De Natura et Origine Animae
Augustine
Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio VIII, Pars I (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 60). Urba, Karl; Zycha, Joseph; editors. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1913.
An uero tu reprobare dubitabis, quod, cum de anima loqueretur: non uis, inquit, animam ex carne peccati contrahere [*]( 28 Vine. Victor; cf. lib. III 7,9 ) [*]( 1 infantie A paraloeticis A paralocticis (i s. oe) BF para boeticis C paraliticis DEU 2 menbris C ille A 5 seni A similitudinis BC reporiuntur C 6 disputant E 7 quida C hic C 9 quos D 10 suis moribus (in mg. aL 1 sibimet dissimilis est) 6 11 itaque E haccepta A uita F 12 commotata A commutataF ita-quos om.F animaC 13 ille ABCFGbd a quo bd ex quo E 15 ab isto didicisse credis E animcon (om. non) A tradicit A 16 uera E 17 aliundē C uidere b dicisse A 18 didici A 20 sim d 22 adhic A qui docere id possunt ab eis E existimore quęrendum A 23 ac A diseruit A deseruit G 26 est om. BCGFml reprobanda A 28 atiima BCG )
Item aliquanto post ait: anima itaque si peccatrix esse meruit, quae peccatrix esse non potuit, tamen neque in peccato remansit, quia in Christo praefigurata in peccato esse non debuit, sicut esse non potuit. rogo te, frater, putasne ista saltem postea legisti et considerasti et quid in recitante laudaueris uel unde post recitationem gratias egeris cogitasti? quid est, obsecro te: anima itaque si peccatrix esse meruit, quae peccatrix esse non potuit? quid est \'meruit\' et \'non potuit\', cum mereri hoc non posset, nisi peccatrix fuisset, non autem fuisset, nisi esse potuisset, ut ante omne malum meritum peccans inde sibi meritum faceret, unde ad alia peccata deserente domino perueuiret? an ideo dixit: quae peccatrix esse non potuit, quia, nisi in carnem ueniret, peccatrix esse non posset ? quid ergo meruit, ut eo mitteretur, ubi peccatrix esse posset, quo nisi uenisset alibi peccatrix esse non posset? dicat, quid meruit. si enim meruit esse peccatrix, aliquid iam peccauerat, unde mereretur iterum esse peccatrix; si autem nihil peccauerat, unde meruit esse peccatrix? sed haec fortassis obscura uideantur aut obscura esse iactentur, cum sint apertissima. neque enim dicere debuit, quod anima meruerit peccatrix esse per carnem, cuius nec bonum nec malum meritum repperire poterit ante carnem.
Sed ad manifestiora ueniamus. cum enim magnis coartaretur angustiis, quomodo animae originalis peccati uinculo teneantur obstrictae, si non ex illa trahunt originem, quae prima peccauit, sed eas puras ab omni contagione et propagatione peccati peccatrici carni creator insufflat, ne dicatur illi, quod sic insufflando eas deus efficit reas, primo de praescientia dei hanc opinionem munire temptauit, \'quod eis praeparauerit [*]( 3 Vine. Victor; cf. lib. I 8, 8. III 8, 11 9.14. 30 Vine. Victor ) [*]( 1 nullo] illo 4 naque C 5 potuit Fm2 6 potuit] debuitF ista om.F salti bis pos. semel eras. F, E 10 potuisset BCFQbd 14 carne EFG uenerit B 15 possit E eo om. F eo mitteretur] omitteretur BCG 16 potuit E 19 si autem—peccatrix om. ABCFGbd 20 pr. obscura] add. esse BCFGbd 22 meruit esse peccatrix E per] post E 24 manifesta.tiora CGFml 25 origenalis E uinclo E 27 puras] curas BC propagineG 28 illi om.C 29 deus eas E presentia G 30 redemptionem codd. praeter A )
