Deinceps instituit diuinis testimoniis agere quod intendit. quod quale sit, diligentius aduertamus. \'testimonia\', inquit, \'quibus probatur praeceptum esse homini ut absque peccato sit). ad hoc respondemus: non utrum praeceptum sit quaeritur, quod ualde manifestum est; sed hoc ipsum, quod praeceptum esse constat, utrum in corpore mortis huius [*]( 8 Matth. 6, 12 13 Gal. 2, 21 16 Rom. 7, 25 18 cf. I Cor. 15, 54 ) [*](2 si om. B nulla B 4 hoininem esse bd 5 posse esse N possit B quod respondit b negamus nos N 6 autem om. m. 1 B et-possit om. m. 1 CN hoc] homo B 8 eius N 12 profite*tur D 14 Christus mortuus est bd 15 esse homo N nisi ut Eug. 16 adiuuet V 18 consflmatione N cum contentione Rug. adsQpta L, m. 1 R absumta PN 19 qui m. 1 V sperandoJ operando N 21 Dcinde bd 22 quale ex quid V 24 non ex nostri C 25 ipsud N )
15
possit impleri, ubi caro concupiscit aduersus spiritum et spiritus aduersus carnem, ut non ea quae uolumus faciamus. de quo corpore mortis huius non omnis liberatur qui finit hanc uitam, sed qui in hac uita susceperit gratiam et ne in uanum suscipiat bonis operibus egerit. aliud est enim exire de hoc corpore, quod omnes homines dies uitae huius ultimus cogit, aliud est autem liberari de corpore mortis huius, quod sola dei gratia per legum Christum dominum nostrum sanctis et fidelibus eius impertit. post hanc autem uitam merces perficiens redditur, sed eis tantum, a quibus in hac uita eiusdem mercedis meritum comparatur. non enim ad saturitatem iustitiae, cum hinc exierit, quisque perueniet, nisi ad eam cum hic est esuriendo et sitiendo cucurrerit; beati quippe qui esuriunt et sitiunt iustitiam, quoniam ipsi saturabuntur.
Quamdiu ergo peregrinantes a domino per fidem ambulamus, non per speciem — unde dictum est: iustus ex fide uiuit — haec est nostra in ipsa peregrinatione iustitia, ut ad illam perfectionem plenitudinemque iustitiae, ubi in specie decoris eius iam plena et perfecta caritas erit, nunc ipsius cursus rectitudine et perfectione tendamus castigando corpus nostrum et seruituti subiciendo et elemosynas in dandis beneficiis et dimittendis quae in nos sunt commissa peccatis hilariter et ex corde faciendo et orationibus indesinenter instando et haec faciendo in doctrina sana, qua aedificatur fides recta, spes firma, caritas pura. haec [*]( 1 Gal. 5, 17 7 Rora. 7, 24. 25 14 Matth. 5, G 16 II Cor. 5, 6. 7 18 Hab. 2, 4 22 cf. I Cor. 9, 27 24 cf. Rom. 12, 12, Col. 4, 2 25 cf. I Tim. 1, 10 II Tim. 4, 3 Tit. 2, 1 ) [*]( 1 possit] positum B 4 suscipit Nb 5 uacuil β aliut L 9 xpm filio. N 10 inpertitur N ipat p post autem hanc ui (11£. 2 in ras.) B merceys V 11 a om. N 12 enim om. N 14 eururrerit m. 1 R 18 nostra om. N peregrinatio L 20 in om. V speciae P, m. 1 DR 22 castigandum m. 1 BN 23 elemosynas PBO elymosinas LV elemosinas RCNK$24 hilaritate N et om. 0 toto corde N 25 insistendo b 26 qua* D quae B que L m. 1 N difficiatur m. 1 N fide* N )
16
