Adhuc dies erat, quando uolentes destruere iudicium Romani episcopi Miltiadis, quo purgatus et absolutus est Caecilianus, etiam ipsum Miltiadem traditorem fuisse dixerunt. cuius criminationis cum ab eis esset exacta probatio, gesta prolixissima recitarunt, ubi Miltiadis nomen, quod aliquid tradiderit, non fuit. et recitauerunt etiam alia gesta, ubi legebatur Miltiadem misisse diaconos cum litteris Maxenti [*]( 4 Ps. 41, 9 5 Ps. 91, 3 10 cf. Act. 20. 7 16 cf. Breuic. I 8. III 5, 6 22 cf. Breuic. III 17, 34 sq. ) [*]( 1 teneat cv utque Bml 3 audiuit Bml 5 annuntiandum BUbe et Uulg. 7 quot Bml ad] a BmIC 8 nocturniis uel nocturmis B 12 impediri BmlC 14 contra om. BmIC aduersum BC 15 dies erat (erant Bml) utique BC, sed tr. ml 17 intelligientes Cml 18 se s. I. A homines b 21 Melcbiadis cv (passim) 23 exacto Bml 24 quo BCb 25 non defuit BCb 26 miltiade meminisse BrnIC maxentii BCbc(v) ) [*]( LIII. August. c. Don. III. ) [*]( s )
114
imperatoris et praefecti praetorio ad praefectum urbi, ut reciperent loca, quae fuerant a christianis tempore persecutionis ablata. ubi cum Miltiadis crimen nullum penitus adpareret, dixerunt superioribus traditionis gestis traditorem Stratonem fuisse recitatum, quod uocabatur unus etiam ex diaconis, quos ad recipienda loca miserat Miltiades, eundem ipsum esse contendentes et non ostendentes. neque enim Stratonem qui tradiderat saltem diaconum fuisse monstrabant. quod etiamsi esset, respondimus eis ante paruum tempus in eodem clero ecclesiae Romanae duos Petros diaconos fuisse. ita mente caeci tenebrosas calumnias innectebant, addentes etiam manifestissimam falsitatem, quod non solum nomen, sed etiam loca et regiones et personae conuenirent, quibus non alius, sed ipse esse Straton ostenderetur, cum in illis gestis omnino nihil conueniens praeter similitudinem nominis legeretur, qua plena est consuetudo generis humani, ut non solum duo, sed etiam plures homines uno nomine uocitentur. nam ipsi quoque Donatum suum Carthaginiensem, ne in iudicio Miltiadis ipse putaretur esse damnatus, quoniam illum pro magno habent, a Donato Casensi distinguendum esse clamauerunt, quia (non) Donatus Carthaginiensis contra Caecilianum missus fuerat ad Miltiadis episcopale iudicium, tam crassam noctem in corde gestantes, ut Donatum infamari nollent similitudine nominis sui et Miltiadem maculari uellent similitudine nominis alieni. nunc autem Stratoni etiam Cassiani nomen addere dicuntur,
[*]( 18 cf. Breuic. III 18, 36 25 cf. ibid. ) [*]( 1 praefecto C et praefecto preto torio expuncta in B, om. b pretorii c ad praefecto Bml urbis BCbcv 3 cum om. BCb adpa«*reret (ra eras.) A 4 traditionibus Bml stratorem C 5 quod] qui Bm2b 6 miltiadis Bm] jeadem Bml eucdem (sic) C 7 condentes BmlC condennantes Bm2b 8 diaconom Cml 13 aliis BC 16 duos\' A 18 in iudicio] inuidio Btnl inuidia Bm2b in iudio C 19 quoniam illum scripsi quem multum Ac q.n multG B q.nn multu C quodque non multum Bm2b quem multi v, cf. p. 118, 19 et Breuic. III 18, 36: maior auctor ipsorum Donatus Carthaginiensis 20 distingendum Cml non addidi, cf. Breuic. III 17, 31 extr. 25 nomine c dicantur Aml ) 115
