Itinerarium

Ascendimus in turrem Dauid, ubi psalterium decantauit, magna ualde, in qua sunt monasteria in cenaculis singulis. Quae turris quadrangulis et opus caluum, non habens tectum; in quo etiam christiani pro deuotione ad mansionem ascendunt. Et circa medium noctis surgentes audiunt uoces murmurantium iusum in ualle Iosapha contra Iordanen in loca, quae respiciunt ad Sodoma et Gomorra, et uulgariter appellatur ipsa uallis Iosapha, quae et Gessemani.

Deinde uenimus in basilica sancta Sion, ubi sunt multa mirabilia, inter quibus quod legitur de lapide angulare, qui reprobatus est ab aedificantibus. Ingresso domino Iesu in ipsa [*]( 1 mediae om. RBr moi om. G epuliscit G ebulliet Br clu- ditur corr. 2. m. R cicius GR 2 totum om. R refunditur litt. d 2. m. super f scripta G ebulliet Br reuertentem crucem G in locum suum R reuertetur R 3 et om. G reclusa R et post reclansam crucem Br 4 spungia G 5 spungia aqua G onichenus G hunichenus R 6 specillum coni. Gildemeister 7 ligamentum ex leg. corr. ,, a 2. m. G 8 cathethrae, alterum t in ramra G cathere corr. 1. m. R marmorie G 10 in turre Br 12 turre G in turribua R quadrangolis G quadranculis R 13 in qua Br christianis G debutionem, cctrr. 1. m. in deuotionem G 14 media nocte G medio noctis spatio Br surgentis G murmorantium G 15 iuso R deorsum Br iosafa G R iosaphat Br iordana G iordanem R iordanen Br in loco qua G in locis quae R ad loca quae Br 16 sodomam et gomurram R \' uocaliter R appellatur om. G ualle G 17 iosapha littera t 2. m. superscripta G gessemani G gessameni R 18 basica G basilicam R sancti G sanctam R multe mirabilie G 19 inter quae R que reprobatus G 20 iesu christo G om. Br in ipsam ecclesiam R)

De Sion uenimus in basilica sanctae Mariae, ubi est [*]( 2 deforme GR 3 tenia 22 pones R ipsum angulum B 4 multo R 5 murmorantia corr. 1. m. ex murmurantium G murmurantiam R munnuratio Br 6 talis est signus G amplexaa sic G 7 inest G ambas GR 8 et digitas et palmas in ipsa petra apparent G digiti et palmae RBr 9 tollitur G post circa uox habet erasa est G colla habit et sanatur G 10 ille cornus G ungebantur G 11 in om. R ecclesia 2. m. superscr. G 13 et om. R multe lapides R lapides multe G cum quas G 14 beatus add. R post columnella ib erasum est G 15 posita est crux R crux posita fuit Br 17 multe alie miracule quas G mirabilia Br nunc recolo G 18 teata G inclausa G 19 lucello R aurum G ornatam Utn. GR quem GR quae Br quam Gildemeister quae dicunt esse capud martyris theodote Br 20 martera G martyre R esse l. t 2. m. affixa G 21 bibebant RBr aquam add. RBr 22 usro RBr Post bas:lica lacuna est in Br usque p. 175, 14 praeturio congregacio G )

Et exinde uenimus ad arcum, ubi antiqua porta fuit ciuitatis.

In ipso loco sunt aquae putridae, ubi missus est Hieremias. Ab arcu illo descendentibus ad Siloa per gradus multos super [*]( 1 ubi-oirorum om. B et om. G exsenodocia G 2 suscepcio G ionumerabilibus G 3 trea G orabimus G praeturio R 4 basilica est G sancta sofie R suffiae G 5 ate rui G decurrit B 6 silua l. m erasa G siloa lineola 2. m. superscr. R fontis G portico salomis G 7 ipsa sedis G pilatus om., sed 2. m. superscr. G palia tus R quam G audit G 8 quadrangolis qui G preturio G e in qua G lauatur corr. 2. m. G leuatur R 10 quam RB 11 pedum R pulchram GR modica subtilia R 12 statura GRB commane R communis B faciem om. G pulcra facies B capillo RB 13 sabanelatum R subanelato B obanellatus G formonsam G digitas longa G digiti longi R quantum add. RB 14 picta sunt quae posita est in R ipsum praetorium R 15 de om. G R post ubi rasura trium litterarum in G 16 ipsis uestigiis R mensura G legantes G 19 antiquitus Br 21 Ad arcum illum descentibus G ad silua per silua gradus G ad siloam per siluam per gradus B ad fontes siloa per grad Br super siloam B )

