De Peccatorum Meritis et Remissione et de Baptismo Parvulorum

Augustine

Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio VIII, Pars I (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 60). Urba, Karl; Zycha, Joseph; editors. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1913.

Quocirca quoniam quod a deo nos auertimus, nostrum est haec est uoluntas mala - quod uero ad deum nos conuertimus, nisi ipso excitante atque adiuuante non possumus- et haec est uoluntas bona - quid habemus quod non accepimus? si autem accepimus, quid gloriamur, quasi non acceperimus? ac per hoc ut qui gloriatur, in domino glorietur, quibus hoc deus donare uoluerit, eius misericordiae est, non meriti illorum, quibus autem noluerit, ueritatis est. iusta namque peccatoribus poena debetur, quoniam misericordiam et ueritatem diligit dominus deus et: miserieordia et ueritas occurrerunt sibi et: uniuersae uiae domini misericordia et ueritas. et quis explicet quam crebro haec duo coniuncta diuina scriptura commemoret? aliquando [*]( 9 Prou. 8,35 Ps.36,23 11 Phil. 2, 13 16cf. I Cor. 4,7 17 I Cor. 1,31. II Cor. 10,17 20 Ps. 83, 12 22 Ps. 84, 11 Ps. 24, 10 . ) [*](1 alt. nec] vel b posi diligimus eras. uid. est bona in L 2 alt. bona est A si minus] si IC si minus diligimns A minus s.l.naL 3pr.non s.l.G bona est d dicens KC 4 est Kml 5 uoluntatem exp. L 6 et] set Lml sed Lm2SVmlPG malfl Lm2SYGA habeamus Gml stat A 7 aliqui L hab eo LmlGml 8 quod Lml scriptum est A 9 psalmo A 10 dirigctur PG dirigcntur LSV ATbd uiaSI7 et om. A quod om. KC 11 enim estIOI e s.l.G 13quod s.l.ru2L uertimus A 14 estom.LSVP 15 in ipso V excitande Ga.c. 17 acce- pimus Lml hac L 18 in domino** gloriaturC? dnsKCb donare noluerit (are n ol. in ras. m2)L; post uoluerit eras. eius misericordia L 19miserieordia LmISVPG merito SKb meritorum A 20 quoniam-deus in mg. m2L 21 diligit me V 22 et s, ras. Lm2 misericordiam Lml nniuersi Gml 24 crebo Lml cebro Vml coniunctos Lml coniucta 111 )

103
etiam mutatis nominibus, ut gratia pro misericordiaponatur-unde est: et uidimus gloriam eius, gloriam tamquam unigeniti apatre, plenum gratia et ueritate-aliquando pro ueritate iudicium, sicut est: misericordiam et iudicium cantabo tibi, domine.

Quare autem illos uelit conuertere, illos pro auersione punire, cum et in beneficio tribuendo nemo iuste reprehendat misericordem et in uindicta exercenda. nemo iuste reprehendat ueracem, sicut in illis euangelicis operariis aliis placitam mercedem reddentem, aliis etiam non placitam largientem nullus iuste l\'ulpauerit, consilium tamen occultioris iustitiae penes ipsum est.

Nos, quantum concessum est, sapiamus et intellegamus, si possumus, dominum deum bonum ideo etiam sanctis suis alicuius operis iusti aliquando non tribuere uel certam scientiam uel uictricem delectationem, ut cognoscant non a se ipsis, sed ab illo sibi esse lucem, qua inluminentur tenebrae eorum, et suauitatem, qua det fructum suum terra eorum.

Cum autem ab illo illius adiutorium deprecamur ad faciendam perficiendamque iustitiam, quid aliud deprecamur, quam ut aperiat quod latebat et suaue faciat quod non delectabat? quia et hoc ab illo esse deprecandum eius gratia didicimus, dum antea lateret, eius gratiadileximus. dum antea non delectaret, ut qui gloriatur non in se, sed in domino glorietur. extolli quippe in superbiam propriae uoluntatis est hominum, non operis dei; neque enim ad hoc eos [*](2 Ioh. 1, 14 4 Ps. 100,1 9 cf. Matth. 20,9.10 16 cf. Luc. 1,79 cf. Ps. 84,13 22 cf. I Cor. 1,31 23extolli—adiuuat dens] cf. FulgentiiadMou. 128 ) [*]( 2 tamqwam] quasi z 3 patrem Lml plen\' A ueritatem Lml C quarei P adncrsionc A punire ?. ras. m2L 7 cum] tum M quamuis (uis s.l.m2)L quamLmi SVPG quamquam bd cum codd. quibusdam deterioribus et eras. L in om. LSPG,s.l.Vtn4 beneficia Lm2 rephendit LtnlSml 8 misericordiam LmlSKml ct-reprehendat in mg.m2K in s.l.eras.L uindictam Inn2 excrcendo Lm2 excrenda SVKCm2M 10 redentem Lml 11 tam K ocultiores Lml occultiores A sunt A 12 nos autem b 13 si possumus om. z 14 iusti etiam Lm2 iustitia LmlSVPGM, b in mg. no*(s eras.)L 15 illos VmlGml lti iluminentur L Iuminentur b suauitateSPGC 17 in terra V 18 illius] alius V ad s. exp. et Lm2 20 latebat s. exp. delectat Vm3 21 gratiS Lml laterat LmlS lateret s. cxp. lectaret m3F 23 gloriatur G ettolli Yml extolli. K 24 conpellat Sml )

104
conpellit aut adiuuat deus. praecedit ergo in uoluntate hominis adpetitus quidam propriae potestatis, ut fiat inoboediens per superbiam. hic autem adpetitus etiam si non esset, nihil molestum esset, et cum hoc noluit homo, sine difficultate noluisset; secutum est autem ex debita iusta poena tale uitium, ut iam molestum esset oboedire iustitiae. quod uitium nisi adiuuante gratia superetur, ad iustitiam nemo conuertitur, nisi operante gratia sanetur, iustitiae pace nemo perfruitur. cuius autem gratia uincitur et sanatur, nisi illius cui dicitur: conuerte nos, deus sanita ium nostrarum, et a uerte iram tuam a nobis? quo et si facit, misericordia facit, ut dicatur: non secundum peccata nostra fecit nobis nec secundum iniquitates nostras retribuit nobis. et quibus non facit, iudicio non facit. et quis dicet illi: \'quid fecisti, cui misericordia et iudicium pia sanctorum mente cantatur\'? idcirco etiam sanctos et fideles suos in aliquibus uitiis tardius sanat, ut in his eos minus, quam inplendae ex omni parte iustitiae sufficit, delectet bonum, siue cum latet siue cum etiam manifestum est. ut, quantum pertinet ad integerrimam regulam ueritatis eius, non iustificetur in conspectu eius omnis uiuens. nec in eo ipso uult nos damnabiles esse, sed humiles commendans nobis eandem gratiam suam, ne facilitatem in omnibus adsecuti nostrum putemus esse quod eius est; qui error multum est religioni pietatique contrarius. nec ideo tamen in eisdem uitiis nobis permanendum esse existimemus, sed aduersus ipsam maxime superbiam, propter quam in eis humilamur, et nos uigilanter conemur et ipsum deprecemur ardenter simul [*](9 Ps. 84,5 11 Ps. 102,10 13 cf. Ps. 100,1 18 cf. Ps.142, 2 ) [*](1 aut adiuuat ira mg. m. rec. V 2 quidam-adpctitus in mg.mZL faciatGml 3 alt. esset in ras. Lm2 4 uoluisset T 5 debito AmZC iusta — uitium om. A eeSVmlG 7 yincemLmlSVmlPGM 9sanitatum Vm2Asalutatium Psanitatium Gm2CM salutaris K nr K 10 an nobis Lml 11 ut (t s.l.m2)L peccata] merita M neque GmlAd 13 cui s.l.m2S eum GmlA cuius M miam A 14 iudicia Vml pie L piu Vml canatur Lml cantantur K icciro A 15 cu s. exp. ut Ilm2 16 delectat K 18 pertineat LmlSVmlPG iustifecetur Vml 21 facultatem Sna1 felicitatem K adsequuti S esset V 22 relegioni LS religionis C pietatisque C contrariis A nec—existimemus om. M 23 Qstimemus A 24 huniiliamur LmwSVPGKACbd humiliatur M 25 ardentes A )
105
intellegentes et quod sic conamur et quod sic precamur dono illius nos habere, ut in omnibus non ad nos respicientes, sed sursum cor habentes domino deo nostro gratias agamus et, cum gloriamur, in illo gloriemur.