Sed adtende quid adhuc audeat, cui displicet in tanta huius profunditate quaestionis cautior quam scientior nostra cunctatio: ausim dicere, inquit, istos peruenire posse ad originalium indulgentiam peccatorum, non tamen ut caeleste inducantur in regnum, sicuti latroni confesso quidem sed non baptizato dominus non caelorum regnum tribuit, sed paradisum, cum utique iam maneret: qui non renatus fuerit ex aqua et spiritu sancto, non intrabit in regnum caelorum, praecipue quia multas esse mansiones apud patrem suum dominus profitetur, in quibus designantur merita multa et diuersa mansorum, ut hic non baptizatus perducatur ad ueniam, baptizatus ad palmam, quae est parata per gratiam. cernis hominem paradisum atque mansiones, quae sunt apud patrem, a regno separare caelorum, ut etiam non baptizatis abundent loca sempiternae felicitatis. nec uidet. cum ista dicit, ita se nolle baptizati cuiuspiam paruuli mansionem a caelorum regno separare, ut ipsam dci patris domum uel aliquas partes eius inde separare non timeat; neque enim dominus Iesus in uniuersitate creaturae uel in qualibet uniuersitatis parte, sed: indomo patris mei, dixit, multae mansiones sunt. quomodo ergo erit in dei patris domo non baptizatus, cum deum patrem habere non [*]( 3.11 Vinc. Victor 13 cf. Luc. 23,43 15 Ioh.3, 5 17 cf. Ioh. 14, 2 27 Ioh. 14, 2 ) [*]( 3 praedistina.tos C 4 renascunturF nascantur E 5 aeu] siuc d alt. seu G 6 implere *** praedestinauit (in mg. quod) E ipse om. C 7 illi] ei b etpr. om. BCFb 11 uoce ausim inc. c. X b 13 sicuti A sicut in D sicut cet. quidem confesso G confessio B 15 minareturG fuerit (s. I.) renatus D 17 qua C muItos A 18 designatur 19 hinc D 20 qua. e. A carnes (e in i mut.) C paradisum om. BCGFmlb 21 atque] aque b 24 a om. BCGFml ipsa A 26 dns is ABC dns IIS (m. 2 IHS) F dns hisG Iesus om. b uniuersitate] uniuerse (?) BG 28 multa mansiones AD mans. multae cet. )
Aestuat tamen iste atque horrendis suffocatur angustiis; adtentius enim fortasse quam tu quid mali dicat adtendit praeter Christi scilicet baptismum solui in paruulis originale peccatum. denique, ut aliquatenus in hac causa uel sero ad ecclesiae sacramenta confugiat: pro his sane, inquit, oblationes assiduas et offerenda iugiter sanctorum censeo sacrificia sacerdotum. habeto istum, si placet, etiam censorem, si parum fuerat habere doctorem, ut sacrificium corporis Christi etiam pro his offeras, qui Christo non sunt incorporati. rem quippe tam nouam atque a disciplina ecclesiastica et a regula ueritatis alienam cum libris suis auderet inserere, non ait \'puto\', non ait \'existimo\', non ait \'arbitror\', non ait saltem \'suggero\' uel \'dico\', sed \'censeo\',ut scilicet, si offenderemur nouitate seu peruersitate sententiae, terreremur [*]( 7 cf. Luc. 23, 43 12 cf. pag. 310, 19-312,31 20 Vinc. Victor; cf. pag. 310, 29-311, 1 ) [*]( 1 possint C 2 ad C, om.Dm1 donadistarum C rogatistarunt A rogatarū C diuersione C 6 praesumet E quanta (s. a add. u) F parte om. F 7 duo 0 8 crucifixoG sane ABCGFml 9 dinograteD diuocrate b (semper u pro n) argumtatus ABCG 11 quia si CG qu*asi.F 12 in] id C 13 uidetur A 17 uoce adtentius inc. c. XI b Attene uis A malidicat B maledicat CG 18 originali C 19 ut om.F hac] ac AC 22 concensorem C partQG dictorem G 23auferas A 25 ecclesiasticam A a om.CE 26 suis (s imt. ex t) B audere A audiretC eiestimo A 27 salutem A saltiEFml 28 terremur EG )
