Conlationes Patrum (Collationibus)

irae, filargyriae, tristitiae stimulis. inquietor cogorque propositam atque amicam mihi interrumpere lenitatem : ne in amaritudinem fellis perturbatione furoris abducar, cum summo mihi gemitu proclamandum est: deus in adiutorium meum intende: domine ad adiuuandum mihi festina. acediae, cenodoiiae, superbiae elatione pertemptor ac de aliorum neglegentia uel tepore quiddam sibi mens subtili cogitatione blanditur: ne in me praeualeat haec inimici perniciosa anggeatio, cum omni contritione cordis orandum est mihi: deus in adiutorium meum intende: domine ad adiuuandum mihi festina.

humilitatis et simpucitatis gratiam superbiae tumore deposito iugi conpunctione spiritus adquisiui: ne rursum ueniat mihi pessuperbiae et manus peccatoris moueat me grauiusque de uictoriae meae elatione confodiar, totis mihi proclamandum est uiribus: deus in adiutorium meum intende: domine ad adiuuandum mihi festina. euagationibus animae innumeris ac diuersis et [*]( 25 Ps. 35, 12 ) [*]( 1 adorandum 0 6 olente V 9 genetalem D\' 10 nirtatia D\' 13 fllargiriae DO philargiriae X triatiticiae D 14 inqaietar Fl adqae V 21 pernit. D suggessio 0 22 deus] dfie D 26 peooatorum (ἀμαρτωλω̃ν) DO 27 grauius qui Di niotnriae V me elatione confodiat 0 )

directionein rursns animae, stabilitatem cogitationum, alacritatem cordis cum ineffabili gaudio et mentis excessu uisitatione sancti spiritus me sentio consecutum, exuberantia quoque spiritalium sensuum redundare reuelationem sacratissimorum intellectuum et antea mihi penitus occultorum repentina domini inlustratione percepi: ut in his merear diutius inmorari, sollicite mihi est frequenterque clamandum: deus in adiutorium meum intende: domine ad adiuuandum mihi festina.

nocturnis daemonum terroribus circumuallatus exagitor et inmundorum spirituum phantasmatibus inquietor, spes ipsa mihi salutis ac uitae trepidationis horrore subtrahitur: ad salutarem uersiculi huius portum confugiens totis uiribus exclamabo: deus in adiutorium meum intende: domine ad adiuuandum mihi festina. rursus cum fuero consolatione domini reparatus et ipsius animatus? aduentu uelut innumeris angelorum milibus me sensero circumsaeptum, ita ut eorum, quos morte grauius antea tremescebam et quorum tactum, immo uiciniam horrore mentis et corporis sentiebam, repente congressus expetere audeam ac prouocare conflictus: ut in me constantiae [*]( 1 ne Y disparsionesD: dispersiones VOX 2 cohercere YPX: coercere DO 3 adque YO fanthasmatae Y fantasmate DOP 7 gimitibna V 8 adque VO 10 mihi om. D 13 cũsecutum D conseqaatam 0 quoqui D* 16 frequenterqui D1 19 ezagitar V1 20 fanthasm. Y fantasm. D OP inquietnr F1 24 fistina Y rursum OPXv reparatar D1 25 animatur D1 26 circamseptam eodd. 27 tremiseebam D eorum taotn 0 28 repetente D )

hnios igitur uersiculi oratio in aduersis ut eruamur, in prosperis at seraemar nec extollamur incessabili iogitate fundenda est. huius, inquam, uersiculi meditatio in tuo pectore indisrapta uoluatur. hunc in opere quolibet seu ministerio uel itinere constitutus decantare non desinas. hunc et dormiens et reficiens et in ultimis naturae necessitatibus meditare. haec uolutatio cordis uelut formula tibi salutaris effecta non solum inlaesum ab omni daemonum incursione custodiet, sed etiam cunctis te uitiis terrenae contagionis expargans ad illas inuisibiles theorias caelestesque perducet atque ad illum ineffabilem ac perpaucis expertum prouehet orationis ardorem.