Nam et modo ipsa fons Siloa infra ciuitatem inclausa est, quia Eudoxia imperatrix ipsa addidit muros in ciuitate. Nam ipsa muniuit basilicam et sepulchrum sancti Stephani et ipsa sepulchrum habet iuxta sepulchrum sancti Stephani. Inter sepulchra habet continuo gressus XX. Nam et ipse sanctus Stephanus requiescit foris portam, sagittae iactum unum ad uiam, quae respicit ad occidentem, quae descendit ad Ioppe et Caesarea Palestinis uel Diaspoli ciuitatem quae antiquitus dicitur Azotus, in qua requiescit sanctus Georgius martyr. In ipsa strata non multum longe ab ipsa ciuitate stat columna [*]( 1 ae uuptus G 2 qui G quae ma I nu in rasura R habet om. GR 3 unum GBr lanant R 4 alio GR alium Br benedictionem G 5 ostenduntur uirtutes R multa ostenduntur omisso uirtutes Br 6 pissina G monita G assiduae GRBr 7 solis G ipse RBr 8 discendunt G in B ualle G iessemani G gethsemani Br quam] quae GBr 9 iosafa GR uocatur Br ingrediuntur Br 10 iordanem R 11 sodomam GR gomurram R 12 ipsa siloa G ipse fons siloa RBr intra R Iciuitate G inclausus R inclusa Br 13 qui edux ab G qua corr. 2. m. R imperatricis G addedit G ciuitatem G 14 ipsa 2. m. in margine G monibit G basicam G sepulcrum G steffani G et ipsa-stephani om. G 16 sepulcra G habent R sunt Br et om. G 17 porta G iactu ad omisso unum G 18 ad om. R orientem G discend in fine lineae G ioppem R iopen Br 19 caesaream R diaapolis G diaspoli RBr ciuitates R 20 azotos corr. 1. m. G 21 ad ipsa ciuitate G a ciuitate omisso ipsa RBr)

Exeuntibus nobis de Siloa uenimus in agrum, qui conparatus est de pretio Domini, qui uocatur Acheldemach, hoc est ager sanguinis, in quo sepeliuntur omnes peregrini. Inter ipsas sepulturas cellulas seruorum dei; uiri multi uirtutum. Poma et uineas inter ipsa monumenta per loca.

Reuertentibus nobis in ciuitatem uenimus ad piscina natatoria, quae habet quinque porticus, ex quibus una habet basilicam sanctae Mariae, in qua multae fiunt uirtutes. Nam ipsa piscina modo redacta est in stercore et ibi lauantur omnia, quae sunt necessaria in ciuitate. Vidimus et in uno angulo tenebroso catenam ferream, cum qua se laqueauit infelix ludas. Item exeuntibus nobis ad portam maiorem uenimus ad sanctum Isicium, qui ibidem in corpore iacet, ubi etiam et panes erogantur ad homines pauperes et peregrinos, quod deputauit Helena.

Yia, quae ducit Bethlem, ad tertium miliarium de [*]( 8 cognnscitar G basem B basitem Br 4 habit G terra G 5 ramitate R 6 scala G lumina B fient B 7 in om. G prouintia B 8 beatos G 9 silua G agro G 10 precio G acheldemac G acheldemahc B 11 post omne. rasura sex litterarum G 12 cellolas GR ueri G multe uirtutes GBr 13 uenias G ipsa om. G 14 de ciuitate G piscinam natatoria BBr 15 habit G porticos quinque G una] porticoa unus G 16 basilica G 17 stercorem B labantur G lauant B 18 in unum angnlum tenebrosum G 19 catena ferrea GBr Be 1. m. IUperler. G 20 ad porta maiorem G ad portam iure B a porta iorem Br uenimus om. GB 21 iacit G 22 panis G ad] ab ex al S. m. corr. G peregrinis G 23 depotauit G 24 betleem B bethleem Br ad tercio miliario G tercium B ) [*]( XXXVIIII Itin. Hleroiol. ) [*]( 12 )