est nunc nostra iustitia, qua currimus esurientes et sitientes ad perfectionem plenitudinemque iustitiae, ut ea postea saturemur. unde dominus in euangelio cum dixisset: nolite facere iustitiam uestram coram hominibus, ut uideamini ab eis, ne istum nostrum cursum fine humanae gloriae metiremur, non est in expositione iustitiae ipsius exsecutus nisi tria ista: ieiunium, elemosynas, orationes; ieiunio scilicet uniuersam corporis castigationem significans, elemosynis omnem beneuolentiam et beneficientiam uel dandi uel ignoscendi et oratione insinuans omnes regulas sancti desiderii: ut quoniam in castigatione corporis frenatur concupiscentia, quae non frenari, sed omnino esse non debet nec erit in illa perfectione iustitiae, ubi nullum erit omnino peccatum, et saepe in usu rerum etiam concessarum atque licitarum exserit immoderationem, suam in ipsa uero beneficientia, qua iustus consulit proximo, quaedam fiunt quae obsint, cum prodesse putata sint, et aliquando per infirmitatem, uel cum minus sufficitur necessitatibus aliorum uel parum in eis proficit, quod benignitatis ac laboris impenditur, subrepit taedium, quo fuscetur hilaritas, in qua datorem diligit deus, subrepit autem tanto magis, quanto minus quisque, et tanto minus, quanto magis profecerit — his atque huius modi consideratis merito in oratione dicimus: dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris; si
[*]( 3 Matth. 6, 1 20 II Cor. 9, 7 23 Matth. 6, 12 ) [*]( 1 qu*a D 6 exaequatos (s. 1. m. 2 executus) B 7 elemosynas PO elymosinas LC, m. 1 VB elemosinas BDKN$ieiunium B 8 elemosynis PO elymosinis LC elemosinis DRVKN, m. 1 B 9 omng (3 ex i) B beniuolentiam PDRVOBCfi, m. 2 L, m. 1 K beneficentiam PO$beniifcientiam m. 1 B benificentiam C 10 insinuans] insuas PO, m. 1 D 14 egerit ON$, m. 1 R 15 uera VbdEwj. beneficentia LPOCbd que L 16 obsunt b 17 puta m. 1 L sint ex sunt B minimo (nimo in ras.) B 18 sufficit d 19 ljac N subripit N, m. 2 0 20 hylaritas R hilarS N qua N subripit N, m. 2 0 subrapit V 22 quando V magisquisque BN proficerit m. 1 DVC proficeret N 23 debite m. 1 R ) 17
tamen quod dicimus faciamus, ut uel ipsi etiam diligantur inimici uel, si quisquam adhuc in Christo paruulus hoc nondum facit, paenitenti tamen quod in eum quisque peccauit et ueniam petenti ex intimo cordis ignoscat, si uult ut eius orationem pater caelestis exaudiat.
In qua oratione si contentiosi esse nolimus, satis nobis propositum speculum est ubi inspiciatur uita iustorum, qui ex fide uiuunt et perfecte currunt, quamuis sine peccato non sint. unde dicunt: dimitte nobis, quia nondum quo curritur peruenerunt. hinc dicit apostolus: non quia iam acceperim aut iam perfectus sim. fratres, ego me non arbitror adprehendisse; unum autem quae retro oblitus, in ea quae ante sunt extentus secundum intentionem sequor ad palmam supernae uocationis dei in Christo Iesu. quotquot ergo perfecti, hoc sapiamus; id est: quotquot perfecte currimus, hoc sapiamus, quod nondum perfecti sumus, ut illic perficiamur, quo perfecte adhuc currimus, ut cum uenerit quod perfectum est, quod ex parte est destruatur, id est non iam ex parte sit, sed ex toto, quia fidei et spei iam res ipsa, non quae credatur et speretur, sed quae uideatur teneaturque, succedet, caritas autem, quae in his tribus maior est, non auferatur, sed augeatur et impleatur contemplata quod credebat et quod sperabat indepta. in qua plenitudine caritatis praeceptum illud implebitur: diliges dominum deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua [*]( 7 Hab. 2, 4 9 Matth. 