Conlationes Patrum (Collationibus)

haec igitur destinatio solitarii, haec esse debet omnis intentio, ut imaginem futurae beatitudinis in hoc corpore possidere mereatur et quodammodo arram caelestis illius conuersationis et gloriae incipiat in hoc uasculo praegustare. hic, inquam, finis totius perfectionis est, at eo usque extenuata mens ab omni situ carnali ad spiritalia [*]( 3 Ioh. 17, 26 4 1. c. 21 6 1 Ioh. 4, 10 19 Ioh. 17, 22-23 22 1. c. 24-) [*](1 noetra D : om-. 0 2 orabat 0 4 ipee Dl 7 transierat D1 8 ac VDOP 11 uioimns V: nidemns DOXv aidimns P speramQs D2PXv, 14 adque V 16 quicquid bis 0 (non tertio loco) sporamus D2PXv 17 quid intelegimas V quio quid intellegimusD 20 sicat] sunt D1 23 ipse D1 distin. DlPX 26 uasculu V 28 usque ad D )

GERMANVS: Maior nobis ad praeteritae conlationis illius admirationem, ob quam huc recarrimus, magnitudo stuporis adcrescit. quantum enim incitamento doctrinae huius ad desiderium perfectae beatitudinis inflammamur, tantum maiore desperatione concidimus, ignorantes quemadmodum . disciplinam tantae sublimitatis expetere uel obtinere possimus. quapropter quae in cella positi diutina meditatione uoluere coeperamus, quia necesse est loquaci forsitan prosecutione proferri, quaesumus ut explicari ea a nobis patienter admittas, quam quam sciamus beatitudinem tuam nullis solere offendi ineptiis infirmorum, quae uel ob hoc sunt in medium proferendae, ut quae in eis absurda sunt corrigantur.

quantum itaque opinio nostra sese habet, cuiuslibet artis seu disciplinae perfectio necesse est ut a quibusdam mollibus incipiens rudimentis facilioribus primum ac tenerrimis initiis inbuatur, ut quodam rationabili lacte nutrita paulatim educataque succrescat atque ita ab imis ad summa sensim gradatimque conscendat: quibus cum fuerit planiora principia et quodammodo ianuas adreptae professionis ingressa, ad penetralia quoque perfectionis et excelsa fastigia consequenter et absque labore perueniat.

nam quemadmodum pronuntiare puerorum quispiam simplices poterit copulas syllabarum, nisi prius elementorum characteres diligenter agnouerit? uel quomodo citatam legendi peritiam consequetur, qui breues et perangustas descriptiones nominum necdum est idoneus coniugare? qua [*](1 cottid. D omnes eius V 2 uolitatio 0 ingi V 4 recurremus Dl recucurrimus P 6 inflammatur VI tantam Y OPX: tanto D 7 disper. D concidemus V1 8 optinere VDP 10 forsitã D prosequutione 0 12 offendi solere DO PXv 13 ineptis D ineptis 0 uelut D\' 17 tenerremis V 18 edocataque D1 eductaque 0 subcrescat P 19 adque VO 20 concendat V quibuscumq, V fuerat Dx fuerint 0 21 penetrabilia OP 24 simpleces V aillab. OP 25 caract. OPX 26 citatam DOPX: cita V 27 describt. VOX discript. D\'P )

cuius haec esse principia tenniter suspicamur, ut primum nouerimus qua meditatione teneatur uel cogitetur deus, deinde hanc eandem quaecumque est materiam quemadmodum ualeamus inmobiliter custodire, quod etiam non ambigimus culmen totius perfectionis exsistere. et idcirco quandam memoriae huius materiam, qua deus mente concipiatur uel perpetuo teneatur, nobis cupimus demonstrari, ut eam prae oculis retentantes, cum elapsos nos ab eadem senserimus, habeamus in promptu quo resipiscentes ilico reuertamur ac resumere illam sine ulla circuitus mora et inquisitionis difficultate possimus.

euenit namque, ut cum de theoriis spiritalibus euagati ad nosmet ipsos uelut de letali sopore conuertimur et tamquam expergefacti materiam quaerimus, qua illam quae obruta est spiritalem memoriam reanscitare possimus, retardati ipsius inquisitionis mora, priusquam repperiamus eam, a nostro conatu iterum deuoluamur, et antequam spiritalis quidam pariatur intuitus, concepta cordis euanescat intentio. quam confusionem idcirco nobis accidere satis certum est, quia speciale aliquid prae oculis propositum uelut formulam quandam stabiliter non tenemus, ad quam possit uagus animus post multos anfractus [*](1 his D1O gramaticae V 2 rethor. DPX retor. 0 facondiam uel philosophicam om. 0 philosof. D 8 consequitur D1 6 extullantur F1 8 qua] q; Dl 10 cuBtudire V1 11 ambigvimus 0 tutius V1 eiistere DOP 13 concepiatur D\' concipitur OX nnbis V1 15 prumptu D promtu quo pro 0 resipiscentes DOPX: respicientes Vv 17 uenit Dl et uenit 0 18 nelat letalis opere V 19 conuirtimur F1 20 qua om. V 21 poesomus O1 22 reperiamus X a om. D 23 intuitas V1 24 euaniscat Dl 25 accedere VP 26 politum 0 27 anfractol D )

