Itinerarium

Praecedente beato Antonino martyre, ex eo quod a ciuitate Placentina egressus sum, in quibus locis sum peregrinatus, id est sancta loca.

Exeuntibus nobis de Constantinopoli uenimus in insula Cypri in ciuitate Constantia, in qua requiescit sanctus Epifanius. Ciuitas pulchra, deliciosa, ornata palmis dactalorum. Venimus in partes Syriae in insula Antharidus et inde uenimus in Tripoli Syriae, in qua sanctus Leontius requiescit; quae ciuitas tempore Iustiniani imperatoris subuersa est a terrae motu cum aliis ciuitatibus. Venimus exinde Biblo, quae et ipsa subuersa est cum hominibus, item in Triarim ciuitatem, quae et ipsa similiter subuersa est. Deinde uenimus in ciuitate splendissima Berito, in qua nuper studium fuit litterarum. Quae ciuitas subuersa; dicente nobis episcopo ciuitatis, quia cognitae personae, quae sciebantur nominatim, excepto peregrinis triginta milia ad breue missi hic perierunt. Ipsa ciuitas iacet sub montana Libani.

A Berito uenimus Sidona, quae ex parte ruit et ipsa adhaerit Libano; homines in ea pessimi. Illic currit fluuius [*]( 1 quo B 2 aum locis, sed signis transposiHonis additis G 8 id est] id G ad sancta R 4 constantinoboli G constantinopolim R, erasa l. m Br insulam R 5 ciprum R ciuitatem constantiam R constancia G epyfanius G 6 diliciosa G dilitiosa Br 7 tyrig G insola G insulam R santaritus Br 8 tribulis G tripolis R 10 bibolo Br 11 cum hominibus in margine, sed 1. m. G triari Br 12 subuersa est similiter GR; in G signa transpositionis adscripta sunt similiter om. Br ciuitatem splendidissimam R 13 beritho Br nuber G studius G est GR fuit Br 14 epm G 15 sciebant B peregrini G 16 XXX GR ad breuissimum coni. Gildemeister 17 iacit G montanis R 18 uenimus-par(te) om. G aderit G adberit R adheret Br 19 lie banum G hominis corr. 2. m. R )

A Ptolomaida per mare incontra in ciuitatem Sucamina Iudaeorum est miliario semis per directo, littore maris milia sex. Castra Samaritanorum a Sucamina miliario subtus monte Carmelo. Super ipsa Castra miliario semis monasterium sancti Helisaei, ubi ei occurrit mulier, cuius filium suscitauit. In Carmelo monte inuenitur petra modica rotunda, quam dum exagitas sonat, quae solida est. Talis autem est uirtus petrae: si suspensa fuerit mulieri uel cuicumque animali, iactum [*]( 1 asclippiua G asclipius R asclepius Br unde] ubi R sidonia R sydone Br 2 saraphta, sed corr. 1. m. in saraptha R sareptha semper Br est om. R ■ 3 cena cuius illa qnę facta R cenaculum illud quod factum Br ipse GR om. Br 4 marmorius G 5 infirmentauit R fermentauit Br uirtutes multae RBr 6 exeuntibus G saraptha R ciuitate Br 7 tiro R sidonam R tirum R saraphtam R sarapta G 8 VII R tyro G tiros R tyrus Br ciuitas post tyro add. RBr tanta luiuriae G tanta luxuria Br 9 genici G genitia R ginetia Br puplica G olosirico G holosyricum R olosericum Br uel-pto(lomaida) om. R diuersa genera Br 10 ciuit G ciuitates R ciuitate Br 11 honestem R onesta Br 12 ptholomaida R permanere GR permanet Br per mare Gildemeister in ante eiuit 2. m. SUperBCI". G om. Br in ciuitate R in sucamina G 18 miliari R Bemis] fort, minus per om. R recte. corr. 2. m. in recto R litore GR milias ex G 14 casucamina G milia G 15 carmello G miliarium G semis om. G 17 carmello G modicum G rodnnda G quandtt G quando R 18 exagittas G autem om. G est om. R 19 dactum G )

De Ptolomaida misimus maritimam. Venimus in finibus Galilaeae in ciuitatem, quae uocatur Diocaesarea, in qua adorauimus, quasi dicentes nobis, amula et canistellum sanctae Mariae. In quo loco erat et cathedra, ubi sedebat, quando ad eam angelus uenit. Deinde milia tria uenimus in Cana, ubi ad nuptias fuit Dominus, et accumsimus in ipso accubitu, ubi ego indignus nomina parentum meorum scripsi, ... ex quibus hydriis duae ibi sunt et impleui unam ex eas uino et in collo plenam leuaui et obtuli ad altare et in ipsa fonte pro benedictione lauauimus.

