De Genesi Ad Litteram

Dies ergo ille, quem deus primitus fecit. si spiritalis rationalisque creatura est, id est angelorum supercaelestium atque uirtutum, praesentatus est omnibus operibus dei hoc ordine praesentiae. quo ordine scientiae, qua et in uerbo dei facienda praenosceret et in creatura facta cognosceret non per interuallorum temporalium moras, sed prius et posterius habens in conexione creaturarum, in efficacia uero creatoris omnia simul. sic enim fecit, quae futura essent, ut non temporaliter faceret temporalia, sed ab eo facta currerent tempora. ac per hoc isti dies septem, quos lux corporis caelestis circumeundo explicat atque replicat, secundum quandam umbram significationis admonent nos quaerere illos dies, in quibus lux creata spiritalis omnibus operibus dei per senariam numeri perfectionem praesentari potuerit, atque inde in septimam requiem dei mane habere, uesperam non habere, ut non hoc sit deo requieuisse in die septimo, tamquam ipso die septimo eguerit ad requiem suam, sed quod in conspectu angelorum suorum requieuerit ab omnibus operibus suis, quae fecit, non utique nisi in se ipso, qui factus non est; id est, ut creatura eius angelica, quae cognoscendis omnibus operibus eius in ipso et in illis tamquam dies cum uespera praesentata est, nihil post omnia ualde bona opera eius melius cognosceret quam illum ab omnibus in se ipso requiescere nullo eorum egente, quo sit beatior. [*](1 uidit Rl 2 sint S 9 temporum S cum sed inc. cap. XXVIII E 10 connexione Sbd efficientia S efficatia i2 11 que R temporaliter faceret om. El 12 current E 13 quos (s add. a. I. m. 1) S 15 ammonet E ammonent PR querere R 17 in om. Sbd 18 et uosperam Sd sit hoc PRSbd 26 eorum] eram P1 27 egentem PRbd Expl. liber. quartus. incipiunt capitula E Explicit liber IIII fol. 101b P Explicit lib quartus:! Incipit lib V genesis; ad litteram aureli aug fol. 97b R Explicit geneseos liber quartus (litt. maio atr.) Incipit liber quintos (litt. maio rubr.) pag. 116 b S )

Hic est liber creaturae caeli et terae, (?) cum factus est dies, (?) fecit deus caelum et terram et omne uiride agri, antequam esset super terram, et omne fenum agri, antequam exortum est. non enim pluerat deus super terram et homo non erat, qui operaretur terram. fons autem ascendebat de terra et inrigabat omnem faciem terrae. nunc certe firmior fit illa sententia, qua intellegitur unum diem fecisse deum, unde iam illi sex uel septem dies unius huius repetitione numerari potuerint, quandoquidem apertius sancta scriptura iam dicit, concludens quodammodo cuncta, quae ab initio usque ad hunc locum dixerat, atque infert: hic est liber creaturae uel facturae caeli et terrae, cum factus est dies. neque enim quisque dicturus est caelum et terram hic ita commemorata, sicut dictum erat, antequam conditus insinuaretur dies, in principio fecit deus caelum et terram. illud enim si eo modo intellegitur, ut aliquid deus fecerit sine die, priusquam faceret diem, qua ratione id possit accipi suo loco dixi, quod dicendum putaui, nulli intercludens melius intellegendi licentiam. nunc autem, hic est, inquit, liber creaturae caeli et terrae, cum factus est dies, satis, ut opinor, ostendens non hic se ita commemorasse caelum et terram, sicut in principio, antequam fieret dies, cum tenebrae essent super abyssum, sed quomodo factum est caelum et terra, cum factus est dies, id est iam formatis atque distinctis partibus et generibus [*]( 2 Gen. 2, 4-6 16 Gen. 1, 1 ) [*]( 1 Explicuerunt capitula. inč liber quintus fol. 68 E Incipit liber V. genesis (litt. maio rubr.) I ad litt. aureli aug (litt. min. rubr.) fol. 102p P fol. 97b R 2 Hic-creaturae litt. maio color. P 4 foenum Sd faenum P 5 super terram deus PRbd 6 fin. terra El 7 inrigabat El 8 cap. I E certe R sentia El 9 sex in ras. S 10 potuerunt b 13 hi.c (n er.) 2J est 8. I. m. 1 E 14 quisquam Rd 16 principio (ci s. I. m. 1) P 21 cap. II E 25 terram E )