Quartum iam illud restat, quo explicato, quantum adiuuat dominus, sermo quoque iste tam prolixus tandem terminum sumat, utrum qui omnino numquam ullum peccatum habuerit habiturusue sit, non solum quisquam natorum hominum sit, uerum etiam potuerit aliquando esse uel possit. hune prorsus nisi unum mediatorem dei et hominum hominem Christum Iesum nullum uel esse uel fuisse uel futurum esse certissimum est. unde iam multa diximus de baptismo paruulorum, qui si nullum peccatum habent, non solum sunt homines innumerabiles sine peccato, uerum etiam fuerunt et erunt. porro si ueraciter illud constitit, unde secundo loco egimus, neminem esse sine peccato, profecto nec paruuli sine peccato sunt. ex quo conficitur. etsi quisquam in hac uita esse potuisset, qui uirtute ita perficeretur. ut ad tantam plenitudinem iustitiae perueniret, qua nullum haberet omnino peccatum, fuisse tamen eum antea peccatorem, unde in istam nouitatem uitae conuerteretur, non esse dubitandum. etenim secundo illo loco aliud quaerebatur, aliud in hoc quarto propositum est. nam in illo, utrum aliquis in hac uita ad perfectam. quae prorsus sine ullo peccato est, uitam perueniret per gratiam dei studio uoluntatis, hoc requirebatur; in hoc autem quarto, utrum esset in filiis hominum uel esse potuisset aut posset, qui non ex peccato ad iustitiam perfectissimam perueniret, sed nullo omnino umquam peccato esset obstrictus, hoc quaeritur. ideo si illa uera sunt, quae [*]( 3cf. ICor. 1,31 9cf. ITira. 1,8 14 cf. pag. 78 sqq. ) [*](1 pr. si Km1 M all. si M dcprccamur bd non (s s. n) Vm2 2 non ad om. A rursuM Mml corbentes Lml 5 quātum LmlSVmlGKml Quartum] add. autemz quod LmlSVmlPG explicito zd 6 tam t\'n mg. G 7 sumat Lm1 quis Gm2 uniquam P, om. M nullū Pm. rec. M illu (u s. i et d s. u)A 8 naturam L naturum SVmlG hominum om z 9 nisi] preter Ii, b (in mg. al nisi), om. C 11 post unde tras. et G mnitum7vC 14 lcgimus A 15 nec om. K paruulis A nsiint Ktn2 16 utsi K 17 iustitia Lml quam LmlA onmino haberet A 18 peccatum s.l.m2L ante A 19 uitae om. z in sccuntio Kbd 20 illo oue. A 22 est c L 23 rcquirahatur A esse Vml C et .4 24 aut posset om. z possit Ktn2 25 *et L 26 osse VmlA )

106
tam multa deparuulis diximus, nec est iste in filiis hominum quisquam nec fuit nec erit excepto uno mediatore, in quo nobis propitiatio et iustificatio posita est, per quam finitis inimicitiis peccatorum reconciliemur deo. non itaque ab re est, quantum praesenti causae sufficere uidetur, ab ipso exordio generis humani pauca repetere, quibus aduersus quaedam, quae mouere possent, legentis animus informetur.

Posteaquam illi primi homines, uir unus Adam et ex illo Eua uxor eius, accepto dei praecepto seruare oboedientiam noluerunt, iusta eos poena ac debita consecuta est. sic enim comminatus fuerat dominus, quod ea die, qua uetitum cibum ederent, morte morerentur. proinde quia utendi ad escam omni ligno, quod in paradiso erat, acceperant potestatem, in quo etiam lignum uitae plantauerat deus, ab illo autem solo eos prohibuerat, quod appellauit scientiae boni et mali, quo nomine significaretur experientiae consequentia, et quid boni custodita et quid mali essent transgressa prohibitione sensuri, recte profecto intelleguntur ante malignam diaboli persuasionem abstinuisse cibo uetito atque usi fuisse concessis ac per hoc et ceteris et praecipue ligno uitae. quid enim absurdius, quam ut credantur ex aliis arboribus alimenta sumpsisse, non autem etiam ex illo, quod et similiter permissum fuerat et utilitate praecipua per aetatum labem mutari quamuis animalia corpora atque in mortem uetcrescere non sinebat, tribuens hoc corpori humano de suo corpore beneficium et mystica significatione demonstrans quid per sapientiam, cuius figuram gestabat, conferretur animae rationali, ut alimento cius uiuificata nequaquam in labem mortemque nequitiae uerteretur? merito enim de illa dicitur: [*]( 2 cf. Rom. 3, 25 3cf. Rom.5,10 10 cf. Gcn. 2,17 14 cf. Gen. 2, 9. 16.17 26 Prou.3,18 ) [*](1 iste om. z MTbd 3 infinitis A reconciliamur zbd 5 uidcnt Lvil uideus SVG uideo P ualent Lm2 6 possunt Vm2Pbd possint K 7 hominis Kml sserbare Lml Siuxta SGml hac Lml secuta P 10 fin. quo Sm1Vm1 11 morirentur A perindo V qui audendi Vm1 qui autendi Km1 etendi (om. quia) A id Am2 13 ante ds exp. et eras. aute L 14scientia Km2 15 conscquentie (<;) Lml P alt. qui Vm1 16 prohibitionem Lml sensuri-persuasionem in mg. mlL profecte Vml 17 atque usi f. bis Lml concensis LmlSGml 18 hac Lml absordius VmlA 19 ut om.KC credatur LSVG sumsisse L 20 fuerit K 21 praecipue K laucm SVmlGml labe 101 non mutari A 22 atquc om. A morte Kb uctcrascere Vm2Abd 23 beneficio V 24 huius V 25 lauem SVmlGm1 habem Aml 26 uertetur L illo Gml )