6, 12 10 Phi1. 3, 12--1.5 18 I Cor. 13, 10 22 cf. I Cor. 13, 13 25 Deut. 6, 5; Matth. 22, 37 ) [*]( 1 etiam ipsi N 3 faciat b 4 agnoscat L operationem C 6 nolumua OCbd nolemus (s. e add. v) N 10 hic N 11 non me b 13 sunt obliuiscentes b sint L 14 sequor om. β 15 dni B 16 id—sapiamus om. β quodquot V quod N 18 perfectae C curremus B 20 sit] est B 21 et speretur om. B 22 succedit N Eug. his om. N 23 auferetur bd augebitur bd implebitur bd 24 intepta m. 1 L 25 diligis m. 1 L ) [*]( XXXXII Aug. Sect. VIII pars II. ) [*]( 2 )
18
et ex tota mente tua. nam cum est adhuc aliquid carnalis concupiscentiae, quod uel continendo frenetur, non omni modo ex tota anima diligitur deus. non enim caro sine anima concupiscit, quamuis caro concupiscere dicatur, quia carnaliter anima concupiscit. tunc erit iustus sine ullo omnino peccato, quia nulla lex erit in membris eius repugnans legi mentis eius, sed prorsus toto corde, tota anima, tota mente diliget deum, quod est primum summumque praeceptum. cur ergo non praeciperetur homini ista perfectio. quamuis eam in hac uita nemo habeat? non enim recte curritur, si quo currendum est nesciatur. quomodo autem sciretur, si nullis praeceptis ostenderetur? sic ergo curramus, ut conprehendamus. omnes enim qui recte currunt, conprehendent, non sicut in agone theatrico omnes quidem currunt, sed unus accipit palmam. curramus credendo, sperando, desiderando; curramus corpus castigando et elemosynas in bonis dandis malisque ignoscendis hilariter et ex corde faciendo et currentium uires ut adiuuentur orando et sic audiamus praecepta perfectionis, ne currere neglegamus ad plenitudinem caritatis.
His praemissis ea testimonia quae posuit iste cui respondemus, tamquam nos ea protulerimus, diligenter audiamus. \'in Deuteronomio: tu autem perfectus eris coram domino deo tuo; item illic: et non erit inconsummatus in filiis Israel; item saluator in euangelio: estote perfecti, quia pater uester qui in caelis est perfectus est; item apostolus ad Corinthios [*]( 6 Rom. 7, 23 7 Matth. 22, 37. 38 13 I Cor. 9, 24 22 Deut. 18, 13 23 Deut. 23, 17 25 Matth. 5, 48 ) [*]( 1 tote m. 1 R 4 dr β 6 quia] quando RCKd, m. 2 D 7 anima (ma add. m. 2) L 8 diligit LPO$b Eug., m. 1 DVC summum primumque C 9 cur] cQ. BN 10 quod B 13 current PVOeug., m. 1 DC 15 et soerando Eug. 16 elymosinas LB, m. 1 V elemosinas RCN, m. 1 D belemosynas PO aelymosinas C elemosinis P 17 ex om. (3 21 cuius R 23 illud N 24 israhel PR isri OCK 26 chorinthios BKfi )
19
secunda: de cetero, fratres, gaudete, perfecti estote; item ad Colossenses: corripientes omnem hominem et docentes in omni sapientia, ut exhibeamus omnem hominem perfectum in Christo; item ad Philippenses: omnia facite sine murmuratione et haesitatione, ut sitis inreprehensibiles et simplices sicut filii dei inmaculati; item ad Ephesios: benedictus deus et pater domini nostri Iesu Christi, qui benedixit nos in omni benedictione spiritali in caelestibus in Christo, sicut elegit nos in ipso ante constitutionem mundi, ut essemus sancti et inmaculati in conspectu eius; item ad Colossenses: et uos cum essetis aliquando alienati et inimici sensus eius in operibus malis, nunc autem