mnndns T 28 omnia enim uestra Υ Vulg. )

et est quidem in illis gradus cuiusdam profectus inbaens nos, ut dam uel poenarum metu uel praemiorum spe incipimus uitia declinare, ad caritatis gradum transire possimus, quia timor, inquit, non est in caritate, sed perfecta caritas foras mittit timorem: quoniam timor poenam habet, qui autem timet non est perfectus in caritate. nos ergo diligamus, quia deus prior dilexit nos.

non ergo aliter ad illam ueram perfectionem conscendere poterimus, nisi, quemadmodum nullius alterius nisi nostrae salutis gratia prior nos ille dilexit, ita eum nos quoque nullius alterius rei nisi sui tantum amoris dilexerimus obtentu. quamobrem studendum nobis est, ut de hoc timore ad spem, de spe ad caritatem dei uel ipsarum uirtutum amorem perfecto mentis conscendamus ardore, ut transmigrantes in affectum boni ipsius inmobiliter, quantum humanae possibile est naturae, quod bonum est retentemus.

Multum namque differt inter eum qui metu gehennae uel spe retributionis futurae uitiorum in se extinguit incendia, et eum qui diuinae caritatis affectu ipsam malitiam et inmunditiam perhorrescit ac puritatis possidet bonum amore tantum ac desiderio castitatis, nec iam remunerationem futurae promissionis aspiciens, sed praesentis boni delectatus conscientia agit omnia non contemplatione poenarum, sed delectatione uirtutum.