107
lignum uitae est am plectentibus eam. sicut haec arbor in corporali sic illa in spiritali paradiso, ista exterioris, illa interioris hominis sensibus praebens uigorem sine ulla in deterius temporis commutatione uitalem. seruiebant igitur deo uehementer sibi commendata pietate oboedientiae, qua una colitur deus. quae per se ipsam quanta sit quamque sola sufficiat ad tuendam rationalem sub creatore creaturam, non potuit excellentius intimari, quam ut a ligno prohiberentur non malo. absit enim ut bonorum creator, qui fecit omnia et ecce bona ualde, mali aliquid in illius etiam corporalis paradisi fertilitate plantaret. sed ut ostenderetur homini, cui esset sub tali domino utilissima seruitus, quantum esset solius oboedientiae bonum, quam solam de famulo exegerat, cui oboedire non propter ipsius dominatum, sed propter seruientis utilitatem potius expediret, ab eo ligno sunt prohibiti, quo si uterentur non prohibiti, nihil mali omnino paterentur, ut quod illo post prohibitionem utentes passi sunt satis ostenderetur quod eis hoc non intulerit arbor cibo noxio perniciosa, sed tantum oboedientia uiolata.

Hanc ergo priusquam uiolassent, placebant deo et placebat eis deus et, quamuis corpus animale gestarent, nihil inoboediens in illo aduersum se moueri sentiebant. faciebat quippe hoc ordo iustitiae, ut, quia eorum anima famulum corpus a domino acceperat, sicut ipsa eidem domino suo ita illi corpus eius oboediret atque exhiberet uitae illi congruum sine ulla resistentia famulatum. hinc et nudi erant et non confundebantur. animam quippe rationalem naturali uerecundia nunc pudet, quod in carne, in cuius seruitutem ius potestatis accepit, nescio qua infirmitate efficere non [*]( 9 Gen. 1, 31 24 cf. Gen. 2, 25 ) [*]( 1 arboris uccorporali C 2 sic-spiritali s. I. L paradyso LSP 3in terius Lml 5 ipsa S VGnilACM bd GquamquaeT7 8 quae K 9 illis SPG,V(in mg. 1 illius) 10 plantarc Vml 11 esse Vml oboedientia bona V 12 sola V exigerat SFGft exigeret ACM exiret (gc s. i ml )K 13 luentls z, b in mq. frnentis Gm2 expoediret K 14 brohibiti Sml 15 pateretur Kml illud F proibitionem L putentes V 16 intellegeretur z d, b in mg. 18 s. hanc m2 oboedientiam add. G 19 obedientes A 20 illu V aduersū∗L moucris KmlAml 21 cordo Lml famulQ A (in mI). famulafii) 22 ipse K idem A 23 exiberet L 25 nunc ex nec P 26 ius] eius A perficero KC )

108
potest, ut se nolente non moueantur membra et se uolente moueantur. quae propter hoc in quouis casto merito appellantur pudenda, quod aduersus dominam mentem, quasi suae sint potestatis, sicut libitum est, excitantur idque solum iuris in his habent frena uirtutis, ut ad ininundas et inlicitas corruptiones ea peruenire non sinant. haec igitur carnis inoboedientia, quae in ipso motu est, etiamsi habere non permittatur effectum, non erat in illis tunc primis hominibus, quando nudi erant et non confundebantur. nondum quippe anima rationalis domina carnis inoboediens extiterat domino suo, ut poena reciproca inoboedientem experiretur carnem famulam suam cum sensu. quodamconfusionisetmolestiaesuae, quem sensum certe ipsa per inoboedientiam suam non intulit deo. neque enim deo pudendum est aut molestum, si nos ei non oboedimus, cuius in nos summam potestatem nullo modo minuere ualemus, sed nobis pudendum est, quod imperio nostro caro non seruit, quia hoc fit per infirmitatem, quam peccando meruimus, uocaturque peccatum habitans in membris nostris. sic est autem hoc peccatum, ut sit poena peccati. denique posteaquam est illa facta transgressio et anima inoboediens a lege sui domini auersa est, habere coepit contra eam seruus eius, hoc est corpus eius, legem inoboedientiae et puduit illos homines nuditatis suae animaduerso in se motu, quem ante non senserant, quae animaduersio apertio dicta est oculorum; neque enim oculis clausis inter illas arbores oberrabant. sic et de Agar scriptum est: aperti sunt oculi eius et uidit puteum. tunc illi homines pudenda texerunt, quae deus illis membra, ipsi uero pudenda fecerunt. [*]( 16cf. Rom. 7,17.23 21 cf. Gen.3,7 23 Gen. 21, 19 24cf. Gen.3, 7 ) [*](1 ipr. uolete L alt. nolente L 2 putenda (t prodml saepius) Vml 3suaebis K 4 liuitum LmlSVmlGml excitant Lml 5 ad in ras. Vm2 inmundus Vml et] add. ad z 6 inoboedientiae SVmlGmlK non habere A 7 tunc om. zd 9 extitat Lml exstiterat GKA 10 famula sua r 11 certa LmlM per] et V 13 molestum] eras. est L 15 caro s.l.m2L quia bohoc Lml qui obhoc Lm2SP quod V qug hoc A quod hoc Gm2 16 uocanturque V 18 est eras. V, om. C facta est V anima om. z 19 adnersa V aduersa C 20 pudiuit VmlGm1 nuditati ex nudati Vm2 21 animoaduerso SVmlG senser K anima*dnersio V animoaduersio Gml 23 aberrabant Vm2 ager Lml aperti sunt in nuj.m2V 24 pudendanoro in mg. A )
109

De hac lege peccati nascitur caro peccati expianda per illius sacramentum. qui uenit in similitudine carnis peccati, ut euacuetur corpus peccati, quod et corpus mortis huius appellat, unde miserum hominem non liberat nisi gratia dei per Iesum Christum dominum nostrum. sic enim ab eis transitum fecit in posteros ista lex initium mortis, quemadmodum labor quo cuncti homines laborant in terra, quemadmodum in feminas parturitio cum doloribus. haec enim, cum de peccato arguerentur, dei sententia meruerunt, quae non in eis solis, sed etiam in successoribus eorum, in aliis magis, in aliis minus, tamen in omnibus uidemus inpleri. cum itaque primorum illorum hominum fuerit prima iustitia oboedire deo et hanc in membris aduersus legem mentis suae legem concupiscentiae non habere, nunc post eorum peccatum nata ex eis nostra carne peccati pro magno obtinetur ab his qui oboediunt deo desideriis eiusdem concupiscentiae non oboedire et crucifigere in se carnem cum passionibus et concupiscentiis, ut sint Iesu Christi, qui hoc in sua cruce figurauit, quibus per gratiam suam dedit potestatem filios dei fieri. non enim omnibus hominibus dedit, sed quotquot receperunt eum, ut deo renascerentur spiritu, qui saeculo nati erant carne. sic enim de his dictum est: quotquot autem receperunt eum, dedit eis potestatem filios dei fieri, qui non ex carne, non ex sanguine, non ex uoluntate uiri nec ex uoluntate carnis, sed ex deo nati sunt.