Verum tamen iste in sui comparatione qualis posterius apparuit tolerabilius adhuc errat. nam uelut paenituerit eum — non quod debuit paenitere, id est quod ausus fuerit asserere non baptizatis relaxari originale peccatum atque indulgentiam dari omnium peccatorum, ut in paradisum, hoc est locum tantae felicitatis, mittantur et beatas mansiones in domo dei patris habere mereantur, sed illud eum potius paenituerit, quod eis minoris beatitudinis extra regnum caelorum concesserit sedes —, adiunxit atque ait: aut si forte quispiam reluctetur latronis animae uel Dinocratis interim temporarie conlatum paradisum — nam superesse illis adhuc in resurrectione praemium regni caelorum quamquam sententia illa principalis obsistat, quia qui non renatus fuerit ex aqua et spiritu sancto, non intrabit in regnum caelorum -, [*]( 6 Vine. Victor; cf. II Mach. 12,39-46 23 Vine. Victor 27 Ioh. 3, 5 ) [*]( 2 ista b 4 recensentem C qufi BCGFml ac dolent (in mg. al. dolent(i) b 5 correptione A (s. p. add. c) correctione C, bin mg. correptione BG, b in textu 6 macchabeorum A 9 init*um E consilium fuisse BCFGbd 10 uetito om. F obstrixeratA (s s. l.),G ita] ista BCFG istudEd lhegeritD 12 num A 15 posterior A 17 quid E dfbucrit F 20 beatis C 21 dei om.BCFGd 23 adiuncxit A aut] at E 24 uel om. A conlatam D 25 nam] iam b in om. G resuccione A 26 quOquam E 27 qui om. A renatis A 28 non om. A )
Nouellos hereticos Pelagianos iustissime conciliorum eatholicorum et sedis apostolicae damnauit auctoritas, co quod ausi fuerint non baptizatis paruulis dare quietis et salutis salutis etiam praeter regnum caelorum. quod ausi non fuissent, nisi negarent eos habere originale peccatum, quod opus esset absolui per baptismatis sacramentum. iste autem sicut catholicus dicit paruulos originali obstrictos esse peccato et tamen eos ab huiusmodi uinculo sine lauacro regenerationis absoluit et post mortem in paradisum misericors mittit, post resurrectionem ucro etiam in regnum caelorum misericors introducit. talis sibi Saul misericors uisus est, quando pepercit regi quem deus praecepit occidi; [*]( 7.11.16 Vinc. Victor 8 Ioh. 3, 5 29 cf. I Regn. c. 15 ) [*](1 euidentis CFml inuidensfi 2 effectu A amperlificet C 3 eius libro bd describi A 4 praesuptionem codd. praet. A 5 possit E 6 ipse com- memorat om. F 7 sententiaeC 8 non om. BG 11 etiam inquit E assensu A 12 animas A temporie A 13 dinocraten AECF quāquā A 17 te om. E 20 nouellus A pelagianus A 21 ego A 23 fuerint C 24 origenaleC 25 per baptismatis om. E 26 origenaliC 30hoccidi/l )
Horrendis est enim coartatus angustiis ab eis qui dicunt: cur deus animam tam iniusta animaduersione multauit, ut [*]( 4 Ioh. 3, 5 9 Matth. 10, 39 12 Rom. 5, 18 15 Marc. 16, 16 21 Vinc. Victor 30 idem; cf. pag. 308, 3-6 ) [*](5 fuerit renatus d fuerit om. BCG potest om. D 6 introibit D 7 excepto A pro om. E 8 hoccidi A in alio E 13 alt. damnationem B dāpnationem G 14 ostenditE 16 autem] uero bd credidcrit m2 ex dederitP 17 Vius A 18 ne si] nisiG non om.G 19 in om.A 21 uecors BEFG 23 originalis peccati BCFGhd felicitatem BCCl 24 autem) uero bd 25 felicitatem] beatitudinem AE felicitate C 30 dominus E tam] add. inimiatamG animaduersionem C animaduersione G )
Scripturarum uero testimonia quaecumque posuit, quibus animas deum non ex illius primae propagine adtraherc, sed sicut ipsam primam suas quibusque singulis insufflare uelut probare conatus est, ita sunt, quod ad istam quaestionem adtinet. incerta et ambigua, ut etiam aliter accipi quam ipse uult facillime possint. quod iam in eo libro, quem scripsi ad amicum nostrum, cuius commemorationem superius feci, satis, quantum existimo, demonstraui. testimonia quippe ipsa quae adhibuit, ubi legitur deus animas uel dare uel facere uel fingere, unde illas det uel unde faciat sine fingat non ostendunt: utrum ex propagine illius primae an insufflando sicut illam primam. iste autem ex eo ipso, quod legitur animas deus dare siue facere siue fingere, iam putat animarum negatam esse propaginem, cum deus eadem scriptura teste etiam corpora det sine faciat siue fingat, quae tamen ab illo ex propagine seminis dari, fieri, fingi nemo ambigit.