Illud hic ergo caelum commemoratum est, quod cum creasset deus firmamentum uocauit, cum omnibus, quae in illo sunt, et ea terra, quae cum abysso imum obtinebat locum, cum omnibus, quae in ea sunt. sequitur enim et adiungit: fecit deus caelum et terram, ut caeli et terrae nomine et praemisso, antequam factum diem commemoraret, et repetito, cum commemorasset, non sinat suspicari ita se nunc caelum et terram nominasse, sicut in principio, antequam esset creatus dies. sic enim uerba contexuit: hic est liber creaturae caeli et terrae, cum factus est dies, fecit deus caelum et terram, ut, si quisquam uelit sic intellegere, quod superius positum est: liber creaturae caeli et terrae, quemadmodum dictum est: in principio fecit deus caelum et terram, priusquam conderet diem, quia prius et hic commemorata sunt caelum et terra et postea factus est dies, corrigatur consequentibus uerbis, quia et post commemoratum factum diem rursus caeli et terrae nomen adiunctum est.

Quamquam et hoc, quod positum est "cum" et sic adiunctum, factus est dies, cuiuis contentioso extorqueat alium intellectum esse non posse. si enim ita esset interpositum, ut diceretur: hic est liber creaturae caeli et terrae. factus est dies, fecit deus caelum et terram, quisquam forte arbitraretur librum creaturae caeli et terrae sic appellatum, quomodo appellatum est: in principio fecit deus caelum et terram ante [*]( 1 quibus (i 8. I. m. 1) R creata El 2 redit E1 redderet (alt. re 8. I. m. 1) S uocatur mundus S 3 hinc S 5 ea terrii. b obtinebat Ev obtinet E7PSSbd 8 et ante praemisso om. Sb praemissio E repetittO (i er.) R repetit b 14 creaturae creturae (exp. m. 1) S 15 quemammodum EPR 17 terram E 18 est om. PBbd subsequentibus PRbd 21 inter est et cum 8. I. m. 1 add. dies S et om. E sic] sit b sic 8 (g add. wi. 2) E 22 dies om. S cuiuis (i fin. 8. I. m. 1) R extorqueat (e a. I. m. 1) R esse intellectum Sbd 25 arbitretur ElSl 27 fecit deus ont. PRd terra d )

Cum autem nomine caeli et terrae usitato more scripturarum nunc uniuersam creaturam uoluerit accipi, quaeri potest cur addiderit: et omne uiride agri. quod mihi uidetur ideo posuisse, ut significantius intimaret, quem diem commendauerit, quod ait: cum factus est dies. cito enim quisquam putaret hunc diem lucis corporeae commendatum, quo circumeunte nobis uicissitudo diurni nocturnique temporis exhibetur. sed cum creaturarum conditarum ordinem recolimus et inuenimus omne uiride agri tertio die creatum, antequam sol fieret. qui quarto die factus est, cuius praesentia dies iste cotidianus usitatusque peragitur, quando audimus: cum factus est dies, fecit deus caelum et terram et omne uiride agri, [*](1 diest-dies (diest exp. m. 1) S 2 sicut ibi] sicubi S inde (de \'8. I. m. 2) E 4 quemammodum EPRl 6 est] set El conexa sunt sit (sit 8. I. m. 1) S connectas Rbd 8 4iest dies 81 item] idem E1 itidem b 14 liquidius (i fin. s. I. m. 1) S limpidius b 18 accepi P 19 quur R 20 significatius ElP 21 est] esset E cap. III E quisqaam enim E 22 putaret (t fin. s. I. m. 1) S lucis (u ex o) P quod PR circueunte E 23 exibetur R 26 dies] est dies cuius S cottidianus ES 27 audigimus E )