Secutus autem addidit: et uerbum caro factum est et habitauit in nobis, tamquam dicens: \'magnum [*]( 2cf. Rom. 8,3.6, G 3cf. Rom. 7,24.25 7 cf. Gen. 3,16 12cf. Rom. 7,23 14 cf. Rom.6,12 19 cf. Ioh. 3, 5 20 Ioli. 1,12.13 24 Ioh. 1,14 ) [*]( 1 nascito Vml expienda rmlA 2 similitudinC Ab 3 morti Lml appellatur Md 5 habeis L 6 labor-quemadmodum owt. A quo m3 s. exp. hoc V 7 paritio Kml 8 erucrunt VmlGml 10 priorum r 12 mentis in flU). K 13 haberet ImlVPG haberent b nunc] nec b posterorum (om. corum)/( peccato Kin2 caro s _14 magna Gml hab L is Lml hiis A 15 in se exp. V 16 iu ihu LSrmlG,om.M xpo (o ml ex i)L cruce] carne z 17 figurabit A 18 quodquod (t ml s. d)L 19 ut om. K slo ml ex do L do P 20 dictum cst de his G quodquod (ulrumquc d COTT. ml in t)L 22 nee] non z nequc A uoluptate Lml SVG 24 sequutus S adidit (i pr. s.l.)L factum s.l.m2V 25 habifabit WmlKmlA )

110
quidem hoc in his factum est, ut deo nascerentur ex deo, qui prius nati fuerant ex carne saeculo quamuis creati ab ipso deo; sed longe mirabilius factum est, quod, cum istis naturae fuerit nasci de carne, beneficii nero nasci ex deo, propter hoc inpcrtiendum beneficium ille, qui de deo naturaliter natus est, nasci etiam misericorditer de carne dignatusest\';hocest enim: et uerbum caro factum est et habitauitin nobis. per hoc, inquit, factum est, ut nati de carne caro postea nascendo de spiritu spiritus essemus et habitaremus in deo, quia et deus natus de deo postea de carne nascendo caro factus est et habitauit in nobis. uerbum enim, quod caro factum est, in principio erat et apud deum deus erat. uerum tamen ipsa participatio illius in inferiora nostra, ut nostra esset in superiora illius, tenuit quandam et in carnis natiuitate medietatem, ut nos quidem nati essemus in carne peccati, ille autem in similitudine carnis peccati, nos non solum ex carne et sanguine, uerum etiam ex uoluntate uiri et uoluntate carnis; ille autem tantum ex carne et sanguine, non ex uoluntate uiri neque ex uoluntate carnis, sed ex deo natus est. et ideo nos in mortem propter peccatum, ille propter nos in mortem sine peccato. sicut autem inferiora eius, quibus ad nos descendit, non omni modo coaequata sunt inferioribus nostris, in quibus nos hic inuenit, sic et superiora nostra, quibus ad cum ascendimus, non coaequabuntur superioribus cius, in quibus cum illic inuenturi sumus. nos enim ipsius gratia facti erimus filii dei, ille semper natura erat filius dei; nos aliquando conuersi adhaerebimus inpares deo, ille numquam auersus manet aequalis deo; nos participes uitae aeternae, ille uita aeterna. solus ergo ille etiam homo [*]( 6Ioh. 1,14 10 cf. loh. 1, 14.1 14cf.Rom.8,3 cf.Ioh.1,13 18 cf. Rom. 5,6. 9.1 Cor. 15, 3. II Cor. 5,15 23 cf. Matth. 3,17. Luc. 3 ,22 24 cf.Phil.2,6 ) [*]( 1 prinu Gml 2 fuerut L 3 isti V fieri Lml fuerint Gml 5 quod Vml de* G misericorditer om.z 6 habitabit LGmlKmlAC 8 de spiritu nascendo A inhabitaremus P dno A 9 factu FC habitabit IÚnl 12uts.i.m2L nostrainmg. m2L essent Vm2A in] et AM 13natiuitatem LrnlS 14 similitudinem AJlb 15 fin. et] add. ex LSP uoluptate SVPG,L (n s. p) 16 et ex sanguine V uoluptate SPG,L(u s. p) 17 sed-est om. r morte Lm2 18 ille] add. autem A morte Lm2M in inferiora K 19 decendit Lml quoęquata LmlVGml 20 inferioribus nrs in mg.m2L hoc Vm1 sit Gm1 21 quoaquabuntur L«»2 quoequabuntur V 22nos— filius dei in mg. A 23 aderebimus Lml 25 uitae in ras. V pr. illa Gml )
111
factus manens deus peccatum nullum umquam habuit nec sumpsit carnem peccati quamuis de materna carne peccati. quod enim carnis inde suscepit, id profecto aut suscipiendum mundauit aut suscipiendo mundanit. ideo uirginem matrem non lege carnis peccati, id est non concupiscentiae carnalis motu concipientem, sed pia fide sanctum germen in se fieri promerentem quam eligeret creauit. de qua crearetur elegit. quanto magis ergo caro peccati baptizanda est propter euadendum iudicium, si baptizata est caro sine peccato propter imitationis exemplum!

Quod autem supra respondimus aduersus eos qui dicunt: si peccator genuit peccatorem, iustus quoque iustum gignere debuit. hoc etiam his respondemus, qui dicunt de homine baptizato natum iam uelut baptizatum haberi debuisse. cur enim non, inquiunt, in lumbis patris sui potuerit baptizari, si secundum epistolam, quae ad Hebreos scripta est, in lumbis Abrahae Leui potuit decimari? hoc qui dicunt adtendant non propterea Leui postea non fuisse decimatum, quia iam fuerat decimatus in lumbis Abrahae, sed quia sic ordinatus est honore saeerdotii, ut acciperet decimas, non praeberet; alioquin nec ceteri fratres eius, qui ei praebebant, decimarentur, quia et ipsi in lumbis Abrahae a Melchisedech iam fuerant decimati.