Item quod scriptum est ex uno sanguine deum fecisse omne genus hominum uel quod ait Adam: hoc nunc os ex ossibus meis et caro de carne mea, quia neque ibi dictum est \'ex una anima\' neque hic \'anima de anima mea\', putat negari animas filiorum ex parentibus uel illius mulieris ex uiro; quasi uero, si non \'ex uno sanguine\', sed \'ex una anima\' diceretur. aliud quam totus homo intellegeretur nec corporis propagatio negaretur. sic etiam si dictum esset: \'anima de anima mea,\' non [*](14 cf. pag. 317, 11.-325 15 cf. E<ai. 42,5. 57, 16. Zach. 12, 1 23 cf. Act. 17, 26; cf. pag. 320, 12 sqq. 24 Gen. 2, 23 ) [*](1 seque] deque A sequae C 2 prouidentia E 4 ante E cohiberem A 5 anti cipite ABCFG 9 animas] amicisG 12 ipse] ut E 14 exestimo AC 15 athibuit Fm] 16 dat F facitF fingit Fm2 18 illain sicut E 19 dm E 21 fariet ACm1 propaginis semine codd. 22 ambiget E 24 adam ait Ab 26 est dictum E putatE 29 aliud m2 s. exp. illud C 30 ne negaretur C )
Quamobrem quid te iste docuerit et unde gratias egeris, nondum scio. manet quippe illa quaestio, sicut erat, in qua quaeritur de animarum origine, utrum illas deus ex propagine illius unius, quam primo insufflauit homini, an ex flatu suo, sicut primo homini, det, faciat, fingat hominibus, quas eum dare, facere, fingere fides christiana non dubitat. quam quaestionem iste cum soluere conaretur nec uires suas intueretur, destruens animarum propaginem et asserens \'eas puras ab omni contagione peccati\' non de nihilo, sed \'de se ipso insufflare creatorem\' et naturam dei mutabilitatis obprobrio, quod necesse non fuerat, infamauit et, dum uult reddere rationem, ne deus credatur iniustus, si puras ab omni peccato animas, etiam illas, quas christiana regeneratione non redimit, uinculo peccati originalis innectit, ea dixit quae te nolo docuerit. tantum enim salutis et felicitatis non baptizatis paruulis tribuit, quantum nec Pelagiana heresis potuit. et tamen de tot milibus paruulorum, qui nascuntur ex impiis et inter impios moriuntur, non quibus homines per baptismum, cum uelint, subuenire non possunt, sed de quibus baptizandis nemo potuit uel poterit cogitare nec quisquam pro eis obtulit uel oblaturus est sacrificium, quod iste etiam pro non baptizandis censuit offerendum, quid diceret non inuenit. de quibus si fuerit interrogatus, eorum animae quid meruerint, ut illas deus nec abluendas baptismo nec expiandas Christi corporis et sanguinis sacrificio et in aeternum damnandas carni inseruerit peccatrici, aut omnino haerebit et ei nostra cunetatio uel sero placebit aut simul pro omnibus paruulis, qui toto orbe terrarum sine christiano baptismate moriuntur, etiam eorum nominibus tacitis, quoniam nesciuntur in ecclesia Christi, non incorporatis corpori Christi offerendum corpus Christi esse censebit. [*]( 11 Vine. Victor 22 cf. pag. 310, 19-311, 1 ) [*]( 3 esse testimoniaE inueniuntur A 7 posi unius ras., in qua qua primus cogn. A ** suffla*** A 8 primu A fa cere bis B 12 se om.A 13opproprio 14 ratione A iniustasG 15 redemit BCFGb 16 docueris A 17 felicitatis et salutis E baptismatis A tribuit paruulis BG 18 hereses BGFml heresis C (is s. l.) 19 inter impiis E 20 uelit A possint E 23 pro nobis baptizatis à 25 expiendas A 26 inserit eodd. nottri inseruerit aliquot codd. deteriores a nobis collati inserat bd 28 xpi E 29 tatitis A 30 haec clesia A incorporatas Fml )