Deinde uenimus in ciuitatem Nazareth, in qua sunt multae uirtutes. Ibi etiam sedit in sinagoga tomus, in quo abcd habuit Dominus inpositum. In qua etiam sinagoga posita est trabis, ubi sedebat cum aliis infantibus. Quae trabis a christianis agitatur et subleuatur, Iudaei uero nulla rerum ratione possunt agitare, sed nec permittit se foris tolli. Domus sanctae Mariae basilica est, et multa ibi fiunt beneficia de uestimentis eius. [*]( 1 facit B et om. G a ciuitate Br ante milia lacunam indicauit Gildemeister perfriona G pirfiona R personat om. uoce Br 3 tolomaida superscr. 1. m. I. p G maritimam l. m expuncta G et uenimus B 4 galileae semper GR diocessarea B 5 adorabimus G quasi] quia sic Gildemeister anula R amola Br a multis G canistellum G 6 chathedra G ubi sedebat Br, om. GR at R 7 uenit angelus G deinde ad R milia tria] miliarię G an miliario V1" ? cf. Theod. p 139, 13 chanaan G canaan R chana Br 8 nupnitias G aceubuimus BBr ipsum G accui .... (rasura nonn, litt.) G accu- ▼ bito B 9 dum ego G parentom corr. 1. m. G lacunam indicaui Haec fere intercidisse uidentur: in quo loco basilica est, et in ipsa basilica fons est, ex qua illae sex hydriae inpletae sunt, in quibus Dominus aquam in uinum conuertit 10 hydriae B implebi G ex ea GR, om. Br 11 collum R humero Br plena GBr ipso Br 12 lauabimus G lauimus B leuauimus Br 13 nazare B 14 ibi om. G aedit om. R pendit Br thomus R ABCA G abc Br 15 quo G 16 trauis BBr 17 nulla pre iracione G nullo modo Br racione R agitare possunt G possunt eam agitare Br 18 foras Br 19 sunt codd. fiunt scripsi eius om. R ) [*]( XXXVI!!! Itln. HLerosol. ) [*]( 11 )

De Nazareth uenimus in Tabor monte, qui mons exurgit in medio campestri, terra uiua, tenens circuitum milia sex, ascensum milia tria, susum contra unum miliarium planus; in quo sunt tres basilicas, ubi dictum est a discipulo: Faciamus hic tria tabernacula; in circuitu diuersae ciuitates, quae in Regum leguntur. De Tabor uenimus ad mare Tiberiadis in ciuitatem, quae uocata est in tempore Samaria, modo uero dicitur Neapolis, in qua est puteus, ubi Dominus a Samaritana aquam petiit, ubi facta est basilica sancti Iohannis; et ipse puteus est ante cancellos altaris et siclus ibi est, de quo dicitur, quia [*]( 12 Matth. 17, 4 Marc. 9, 4 Luc. 9, 33 ) [*]( 1 gracia G aebręis G hebreis B hebreorum Br ut om. GBr 2 aebraeas G hebreas R 3 a om. GR concessam fuisse G 4 eam dicunt G fuisse om. Br 5 illi GR ille Br fortasse illic omni B omnem GBr caritate sunt G pleni R prouintia BBr 6 similem paradisum G frugibus B fruges J r 7 egyptum G uinum G ponis R melli G melle R melliumque sed et milium Br 8 naturam R alto G talia B groaco G 9 nazaret G thabor montem R monte tabor Br monis R exinit G exiit Br 10 campestrem G terram uiuam G in circuitu G fortasse scribendum: in circuitu-in ascensu 11 milia tria susum om. G susu R sursum Br post contra intercidisse suspicor orientem 12 basilice R ubi petrus dixit ad dominum G ecclesiae, ubi dictum a discipulo est Br 13 trea G tapernacula G in circuitum R diuersas R in lo regum leguntur, sed lo erasum est G leguntnr in regnorum R in regum leguntur Br 14 thabor R tyberiades G tiberades R tyberiadis Br ciuitate G 15 hic Samariam (Sebasten) et Sicemam (Neapolim) confundi et p. 162, 16-163, 2 potius pertinere ad p. 164, 9 animaduertit Tuch p. 18 modo] nunc G 16 aqua G 17 iuhannes R 18 cancellus R situlus R situla Br )