hunc uersiculum meditanti tibi somnus inrepat, deaec incessabili eius exercitatione formatus etiam per soporem eum decantare consuescas. hic tibi expergefacto primus occurrat, iste euigilantis cogitationes anticipet oniaenas, iste te de tuo surgentem cubili oaruationi genuum tradat atque iliiae deinceps ad omne opus actusque deducat, hic te omni tempore prosequatur. hano meditaberis secundum praecepta legislatoris sedens in domo et ambulans in itinere, dormiens atque consurgens. hane scribes in limine et ianuis Oris tui, hano in parietibus domus tuae ac penetralibus tui pectoris eonlooabis, ita at haec ad orationem procumbenti sit tibi adclinis decaotatio et exinde consurgenti atque ad omnes usus uitae necessarios incedenti fiat erecta et iugis oratio. [*]( 22 Dent. 6, 7 ) [*]( 1 nignr V totis V1 4 uirsiculi V 5 oe Oe extullamar V 8 constitatur Dl 9 aecissit V 18 perdaoit Dl adque VDO 14 huc D proueit D 16 sumnus V 18 euigilautis r: euigilantes VD oigilaatw OP eoigilanti X is te enigilante c uniuirsasV te om. 0 19 eabieulo 0 adqae VO illic DO 20 deinde O 22 ambelans V itanere D 23 adqae VO 24 eris] cordia 0 penetrabilibus VDOPX 98 adque V 27 incidenti 0 )

Istam, istam mens indesinenter formulam teneat, donec usu eius incessabili et iugi meditatione firmata cunctarum cogitationum diuitias amplasque substantias abiciat ac refutet, atque ita uersiculi huius paupertate constricta ad illam euangelicam beatitudinem, quae inter ceteras beatitudines primatum tenet, prona facilitate perueniat. beati enim inquit pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum caelorum. et ita quis per istiusmodi paupertatem egregius pauper exsistens illud propheticum inplebit eloquium: pauper et inops laudabit nomen domini.

et re nera quae maior aut sanctior potest esse paupertas quam illius, qui nihil se praesidii, nihil uirium habere cognoscens de aliena largitate cotidianum poeoit auxilium, et uitam suam atque substantiam singulis quibusque momentis diuina ope intellegens sustentari uerum se mendicum domini non inmerito profitetur, suppliciter ad eum cotidie clamans: ego autem mendicus et pauper sum: deus adiuuat me. ac sic ad iliam quoque multiformem scientiam dei ipso inluminante conscendens incipiat deinceps sublimioribus ac sacratioribus mysteriis saginari secundum illud quod dicitur per prophetam: montes excelsi ceruis: petra refugium erinaceis.

quod satis proprie huio quem diximus sensqi coaptatur, eo quod quisquis in simplicitate atque innocentia perseuerans nulli est noxius uel molestus, sed sua tantum simplicitate contentus solummodo se ab insidiantium praeda desiderat [*]( 6 Ht. 5, 3 9 Ps. 73, 21 16 Ps. 39, 18 (LXX) 21 Ps. 103, 18. ) [*]( 1 X- O istam istam VOP: ista D isttun Xs 4 adqua V 0 5 bentitudinem euangelicam V 6 pruna V proma Dl. inpuid VD 7 pauperis V ipsurum V 9 existena DOP X prof. VDP 10 inobs V - 18 cottid. DX , adque V 16 cottid. D 17 adiuuat V: adiuua rell. v post\' me in 0 eap. 11 incipit 18 multiturmem V 19 concendeas V 20 nlist. 0 prof. VD 21 petre 0 erinacis Y erenaceia D1 erenacxis D\' arenacis 0 herinacia P ericiis X . 22 quem] q, V 23 adque V 25 c̃tẽptur D solamodo V: )

et re uera quid inualidius Christiano, quid infirmius monacho, cui non solum nulla iniuriarum uindicta subpeditat, sed ne lenis quidem tacitaque commotio saltim intrinsecus pullulare conceditur ? quisquis autem ex hoc proficiens statu non solum innocentiae simplicitatem possidet, sed etiam discretionis uirtute munitus uirulentorum serpentium exterminator effectus est habens contritum Satanan sub pedibus suis, et ad figuram rationa- . bilis cerui mentis alacritate peruenit, pascetur in propheticis atque apostolicis montibus, id est excelsissimis eorum ac sublimissimis sacramentis. quorum iugi pascuo uegetatus omnes quoque psalmorum adfectus in se recipiens ita incipiet decantare, ut eos non tamquam a propheta conpositos, sed uelut a se editos quasi orationem propriam profunda cordis conpunctione depromat uel certe ad suam personam aestimet eos fuisse directos, eorumque sententias non tunc tantummodo per prophetam aut in propheta fuisse conpletas, sed in se cotidie geri inplerique cognoscat.