Absit a to, îratrr, ut haec tibi placeant, absit, ut ista . uel didieisse gaudeas uel docere praesumas; alioquin longe melior inuenietur ipse quam tu, quia in exordio primi sui libri modeste atque humiliter praelocutus est dicens: cum tibi parere desidero, notam praesumtionis incurri; et paulo post: quando quidem, inquit, nec mihi ipse sim credulus ea quae dixero posse probari studeamque semper etiam propriam sententiam non tueri, si inprobabilis delegatur, et sit mihi cordi proprio damnato iudicio meliora magis et quae sint ueriora sectari. nam ut est optimi propositi laudandique consilii facile ad veriora transduci, ita inprobi obstinatique iudicii est nolle citius ad tramitem rationis inflecti. haec quippe ille si ueraciter dixit atque ut locutus est sentit, magnae profecto spei animum gerit. item in fine libri secundi: nec putes, inquit, ad inuidiam tuam forsitan reuocandum, cum in tua dictorum meorum constituam potestate indicium. ac ne forte cuiusquam curiosi lectoris obtutus inter inlitas fibras elementorum uestigia remanentia sollicitent et offendant, contextam paginae seriem pollice seuero discerpe meque huius censionis experte puni atramenta quae indigna eloquia signauerunt, ne hac occasione et tuum erga me iudicium, quo mihi uehementer indulges, et meae quae latebant ineptiae rideantur.
Isto igitur cum ille suos libros et initio praemuniuerit et termino communiuerit atque tuis humeris inposuerit onus religiosum correctionis et emendationis suae, hoc apud te inueniat quod petiuit, ut emendes eum iustus in misericordia et arguas cum ; oleum autem peccatoris, quo inpinguetur caput eius, absit a manibus atque [*]( 4.5 Vine. Victor 13 Vinc. Victor 24 cf. Ps. 140, 5 ) [*](1 alt. absit om.E 2 didicisse] aid. te AE 3 libri sui E 4 desiderem E 5 praesumptoris D incurro Ftn2d 6 credulus gim E 7 tueris (om. si) A 8 iudicio damnato BCFGd sunt Eb 9 sicut E ute tn2 s. exp. aut C llattramited infecti A 12 ut om. G sensit E animiiF 13 item-secundi om. BCG 14 cum] qua ABCG quod F (od s. a), bd 15 ac] at b optutns AF inter om.E lGinlicitas ABCF licitasG illatasE 17 contextan A pollicere uero BCG pollice uero seuere E pollicereuo F (t s. re) discerper E discerpereG ne (s. I.) meque F neque G huiusmodi E 18 experti! Bb exparte F (es. a m2) puniat BCEFmlG atramento b indignę loquia D significauerunt BCFG occasioneC 20 maeç F 21 Isto igitur modo h praemllnierit C 22 comminuerit G tni summeris.4 religionis BGb 24 emendet A 25 inpingetur CFml )
Quod mihi ad te scribendum putaui, hoc prius cogites, fili dilectissime Victor, uolo, si te contemnerem, nequaquam id me fuisse facturum. nec ideo tamen humilitate nostra sic abutaris, ut propterea te existimes adprobatum, quia cernis non fuisse contemtum; non enim sequendum, sed corrigendum te diligo. et quoniam nec corrigi posse despero, nolo mireris me contemnere non posse quem diligo. si enim te, antequam nobis eommunieares, diligere debui, ut esses catholicus, quanto magis te iam communicantem diligere debeo, nc sis nonus hereticus et ut sis talis catholicus, cui resistere nullus possit hereticus! quantum enim adparet ex donis ingenii, quae iam tibi largitus est detis, profecto sapiens eris, si te non esse credideris, atque ut sis ab illo qui facit sapientes pie, subpliciter instanterque poposceris et malueris errore non decipi quam errantium laudibus honorari. [*]( 15 Eccli. 