Sed nc quis dicat propterea recte potuisse Abrahae filios decimari, quamuis iam fuissent in lumbis patris sui decimati, quia [*]( 10 cf. pag. 82 11. 13 Pelagiani 15 cf. Hebr. 7, 9 19 cf. IIebr. 7, 10 ) [*]( 1 ds in ras. GK peccatum nunquam habuit carnem peccati sqq. CT habuit unquam bd nec sumpsit camem] nec cum carne z 2 de natura carnis peccati b 3 pr. aut om. A ct Mml ut T mundabit A aut-mundallit om. A ait LillI suscipiendum Lml 4 mandauit Ka.c. peccatum Lml id est] item r 5 pia] ipsa z fides Lml sancta z 6 eligerent Lrnl eligere SV elegerat b 7 baptizandu Vm1 propter-cst in mg. m2K 8 babtizanta (b pro p in hac parte ml semper teTe) Lml baptizanda S baptizanta PG immitationes Lml 10 super Kinl 12 baptizati Vml nato LmlM 13 debuisset SVmlPGml cuur GA illuuis LmlVGml illum uiis S 14 poterit r potuit KACbd 15 ebreos L haebraeos S scripta sunt V hahrahę LK abraae A 16 fin. non om. A 17 habrahe L abraheę S 18 est om. L sacerdoti SVmlGml sacerdotio PGm2 prauerct Sml croueret V 19 ceteris LmlSVml decima Lml 20 habrahę L abraheae S abraae A, ita etiam l. 21 melcisedec Lml melchlsedec C fueręnt Lml fuerat VmlKml 21 filius Vml )

112
decimatio talis res erat. quae in unoquoque homine saepe fuerat facienda, sicut Israhelitae annis omnibus, immo ex fructibus omnibus decimas tota uita sua crebras solent praebere Leuitis, baptismum autem tale sacramentum esse, quod semel datur et, si iam hoc acceperat quisque, cum in patre suo esset, non nisi baptizatum fuisse deputandum, cum de illo qui baptizatus fuerat gigneretur: qui hoc dicit, ne diu disputem, circumcisionem respiciat, quae semel fiebat et tamen in singulis singulatim fiebat. sicut ergo tempore illius sacramenti de circumciso qui nasceretur circumcidendus fuit, sic nunc de baptizato qui natus fuerit baptizandus est.

At enim ait apostolus: filii uestri inmundi essent, nunc autem sancti sunt; et ideo, inquiunt, fidelium filii iam baptizari minime debuerunt. miror hoc dicere qui negant peccatum ex Adam originaliter trahi. si enim hanc apostoli sententiam sic accipiunt, ut credant de fidelibus sanctificatos filios nasci, cur eos etiam ipsi baptizari oportere non dubitant? cur denique nolunt fateri de parente peccatore aliquod peccatum originaliter trahi, si de sancto aliqua sanctitas trahitur? et contra nostram quidem non est adsertionem, etiamsi ex fidelibus sancti propagantur, quod eos dicimus, si non baptizantur, pergere in damnationem, quibus et ipsi regnum caelorum intercludunt, quamuis eos dicant non habere ullum uel proprium uel originale peccatum. aut si eis indignum uidetur, ut sancti damnentur, quomodo erit dignum, ut a regno dei sancti separentur? illud potius adtendant, quomodo non de peccatoribus parentibus trahatur aliquod peccatum, si de sanctis aliqua sanctitas trahitur et inmunditia de inmundis. utrumque enim dixit qui dixit: alioquin filii uestri inmundi essent, nunc autem sancti sunt. [*]( 11 Pelagiani I Cor. 7, 14 26 I Cor. 7, 14 ) [*]( 1 reserat b saepe om. z fnerit Gml 2 israeliti fL frugibus z 3 crebra L tali Vml 4 datum* L 5 esse VmlC 6 pr. qui s.l. LVG, orti. PS 7 recipiat LSVPGml 8 singillatim Gm2KCbd tcmporae V in tempore A circumcisio Vtnl 9 nascetur A 11 ait rni G apls L at enim 0 apls S at enim e amplius Vat enim apls P ait (i s.l.m2)enim *** apostolusGaitapis inquitAAtenimap. aitd apostolus]add.alioquins.l.LG,in mg. A 16 n baptizari Gm2 dubitabant K 17aliquot Kml trahii SV 23 dapentur A erit] est zCTd ut s.l.m2 S aut V 24 et illud b adtendunt SV trahentur parentibus Vml 26 non immundicia b inmundia Vm1 utramque Lml )

113
explicent etiam quomodo iustum sit, ut sancti ex fidelibus et inmundi ex infidelibus nati pariter tamen, si baptizati non fuerint, regnum dei non permittantur intrare. quid ergo illis ista sanctitas prodest? nam si damnari faterentur inmundos ex infidelibus natos, sanetos autem filios fidelium in dei quidem regnum intrare non posse, nisi fuerint baptizati, non tamen damnari, quia sancti sunt, esset qualiscumque distinctio; nunc uero natos de sanctis sanctos et de inmundis inmundos aequaliter dicunt et, quia peccatum non habent, non damnari et, quia baptismum non habent, a dei regno separari. hanc absurditatem talia ingenia non uidere quis credat ?

Nostrae autem, immo ipsius apostoli sententiae qui dixit: ex uno omnes ad condemnationem et: ex uno omnes ad iustificationem uitae, quam non sit contrarium hoc quod ait, cum de alia re ageret: alioquin filii uestri inmundi essent, nunc autem sancti sunt, paululum adtende.

Non unius modi est sanctificatio; nant et catechumenos secundum quendam modum suum per signum Christi et orationem manus inpositionis puto sanctificari et, quod accipiunt quamuis non sit corpus Christi, sanctum est tamen et sanctius quam cibi quibus alimur, quoniam sacramentum est. uerum et ipsos cibos, quibus ad necessitatem sustentandae uitae huius utimur, sanctificari idem apostolus dixit per uerbum dei et orationem, qua oramus utique nostra corpuscula refecturi. sicut ergo ista ciborum sanctificatio non efficit, ut quod in os intrauerit non in uentrem uadat et in secessum emittatur per corruptionem, qua omnia terrena soluuntur, unde et [*]( 12 Rom. 5,16.13 14 I Cor. 7,14 19 cf. Aug. De catech. rudibus 26,50 (XL 344, 51 sqq. M) et Confess. 111 (CSKL XXXIII p. I 15, 14) 21 cf. I Tim. 4, 5 24 cf. Matth. 15, 17 ) [*]( 1 iustumldictumA 3 permittuntur A 4damnariquiascisunt**fatercnturV ex iufidelibus natos um. z 6 esse Vml 7 distincto Vml natos] add. et lib 9 baptismo rllll post habentrepet. damuari-habcnt K _10 absorditatem A 12 et om. V13 hoc utn.KC 15 [laulolum Kml 16 nam-xpi in mg.m2L nam in ras. V quā M caticuminos LP catecumcnos SVml catecuminos Vm2GAM catechuminos K cathecuminos Cb 17 secundum in ras. Vm2 18 cod. Remigianus Maurinorum: et manus impositionem 21 sustentan*dv V huius uitae d alimur zbd 23 refectu Vml sed sicut in ras. rm3 prgo] et LSPG, om. V autem b non efficit] n ad hoc ualet s.l.m3V 21 inos K in nos C iutrauit Kml non s.l.m2K uadit GKml 25 et om. KCb ) [*]( LX. Auguflt. VIII pars I. Vrba et Zyoha. ) [*]( 8 )

114
ad aliam escam, quae non corrumpitur, nos dominus exhortatur, ita sanctificatio catechumeni, si non fuerit baptizatus, non ei ualet ad intrandum regnum caelorum aut ad peccatorum remissionem. ac per hoc et illa sanctificatio, cuiuscumque modi sit, quam in filiis fidelium esse dixit apostolus, ad istam de baptismo et de peccati origine uel remissione quaestionem omnino non pertinet. nam et coniuges infideles in coniugibus fidelibus sanctificari dicit eo ipso loco ita loquens: sanctificatur enim uir infidelis in uxore et sanctificatur mulier infidelis in fratre; alioquin filii uestri inmundi essent, nunc autem sancti sunt. non, opinor, quisquam tam infideliter intellegit, quodlibet in his uerbis intellegat, ut ob hoc existimet etiam maritum non christianum, quia christiana fuerit uxor eius, neque iam baptizari oportere et ad peccatorum remissionem iam peruenisse et in regnum caelorum esse intraturum. quia sanctificatus dictus est in uxore.