Deinde uenimus in ciuitate Tiberiade, iu qua sunt termas ex se lauantes salsas, nam aqua maris ipsius dulcis est. Qui maris circat milia sexaginta. Item uenimus in Capharnaum in domo beati Petri, quae est modo basilica. Exinde transeuntes per castra uel uicos aut ciuitates uenimus ad duos fontes, hoc est Ior et Dan, quae in unum iunctae sunt, et uocatur Iordanis, paruus omnino, qui ingreditur in mare, pertransit aquam maris totum pelagum et exit in alio litore maris. Reuertentes post nos uenimus ad locum, ubi Iordanis de mare egreditur. Transiuimus Iordanem in ipso loco. Venimus in ciuitatem, quae uocatur Gadera, quae ipsa est Gabaon. In ista parte < Iordanis a> ciuitate ad milia tria sunt aquas calidas, quae appellantur termas Heliae, ubi leprosi mundantur, qui e xenodochio habent de publicum delicias. Hora uespertina inundantur termae. Ante ipsum clibanum aquae est solius grandis, qui dum impletus fuerit, clauduntur omnia ostia, et per posticum mittuntur intus cum luminaria et incensum et sedent in illo solio tota nocte, et dum soporati fuerint, uidet ille, qui curandus est, [*]( 2 saluantur B 3 dein R ciuitatem tiberiada R sunt om. R termas sex lauantes salsas G termis ex se leuantes salsis R termae salsae Br 4 quod mare R quae mare Br 5 sex a centa G ac tt R VIII Br locus corruptus est; fortasse scribendum: quem marem circantes milia VI vel VII uenimus etc. in om. G cafamaum R 6 et inde G inde Br 9 paruo G pertracide G pertrahit R pertransit Br aquae G, om. Br 10 totum pelago G totum palagus R totum maris pelagum Br exiit GR in] usque Br littore R 11 in locum G 12 Iordane G 13 gabao R galaad coni. Gildemeister in om. GR Iordanis a addidi 14 ciuitm G ciuitate R ciuitatis Br 14 miliario tertio Br trea G aquas calidas G una 1. 1 superscripta aquae caUdae RBr termes R 15 exenodocio G exite docium R ibi et synodocliium Br habit G habens Br 16 puplicum G pu- blico Br ora G mundantur codd. inundantur scripst terme RBr termae ante] et meante G 17 aqua B om. Br grande est solium Br aolio G 18 per porticum G per ostium Br 19 et sedent om. R in illum solium G 20 dum om. R suborati R uidet] uadet R nident de illo G cnrandus] mundus R mundatus Br ) [*]( 11* )

Et dum descendimus per Galilaeam iuxta Iordanem, tranneuntes multas ciuitates, quae leguntur, uenimus in ciuitate metropoli Galilaeae, quae uocatur Scitopolis, in monte posita, ubi sanctus Iohannes multas uirtutes operatur. Exinde ascendimus per alia loca Samariae et Iudaeae in ciuitatem Sabastae, in qua requiescit Heliseus propheta. Descendentes per campestria, ciuitates uel uicos Samaritanorum; et per plateas, unde transiuimus siue nos siue Iudaei, cum paleas uestigia nostra incendentes; tanta illis est execratio utrisque. Christianis quidem responsum faciunt, ea sane ratione, ut quod habis emere non tangas, antequam pretium des; quod si tetigeris et non conparaueris, mox scandalum. Nam foris uico una condoma habent posita, qui faciunt responsum. Ipsos nummos in aqua iactas, nam de manu non accipiunt. Et denuntiant tibi, quando ingrederis: non sputes, et si sputaueris, scandalum [*]( 1 aiiqua uisione G ea R recitaret G R recitauerit Br recitarit Gildemeister abstenentur G 2 terme Glt et intra septem dies om. R mundantur R non mundantnr ipsae ternlae per VII dies Br 4 que G discendit G descendit R semper 5 Iordane G et ipso Iordanis G 6 galilaea G galileam RBr iordane G iordanem R iordanen Br 7 ciuitatem R 8 metropoli] eropoli G scitopoli G 9 iohannis G om. Br descendimus con. Tuch 10 aliqua G ciuitate sabastea Br 11 profeta R campestria corr. e 2. m. R; fortasse castra 12 ciuitatis G uiasamaritanorum ega corr. 2. m. G 13 paleis R 14 exsegratio G utrasque G 15 et sane G racione G habis G uis Br 16 precio G 17 paraneris G comparaueris 13r uulL G 18 habent condoma una posita Br r que G ipsius RBr nummos G nnmmum R 19 in qua G in aquam R manu eius R manu tua Br 20 egrederis G ingrediaris Br non sputis G ne spues R te si spueris R si autem expueris Br )

