De Genesi Ad Litteram

Augustine

Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio 3, Pars I-II (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 28.1). Zycha, Joseph, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1894.

Quod autem sequitur: non enim pluerat deus super [*]( 17 cf. Es. 11, 2 sq. 28 Gen. 2, 5 ) [*]( tili 1 natilia P1 nata#»»«a R 2 per] şt}.p (su exp. m. 1) S exserentur P exercerentnr b exsererentur SRd , sexto die S 7 sexiens P 8 exibuit RS1 10 cognitionem posteriorem PRbd 13 quieti ElPS quies (s in ras.) R conditoris S quia] quae S qua PRbd 16 scptarium Pl spQ RI 17 aeclesiaJB1 ecclesiaiJ 23 cum - dies om. Et \'24esse?jtJy 25 foenum Sd faenum PR exoriretur R2Sbd tractabimus PRl 26 uideri ex uiride R 28 cap. XII E. ) [*]( 10* )

148

terram, et homo non erat. qui operaretur terram, quo pertineat et quid nobis insinuet, indagare difficile est. tamquam ideo, antequam exortum est, fecit deus fenum agri, quia nondum pluerat super terram; si enim post pluuiam fenum fecisset, pluuia magis exortum quam factum ab eo uideretur. quid enim? quod post pluuiam exoritur, ab alio fit nisi ab eodem deo? cur autem non erat homo, qui operaretur terram? nonne iam sexto die fecerat hominem et septimo requieuerat ab omnibus operibus suis? an hoc recapitulando commemorat, quoniam, quando fecit deus omne uiride agri et omne fenum, nondum pluerat super terram, et nondum erat homo? tertio quippe die fecit ista, hominem autem sexto. sed cum fecit deus omne uiride atque omne fenum agri, antequam exortum est super terram, non solum homo non erat. qui operaretur terram, sed nec ipsum fenum erat super terram, quod utique ante dicit factum quam exortum. an ideo die tertio deus fecit ista, quia nondum erat homo, qui operando terram faceret ea? quasi uero tam multa ligna et tam multa genera herbarum non sine ulla opera hominum nascuntur ex terra.

An ob hoc utrumque positum est, et quia nondum pluerat super terram et quia nondum erat homo, qui operaretur terram? ubi enim opera humana non est, per pluuiam ista nascuntur. sunt autem quaedam, quae etiam per pluuiam non nascuntur, nisi opera humana accedat. ideo nunc utrumque adiutorium necessarium est, ut cuncta nascantur; tunc autem utrumque defuit. ideo fecit haec deus potentia uerbi sui sine [*]( 3 foenum Sd faenum PB 5 faenum PB fecisset] fecisset deus b 9 omnibus ex hominibus P post suis add. quae fecit b 11 faenum PB 13 faenum PE 15 ipsQcJ (corr. m. 1) S foenum Sd faenum PR 17 fecit deus PSbd operaretur S 19 erbaruin 81 ullo opere b nascantur Rd 23 terram] in terra S a ista (fl s. 1. m. 1) S 24 sunt -nascuntur om. S autero] etiam PRbd quedam R etiam om. PJRbd 25 humana opera PRSbd acceda»t (n er.) R utrumque nunc S 26 iutorium S cuncta (alt. c s. I. m. 1) R nascantur (an ex en) S 27 deus haec bd )

149

pluuia et sine opere humano. nam etiam nunc ipse facit, sed iam per pluuiam et per hominum manus, quamuis neque qui plantat est aliquid neque qui rigat, sed qui incrementum dat, deus.

Quid est ergo, quod adiungit: fons autem ascendebat de terra et inrigabat omnem faciem terrae? ille quippe fons tanta largitate manans sicut Nilus Aegypto posset uniuersae terrae esse pro pluuia. quid itaque pro magno conmendatum est, antequam plueret, fecisse deum illa gignentia, cum tantum posset adiuuare pluuia, quantum fons inrigans terram? uerum et si aliquid minus, minora illa fortasse, non tamen nulla nascerentur. an hinc etiam more suo scriptura tamquam infirmis infirmiter loquitur et tamen innuit aliquid, quod intellegat qui ualuerit? nimirum enim sicut isto die paulo superius commemorato significauit unum diem factum a deo et tunc deum fecisse caelum et terram, cum factus est dies, ut, quomodo possemus, cogitaremus simul omnia deum fecisse, quamuis superior sex dierum enumeratio uelut temporum interualla ostendisse uideretur, ita, cum dixisset cum caelo et terra deum fecisse omne uiride agri, antequam esset super terram, et omne fenum agri, antequam exortum est, addidit: nondum enim pluerat deus super terram, nec erat homo, qui operaretur terram, tamquam diceret: non ea sic fecit deus, quemadmodum facit nunc talia, cum pluit et cum operantur homines. haec enim iam per moras [*](2 I Cor. 3, 7, 5 Gen. 2, 6. ) [*]( 1 et s. l. m. 1 R om. Pbd 3 est] sit PRSbd 6 inrigabat El 7 manans] manus S man:ns 221 egypto S 8 pluia R 9 gignentia (alt. g s. I. m. 1) E 10 tantum] quantum bd possit S adiubare El quantum] tantum bd 11 minor El non (n fin. 8. I. m. 1) R 12 nascentur E 16 deum (s. I. m. 2 at demum) E 17 quomodo (mo 8. I. m. 1) S 18 deum 8. I. m. 1 S 19 post interualla semier. sunt haec uerba: uis superior sex dierum R 21 foenum Sd faenum PR 22 enl 8. I. m. 1 R deus pluerat S 24 quemammodum EPR talia] alia ElS cum ex com S 25 cum haec inc. cap. XIII E )

150

temporum fiunt, quae tunc non erant, cum fecit omnia simul, unde etiam tempora inciperent.