Quisquis uero adhuc monetur, quare baptizentur qui iam de baptizatis nascuntur, hoc breuiter accipiat. sicut generatio carnis peccati per unum Adam ad condemnationem trahit omnes qui eo modo generantur, sic regeneratio spiritus gratiae per unum Iesum Christum ad iustificationem uitae aeternae ducit omnes qui eo modo praedestinati regenerantur. sacramentum autem baptismi profecto sacramentum regenerationis est. quocirca sicut homo, qui non uixerit, mori non potest et qui mortuus non fuerit resurgere non potest, ita qui natus non fuerit renasci non potest. ex quo conficitur neminem in suo parente renasci potuisse non natum. oportet autem ut, si natus fuerit, renascatur, quia nisi quis natus fuerit denuo, non potest uidere regnum dei. oportet igitur, ut sacramento regenerationis, ne sine illo male de hac uita exeat, etiam [*]( 1 cf. loh. 6,27 8 I Cor. 7, 14 18 cf. Rom. 5,18 22 cf. Tit. 3, 5 26 Ioh. 3, 3 ) [*]( 1 exortatur LVGK 2 cathecumeni LmlS caticumini P catecumeni V catecumini GK catecumiuis A cathecumini Cldb cathicumini Lm2 3 in regnum d ad] a LmlSVmlGml 6 originale Gml origine M remissionem CM 8 infideles (i s. fin. e)S in uxore fideli (fideli s.l.m2)V 9 in fratre] in uiro fideli s.l.m2V 11 quotlibet lÚnl 12 non exp. L 13 neque enim S 14 iam] n SPG, exp. LV, om. b 15 ductus Vml datus Gml 16 moue*tur L baptizetur LmlSVCvil 18 ad] in b in omnes L ut omnes SGml **omnis (e s. i m2lV homines C 19 generatio zAlIfd 20 dicit 01111 21 praedistinati VK generantur Lml 26 renatus z 2ssine ullo AC )

115
paruulus inbuatur; quod non fit nisi in remissionem peccatorum. quod etiam ipso loco Christus ostendit, cum interrogatus quomodo possent ista fieri commemorauit quid Moj\'ses fecerit in exaltatione serpentis. cum itaque per baptismi sacramentum morti Christi conformantur infantes, eos a serpentis morsu fatendum est liberari, si a christianae fidei regula nolumus aberrare. quem tamen morsum non in sua uita propria. sed in illo cui primitus in illo cui est acceperunt.

Neque illud fallat, quod nec parenti post conuersionem obsunt propria peccata; quanto enim magis, inquiunt, filio eius obesse non possunt! sed qui hoc sentiunt non adtendunt, quia, sicut parenti per hoc quod spiritu renatus est propria peccata non obsunt, ita qui de illo natus est, nisi eo modo renascatur, quae a parente tracta sunt oberunt, quia et innouati parentes non ex primitiis nouitatis, sed ex reliquiis uetustatis earnaliter gignunt et filii ex parentum reliqua uetustate toti uetusti in peccati carne propagati damnationem ueteri homini debitam sacramento spiritalis regenerationis et renouationis cuadunt. illud namque praecipue propter quaestiones, quae de hac re motae sunt uel moueri adhuc possunt, adtendere ac meminisse debemus tantummodo peccatorum omnium plenam- perfectamque remissionem baptismo fieri, hominis uero ipsius qualitatem non totam continuo commutari, sed spiritales primitias in 1 ene proficientibus de die in diem nouitate crescente commutare in se quod carnaliter uetus est, donec totum ita renouetur, ut animalis etiam infirmitas corporis ad firmitatem spiritalem incorruptionemque perueniat. [*]( 1 cf. Slarc. 1, 4. Act. 2, 33 3 cf. Toh. 3, 14 9 Pelagiani 11 cf. Ioh. 3, 5 16 cf. Tit. 3, 5 19 cf. Col. 2,13 22 cf. II Cor. 4,16 ) [*](dc/i S) [*]( 1 in remiss.-116, 27 peccati om. S; cf. Praef. remissionem ACd remissione cet. 3 moyse Lrrl exaltationes Vml exaltationem A 4 confor- mentur d 7 in suauitate LmlVmlPG 8 quod] add. si 6 post conuersione ̄ post confessionē C confessioncm KT 9 absunt Vtnl quanta Ka.c. 11 propria-est in mg. m2 K quide*L 14 fin ox] et V parcntum (in my. \\ parentes) V 15 uetusti] uctustati Kml uetustate M 15 et in peccati d in om. A peccati (o s. i m2) V in carne .4 carnis (s s. i m2) V propeccati (propagatis. m2) K ueteris hominis P 1G deuitam LmlVml dcuita P spiritali z generationis Vml 18 remotae C mota M 20 in baptismo Vm2 21 commutare (i a. e ml )K 24 ad infirmitatem Vtnl ) [*]( 8* )

116

Haec autem lex peccati, quod etiam peccatum appellat apostolus, cum dicit: non ergo regnet peccatum in uestro mortali corpore ad oboediendum desideriis eius, non sic manet in membris eorum, qui ex aqua et spiritu renati sunt, tamquam non sit eius facta remissio, ubi omnino plena et perfeeta fit remissio peccatorum omnibus inimicitiis interfectis, quibus separabamur a deo, sed manet in uetustate carnis tamquam superatum et peremptum, si non inlicitis consensionibus quodam modo re- . uiuescat et in regnum proprium dominationemque reuocetur. ab hac autem uetustate carnis, in qua est lex ista peccati uel peccatum iam remissum, usque adeo spiritus uita discernitur, in cuius nouitate baptizati per dei gratiam renascuntur, ut parum fuerit apostolo dicere tales non esse in peccato, nisi etiam diceret in ipsa carne illos non esse, antequam ex hac mortali uita emigrarent; qui enim magis i m in carne sunt, inquit, deo placere non possunt; uos autem non estis in carne, sed in spiritu, si tamen spiritus dei habitat in uobis. uerum tamen sicut ipsa carne quamuis corruptibili bene utuntur qui membra eius ad opera bona conuertunt, in qua carne non sunt, quia non secundum eam sapiunt neque uiuunt, sicut denique etiam morte, quae primi peeeati poena est, bene utuntur qui eam pro fratribus, pro fide, pro quacumque uera et sancta iustitia fortiter et patienter inpendunt, sic illa etiam lege peccati, quod iam remissum in uetustate carnis manet, bene utuntur coniugati fideles, qui ex eo quod sunt in (\'Christi nouitate dominari sibi libidinem minime patiuntur, ex eo autem quod adhuc trahunt Adae uetustatem regenerandos inmortaliter filios mortaliter generant cum ea propagine peccati, qua illi qui renati sunt obnoxii non tenentur et qua illi qui [*]( 2Rom. 6,12 4 cf. Rom 7, 23. loh. 3, 5 6cf. Eph. 2,16 cf. Esai. 59, 2 11 cf. Rom. 7, 6 14 Rom. 8, 8. 9 ) [*](del. S) [*](2 apostolus in ras. m2V rognat Vml 3 uero Kml 6inimicis A 7 sfiparatum K 8 ct in ras. V peremtum L inlieiis Vml reuiuiscat Vm2 Pm. rec. KAbd 9 dominationemquae Lml dominatioiiemqui V ml uocetur V PG ac L hanc C 11 spuKb nouitatem z 12 renasc A fuerit CDI. A diccre] esset dicere A 13 illos om. KCb 14 uite Aml migrarent zATbd 15 inquit sunt b 16 alt. in om. V di s.l.mSK 17 in ipsa A 18 coruertunt F conuertunt (uert. s.l.) Km2 20 morte* L mortcm VP 23utantur LmlV qui coniugati K 24 qui om. K minime s.l.Km2 minus M 25Adae uetustatem]ad uotustatSXft regcncrando A 27 a uoce qua (pr.) inc. S quia Km2 **nati V qua] quia LmlSVmlGKml )