Deinde uenimus in loco, ubi Dominus de quinque panibus quinque milia populos saciauit, extensa campania, oliueta et palmeta. Ex hoc uenimus in loco, ubi baptizatus est Dominus noster. In ipso loco transierunt filii Israhel; ibi et filii prophetarum perdiderunt securem et ex ipso loco adsumptus est Helias. In ipso loco est mons Hermon modicus, qui legitur in psalmo. A pede montis ipsius de fluuio ascendit nubes hora prima et exeunte sole uenit super Hierusolimam super basilicam, quae est in Sion, et super basilicam ad monumentum Domini et super basilicam sanctae Mariae et sanctae Sofiae, quae fuit praetorium, ubi auditus est Dominus. Super his locis descendit ros sicut pluuia et colligent eum medici et in ipso cocuntur omnes confectiones per xenodocia, nam multi languores sanantur in ipsis locis, ubi cadit ipse ros. Ipse est enim ros, qui cantatur in psalmo: sicut ros ab Hermon qui descendit in monte Sion. In illa parte Iordanis est fons, ubi baptizabat sanctus Iohannes, ad Iordane milia duo. In ipsa ualle Helias inuentus est, quando ei portabat coruus panem et carnes. In circuitu uallis illius multitudo heremitarum.

Ibi in proximo est ciuitas quae uocatur Liuiada, ubi [*]( 9 Psalm. 41, 7 17 Psalm. 82, 3 ) [*]( 1 pnrificasse in G 2 uicum R 3 locum R panis G panibus RBr. 4 hominum RBr 5 palmita G et ex hoc G in locum R ad locum Br babtizatuB G 7 secĮlIę G 10 et om. R sol G ierusolimam G hierosolimam R 11 basilica hic et in seq. lineis corr. 2. m. G super basilicam bis scriptum est R 12 et sancte suffie G et ad sanctam sofiam R et om. Br ad sancta sofia Br 13 preturius corr. 2. m. in pretorius G dominus om. G 14 collegent G colligunt Br 15 in om. R coguntur R quocuntur Br exenodotia G xenodocia R aynodochia Br 16 multos G cadet G 17 ipse est enim ros om. R cantantur iJ 18 quod G montem R om. Br monte corr. 2. m. G in montem In om. G illam l. m ead. manu expuncta G 19 baptizat R in iordane R usqae iordane Br dua G 20 portabit G deferebat Br e 21 carnis corr. 2. m. G 22 Ibi proxima R ibi prope Br ibi om. G salmiada G salamiada RBr liuiada Gildemeister )

Tenui autem theophaniam in Iordane, ubi talia fiunt mirabilia in illa nocte in loco, ubi baptizatus est Dominus. Est obeliscus factus clausus cancellis, et in loco, ubi aqua rediit in alueo suo, posita est crux lignea intus in aquam et gradi [*]( 1 senes G quam iordanem transirent om. G 2 in quo loco om. G et se G leuant corr. 2. m. in lauent R leuantes Br 3 et om. G et ibi fons R et ibi est dulcissimus aquae fons Br aquam abens dulcissimam G 4 castico G catarciurn Br langoris G 6 sodomam et gomurram R sulphor G sulfur R 7 collegitnr G quo mare Br agusto G madio septemp G 8 iacent] lacen R ad uespere G labant G lauantur Br in illis term\'s R in ipsas termas Br 9 aliquoties R 10 generalicia G generalitate Br paramicia R permitia Br 11 nec lignea nec paleae Br 12 natare homo R quidquid G iactum R proiectum Br profundo G 13 demergitur Br de iordane uenimus G de iordane ubi, uoce ubi expuncta R loco G lacum BBr moysi 2. m. I. s addita G 14 transiuit B edit Br inter syllabus mul et tum rasura trium litterarum G a Br sechor R 15 uidemus G 16 abesalon R absalon Br 17 tbephanie G theofaniam R theophania Br talis G fiebant R miracula B 18 babtizatus G 19 obolis eius G. oboliscus R tumulus Br locum R 20 aqua G gradus Rom. Br)