tunc enim scriptnrae diuinae nobis [*]( 5 Prov. 90, 26 (LXX) ) [*]( 1 inaceus D herinatiaB P ericins X 2 protigatur V memorie 0 4 infeatantes VO infectantis D1 is 0 erinaciis D* herinaciia P ericiis X 5 et post dicitur om. 0 erinacei D\'0: erinacis Y erinadi D\' herinacis P ericii X 6 damna D X 7 mnnacho V 9 commatio Y saltem 0 intrinsicua V conciditur D1 11 munitnr D1 12 erterminatnr V .13 aatanan D satan V sathanan 0\'X sathan O*: otn. P rationalis 0 14 prof. VDP 15 adque Y 16 pascua D2OP2. X uegitatus VP uegetator Dl 17 adfectnr D1 18 prof. VP conpoaitus V 19 editos V 21 directus V sententiam V tantummudo V 22 profetam YDP profeta YP conpletoa tx conpletus V cottid. D 23 geri inpL] gerique D* scribt. VO nubis Y )

omnes namque hoe adfectus in Psalmis inuenimus expressos, ut ea quae incurrerint uelut in speculo purissimo peruidentes efficacius agnoscamus et ita magistris adfectibus eruditi non ut audita, sed tamquam perspecta palpemus, nec tamquam memoriae conmendata, sed uelut ipsi rerum naturae insita de interno cordis parturiamus adfectu, ut eorum sensus non textu lectionis, sed experientia praecedente penetremus. atque ita ad illam orationis incorruptionem mens nostra perueniet, ad quam in superiore tractatu, quantum dominus donare dignatus est, ordo conlationis ascendit: quae non solum nullius imaginis occupatur intuitu, sed etiam nulla uocis, nulla uerborum proeecutione distinguitur, ignita uero mentis intentione per ineffabilem [*]( 25 cf. VnII, 25 ) [*]( 2 nustra eorum V 3 pereepit V nationem V 4 etpnsitionem V docimenta VDl 5 recipientis VDXP 6 decantatur D conscriptfl D* 7 praecedemas OX: praecidimus V1P1 praecedimas VDP* intillectam V. sequemur VOX: sequamur D\' sequimar D\'P 9 cottid. D 14 ignorantia 0 16 expressus V 17 puidentis D\' efficatius DX 18 prospecta D perspecta ... 19 tamquam om. 0 22 adque VO incurrupt. Y 23 perueniat X 26 intaitur D1 proseqautione 0 ) [*]( XIII. Cus. 8. ) [*]( 20 )

GERMANVS : Non solum nobis traditionem spiritalis huius quam popoadmus disciplinae, sed ipsam plane perfectionem satis aperte atque dilucide putamus expressam. quid enim potest esse perfectius quidue sublimius quam dei memoriam tam conpendiosa meditatione conplecti atque unius uersiculi uolutatione a cunctis uisibilium terminis emigrare et quodammodo affectus orationum cunctarum breui sermone concludere ? et idcirco unum quod superest adhuc nobis precamur exponi, quemadmodum hunc eundem uersiculum quem nobis uice formulae tradidisti stabiliter retinere possimus, ut sicut per dei gratiam sumus a saecularium cogitationum ineptiis liberati, ita spiritales quasque inmobiliter retantemus.

Cum enim capitulum cuiuslibet psalmi mens nostra conceperit, insensibiliter eo subtracto ad alterius scripturae textum nesciens stupensque deuoluitur. cumque illud in semet ipsa coeperit uolutare, necdum illo ad integrum uentilato oborta alterius testimonii memoria meditationem materiae prioris excludit. de hac quoque ad alteram subintrante alia meditatione transfertur, et ita animus semper de psalmo rotatus ad psalmum, de euangelii teitu ad apostoli transiliens lectionem, de hac quoque ad prophetica deuolutus eloquia et exinde ad quasdam spiritales delatus historias per omne scripturarum corpus instabilis uagusque iactatur, nihil pro arbitrio suo praeualens uel abicere uel tenere nec pleno [*]( 1 inexplibili V inezplibile Dl inezplicabile D\' 2 materies V- materias rdL « 3 adque VO profudit D\' 5 poposcimus V 6 adque VO delacide V loeide 0 7 qaitae O 8 ftdque V 12 nirsiculum V 13 tndediBti D1 14 sicut] eunt D1 15 ineptis D retentemos D\'OPJX: retinemas V reteaemu Dl retentimos P1 17 sabtnctn F1 scribt. VO 19 aolitare OX1 22 nlmo 0 23 rotatur D transiens Y 24 profitica deaolntnr V 25 dilatus D1 histurias Y 26 scribt. VO )