117
nascuntur renascendo soluuntur. quamdiu ergo manet lex concupiscentialis in membris, manente ipsa reatus eius soluitur; sed ei soluitur, qui sacramentum regenerationis accepit renouarique iam coepit. ex illa autem manente concupiscentiae uetustate quod nasciturrenasci indiget, ut sanetur, quia parentes fideles et nati carnaliter et renati spiritaliter filios carnaliter genuerunt, filii uero antequam nascerentur, renasci quomodo potuerunt?

Nec mireris, quod dixi manente concupiscentialiter lege peccati reatum eius solui per gratiam sacramenti. sicut enim facta et dicta et cogitata iniqua, quantum ad ipsos motus animi et corporis pertinet, iam praeterierunt et non sunt, eis tamen praeteritis et non iam existentibus reatus eorum manet, nisi peccatorum remissione soluatur, sic contra in hac non iam praeterita, sed adhuc manente lege concupiscentiae reatus eius soluitur et non erit, cum fit in baptismo plena remissio peccatorum. denique si continuo consequatur ab hac uita emigratio, non erit omnino, quod obnoxium hominem teneat solutis omnibus quae tenebant. sicut ergo non est mirum praeteritorum factorum, cogitatorum atque dictorum reatum manere ante peccatorum remissionem, sic contra non debet esse mirum manentis concupiscentiae reatum praeterire post peccatorum remissionem.

Quae cum ita sint, ex quo per unum hominem peccatum intrauit in hunc mundum et per peccatum mors et ita in omnes homines pertransiit usque in finem carnalis huius generationis et corruptibilis saeculi, cuius filii generant et generantur, nullo existente homine, de quo in hac uita constituto ueraciter dici possit, quod nullum habeat omnino peccatum excepto uno mediatore, qui [*]( 1 cf. Rom. 7. 23 22 cf. Rom. 5, 12 25 cf. Luc. 20,31 27 cf. I Tim. 2, 5. Rom. 5, 10 ) [*]( 1 reuascendos SGml concupiscentialiter Pd 2 manente in S manete Ktnl manente et C sed ei soluitur om. V 4 illoSr PG manentёLml concupiscentia AM 5 qua Vml 6 filios carn. gen. om. M carnale Sml 9dictaet facta.4 11 pertinetet LmlSVP preterinerunt Lml praeteritierunt (in mg. t pterier)V 12 non**V nondum LSPG iam non M non tum d 13 praeteritas Kml 14 eius om. A non crit cum om. A 16 uita(ae) migratio LSG uitae migr. V uitoemigratio C uitaemigratione M nitamigratio b 17 solutisteneoant om. z est om. Kb 18 factorum atque dictorum (om. cogit.) rb dict. fact. atque cog. d 22 ita om. V 24 usque s.l.Am2 25 exsistente P 27 mediatori A )

118
nos creatori nostro per remissionem reconciliat peccatorum, idem ipse dominus noster hanc suam medellam nullis generis humani temporibus ante ultimum futurum adhuc iudicium denegauit eis, quos per certissimam praescientiam et iustissimam beneficentiam secum regnaturos in uitam praedestinauit aeternam. namque ante natiuitatem carnis infirmitatemque passionis et uirtutem resurrectionis suae earum rerum futurarum fide eos qui tune fuerant informabat ad hereditatem salutis aeternae, quarum rerum praesentium fide informauit eos, qui cum gererentur aderant atque inpleri praedicta cernebant, quarum etiam praeteritarum fide qui postea fuerunt et nos ipsos et qui deinde futuri sunt informare non cessat. una ergo fides est, quae omnes saluos facit, qui ex carnali generatione in spiritalem renascendo saluantur, terminata in eo, qui uenit pro nobis iudicari et mori, iudex uiuorum et mortuorum. sed huius unius fidei pro significationis oportunitate per uaria tempora sacramenta uariata sunt.

Idem ipse itaque saluator est paruulorum atque maiorum, de quo dixerunt angeli: natus est uobis hodie saluator et de quodictumest aduirginemMariam: uocabis nomen eius Iesum; ipse enim saluum faciet populum suum a peccatis eorum, ubi aperte demonstratum est eum hoc nomine, quo appellatus est Iesus, propter salutem quam nobis tribuit nominari; Iesus quippe latine saluator est. quis est igitur qui audeat dicere dominum Christum tantum maioribus. non etiam paruulis esse Iesum? qui uenit in similitudine carnis peccati, ut euacuaret corpus peccati, in quo [*](llef. Luc. 8,48 12cf. Ioh.3,5 17 Luc. 2, 11 18 Matth. 1, 21 23 cf. Rom. 8, 3 24 cf. Rom. 6, 6 ) [*](1 rec. per rem. b 2 medelam Lm2Vm2PKA nullius generis b 4 praesentiam KA iustissimam] futuram zd beneficientiam z regenera- turos A 5 ita ante V 7 fidem LmlSVml fides Vm2 in eos G informaba*t A 8 quarumjtaqua (ta s.l.m2)V fidem P uitae V 9 gene- rerentur Lml adderant Vml 10 praeterit.] add. rerum KCb fidem P, om.Kb qui s.l.m2V fuerunt ezp. V 12 regeneratione K in spirituali A spiritaliter z spiritualiter M renascendo saluantur] renascunturzd, b in mg. 13 iudicare KmlA 14 significationibus Vml 15 oportunetateLmJ 17 nobis Kml 18 est om.A Iesum] emmanuhel M 20 quod apeliatur Jf quod (quo A) appellatus (om. est)atC quo appellatur Mb 22 quis] qui z igitur] quippe z 22 audet G a.c. dicere om.K 23 paruolis L 24 similitudinem A )