In illa ripa Iordanis est spelunca, in qua sunt cellulae cum [*]( h 1 discRndent G aqua G 2 uigiliis Br teophaniae corr. 2. m. G grandis G 3 matntina G matutini R uigiliae Br conpleto corr. ead, m. ex conpletu G completo matutino si R completis matutinis Br 4 albiscente G tenent ea diaconi G tenente diacono R diaconi tenentes sacerdotem Br 5 discendit G fiuuio G ora G 6 aquas G . i rugitos G 7 baptianium G alexandrine G 8 de illo B ibi om. G collacos G colaphos MBr 9 aput balsamo G balsamo RBr opobalsamo tcripsi 10 babtizari G baptizare RBr 11 choscola G illos colaphos R tollebant G aqua benedicta G 12 inde G aqua sparsionis G aquam sparsionem R 13 ad om. G nauicantum G completo GBr babtismo G discendent G fluuium RBr 14 sindonis G sindone R multa CUDi alia su species G multi cum aliis speciebus R et alias multas speties Br 15 quod G ad sepultura seruarent G completo GBr 16 iordanisj iohannis R tiberiade R tyberiades G tyberiadis Br 17usqueow. R defec G defecit R plus minus om. G 18 CCCXX G 19 cellola sunt G sunt cellole R cum septem om. G cum septem uirgines quae om. R cum septem puellis que Br )

Venientibus a Iordanen in Hierieho milia sex. Hiencho autem in oculis hominum ita uidetur ut paradisus. Muri diruti, territorius in miraculis positus. Domus Raab stat, quae est xenodochium, et ipse cubiculus, unde deposuit exploratores, est oratorium sanctae Mariae. Lapides illos, quos leuauerunt filii Israel de Iordane, positi sunt non longe a ciuitate Hiericho in basilica post altarium magni ualde. Ante basilica est campus, ager Domini, in quo Dominus manu sua seminauit, ferens satum usque ad modios tres, qui etiam bis in anno colligitur, qui numquam seminatur, sed ex se nascitur. Colligitur autem mense Februario et exinde in pascha communicatur. Aratur, [*]( 1 ubi R infantuli R et aliquarum ipsas G et cum aliqua ex eis Br aliquis-mortuus R 2 in ipsa cellola GR 3 cellola G inceditur R indillcitur G alius infantulus R alia puella Br 4 qui eis cibaria praeparet Br 5 oracionem G 6 nullus G 7 frontem G in iordane R non multum longe bis R non multum longe a Iordane G a loco addidi 8 est ante dominus om. R grandis G 9 senodocico G senodochia R sinodochia Br riba G 11 tiriaea G tyriaca RBr conficiuntur G 12 nobis a iordanen G ad iordanem B inde uenimus ad iordanem. De iordane etc. Br, haud scio an recte 13 ita om. G paradysus R 14 territurius G positas (l. u cum a aperta mutata) G 15 senodochius G senodochium R sinodochium Br 16 oratorius G illi Br 18 altario G altare Br magnum B om. Br basilicam R campo sacer domini G 19 serens G 20 quasi modia tria Br bis in anno om. R collegitur G qui numquam-21 colligitur om. G 22 febroario R oratur R )

Fons aquae, quam indulcauit Helisaeus, inrigat omnem Hiericho. Ibi nascitur uinum t potiston, qui febrientibus datur. Ibi nascitur dactalum de libra, ex quibus mecum adduxi in prouincia, ex quibus unum domino Paterio patricio dedi. Ibi nascitur cetrius de libras quadraginta et uirga fasioli longa pedes duo et in latitudinem [et in longitudinem] digitos duos. Ibi est et uitis, unde in ascensionem Domini uuas cistas plenas uenales in monte Oliueti, et inde pentecosten mustum et exinde colata plena proponuntur.