De ipso loco usque Bethlem milia tria. Bethlem locus splendidissimus; serui dei multi; spelunca, ubi natus est Dominus, in qua est ipsum praesepium ornatum ex auro et argento; die noctuque intus luminaria. Os uero speluncae ad ingrediendum angustum omnino. Hieronymus presbyter in ipso oie speluncae ipsam petram sculpiuit et monumentum sibi fecit, ubi et positus est. Continuo medium miliarium a Bethlem in suburbio Dauid ibi iacet in corpore, simul et Salomon filius ipsius, duo monumenta. Quae basilica ad sanctum Dauid appellatur. Nam et infantes, quos occidit Herodes, in ipso loco habent monumentum et omnes in unum requiescunt et aperitur et uidentur ossa ipsorum. Ante Bethlem est monasterium muro cinctum, in quo est multitudo monachorum congregata.

De Bethlem autem usque ad ilicem Mambre sunt milia XXIV, in quo loco iacent Abraham et Isaac et Iacob et Sarra, sed [*]( 1 iacit G rachael G fine G finibus Br 2 exire] eztra R surgere Br 3 inmobili R usque om. R sextaria G 4 minuatur G 5 innarrabile G dicens G dicitur R et dicunt Br dioentes \'sdripsi 6 egressam ipsam aquam R ipsa aqua emanauit Br 7 et om. G 8 bethleem Br ad milia tre 2. m. I. a auperscripta G betlhem autem G 9 splendiduB G 10 ipse presepius ornatuB G ipsum praesepe ornatum R praesepium Br 11 intus om. R 12 angusrtus G in ipso os G in ipsore R 13 speluce G ipsa petra G petraomisso ipsa Br sibi] ibi R 14 miliarium ex milario corr. R bethleem RBr 15 sub urbe dauid R suburbi dauid Br dauit G dauid bis R ubi G iacit G 16 quae basilica om. G 19 bethleem BBr 20 cinctus GBr multa monachorum congregatio R om. Br 22 bethleem RBr usque om. G 23 habraham G iacent post sarra col- Jocauit R sed om. G eimul et Br )

Item reuertentes in Hierusolimam, descendentibus nobis in uia, quae uadit in Gaza et Ascalona, continuo milia XX de Hierusolima uenimus in monte Gelbuae, ubi occidit Dauid Goliam. Ibi et mortuus est Saul et Ionathas. Ibi enim iacet Golias in media uia, aceruum ligneum ad caput. Congeries petrarum, mons excelsus, ita ut ad milia XX lapis mobilis non inueniatur, quia consecratio est, quanticumque uel quotienscumque transierit, ternas lapides portantes et super ipsum tumulum iactantes. Nam in ipsis montibus numquam pluit et nocturnis horis secretum sic: uidentes spiritua inmunda uolui, oculata fide tamquam uellora lanae aut certe undas maris.

Deinde deuiantes ad latus uenimus in ciuitatem quae dicitur Eleutheropolis, in loco, in quo Samson cum maxilla asini occidit mille uiros, ex qua fons processit, quae fons usque in hodiernum diem inrigat ipsa loca. Nam et ad locum, ubi [*]( 1 iQsaeph R et basilica R est basilica Br in quadris porticos G atrium in medio discoopertum Br 2 per medium R diacurrit om. Br cancellos GR cancellum Br 4 nam om. G deposicio G depotione B 5 iacobi diem natalem (corr. 2. m. in natales) G celebrantur R 6 illa om. G conueniunt G conuenient R conueniat Br conueniant Gildem. i innumerabil?s corr, 1, tn. G 7 et seruientes R ac seruientes Br 9 nos post reuertentes add. R hierosolimam R hierusalem Br discendentibus G 10 milia XXX continao G continuo om. Br 11 hierosolima R montem R 12 golia G ubi et G 18 ingentum G fortasse ingentem capud G 15 inuenitur G congregationem quanticumque G quocienscumque G quotiescumque R 16 quis ibi transit Br 17 in om. G 18 uidetur spiritu in mundo R nolo G 19 iaculate G fiet GR oculata fieri Gildem. oculata fide scripsi uellera R lana G 20 deuiamus G ciuitate G 21 in maxilla R 23 hodieraa die G et ad loca G et ad locum bis R ) [*]( 12* )