quod in conlatione tacuerunt, quasi Straton solus cognominalem habere potuisset et Cassianus non potuit. nec adtendere potuerunt interna sua nocte impediti non solum duos Iohannes, unum baptistam, alterum euangelistam, sed etiam duos Simones, unum Petrum, alterum magum, in ipso denique tam paruo numero apostolorum non solum duos Iacobos, unum Alphaei, alterum Zebedaei, sed etiam duos ludas, unum sanctum, alterum diabolum; cui tamen Iudae apostolo sancto quisquis similiter mente caecus de crimine Iudae traditoris calumniaretur, non nisi istos imitaretur. non enim mirum est, si tales istos calumniatores post tam longum tempus patitur existimatio Miltiadis de duobus Cassianis uel de duobus Stratonibus, quales euangelica ueritas patitur de duobus Herodibus. nam quia non est expressum, quis Herodes pro Christo occisis infantibus continuo mortuus fuerit et quis Herodes cum Pilato dominum persecutus sit, putantes unum fuisse obiciunt euangelio crimen falsitatis, sicut isti putantes unum fuisse Stratonem uel Cassianum obiciunt Miltiadi maculam traditionis. et tamen illi tolerabilius errant, quia non solum nomen, uerum etiam dignitas consonat — uterque enim legitur rex Herodes —, isti autem dignitatem consonare mentiti sunt, quia utrosque fuisse diaconos nullo modo legere potuerunt.
Adhuc dies erat, quando Cirtense concilium — si tamen concilium dicendum est, in quo uix undecim uel duodecim episcopi fuerunt —, unde recitauimus traditores fuisse quosdam, qui cum Secundo Tigisitano contra Caecilianum sententias protulerunt, falsum uolentes ostendere dixerunt persecutionis tempore non potuisse in aliquam domum illos undecim uel duodecim episcopos congregari, et ut probarent tempus fuisse persecutionis, protulerunt martyrum gesta, ut [*]( 6 cf. Matth. 10, 3 23 cf. Breuic. III 15, 27. 17, 32-33 ) [*]( 2 potuisse Am2 potusset Bml potuit] potuerit v 4 symones bc 6 alphei codd. 9 de s. l. C 12 cassianus Bml 13 patiturj add. Am2 in mg : nota 15 herodos Cml 19 erant Bml 23 aduc Bml cirthense ABCb 26 tigisitanno BCb ) [*]( 8* )
116
diebus et consulibus consideratis quod tempus fuerit appareret. quae martyrum gesta contra se ipsos protulisse conuicti sunt; in eis quippe gestis manifestatum est illo tempore persecutionis christianas plebes solitas congregari. unde constitit non esse incredibile, quod etiam illi episcopi in priuatam domum similiter conuenisse legebantur, ut plebi, quae poterat, sicut gestis martyrum continebatur, etiam persecutionis tempore congregari, occulte ordinaretur episcopus, qui posset sibi etiam ipse occulte clericos ordinare in tanta necessitate, ubi anterior episcopus cum clero lapsus per epistulam ipsius Secundi, quae ab illis allegata est, monstrabatur. ex his martyrum gestis, quae ipsi proferebant, admoniti sumus et in alia gesta martyrum intendere, et inuenimus et diximus feruente tempore persecutionis et priuatam domum, quod illi fieri potuisse negauerant, congregationi christianorum fuisse concessam et in carcere fuisse martyres baptizatos, ut uiderent, quam non esset incredibile tempore persecutionis in priuatam domum paucos episcopos congregari, quando et in ipso carcere celebrarentur sacramenta Christi, in quo inclusi homines tenebantur pro fide Christi. quantum uos ergo adiuuerint gesta martyrum proferendo, quis non uideat, qui non similem noctem habet in corde, qualem illi habebant qui haec non uidebant?