Quod ergo sequitur: fons autem ascendebat de terra et inrigabat omnem faciem terrae, hinc iam, quantum arbitror, intimatur, quae fiant secundum interualla temporum ex illa prima conditione creaturarum, ubi facta sunt omnia simul. et recte ab eo coepit elemento, ex quo cuncta genera nascuntur uel animalium uel herbarum atque lignorum, ut agant temporales numeros suos naturis propriis distributos. omnia quippe primordia seminum, siue unde omnis caro siue unde omnia frutecta gignuntur, umida sunt et ex umore concrescunt. insunt autem illis efficacissimi numeri trahentes secum sequaces potentias ex illis perfectis operibus dei, a quibus in die septimo requieuit.

Uerum tamen quis iste sit fons ad inrigandam faciem terrae omnis idoneus, merito quaeritur. si enim fuit et obstrusus est uel siccatus, causa quaerenda est. nunc enim uidemus nullum esse fontem, quo inrigetur omnis facies terrae. fortassis ergo peccatum hominum hanc etiam poenam conmeruit, ut tanta illius fontis repressa largitas facillimam terris auferret fecunditatem, ut incolentium augeretur labor. posset hoc, quamuis nulla id scriptura narrauerit, adfirmare humana suspicio, nisi illud occurreret, quod peccatum hominum, cui poena laboris inposita est, post paradisi delicias extitit; paradisus autem habebat praegrandem fontem suum, de quo post diligentius suo loco loquendum est, ex cuius uno capite [*]( 3 Gen. 2, 6 ) [*]( 1 fecit] fecit deus 8 3 ergo] autem bd 4 inrigabat El 6 prima illaM 7 rectae B cnepit S 8 atque] uel S 11 fructecta ER fruteta b umida ElPB: umore ElPMl 12 illi S in illis b 13 potentius P illis ex his m. 1 E cum a inc. cap. XlIII E 16 merito (to 8. I. m. 1) E obtrusus P 17 siccagtus E nunc (c sup. er. m superscr. m. 1) R 18 inrigetur El 19 conmeruit ElPB 22 id om. S humana suspicio om. 81 24 post s. I. m. 1 S exstitit bd 25 habebat (bat s. I. m. 1) S (b fin. s. I. m. 1) R suum ex suam m. 1 E 26 loco (co in ras.) R )

151

quattuor magna flumina et nota gentibus manare narrantur. ubi ergo erat iste fons aut ista flumina, quando ille unus maximus ascendebat de terra et inrigabat omnem faciem terrae? certe enim tunc non Geon, qui dicitur Nilus, unus ex illis quattuor, rigabat Aegyptum, quando fons ascendebat de terra et non Aegyptum tantum, sed omnem faciem terrae satiabat.

An primo deum uoluisse credendum est uno fonte maximo inrigare omnem terram, ut ea, quae in illa principaliter condiderat. accepto humoris adiutorio iam etiam per temporalia spatia gignerentur pro suorum generum diuersitate etiam diuersis numeris dierum, et postea plantato paradiso repressisse illum fontem multisque fontibus, sicut eam nunc uidemus, inpleuisse terram, de paradisi autem uno fonte quattuor ingentia flumina diuisisse, ut et terra cetera creaturarum suarum plena generibus congruos numeros suorum temporum agentibus fontes etiam suos haberet ac fluuios et paradisus loco electiore plantatus quattuor illa flumina ex capite sui fontis emitteret? aut ex ipso uno fonte paradisi multo largius exundante prius totam rigasse terram atque ad parienda per temporum numeros genera, quae in ea sine interuallis temporum creauerat, fecundasse ac postea repressisse in eo loco aquarum eruptionem uastissimam, ut de diuersis per omnem terram capitibus fluminum ac fontium iam manarent, ac deinde in regione illius fontis non iam uniuersam terram rigantis, sed memorabiles quattuor solos illos fluuios [*]( 1 manere P1 2 fons iste PRbd ille supra iste scr. m. 1 S 6 et omnem S 7 saciabat R 9 inrigare El rigare S ea] illa PRbd in om. S illa] ea PRbd om. S post principaliter add. in eo S 11 spacia R 12 post dierum add. gignerentar b 13 repraessisse R fontibus] aliis fontibus b eam] ea El iam bd 14 uno om. P, s. I. m. 1 B 16 generibus plena S 17 fontes (s sup. er. m a. m. 1) R 18 electiore] eletiori (a m. 1 add.) S 19 fontes E1 aut in ras. R 20 rigasset E irrigasse bd adque E1S1 21 pariendaqi E parianda P tempora 8 23 eo om. El 24 iam s. l. m. 1 S 25 in regionej irrigatione b 26 solos illos quattuor PRSbd emittentes ES )

152

emittentis plantasse paradisum, ubi hominem, quem fecerat, conlocaret?

Quia enim non omnia scripta sunt, quemadmodum post illam primam rerum conditionem tempora cucurrerint seque secutae sint administrationes creaturarum, quae primitus factae sextoque die illo consummatae sunt, sed quantum satis iudicauit spiritus, qui inerat scribenti ea, quae non solum ad factarum rerum notitiam, sed etiam ad futurarum praefigurationem ualerent, nescientes coniectamus. quid fieri potuerit, quod ille non nesciens praetermisit, tantum id conantes pro modulo nostro, quantum adiuuamur,\' efficere, ne aliqua absurditas uel repugnantia putetur esse in scripturis sanctis, quae opinionem lectoris offendat et, dum existimat fieri non potuisse, quae facta esse scriptura conmemorat, uel resiliat a fide uel non accedat ad fidem.