itaque nt nt hac lgnoratione ac difficultate mens iugiter praepedita errabunda semper et uelut ebria per diuersa iactetur et ne illud quidem quod casu potius quam industria sibimet occurrerit spiritale diu ac firmiter teneat, dum aliud ex alio semper recipiens sicut introitus eorum atque principia, ita etiam finem discessumque non sentiat

ISAAC: Inquisitio uestra tam minuta atque subtilis proximae puritatis praesignat indicium. nec enim de his saltim interrogare, non dicam introspicere atque discernere quispiam praeualebit, nisi quem diligens et efficax mentis industria ac sollicitudo peruigil ad perserutandam istarum profunditatem prouexerit quaestionum castigataeque uitae iugis intentio per experientiam fecerit actualem adtemptare puritatis huius limina ianuasque pulsare.

et idcirco quoniam uideo uos non dicam pro foribus orationis illius uerae de qua disserimus adstitisse, sed ipsis quodammodo experientiae manibus penetralia eius et interiora palpare et quaedam membra iam iamque contingere, nec me laboraturum credo, ut iam intra aulam quodammodo ipsius oberrantes in adyta quoque, in quantum dominus direxerit, introducam, nec uos ad introspicienda haec quae demonstranda sunt ullo difficul.

tatis obstaculo retardandos. proximus enim cognitioni est, qui quid inquirere debeat prudenter agnoscit, nec a scientia longe est, qui coepit intellegere quid ignoret. et idcirco non uereor notam proditionis uel leuitatis incurrere, si ea, quae in superiore tractatu de perfectione orationis disserens disputationi subtraxeram, propalaro, quorum uirtutem uobis in hoc [*]( 1 discursos D1 narine F* 3 praepidita V 4 hebria 0 divina V 6 recepiens V1 7 adque V 9 tam om. VDl adque V suptilis D 11 saltem 0 intro aspioere X adque V 14 q;sitionũ Dl 16 lumen.. V 18 disseruimus O 19 penetralia DX: penetrabilia VOP 21 adita DOX abdita P 22 dixerit Dt 23 illo difficaltatee Dl 25 qui quid] qaidqaid DlP qui quicquid 0 agnascit ex agnascet V ab 0 26 ignorat 0 29 propalauero P1Xv )

Quapropter secundum illam institutionem, quam paruulorum eruditioni prudentissime conparastis (qui alias elementorum traditionem primam percipere non possunt nec eorum uel agnoscere lineas uel intrepida manu queunt describere characteres, quam protypiis quibusdam et formulis cerae diligenter inpressis effigies eorum exprimere contemplatione iugi et cotidiana imitatione consuescant), huius quoque spiritalis theoriae tradenda nobis est formula, ad quam semper tenacissime uestrum intuitum defigentes uel eandem salubriter uoluere indisrupta iugitate discatis uel sublimiores intuitus scandere illius usu ae meditatione possitis.

haec igitur nobis huius quam quaeritis disciplinae atque orationis formula proponetur, quam unusquisque monachus ad iugem dei memoriam tendens incessabili cordis uolutatione meditari expulsa omnium cogitationum uarietate consuescat, quia nec alias eam ullo modo poterit retentare, nisi ab omnibus fuerit corporalibus curis ac sollicitudinibus absolutus. quae sicut nobis a paucis qui antiquissimorum patrum residui erant tradita eet, ita a nobis quoque non nisi rarissimis ac uere sitientibus intimatur. erit itaque ad perpetuam dei memoriam possidendam haec inseparabiliter proposita nobis formula pietatis: deus in adiutorium meum intende: domine ad adiuuandum mi festina.