reconciliati in corpore carnis eius per mortem eius, exhibete uos sanctos et inmaculatos et inreprehensibiles; item ad Ephesios: ut exhiberet ipse sibi gloriosam ecclesiam non habentem maculam aut rugam aut aliquid huius modi, ut sit sancta et inmaculata; item ad Corinthios prima: sobrii estote et iusti et nolite peccare; item in epistula sancti Petri: propter quod succincti lumbos mentis uestrae, sobrii perfecte sperate in eam quae offertur uobis gratiam, quasi filii oboedientiae, non configurati prioribus ignorantiae uestrae <concupiscentiis>,
[*]( 1 II Cor. 13, 11 2 Col. 1, 28 5 Phil. 2, 14. 15 7 Eph. 1, 3. 4 12 Col. 1, 21 17 Eph. 5, 27 20 I Cor. 15, 34 21 I Petro 1, 13-16 ) [*]( 1 perfecte m. 1 R 2 colosenses LDRVOBCKfi, m. 1 N 4 filipenses DRVOB 5 facientes V, m. 1 C muratione R esitatione m. 1 N 6 et simplices om. N 7 efesios LP effesios 0 10 xpo ihn PVOBCN, m. 2 R mundi constitutionem Kbd constitutio mundi 0 11 in conspectu eius om. b 12 eius] ipsius BN colosenses LDRVOC§, m. 1 N 13 sensus eius] sensu bd 16 sanctos] castos N 17 ecclesiam om. N 20 choiinthios β 21 epistola DRVOBCKN 22 succinti L mentis om. L, m. 1 D sobrie 0 23 perfecti CNb ea N 25 uestrae om. N concupiscentiis d: om. libri ) [*]( 2* ) 20
sed secundum eum qui uocauit uos sanctum et ipsi sancti in omni conuersatione sitis, quia scriptum est: sancti eritis, quia ego sanctus sum. unde et beatus Dauid dicit: domine, quis habitabit in tabernaculo tuo? aut quis requiescet in monte sancto tuo? qui ingreditur sine macula et operatur iustitiam; et alibi: et ero inmaculatus cum eo; et alibi: beati inmaculati in uia, qui ambulant in lege domini; item apud Salomonem: diligit dominus sancta corda; accepti sunt autem illi omnes inmaculati\'. horum testimoniorum aliqua currentes exhortantur, ut perfecte currant, aliqua ipsum finem commemorant, quo currendo pertendant. ingredi autem sine macula non absurde etiam ille dicitur, non qui iam perfectus est, sed qui ad ipsam perfectionem inreprehensibiliter currit, carens criminibus damnabilibus atque ipsa peccata uenialia non neglegens mundare elemosynis. ingressum quippe, hoc est iter nostrum, quo tendimus ad perfectionem, munda mundat oratio; munda est autem oratio, ubi ueraciter dicitur: dimitte nobis, sicut et nos dimittimus, ut, dum non reprehenditur quod non imputatur. sine reprehensione, hoc est sine macula noster ad perfectionem cursus habeatur, in qua perfectione, cum ad eam uenerimus, iam non sit omnino quod ignoscendo mundetur.
[*]( 4 Ps. 14, 1. 2 7 Ps. 17, 24 8 Ps. 118, 1 9 Prou. 22. 11 19 Matth. 6, 12 ) [*](1 sed om. N uos om. [3 scos m. 1 D scm in ras. V, om. K ut p 2 omne R, m. 1 V 3 quia ego] qm B 5 aut-tuo in mg. m. 2 B requiescit m. 1 V Eug. 6 macula* L operantur B 7 cum] coram Eug. 8 uia V 9 diligit dns (sed add. signa tmnspos.) L 10 autem om. ISp. m. 1 D ei BN omnes illi K omnes ex homines 0 11 testimoniumrum m. 1 R currentes-aliqua om. N exortantur VOC, m. 1 R 13 pertendunt Eug. 14 quia fin. N 17 elimosynis L elymosinis VBCN elemosinis DRK est om. b inter N 18 mundamus munda N munda-oratio om., N 19 autt-m om, m. 1 C sicut-dimittimus om. N 20 non pr. om. b 21 nra Nl 22 eum Eug. 23 ueniremus in mg. V ignoscendum N ) 21