atque ita mens mobilis semper ac uaga in tempore quoque synaxeos uelut ebria per diuersa distrahitur, nullum officium conpetenter exsoluens. uerbi gratia cum orat, psalmum ant aliquam recolit lectionem. cum decantat, aliud quid meditatur quam textus ipsius continet psalmi. cum lectionem recitat, faciendum aliquid uoluit faotnmne reminiscitur. atque in hunc modum. nihil disciplinate nec oportune recipiens uel. dimittens uelut fortuitis agi uidetur incursibus, retinendi ea quibus delectatur uel inmorandi eis non habens potestatem.

necessarium ergo nobis est prae omnibus nosse quemadmedum haec spiritalia conpetenter explere possimus officia uel certe hunc eundem uersiculum, quem nobis uice formulae tradidisti, inmobiliter custodire, ut omnium sensuum ortus ac fines non in sua uolubilitate fluctuent, sed in nostra dicione consistant.

ISAAC: Lioet pridem super hac re disputantibus nobis de orationis statu, quantum reor, sit sufficienter expressum, tamen quia nobis haec eadem poscitis iterari, de confirmatione cordis breuiter intimabo. tria sunt quae uagam mentem stabilem faciunt, uigiliae, meditatio et oratio, quarum adsiduitas et iugis intentio conferunt animae stabilem firmitatem.

quae tamen alias nullo modo poterit adprehendi, nisi per operis non filargyriae, sed sacris coenobii usibus dedicati infatigabilem iugitatem omnes omnino sollicitudines et curae uitae praesentis prius fuerint abdicatae, ut ita illud [*]( 1 iuditio Y et om. 0 palpatnr V 2 degustatur V 3 adque V mobiles F1 4 synaxeus V sinaxeoB DO diuirsa Y 5 cum DX: dum VO 7 ipsias] pius D 8 adque YO 10 dimittens V: emitteos DOX mittens P fortuitis V reoortibus D* 11 in eis OX potistatem V 14 nubis V furmulae V 15 costodire V1 fines D2: flnis rell. v 16 ditioae ez dictione D consistat D\'0 17 pridie D* 19 itirari Y 21 faciunt..... 22 stabilem om. V 24 filargiriae (ex ftlargiriam) D d 0 fylargirie P phylargiriae X cenubii D didicati V dedicat. D 25 sollicitudinis F1 26 post abdicatae addunt Dr: stque in hanc solam obseruantiam defixerit se (se 8. I. m. 2 D) tota mentis intantio: simila Cuyckius in septem mss inuenerat ) [*](20* )

Huc usque abbas Isaac adtonitis nobis secundam conlationem de orationis qualitate digessit. cuius doctrinam super illius praedicti uersiculi meditatione, quam uelut informationis loco ab incipientibus tradiderat retinendam, admirantes admodum \'et excolere tenacissime cupientes, utpote quam conpendiosamt ae facilem credebamus, difficiliorem satis ad obseruandum experti sumus quam illud studium nostrum, quo solebamus antea per omne scripturarum corpus absque ullius perseuerantiae uinculo uaria passim meditatione discurrere. constat igitur neminem prorsus ob inperitiam litterarum a perfectione cordis excludi nec rusticitatem obesse ad capessendam cordis atque animae puritatem, quae coupendiosissime adiacet cunctis, si modo sanam et integram mentis intentionem iugi ad deum uersiculi huius meditatione seruauerint. [*]( 1 I Tbess. 5, 17 ) [*]( 1 intirmistione V 2 impleri D proparum D1 6 innenire JD1 11 utrba hue usque abbas rubro colore depicta in V iam legi non possunt 12 doctrina F 14 admodo F 15 ntpute F 16 obseroandam D\' 18 scribt. 0 obsernantiae DOXr 20 perfsctionS D 21 capiscendam F capescendam OP 22 cordis atque om. OX 24 sernarint ez seniarent D seruauerit 0 PX Explicit conlatio (collatio P: om. D) abbatis isaac secunda de oratione VDOP Ezpl. conL decima quae et ultima presentis uoluminis abbatis isaac de oratione X )