Contra Faustum

Quisquis itaque dicit: si omnipotens est deus, faciat. ut quae facta sunt, facta non fuerint, non uidet hoc se dicere: si omnipotens est, faciat, ut ea, quae uera sunt, eo ipso, quo uera sunt, falsa sint. potest enim facere, ut aliquid non sit. quod erat; tunc enim facit. ut non sit, quando id esse inuenerit, de quo fiat; uelut cum aliquem, qui coepit esse nascendo, faciat non esse moriendo; hoc enim factum inuenit, de quo fieret. quis autem dicat, ut id, quod iam non est, faciat non esse? quicquid enim praeteritum est, iam non est. [*](8 quid] quicquid SG 10 si audiam om. SG 11 illud-fecit (in marg. sup.) S 12 si s. Z. S 16 tam] etiam b 17 noluntate (m er.) L 19 uerte S 20 uerae LM preterita C 21 dubio quoq'// (ae er. alt. q ex u fact. m. 2) L dubioque b preterierunt C 22 ita i>G 23 quae] q: Ll facta ante non om. SG 25 sint (i corr. ex u) S 28 facit b. )

quod et si de ipso fieri aliquid potest, adhuc est, de quo fiat, et si est, quomodo praeteritum est ? non ergo est, quod uere dicimus fuisse, sed ideo uerum est illud fuisse, quia in nostra sententia uerum est, non in ea re, quae iam non est. sententia quippe, qua dicimus aliquid fuisse, ideo uera est, quia illud, de quo dicimus, iam non est. hanc sententiam deus falsam facere non potest, quia non est contrarius ueritati. quodsi quaeras, ubi sit haec uera sententia, prius inuenitur in animo nostro, cum id uerum scimus et dicimus. sed si et de animo nostro ablata fuerit, cum id, quod scimus, obliti fuerimus, manebit ipsa ueritate. semper enim uerum erit fuisse illud, quod erat et non est; et ibi uerum erit iam fuisse, quod erat, ubi uerum erat, antequam fieret futurum esse, quod non erat. huic ueritati deus non potest aduersari, in quo est ipsa summa et incommutabilis ueritas, quo inlustratur, ut sit, quicquid in quorumque animis et mentibus uerum est. omnipotentem autem deum non ita dicimus, acsi eum etiam mori posse credamus, et quia hoc non potest, ideo non sit dicendus omnipotens. ille plane omnipotens uere solus dicitur, quia uere est et a quo solo est, quicquid aliquo modo est uel spiritale uel corporale, quia uniuersa creatura sua utitur, ut ei placet; placet autem illi secundum ueram incommutabilemque iustitiam, quod ipse sibi est, omnia mutabilia, cum ipse sit incommutabilis, mutans pro meritis siue naturarum siue factorum. numquid ergo dicturi sumus, quod Helias, cum esset creatura, mutari non posset uel in deterius uel in melius, aut eo modo non posset, qui esset humano generi insolitus, secundum dei omnipotentis uoluntatem? quis hoc stultissimus dixerit? cur ergo quod de illo in [*]( 1 quod - prateritum ebt in marg. m. 1 add. C et om. C 3 quiaquia S 7 qua S contrarius (e add. w. 2) L contraritl b 8 siqueras (' 9 et si b 10 ablata (a fin. ex o) S 12 quod erat (add. m. 2) M 18 uerum om. GS 19 uere. (s er.) C 20 qua sola Mt 2-2 sua utitur] suauiter M* 23 iusticiam C 24 sibi est incommutabilis omnia mutabilia commutans G £ S 25 seu* C 5>8 insolutns G* 29 uel stultissimus b quur L ) scriptura ueracissima positum est, non credamus? nisi putemus hoc solum posse facere deum, quod uidere consueuimus.

Sed si homo fuit, inquit, Helias et potuit non mori. cur Christus, cum homo non fuerit, non potuerit mori? tale est, ac si quisquam diceret: si potuit natura hominis in aliquid melius commutari, cur dei natura in deterius non potuerit? stulte, quia hominis est natura mutabilis, dei autem incommutabilis. possit enim et aliquis pariter insanissimus dicere: si homini potest donare, ut regnet in aeternum, cur non et sibi facere, ut damnetur in aeternum? non hoc, inquit, ego dico, sed triduanam saltem mortem dei aeternae uitae hominis compara. plane si sic acciperes triduanam mortem dei, ut caro in illo moreretur, quam de mortalium genere adsumpsit, uerum saperes; nam istam triduanam Christi mortem pro aeterna uita hominum factam ueritas euangelica praedicat. cum autem uelis triduanam mortem nulla mortali adsumpta creatura in ipsa diuina natura ideo non absurde credi, quia potest humana natura inmortalitate donari, profecto sic desipis, quomodo qui nec deum nosti nec dona dei. deinde quomodo illud, quod supra posui, non dicis ac sentis deum sibi non fecisse, unde damnetur in aeternum, quando pars illa dei uestri in globo in perpetuum configetur? an et hoc dicturus es, quia pars lucis lux est et pars dei deus non est? postremo ut sine ulla ratiocinatione ei plana fidei ueritate a nobis audiatis, cur Heliam hominem natum raptum esse diuinitus de terra credamus, Christum autem et ex uirgine uere natum et in cruce uere mortuum: haec ideo credimus. quia et. illud [*]( 8 inquit fuit in ras. S inquid L1 4 cur-mori (in ras.) S potuerit (u 8. I.) C 6 deterius (pars litt. d euan.) C 7 stultae Lf hominis] omnis M est (8. l. a m. 2) M 9 cur-aetemum (in mg. add. m. rec.) C 10 ego inquit C inquid SlGl 11 aeternaedei om. SG 12 sic (i in ras.) P reciperes CM 13 in illoj illa SG2 moretur G 14 xpisii C 15 pro s. I. C aeterna f'.- sup. a. er.) L aeternam GM uitam LIMIGI 18 immortalitati b 21 non circinatione circmncl. m. rec. C 24 planf C anobis C 25 quur L )

de Helia et hoc de Christo sancta scriptura testatur, cui nemo pius nisi qui credit, nisi inpius nemo non credit. illud autem de Helia uos negatis, quia omnia simulatis; de Christo autem. quod nasci non potuerit et mori potuerit, nec uos dicitis., sed eius ex uirgine natiuitatem nullam, mortem autem in cruce falsam fuisse contenditis, hoc est etiam ipsam nullam, sed ad ludificandos humanos oculos simulatam, ad nihil aliud, nisi ut ab eis, qui ista crediderint, etiam uobis omnia mentientibus ignoscatur.