Exeuntes de ciuitate uenientes contra Hierusolimam, non longe a ciuitate Hiericho est illa arbor, ubi ascendit Zachaeus uidere Dominum, qui arbor, inclausus infra oratorium, ipsius per tectum foris dimissa est, sicca quidem. Exeuntes porta de Hiericho, ab oriente contra occidentem uenientes; in sinistra manu intras in fauillas Sodomae et Gomurrae, super qua prouincia semper nubes obscura descendit; odor sulphoreus. Nam quod fallent homines de uxore Loth, eo quod minuatur [*]( 1 mensibus B cum reliquas messes Br collegitur et deinceps aratur et om. B 2 et deinceps-dimittitor om. Br demetitur R 3 hęseafl G inrigat corr. in inritat G 4 nbi R postun G potiston R potis con Br ftaorcmdv ipse conieci quod G felmentibus B febricitantibus Br 5 de quibo, B 6 pronintia Br domino om. B domno Br paterio in G om., sed ead. manu superscriptum 7 cetrins G cedros B caedrus Br fasiola G fassioli Br et ex uirga fasiola conieci 8 et in latitudinem-dnos om. BBr latuding corr. ead. m. G et in longitudinem secluai digos G 9 cistra R cestas 2. r super s ead. m. scripta G plenas cistras racemis Br uenalis G 10 montem R inde] in die G mutum Br et om. B 11 collata G R colata Br 12 ciuitatem G uenientes partim in reuura G uenimus RBr hierosolimam R hierusolima G 14 quae RBr intra G 15 portas B 16 hierico G ab oriente G ueniens R uenimns Br sinixtra manum G 17 Gomorrae GBr quam prouinciam R qua prouintia Br 18 obscurus G sulphureas corr. ead. m. in sulphoreus R odore sulphureo Br 19 fallentj dicunt Br loht G minuetur R muniatur Br )

Ascendent.ibus nobis de montana in Hierusolima non longe ab Hierusolima uenimus in Baorin, deinde ad sinistram ad oppida Oliueti montis in Bethania ad monumentum Lazari. Nam respicientibus in ualles illas et perambulantes monasteria multa, loca mirabiliorum, uidimus multitudinem inclausorum uirorum ac mulierum in monte Oliueti. Et sursum in monte in loco, unde ascendit Dominus, uidimus mirabilia multa et cellula, ubi fuit inclausa uel iacet sancta Pelagia in corpore. In ipso monte iacet Iacobus, Zebedaeus, Cleophas uel multa corpora sanctorum.

Descendentes de monte Oliueti in ualle Gessemani in loco, ubi traditus est Dominus, in quo sunt tria accubita, in quibus ille accubuit, et nos accubuimus pro benedictione. Et in ipsa ualle est basilica sanctae Mariae, quam dicunt domum eius fuisse, in qua et de corpore sublatam fuisse. Ipsa uallis Gessemani ibidem uocatur Iosaphat. De Gessemani ascendimus ad portam Hierusolima per grados multos. In dextra parte portae est oliuetum; ibi est ficulnea, in qua ludas se suspendit, cuius talea stat munita petris. Porta ciuitatis, quae [*]( 1 lingendum G in eo statum G 3 as centibus R montania B montana Br in hierosolima R hierasolimorum Br 4 ierasolima G hierosima R uenimus om. R baorin G baorim R baoridem Br deinde om. G inde Br de sinixtra oppida (om. ad) G 5 opida R 6 respicientes Br uallia G 7 multa multa R miraculorum R uidemus G inclusorum R clausam Br 8 montem G susu R rursum Br susu in monte R 10 cellola G iuclusa RBr belagia R 11 monte om. G iacob R zebedaei Br 13 discendentes G uillam Br gessemani R iessemani G locum R 14 trea G in quo G in quae Br 15 recubuit G recubuimus G 16 quam] qug G 17 in qua-fuisse om. G ualle G 18 iessemani G gessameni R iOBafa. R iessemani G gessemani R 19 hierosolimam R gradus RBr 20 porta posta G oliueti R se iudas RBr (in Br se repetitur ante BUBpendit) 21 tale astat G talia. adstant R taleas stat Br monita GR munita Br patris. Posta G )