119
infirmissimo nulli usui congruis uel idoneis infantilibus membris anima rationalis miserabili ignorantia praegrauatur. quam plane ignorantiam nullo modo crediderim fuisse in infante illo, in quo uerbum caro factum est, ut habitaret in nobis, nec illam ipsius animi infirmitatem in Christo paruulo fuerim suspicatus, quam uidemus in paruulis. per hanc enim etiam, cum motibus inrationabilibus perturbantur, nulla ratione, nullo imperio, sed dolore aliquando uel doloris terrore cohibentur, ut omnino uideas illius inoboedientiae filios, quae mouetur in membris repugnans legi mentis nec. cum uult ratio, conquiescit; uerum et ipsa saepe uel dolore corporis tamquam uapulando conpescitur uel pauescendo uel tali aliquo animi motu non tamen uoluntate praecipiente conprimitur. sed quia erat in eo similitudo carnis peccati, mutationes aetatum perpeti uoluit ab ipsa exorsus infantia, ut ad mortem uideatur etiam senescendo illa caro peruenire potuisse, nisi iuuenis fuisset occisus. quae tamen mors in carne peccati inoboedientiae debita redditur, in similitudine autem carnis peccati oboedientiae uoluntate suscepta est. ad eam quippe iturus eamque passurus hoc ait: ecce ucnit princeps mundi huius et in me nihil inueniet; sed ut sciant omnes, quia uoluntatem patris mei facio. surgite, eamus hinc. his dictis perrexit ad indebitam mortem factus oboediens usque ad mortem.

Quapropter illi qui dicunt: si primi hominis peccato factum est, ut moreremur, Christi aduentu fieret, ut credentes in eum non moreremur, et addunt quasi rationem dicentes: neque enim praeuaricatoris transgressio plus nobis nocuit, quam incarnatio uel redemptio [*]( 3 cf. Ioh. 1, 14 9 cf. Rom. 7, 23 18 Ioh. 14, 30. 31 21 cf. Pliil. 2, 8 22 Pclagiani ) [*]( 1 nulli (s.l.m21o)V infantibus LmlSVml PGml AG 2 pregrabatur SYmlGml praegrauiatur Kml 3pr. in s.l.L,om.SVmlPGml 4 utI et Kml inhabi- taret KGb ne SVmlPG 5 suspicatos LmlSVmlGtnl paruolis Lml 6 comotibus (om. cum)/l mortibus Lml monitibus M irronalihus i 9 nec om. V 11 motū A 12 quaerat Kml in eo erat bd 13 uolunt (i s. n)A 14 uideatur (uideat C) etiam KACbd et. uid. cet. senesccnte (te in ras.tn2)V 15 non inonoedientiac LmlSVmlPG inoboeditiae Kml 16 dedita VmlKml de uita A 17hoceros. V 18 ait] eratV 10 uoluntate LS 21 factus-mortem otn. A 23 moriremur Vm2 aduentum LmlCml 24 moremur Lml morireruur Vm2Pm1 morerentur Km1 puaricatores Vml 25 redemtio L )

120
profuit saluatoris, cur non potius hoc adtendunt, hoc audiunt, hoc sine disceptatione credunt, quod apostolus sine ambiguitate locutus est: quia per hominem mors et per hominem resurrectio mortuorum. sicut enim in Adam omnes moriuntur, sic et in Christo omnes uiuificabuntur? neque enim aliunde quam de corporis resurrectione dicebat. omnium ergo corporis mortem factam per unum hominem dixit et omnium corporis resurrectionem in uitam aeternam per unum Christum futuram esse promisit. quomodo ergo \'plus nobis nocuit ille peccando, quam iste profuit redimendo\', cum per illius peccatum temporaliter moriamur, per istius autem redemptionem non ad temporalem uitam, sed ad perpetuam resurgamus? nostrum ergo corpus mortuum est propter peccatum, Christi autem corpus solum mortuum est sine peccato, ut fuso sanguine sine culpa omnium culparum chirographa delerentur, quibus debitores, qui in eum credunt, a diabolo antea tenebantur. ideo: hic est sanguis meus, qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum.

Poterat autem etiam hoc donare credentibus, ut nec istius experirentur corporis mortem; sed si hoc fecisset, carni quaedam felicitas adderetur, minueretur autem fidei fortitudo. sic enim homines mortem istam timent, ut non ob aliud felices dicerent esse Christianos, nisi quod mori omnino non possent, ac per hoc nemo propter illam uitam, quae post istam mortem beata futura est, per uirtutem etiam contemnendae ipsius mortis ad Christi gratiam festinaret, sed propter remouendam mortis molestiam delicatius crederctur in Christum. plus ergo gratiae praestitit, plus fidelibus suis sine dubitatione donauit. quid enim magnum erat uidendo non mori eos, qui crederent, credere se non moriturum? quanto est maius, [*]( 3 I Cor. 15, 21. 22 14 cf. Col. 2, 14 16 Matth. 26, 28 ) [*](1 fuit La.c.SVG attendunt hoc A 2 sine dubitatione KCbd ñ credunt A loquutus SV 6resurrectionem LmlC Hms.l.m2K aeternam om.A 9 ergo om. A nobis om. A 11 autem] tam A redemtionem L 12 est] add. etKb n cst] add. et Kb effuso A 14 cyrographa L cirografa SV M cyrografaPaC eirographa K chyrografa G 15 a OM. AM ideo] et ideo zd et ideo ait b 16 est] add. inquit s.i.mSL aitVd effudetur V 17 remissione LV A111 18 etiam in rns. Am2 20 felicitas Gp.c. munueretur Kml si Kml 21esse dicerent K 24 mortis mplestiamL mortis—remouendam in mq.m2A 25 renouendaKmlsemouendalli 27critT7 2scredereom.A moriturosGm2A moriturus M quoalltLml maior V )

121
quanto fortius, quanto laudabilius ita credere, ut se speret moriturus • sine fine uieturum ! denique hoc quibusdam in fine largietur, ut mortem istam repentina commutatione non sentiant, sed simul cum resurgentibus rapiantur in nubibus in obuiam Christo in aera et sic semper cum domino uiuant. et recte illis, quia non erunt iam posteri, qui propter hoc credunt non sperando quod non uident, sed amando quod uident. quae fides est eneruis et debilis nec fides omnino dicenda, quando quidem fides ita definita est: fides est sperantium substantia, conuictio rerum quae non uidentur. unde etiam in eadem, ubi et hoc scriptum est, ad Hebreos epistola, cum consequenter enumerasset quosdam, qui deo fide placuerunt: secundum fidem, inquit, mortui sunt hi omnes, cum non accepissent promissiones, sed longe eas uidentes et salutantes et confitentes, quia hospites et peregrini sunt super terram. et paulo post eandem fidei laudem ita conelusit: et omnes, inquit, testimonium consecuti per fidem non tulerunt promissiones dei; pro nobis enim meliora prouiderunt, ne sine nobis perfecti perficerentur. haec laus fidei non esset nec omnino, ut iam dixi, fides esset, si homines in eredendo praemia uisibilia sequerentur, hoc est, si fidelibus merces inmortalitatis in hoc saeculo redderetur.