Conlationes Patrum (Collationibus)

Intra Aegypti regionem mos iste antiqua traditione seruatur, ut peracto Epiphaniorum die, quem prouinciae iliins sacerdotes uel dominici baptismi uel secundum carnem natiuitatis esse definiunt et idcirco utriusque sacramenti sollemnitatem non bifarie ut in occiduis prouinciis, sed sub una diei huius festiuitate concelebrant, epistulae pontificis Alexandrini per [*]( 3 consceDdetur V 6 mntabilitate X 7 XIIII om. D quemammodum X 8 adquiri. Finiunt capt conlac (coniac D) VD Explicit 0 Ezpliciunt capitulę X Incipit (Item X) eiusdem senis conlatio secunda (-II- V) de oratione (de orat. om. V) VWX Incip conlaC abb isaac secunda de oratione D Incp cirh -x- 0 Collatio secunda P 9 haec om. W 11 adque V pulcro W 0 12 neuum DOPX. 15 imaginem 0 17 blasf. DO chatholicae V 20 epyfan. V ephyphan. D epifan. WP prouintiae VDX 24 aepistolae W epistolae D\'OX )

secundum hunc igitur morem post dies admodum paucos quam superior cum abbate Isaac fuerat agitata conlatio Theophili praedictae urbis episcopi sollemnes epistulae conmearunt, quibus cum denuntiatione paschali contra ineptam quoque Anthropomorphitarum haeresim longa disputatione disseruit eamque copioso sermone destruxit. quod tanta est amaritudine ab uniuerso propemodum genere monachorum, qui per totam prouinciam Aegypti morabantur, pro simplicitatis errore susceptum, ut e contrario memoratum pontificem uelut haeresi grauissima deprauatum pars maxima seniorum ab uniuerso fraternitatis corpore decerneret detestandum, quod scilicet inpugnare scripturae sanctae sententiam uideretur, negans omnipotentem deum humanae figurae conpositione formatum, cum ad eius imaginem creatum Adam scriptura manifestissime testaretur.

denique et ab his, qui erant in heremo Scitii eonmorantes quique perfectione ac scientia omnibus qui erant in Aegypti monasteriis praeminebant, ita est haec epistula refutata, ut praeter abbatem Pafnutium nostrae congregationis presbyterum nullus eam ceterorum presbyterorum, qui in eadem heremo aliis tribus ecclesiis praesidebant, ne legi quidem aut recitari in suis conuentibus prorsus admitteret. [*]( 1 ecclesias] prouincias 0 diriguntur V 2 quadrages. D* WOPX* pasce 0 3 designitur V 4 paucus V1 5 theofyli V theofili DWOP 6 episcupi V epistolae D2WO eommeaiH D1 7 denunciationS W pascali 0 * 8 anthropomorf. VO antropomorf. DW antropomorpli. PX heresim DOX heresem P 9 distruxit D\'W 10 per om. V 11 prouintiam VX 12 heresi DOPX 13 prauissima 0 uniuerse 0 14 detestantum D 15 scribt. VX1 17 scribtura VX scripture D 18 erant om. 0 scitii DWO: scytii V scithi P h schitii X 19 quique] qui V perfeccione V 20 epistola D2WO 21 paphnutium X 22 praesbiterum WOPX praesbiterorum WPX presuit. 0 23 nec D1 24 prossus 0 admitterent DWPv )

Inter hos ergo qui hoc detinebantur errore fuit antiquissimae districtionis atque in actuali disciplina. per omnia consummatus nomine Sarapion, cuius inperitia super praedicti dogmatis opinione tantum praeiudicabat cunctis ueram tenentibus fidem, quantum ipse uel uitae merito uel antiquitate temporis omnes fere monachos anteibat.