Osculantes proni in terram ingressi sumus in sanctam ciuitatem. in qua adorantes monumentum Domini. Quia monumento de petra est naturale excisus et † potus ex ipsa petra excisus, ubi corpus domini Iesu Christi positum fuit, lucerna aerea, quae in tempore ad caput ipsius posita fuit, ibidem ardet die noctuque, ex qua benedictionem tulimus, et reconposuimus ea. In quo monumento de foris terra mittitur et ingredientes exinde benedictionem tollent. Lapis, unde clausus monumento, ante os monumenti est, color uero de petra; qui excisus est de petra Golgotha. Nam ipsa petra ornata ex auro et gemmis, nam petra monumenti uelut molaris est. Ornamenta infinita: in uirgis ferreis pendentes brachialia, dextroceria, murenas, anuli, capitulares, cingella girata, balteos, coronas imperatorum ex auro uel gemmis et ornamenta de imperatricis. Ipsum monumentum sic quasi in modum metae coopertus ex argento † sub solas aureos. Ante monumentum altaris est positus.

A monumento usque Golgotha sunt gressi LXXX. Ab 1 coierit G coerit B coherit Br limitari G limitare R liminare Br 2 trabnlacio G trabulatio R tribulatio Br tabulatio scripsi 3 in terra G 4 munumentum G quoniam Br quod coni. Gildemeister monomento petra ead. m. super-scripta uoce de G monumentum-ezciaum R monumentam-excieus Br 5 et potus-ezcisus om. GBr potus] puteus Nettleship 6 Ibi R corpus domini positum fuit Iesu Christi R 7 capud G ipsius om. R erat R fuerat Br ibidem et ibi G 8 tullimus G 9 monumentum G 10 benedictione GR exinde tollent R clausus GR 11 monomentum GBr monumento 22 est om. R est ante os Br uero de] uiride G petrae quae excisa est Br 13 petra om. 22 14 bracilia G dextralia R murinas G murenulas R murenas Br 15 anolis G cengella G cincella R girata G grata R irata Br belthei Br 16 et gemmis G ornamento B 17 ipsum monumentum om. G medae B coopertus R copertus G coopertum Br 18 argento corr. ex argentum G solas G solus R soles coni. Gildemeister caelos ego monumento corr. 1. m. G altarium est positum R altare positum Br 20 monumentum G usque ad G . gressus 22 Alia parte G

De Golgotha usque ubi inuenta est crux sunt gressos quinquaginta. In basilica Constantini cohaerente circa monumentum uel Golgotha, in atrio ipsius basilicae, est cubiculum, ubi lignum crucis reconditum est, quem adorauimus et osculauimus. Nam et titulus, qui ad caput Domini positus erat, in quo scriptum est: \'Hic est rex Iudaeorum>, uidi et in manu mea tenui et osculatus sum. Qui lignus crucis de nuce est. Procedente sancta cruce ad adorandum de cubiculo suo et ueniens in atrio, ubi adoratur, eadem hora stella apparet in coelo et uenit super locum, ubi crux resedit, et dum adoratur crux, stat super ea et offertur oleum ad benedicendum, ampullas medias. Hora, qua tetigerit lignum crucis orum ampullae [*]( 15 Lnc. 23, 38 ) [*]( 1 grados G 2 cmx fixa B parit G apparet Br 3 cruor sanguinis parit om. R altario G 4 ibat om. R eum obtulit G offerre quando temptauit eum dens, ibi et melchisedech hobtulit sacriflcium Br 5 ipsum om. G creptura GR cripta Br crepatura Gildt- B4 meister 6 melo G, 2. m. corr. milu G pomum Br potestare corr. 2. m. G 7 uadit G ailua G solua Br fonte om. G fon R fonte Br 8 sinam R sjna Br golgotham R hierosolima R 9 silua R aolaa Br fonte G 10 de om. G gressos G gressus R gressi Br 11 coerentem R 12 golgoda R atrium G cubibi cnlus R 13 ulignum corr. 2. m. G repositum G 14 capud ieen G 16 quod lignum RBr nuca G nocte R 17 procedentem sanctam crucem G ad om. GR et om. G 18 ueniente Br atria G atrium R atrio Br 19 in loco G resedit] stat G resedit-crux om. G 20 super ea G affertur RBr 21 horum G R has ampullae Br orum (= oram) scripsi, cf. Archiv f. lat. Lexik, IX, 300 )