Ingressi sumus in Ascalona. Ibi est puteus pacis in latitudine maior, in modum theatri factus, in quo usque ad aquam per gradus descenditur. Ibi requiescunt tres fratres martyres Aegyptii; propria quidem nomina habent, sed uulgariter Aegyptii uocantur. Ad miliarium ciuitas Sarafia et in proximo ciuitas Maioma Ascalonitis. Exinde uenimus in ciuitatem Maioma Gazis, in qua requiescit sanctus Victor martyr. De Maioma usque in Gaza miliarium unum. Gaza autem ciuitas splendida deliciosa, homines honestissimi omni liberalitate decori, amatores peregrinorum. Ad secundum miliarium Gazae requiescit sanctus pater Hilario. [*]( 1 surgit RBr inde R dein Br in loco om. B uenimus inter templum et altare Br 2 iacit G in baailica R 3 deinde G in locum R ad locum Br serta R 4 iacet corr. svprascr, l. i ead. m. G qua G T serta corr. 2. m. B ad sanctum om. G 5 est posita B deinde G deuenimus G ad locum om. G in loco Br ambacuc B 6 et om. G ibi est fons G et ibi surgit fons Br et inde fons exsurgit B 7 potea quas G 8 habraham G hic est B coniurationis-lO ibi est pnteus om. G 10 ascalonam B in latitadinem maiorem modum G 11 aqua G 12 discenditur G 18 uul. galiter B egyptum appellantur G 14 a miliario ciuitatis suarafia et in proximo ciuitatis G in proximum B om. Br 15 maiom B mazom Br scalonitis G deinde G inde Br ad ciuitate G maiom agazis R mazo mates Br 16 maiom R mazoma Br 18 diliciosa G homines om. G honestissimos B liberati G libertate BBr liberalitate Gildemeister 19 gaza 2. m. superscr. in G gaze R om. Br a Gaza Gildemeister 20 helario G hilarius B hilarion Br )

Et inde uenimus in ciuitate Elusa in caput heremi, qui uadit ad Sina, in qua etiam ex relatione episcopi quaedam nobilis puella nomine Maria. Quae dum nupta fuisset, in ipsa nocte nuptus sui mortuus est sponsus eius. Quae patienter portauit et intra septimanam illius manumisit omnem familiam ... erogauit pauperibus uel monasteriis. Intrinsecus celebrato die septimo ipsa nocte sublatum uestimentum sponsi non est inuenta. De qua dicitur in heremo esse trans Iordanen inter calamita uel palmita ambulante in finis Segor circa mare salinarum. In quibus locis inuenimus monasterium puellarum ultra XVI uel XVII in loco heremi, quas christiani pabulabant, quae habentes unum asellum, qui illis macinabat, et nutriebant leonem a pitulo mansuetum, ingentem, terribilem ad uidendum, qui, dum appropinquassemus cellulae, ante rugitum illius omnes animales, quos habuimus, minxerunt, ex quibus aliqui in terram ruerunt. Nam et sic dicebant, quia ipsum asellum ipse leo in pascua gubernaret. Quibus per me centum solidos offerebat ille christianissimus, cum quo fui, sed noluerunt accipere. Sed mittens in Hierusolima adduxit [*]( 1 ciuitatemR elaa GR eluahal Br Eluaa Tuch capud GR elremi G quae R 2 etam G reuelationem G reuelatione Br S quae dum] quedam G nupcias G nuptias fecisset Gildemeister et in GR et deleui 4 nuptusui G qua G 5 septima G manum misit GR 6 lacunam indicaui: omnia aua pauperibus distribuit Br celebratum G 110 caelebrato R 7 octa litt. uo in fine lineas 1. m. superscr. addit post nocte G 8 inuenta om. G ac qua G 9 calomitta G calamita B palmeta R ambulante G ambulantes R fini G fines R sechor R 10 monasteri in fine lineae 2. m. U add. R moRs G 11 XV uel X et VII G XV uel XVII R quindecim uel XVIII Br christianis ualabant G 12 papulabant R populabant Br quam habentes G unam asellam qui G macenabat R 13 nutrierat G pittulo G pitulum R a pitulo scripsi mansuetum om. G ingentem, terribilem ad uidendum seclusit Gildemeister 14 que dum G adpropinquassemua cellole R ante, syllaba te in fine lineae 2. m. addita, G 15 illius om. R 17 ipso asello G ipse asellum R gubernarit G gubenaret corr. 2. m. R 18 cum quem G 19 in om. G hierosolimam R hierusalem Br adducens G )