cumque hic sancti presbyteri Pafnutii multis adhortationibus ad tramitem rectae fidei non posset adduci, eo quod nouella ei haec persuasio nec ab anterioribus aliquando conperta uel tradita uideretur, accidit ut quidam diaconus summae scientiae uir nomine Photinus desiderio uidendi fratres, qui in eadem heremo conmanebant, de Cappadociae partibus adueniret quem beatus Pafnutius summa gratulatione suscipiens ad confirmationem fidei, quae fuerat praedicti pontificis litteris conprehensa, producens in medium coram cunctis fratribus sciscitatur, quemadmodum illud quod in Genesi dicitur: faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram, catholicae totius Orientis interpretarentur ecclesiae.

cumque ille non secundum humilem litterae sonum, sed spiritaliter imaginem dei ac similitudinem tradi ab uniuersis ecclesiarum principibus explanaret idque copioso sermone ac plurimis scripturarum testimoniis adprobasset, nec posse in illam inmensam et inconprehensibilem atque inuisibilem maiestatem aliquid huiusmodi cadere quod humana conpositione ualeat ac similitudine circumscribi, quippe quae incorporea et inconposita simplexque natura sit quaeque sicut oculis deprehendi, ita mente non ualeat aestimari, tandem senex multis ac ualidissimis doctissimi uiri adsertionibus motus ad fidem [*]( 16 Gen. 1, 26 ) [*]( 2 destrict. 0 adque V 3 consumatus V eerapion (e in ras. m. 2) Xv 4 tinentiboB V1 6 monachas V 7 praesbit. W presnit. 0 paphnacii X adortat. DO 8 posset OPX: possit reU. 11 fotinus VDWP martinns 0 ex corr. m. 2 comanebant V 12 cappadotiae VDX aduiniiet V 13 paphnncius X 15 medio W 19 spiritaletir Y 20 aecles. D 21 cupioso D\' 22 scribi. VX 23 adqae V 26 simplex W sicnt] sunt D1 )

cumque soper hoc eius adsensu infinita uel abbatem Pafnutium uel nos omnes laetitia repleuisset, quod scilicet uirum tantae antiquitatis tantisque uirtutibus consummatum, inperitia sola et simplicitate rusticitatis errantem, nequaquam usque ad finem deuiare dominus a tramite rectae fidei permisisset, et pro gratiarum actione surgentes preces domino pariter funderemus, ita est in oratione senex mente confusus, eo quod illam anthropomorphon imaginem deitatis, quam proponere sibi in oratione consueuerat, aboleri de suo corde sentiret, ut in amarissimos fletus crebrosque singultus repente prorumpens in terramque prostratus cum heiulatu ualidissimo proclamaret: heu me miserum!

tulerunt a me deum meum, et quem nunc teneam non habeo uel quem adorem aut interpellem iam nescio. super qua re ualde permoti nec non etiam praeteritae conlationis uirtute adhuc in nostris cordibus insidente ad abbatem Isaac rediuimus, quem comminus intuentes his sermonibus adorsi sumus.

Licet nos etiam citra eius rei quae nuper oborta est nouitatem praeteritae conlationis, quae super orationis statu digesta eet, desiderium recurrere ad tuam beatitudinem postpositis omnibus inuitaret, adiecit tamen aliquid huic cupiditati etiam abbatis Sarapionis tam grauis error, nequissimorum at arbitramur daemonum calliditate conceptus. non enim parua desperatione deicimur considerantes eum labores tantos, quos per quinquaginta annos in hac heremo tam laudabiliter exegit, ignorantiae huius uitio non solum penitus perdidisse, [*](2 pufnutium V paphnutium X 8 scilecit V 4 consumatum W sola et] sole D 6 accione W 7 pariter] pcee D, sed deletum 8 anthropomorfon V antropomorfon WOP antropomorphon X antropomorfitarum D 9 consuerat W, cuius ultimum folium hic incipiens legi iam non potest 11 singultos DPX1 12 einlatu OX clamaret 0 18 dfim 0 14 iam om. Y 15 permuti V1 promoti D 16 redimns 0 17 co∗minus V 18 citra] cetera D obhorta D 19 nouitate DO statum 0 21 cupiditate D* 22 granes V* 24 disper. DX tantoa V tantor D\' 25 quinquagenta F eremo 0 tam om. PXx 26 exegit DxOPX: exigit VDX solum] s. pro nihilo D penitur Dl perdidesse F perdedisse Dl ) [*](xni. cw. s. ) [*]( 19 )