hic namque nersicnlus non inmerito de toto scripturarum excerptus est instrumento. recipit enim omnes adfectus quicumque inferri humanae possunt naturae et ad [*]( 28 PI. 69. 2 ) [*]( 1 nro ex nroa D 2 reseratam 0 8 non distinguit 0 4 alius V1 5 percepere V 6 discribere D 7 caract. OP\'X protypiig VD\'r: protipis Q protypis PX* protypicis D\' 8 eorum om. OP 9 cottid. D 10 spiritales D est om. V 14 adque V proponetur DOPX: proponitur V 19 absolutur Dl gicut] sunt D1 a paucis om. D 20 a om. 0 23 adiu- turium V 25 1 m (i. e. mihi) D\': me VD2OPXv fistina V tuto V1 26 acribt. VX recepit D\'P 27 et om. 0 )

qui enim iugiter suum inuocat protectorem, certus eat eum semper esse praesentem. habet amoris et caritatis ardorem, habet insidiarum contemplationem inimicorumque formidinem, quibus perspiciens semet ipsum die noctuque uallatum confitetur se non posse sine sui defensoris auxilio liberari. hic uersiculus omnibus infestatione daemonum laborantibus inexpugnabilis murus est et inpenetrabilis lurica ac munitissimus clypeus. iste in acedia et anxietate animi conlocato9 seu tristitia uel cogitationibus quibuscumque depressos salutis remedia desperare non patitur, ostendens illum quem inuocat inspicere iugiter nostra certamina atque a suis supplicibus non abesse.

iste nos in spiritalibus successibus cordisque laetitia constitutos admonet extolli penitus non debere nec inflari de prospero statu, quem sine protectore deo retineri non posse testatur, dum non solum eum semper, sed etiam uelociter ut sibi auxilietur inplorat. iste, inquam, uersiculus unicuique nostrum in qualibet qualitate degenti necessarius et utilis inuenitur. nam qui se semper atque in omnibus desiderat adiuuari, manifestat quod non tantum in rebus duris ac tristibus, sed etiam in seonndis ac laetis pari modo deo egeat adiutore, ut quemadmodum ex illis erui, ita in istis eum faciat inmorari, in neutro sciens humanam fragilitatem sine illius opitulatione subsistere.

gastrimargiae passione [*]( 1 adque VO uniuersos] omnes 0 incursos D\' proprie satia] proprietatis V 2 abtatur 0 5 fidutiam VD 6 praesentes V 10 prospiciens DX 11 . uirBiculuB V 13 lorica. D\'OX. clipeus 0 clippeua X 14 conlocatus VDO tristitię 0 15 depreasus 0 disper. DP 17 adque VO 20 reteneri Dl posset VI 24 se om. OX adque V 26 Becuris 0 laetis] legis D 27 adiutord D 28 fragelitate V 29 caetrim. D* )

ieiuniis me ob inpugnationem oarms districtionbus indigentem stomachi prohibet lassitudo seu uentris ariditas constrictioque deterret: ut effectus meo desiderio tribuatur uel certe ut aestus carnalis concupiscentiae absque temperamento districtioris ieiunii conquiescant, orandum mihi est: deus in adiutorium meum intende: domine ad adiuuandum mihi festina. accedens ad refectionem hora legitima suggerente perceptionem panis exhorreo atque ab omni esu naturalis necessitatis excludor: cum heiulatu proclamandum est mihi : deus in adiutorium meum intende: domine ad adiuuandum mihi festina.

uolentem me ob stabilitatem cordis insistere lectioni interpellans capitis prohibet dolor horaque tertia faciem meam ad sacram paginam somnus adlidit ac deputatum quietis tempus uel transgredi uel praeuenire conpellor, ipsum denique canonicum synaxeos psalmorumque modum intercidere me grauissima somni cogit inpressio: similiter proclamandum est mihi: deus in adiutorium meum intende: domine ad adiuuandum mihi festina. sublato ab oculis meis sopore multis me noctibus diabolicis insomniis uideo fatigatum omnemque a palpebris meis refectionem nocturnae quietis [*]( 1 ignorat heremus 0 inqaire Y 2 adque VO 4 adiutorium Y et sic saepius 5 mihi] me D2OP, et sic passim OPv 6 inatigur V solide 0 7 retenere D1 8 gemitus est mihi 0 10 destrict. 0 11 sthomaci D Btomaci 0 18 aesti D\' 14 destrict. OX1 17 adque V 18 eiulata DOX 13 quieti P 24 deiniqtte D1 95 synaxeus V 26 mihi est 0 28 sublatu V soporS Y 80 palphebris D1 palfebris 0 )

adhuc me in conluotatione positum uitioram titillatio carnis repente conpungit et ad consensum pertrahere dormientem blanda oblectatione conatur: ne ignis alienus exaestuans urat suMe olentes flosculos castitatis, clamandum mihi est: deus in adiutorium meum intende: domine ad adiuuandum mihi festina. extincta sentio libidinis incentiua et genitalem membris meis intepuisse feruorem: ut parta haec uirtus, immo gratia dei in me diutius uel perpetuo perseueret, intente dicendum est mihi: deus in adiutorium meum intende: domine ad adiuuandum mihi festina.