Proficiscentes de ciuitate Elusa, ingressi heremum. Ad XX milia est castrum, in quo est xenodochius sancti Georgi, in quo habent quasi refugium transeuntes uel heremitae stipendia. Exinde intrantes interiorem heremum uenimus ad loca, de qua dicitur: Terra in salsugine a malitia inhabitantium in ea. Ubi uidimus raros homines cum camelos, fugientes nos, (nam et in Hierusolima uidimus), homines a parte Aethiopiae,. nares fissos, aures fissos, galliculas calciatos et per digitos in pedes anulos missos. Requisiti, quare sic, dixerunt: \'Traianus imperator Romanus signum hoc nobis dimisit.\' [*]( 14 Psalm. 106, 34 ) [*]( 1 illi G tonicas GBr 2 ipse corr. 1. m in ipsi G ipsi R ipsae Jir uirtute R uirtutibus Br 3 ambubant G 4 querendum G sed om. G aut non inuenerit om. G 5 tonicas G dactilos B 6 quam G uellipinum G 7 deportauit G adfliccionem G nulla potuimus ratione, sed signis transpositionis 2. m. additis R racione G 8 quis me causa christianus decore G qua causa christianus dicor B cuius causa ds me christiana dico Br 10 proficentes corr. 1. m. R medullatha G e eulutia R heulatia Br heremo G a XX G 11 miliario XX Br casa G senodocios superscr. I. u G senodochium R 12 habit G V 13 deinde uenimus in interiorem heremem (corr. 1. m.). Venimus G ad locum qua G ad locum de quo B ad locum de qua Br ad loca de qua scripsi 14 a salsugine G amalicium R inabundantia corr. 1. fJI, in inabundantium G 15 homines om. G camilloe G camelos Br camelis R 16 hierosolima R uidemus G aperte aethiopes R ex aethiopia Br a parte etiopia G 17 naraes R fessas G fissas R aures fessos G om. R habentes fissas nares et aures Br calliculas GBr calli colis B digitas G 18 anolos G tragianus G 19romanosGom.J2Sr nobis hoc G )

Ambulantibus nobis per heremum dies V uel VI cameli nobis aquam portantes, sextarium mane et sextarium sero per hominem accipiebamus. Amarescente aqua illa in utres in felle mittebamus in ea harenam et indulcabatur. Familia autem Saracenorum uel uxores eorum uenientes de heremo, ad uiam sedentes in lamentatione, et sareca missa ante se petiebant panem a transeuntibus et ueniebant uiri ipsarum, adducebant utres cum aqua frigida de interiore parte heremi et dabant, et accipiebant sibi panes et adducebant resticulas cum radices, quorum odor suauitatis super omnia aromata, nihil licentes; quia anathema habebant et dies festos suos celebrabant. Populus autem, qui per ipsum maiorem heremum ingrediebatur, numerus duodecim milia sexcenti.

Qui perambulantes per heremum octaua decima die uenimus ad locum, ubi Moyses de petra eduxit aquas. Exinde alia die uenimus ad montem dei Choreb, et inde mouentes, ut ascenderemus Sina, et ecce multitudo monachorum et heremitarum innumerabilis cum crucis psallentes obuiauerunt nobis, qui prostrati in terra adorauerunt nos, simili modo et nos facientes flentes. Et introduxerunt nos in uallem inter Choreb et Sina, ad cuius pede montis est fons ille, ubi Moyses uidit signum rubi ardentis, in quo et oues adaquabat. Qui fons [*]( 1 ambulanimuB nobis G dies 2. m. moltos superscr. G dies uel sez GR dies V uel VI scripsi gamelli G 2 aqua G aquas R aquam Br sextario mane et sextario aero G 3 homines G amariscente GR utres GBr utris R 4 arena G harenam R haerena Br 5 saracino. rum G 6 lamentationem G 8 et dabant om. BBr 9 acciebant R panem G aducebant R radicibus R redices Br 10 et nihil G laetantes B 11 festus GR suos om. G celebrantur G 13 XII milia DC G 14 perambulantibus G octaba G 15 de petra moyses R et exinde G alia die om., sed 1. m. superscr. G 16 uenimus alia die R choreph G orep B choreb Br 17 monachorum heremitarum omisso et RBr 18 cruce B cruces Br 20 flentes om. R lacrimauimus Br ualle G inter om. B coreph G orep R choreb Br 21 pedis G pedem R pede Br illa G moises G 22 ardentes corr. 1, m. G adaquauit G quae fons inclausa G )