nnde ergo uel cur ei hic tam grauis error inrepserit, primum desideramus agnoscere. deinde quaesumus edoceri quemadmodum ad illam orationis qualitatem, de qua pridem non solum copiose, sed etiam magnifice disputasti, peruenire possimus. in hoc enim profecit in nobis admirabilis illa conlatio, ut stuporem tantummodo mentis incuteret, non quemadmodum eam perficere uel adprehendere ualeremus ostenderet.

ISAAC: Non est mirandum hominem simplicissimum et de substantia ac natura diuinitatis numquam penitus eruditum rusticitatis uitio et consuetudine erroris antiqui usque nunc detineri uel decipi potuisse et ut uerius dicam in errore pristino perdurare, qui non recenti sicut putatis daemonum inlusione, sed ignorantia pristinae gentilitatis infertur, dum secundum consuetudinem erroris illius, quo daemonas hominum figura conpositos excolebant, nunc quoque illam inconprehensibilem atque ineffabilem ueri numinis maiestatem sab circumscriptione alicuius imaginis existimant adorandam, nihil se tenere uel habere credentes, si propositam non habuerint imaginem quandam, quam in supplicatione positi iugiter interpellent eamque circumferant mente ac prae oculis teneant semper adfixam.

super quorum hoe errore conpetenter dirigitur illa sententia: et mutauerunt gloriam incorruptibilis dei in similitudinem imaginis hominis corruptibilis. Hieremias quoque populus, inquit, meus mutauit gloriam suam in idolo. qui error licet origine hac qua diximus quorundam sensibus sit inolitus, nihilominus [*]( 28 Rom. 1, 83 25 Hierem. 2, 11 ) 2 quur 0 5 possomus 0 6 profecit D: proficit VOPX 8 ostendere 0 9 Ysaac V admirandum 0 12 detenere D* decepi V* 13 rece∗∗tis D sicut] sunt D\' 14 ignorantiae DPX. 16 conpositns V 17 adque VO nominu DP laminis 0 circnmacribtione YO 19 habere uel tenere D 22 degeritur V 23 incurrupt. V 24 dei.... 25 corruptibilis om. V 25 hierimias V inquid VDPX 26 idolam D2 v origene V1

quam tamen si quia fuerit catholicis dogmatibus institutus ut gentilem blasphemiam detestabitur et ita ad illam orationis purissimam perueniet qualitatem, quae non solum nullam diuinitatis effigiem nac liniamenta corporea, quod dictu quoque nefas est, in sua supplicatione miscebit, sed ne ullam quidem in ae memoriam dicti cuiusquam uel facti speciem seu formam cuiuslibet characteris admittet.

Secundum mensuram namque puritatis suae, siont superiore conlatione praefatus sum, unaquaeque mens in oratione sua uel erigitur uel formatur, tantum scilicet a terrenarum 80 materialium rerum contemplatione discedens, quantum eam status suae prouexerit puritati6 feceritque Iesum uel àumilem adhuc et carneum, uel glorificatum et in maiestatis snaa gloria uenientem internis obtutibus animae peruideri.