1, 1 ) [*]( 1 ingrā A 2 tuam bis pos. semel eras. A inuenirit C EXPLICIT EPISTOLA AD PETRVM PRESBITERVM DE NATVRA ET ORIGINE ANIMAE. INCIPIT AD VINCENTIV VICTORE DE EADE RE LIB PRI- MVS AC EXPLICIT EPISTOLA AD PETRVil PRB3I 1NCIPIT AD VIN- CENTIVM VICTOREM DE EADEM RE LIBER PRIMVS BU EXPLICIT EPISTOLA AD _PETRVM PRESBITERV DE NATVRA ET ORIGINE ANIMAE F Explic epla sci aug ad petrum Presbm De natura et origine anima. Incip eiusde alia epla ad Petrum et abraham de eadem re E,a codice D subscriptio abest 3 IN NOMINE DXI NRI IIIV XPI...... INCIPIT AD VINCENTIVM VICTOREM DE NATVRA ET ORIGINE ANIMAE LIBER SCI AGVSTINI EPI H INC .\'. AD VICTOREM VINCENТIVM . . DE NATVRA ET ORIGINE ANIMAE. LIBER SCI AVRELII AVG PRI. MVS .\'. / INCIPIT LIBER AVRELII AVGINI DE NATVRA ET ORI- GINE ANIME AD VINCENTIVM VICTOREM T 4 primum E cogitasC 5 uitorC si te contenere C nequaquam ad me contenere fuisse C 6 tamen o>n.Dml 7 abprobatum J 10 communicaris BC 11 ut omes catliolicos (in mg. al. I esses catholicus) b te iam] etiam CI cominicantem .1 12 dilegereC heredicus Hml ut sis talis om.H cuins 11 cui — hereticus om. D )
Prius me in libris tuis titulus tui nominis pro te sollicitum reddidit. cum enim quis esset Vincentius Victor ab eis qui te nouerant et forte aderant requisissem, audiui te fuisse Donatistam uel potius Rogatistam, nuper autem communicasse catholicae. et cum gauderem tantum, quantum de his solemus, quos ab illo errore liberatos esse cognoscimus, immo uero etiam multo amplius, quod ingenium tuum, quo delectabar in litteris tuis, uidebam non remansisse apud aduersarios ueritatis, additum est a referentibus, quod me inter illa gaudia contristaret, ideo te cognominari uoluisse Vincentium, quod Rogati successorem, qui hoc nomine appellatus est, adhuc tamquam magnum et sanctum uirum animo teneas et ob hoc illius nomen tuum uolueris esse cognomen. nec defuerunt qui dicerent etiam hoc a te fuisse iactatum, quod ipse tibi nescio qua uisione apparuerit atque ad hos conficiendos libros, de quibus tecum agere isto nostro opusculo institui, sic adiuuerit, ut ea tibi scribenda, quantum ad res ipsas rationesque adtinet, ipse dictaret. quod si uerum est, iam te illa dicere potuisse non miror, quae, si patienter auscultes ammonitioni meae et eos libros catholica mente consideres atque pertractes, te dixisse procul dubio paenitebit: ille quippe qui se, sicut eum prodit apostolus, transfigurat in angelum lucis, in eum tibi transfiguratus est, quem tu fuisse uel esse tamquam lucis angelum credis. et eo quidem modo minus ad decipiendos catholicos ualet, quando se non in lucis angelos, sed in hereticos transfigurat; sed te ab eo falli iam eatholieum nollem. crucietur ergo te didicisse quae uera sunt: quanto magis laetatus fuerat se tibi persuasisse quae falsa sunt! ut autem non diligas hominem mortuum, cuius dilectio tibi obesse potest, prodesse illi non potest, hoc breue intuearis ammoneo, quod utique ille non est sanctus et iustus, si tu [*]( 20 II Cor. 11, 14 ) [*]( 3 et] uel BCI adherant A requiese A 4 aeclesiae catholicae I 5 gauderem H (u add. m1, de m2) liberatos esse ab illo errore 1 7 quod Ell d delectabus H tuis in mg. add. E non om. H 8 quo d 9 cognominare CH 10 rogasti ABC roga*ti £ abpellatus A 13 a om.A 14 atque om.E ^ 15 opusculu A si BCb si deus I adiuuerit dns b ut om.D ut eos tibi scribendos T 16 attenet H 17 sapienter H 18 auscultas Bml 21 eo b est transfig. bd 22 angelum lucis E 23 alt. in om.C haereticos A 24abeo] habeo AB ab illo E cruetur B 25 deducis se Hml si E sed ibi Hml 26 persuasisset £ persuasisse **D moriturum I 27 obesse tibi E prodessepotest om.C illa E, om.T breuiter bd )