Mons Sina petrosus, raro terram habet. In quo per circuitum cellulae multae seruorum dei et in Choreb similiter et dicunt esse Choreb terram mundam. Et in ipso monte in parte montis habent idolum suum positum Saraceni marmoreum, candidum tam quam nix. In quo etiam permanet sacerdos ipsorum indutus dalmatica et pallium lineum. Quando etiam uenit tempus festiuitatis ipsorum recurrente luna, antequam [*]( 1 qui monasterius circumdatus G om. Br 2 moros corr. 1. fJI. G 3 syphus G siriacas R syram Br egiptias G aegyptiacam Br et ante bessas om. GR 4 bersua G interpretum B singulorum G 5 ascendi R montem R 6 uenientes R ad locum speluncae G ad speluncam Br abl I/sconditus rasura duarum litterarum interporita G R 7 fcelyas R zezabel GR ante in rasura pro in G ipsam speluncam R 8 quae G irrigat GBr 9 trea G accumen R 10 oraturius modicus G in ante latitudine om. GR latitudinem et longitudinem G 12 in om. R 13 deuotionem G 14 et ego etiam R in margine cod. R 2. m. ascriptum est: alias totondi 15 syna R circui in fine lineae G 16 cellolas G cellae R cellulae Br multorum G 16 et 17 coreph G orep R et audiunt se orep terra munda R 17 terra munda G et in ipso monte bis R 18 saracini G sarraceni Br 20 eorum G tamdiu etiam R 21 praecurrente luna GBr praecnrrentem lunam R recurrente Tvch antequam egrediatur luna om. R )

Inter Sina et Choreb est uallis, in qua certis temporibus descendit ros de caelo, quem manna appellant et coagulatur et fit tamquam granum masticis et collegitur et doleos exinde plenos habent in monasterio, ipsorum et benedictionem dant ampullas modicas. Nam et nobis inde dederunt sextaria quinque. Ex quo etiam pro condito bibent et nobis dederunt et bibimus. Nam et in ipsis montibus leo et pardus et onagri et durgones, qui et capreae, et burdones, qui in montibus molent, et insimul pascuntur nullusque eorum a leone laeditur propter uastitatem heremi. Et quia iam se complebant dies festi Saracenorum, praeco exiuit: ut, quia non subsisteret per heremo reuerti, per quo ingressi sumus, alii per Aegyptum, alii per Arabiam reuerterentur in sanctam ciuitatem.

De monte Sina in Arabia in ciuitatem, quae uocatur Abila, sunt mansiones octo. In Abila autem descendit nauis de India cum diuersis aromatibus. Nobis autem uisum est per Aegyptum reuerti et uenientes in Fara ciuitatem, ubi pugnauit Moyses [*]( ni 1 color R 2 mannoris B 3 fiet nigra R formegra corr. 1, m. G picem G pice R pix Br conpleto R 4 festiuitatis om. G uertitur G reuertetur R pristinam G pristino Br omnino oiil G 6 syna R coreph G orep R 7 discendit G coagolatur G coacu- ▼ lator B 8 mastici R doleas exinde plenas G 12 bibemus GR, eorr. 2. m. R bardus G 13 durgonia G bardonis G in om. R montes G 14 molent] in margine ał\' manen R et om. R simul RBr inter pas et cuntur rasura quattuor litterarum R et nullus R 15 se om. G conplebant R 16 saracinorum G ut qui non GR ut nullus Br nt, quia non tcripsi subsistere GR subsisteret Br qui non subsisteret <absiateret> per eremum Gildemeister 17 heremum R 18 arabia G 19 in arabiam R in om. R ciuitate G ahila Gildemeister 20 diseendit G 21 aroma (in fine lineae expunctum) aromatibus R egypto G 22 ciuitatem fara R )