non enim poterunt intneri Iesum nenientem in regno suo, qui adhuc sub illa quodammodo Iudaica infirmitate detenti non queunt dicere cam apostolo: et si cognouimus secundum carnem Christum, sed nunc iam non [*](3 Gen. 1, 26 18 VIIII, 8, 2 26 II Cor. 5, 16 ) [*](1 gentili Xx 2 testemonii F1 5 anthropomorf. VO antropomorf. DP 6 interpretationes D* 10 blaaf. VDO 18 dictum VP1 16 caracteris OX . admittit VP admittere 0 19 sellecit xF a om. D 20 descedena VI 21 ea stati snae D 22 uel carneum 0 maiistatiB V magestatis OX 23 gloria D optutibu D pernidere ex puidere D 24 potuerant 0 rigno F in regno sno ueaientem D 25 -quodammodu Y 26 apostolu F cum apottolo dicere 0 eum secundum 0 ) [*](19* )

ceterum uidetur Iesus etiam ab his qui in ciuitatibus et castellis ac uiculis conmorantur, id est qui in actuali conuersatione sunt atque operibus constituti, sed non in illa claritate qua illis apparuit, qui cum ipso possunt in praedicto uirtutum monte conscendere, id est Petro, Iacobo et Iohanni. ita enim in solitudine et Moysi apparuit ec Heliae locutus est.

quod uoiens noster dominus confirmare ac perfectae nobis relinquere puritatis exempla, et quidem cum ipse fons inuiolabilis sanctitatis ad obtinendam eam secessionis adiutorio ac solitudinis beneficio extrinsecus non egeret (non enim poterat ullis turbarum sordibus puritatis plenitudo maculari nec contaminari humano consortio qui uniuersa polluta emundat atque sanctificat), secessit tamen in monte solus orare, per hoc scilicet nos instruens suae secessionis exemplo, ut si interpellare nos quoque uoluerimus deum puro et integro cordis affectu, ab omni inquietudine et confusione turbarum similiter secedamus, ut in hoc corpore conmorantes ad similitudinem quandam illius beatitudinis, quae in futuro repromittitur sanctis, uel ex parte aliqua nos aptare possimus, sitque nobis omnia in omnibus deus. [*]( 18 cf. Mt. 17, 1 14 cf. Ex. 8, 2. m Beg. 19, 9 aqq. 21 Xt. 14, 28 28 I Cor. 16, 28 ) [*]( 1 soli illi D diuiDitate V1 5 cuncturum V 6 lublimatar JD1 9 ciuitatebus V* 10 adque V 11 * illa V ia om. OP 13 et iacobo 0 14 mosi aparuit V haelise V eliae OX loquutus 0 16 puritatis derelinquere 0 equidem 0 17 optinendam DX adiatario Y 18 benefitio V extrinsicus Y 20 pullata V adque V 21 montem DXx 22 scilecit Y 26 fatoru V promittitur DO 27 abtare 0 )

Tunc enim perfecte consummabitur in nobis illa nostri saluatoris oratio, qua pro suis discipulis orauit ad patrem dicens: ut dilectio qua dilexisti me in eis sit et ipsi in nobis, et iterum: ut omnes unum sint, sicut tu pater in me et ego in te, ut et ipsi in nobis unum sint, quando illa dei perfecta dilectio, qua prior nos ille dilexit, in nostri quoque transierit cordis affectum hac dominica oratione conpleta, quam credimus nullo modo posse cassari.

quod ita fiat, oum omnis amor, omne desiderium, omne studium. omnis conatus, omnis cogitatio nostra, omne quod uiuimus, quod loquimur, quod spiramus. deus erit, illaque unitas quae nunc est patris cum filio et filii cum patre in nostrum fuerit sensum mentemque transfusa, id est ut quemadmodum nos ille sincera et pura atque indissolubili diligit caritate, nos quoque ei perpetua et inseparabili dilectione iungamur, ita scilicet eidem copulati, ut quid quid spiramus, quidquid intellegimus, quidquid loquimur, deus sit, in illum, inquam, peruenientes quem praediximus finem, quem idem dominus orans in nobis optat inpleri: ut omnes sint unum sicut nos unum sumus, ego in eis et tu in me, ut sint et ipsi consummati in unum, et iterum: pater, quos dedisti mihi, uolo ut ubi ego sum et ipsi sint mecum.