Expositio Evangelii secundum Lucan

Haec aput se, sed non satis est dicere nisi ad patrem uenias. ubi illum requiras, ubi inuenias? exsurge primo, hoc est qui sedens ante dormiebas. et ideo dicit apostolus: surge qui [*]( B ) dormis et exsurge a mortuis. iniquitas in talento plumbeo. sed et Moysi dicitur: tu autem hic sta. stantes elegit Christus. exsurge ergo, curre ad ecclesiam; hic est pater, hic est filius, hic est spiritus sanctus.

occurrit tibi, qui audit te intra [*](15,20 sq. ) mentis secreta tractantem. et cum adhuc longe sis, uidet et adcurrit. uidet in pectore tuo, adcurrit ne quis inpediat, conplectitur quoque. in occurru praescientia est, in conplexu clementia et quasi quidam patrii! amoris adfectus. supra collum [*]( C ) cadit, ut iacentem erigat et oneratum peccatis atque in [*]( 2 Gal. 4, 26 Hebr. 12, 22 9 Ioh. 15, 13 sq. 18 cf. Act. 20, 9 14 Ephes. 5, 14 15 Zach. 5, 7 16 Dent. 5, 31 ) [*]( 2 oportuit] debuit x 3 deuiare X uocare P (-ri m3) L 4 debet (e alt. ex i m2) P 6 filium CXX et seruos X 7 amicos (v s. 0 m3) P mercennariiB (s s. u.) P 10 dicam ΕγπΤ 12 se (5. m3 te) P sed exp. m2 P post non add. dico uos (exp m2) P, dico nobis L eat αΒC 13 ubi pr. (B. nisi m3) P hoc est om. aC qui 8. u. P 14 sedens ante] sedis antea X et om. P 15 et 8. u. m3 P, om. X 16 sta (fort. i eras.) P eligit P (î pr. ex e m3) G 18 quia a (a eras.) C et (a 8. u. sed rursus eras.) P 20 accurrit P occurrit X occurrit X 21 praestientia P (corr. m3) praesentia XL 22 clementia est X quidam (o s. i m3) P quodam xC adfectus (s eras.) PE adfectu T 23 terrena (e alt. ex i m2) P )

et iubet proferri stolam anulum calciamenta. stola [*](15,22) amictus est sapientiae, quo nuda corporis apostoli tegunt, eo quod se unusquisque conuoluat. et ideo stolam accipiunt, ut corporis infirmitatem sapientiae spiritalis uirtute conuestiant. de sapientia enim dictum est: lauabit in uino stolam ■ suam. ergo stola spiritale indumentum et uestimentum est [*]( E ) nuptiale. anulus quid est aliud nisi sincerae fidei signaculum et expressio ueritatis? calciamentum autem euangelii praedicatio est. et ideo accepit sapientiam primam — est enim et alia, quae mysterium nescit — accepit dictorum suorum factorumque signaculum et quoddam munimentum bonae intentionis et cursus, necubi offendat ad lapidem pedem suum et subplantatus a diabolo dominicae praedicationis officium [*]( 3 Matth. 11, 30 4 Ioh. 13, 23; 21, 20, cf. Uerg. Aen. X, 535; Onid. Her. 16, 238 5 Ioh. 1, 1 sq. 7 Matth. 11, 28 aq. 13 Gen. 49, 11 14 Matth. 22, 11 16 Ephes. 6, 15 20 Ps. 90, 12. Matth. 4, 6 ) [*]( 1 defluxum P et (e 8. v pr.) a 2 cadet X 4 erat iohannis (-es m3) a 8 post ergo add. in collum X 9 iubebit XY 11 conuollust (l alt. eras.) P stoIas aC 12 sapientia. (e eras) P 13 lauauit Xx 14 stolam P (?) L et (m exp. uel eras.) BX spiritalem PLBX (m del. PBOKV) 16 et 8. u. P 17 sapientia X primam P (v s. a) prima X alia αCΧχ Pm1 Lml aliud Pm3 L m2 B 18 quae mysterium) mysterium quae P (quia m3) L (quod m2) B ante accepit add. quae aCL (qui m2) qua. P (nisi qui m3) quam B est enim et aliud mysterium, quod nescit nisi qui accepit Maurini ex P m3 L m2 accipit P (i pr. ex e m3) X 19 monimentum X (v 8. o m2 it) monumentum ax (monim. m2 ET) 20 tuum X 21 aubplantata (us m3 s. a tert.) P supplantata B - ) [*]( XXXH. Ambr. pais ) [*]( 25 )

Occiditur et uitulus saginatus, ut carnem domini spiritali [*](15,23) opimam uirtute per gratiam sacramenti mysteriorum consortio restitutus epuletur. nemo enim nisi qui timuerit deum — quod est initium sapientiae — nisi signaculum spiritale uel [*]( 1467 A ) custodierit uel receperit, nisi dominum praedicauerit, sacramentis debet interesse caelestibus. qui autem anulum habet et patrem habet et filium et spiritum sanctum, quia signauit deus, cuius imago Christus, et dedit pignus spiritum in cordibus nostris, ut sciamus hoc anuli istius qui in manu datur esse signaculum, quo cordis interiora factorumque nostrorum ministeria signantur. ergo signati sumus, sicut et legimus: credentes inquit signati estis spiritu sancto. bene autem [*]( B ) carnem uituli, quia sacerdotalis est uictima, quae pro peccatis

fiebat, epulantem patrem inducit, filius ut ostenderet quoniam [*](15,23) paternus cibus est salus nostra et patris gaudium nostrorum r.edemtio peccatorum est. et hic quidem si ad patrem referas, quia hostia pro peccatis filius est, delectatur pater reditu peccatoris: supra delectatur filius inuenta oue, ut scias quia una est patris et filii delectatio, una operatio in ecclesiae [*]( C ) fundamento.._...

Laetatur autem pater, quia filius perierat et inuentus [*](15,24) est, mortuus fuerat et reuixit. ille perit qui fuit; non enim potest perire qui non fuit. itaque gentes non sunt, Christianus. [*]( 2 Rom. 8, 4 7 Ps. 110, 10 Prouerb. 9, 10 11 II Cor. 1, 22; 4, 4 . 15 Ephes. 1, 13 16 Leuit. 4, 3; 8, 14 18 Ioh. 4, 34 21 Luc. 15, 5 ) [*]( 1 haec est] haec Fm1 π, ecce χ praedicatio X 2 praeparatus X 7 spiritalem aLF et (m del.) PBY 8 praedicarit (ue a. ar m3) P praedicaret L 10 post signauit add. nos a 13 quo] quod X om. PL 14 mysteria BLπ 15 signati estis om. T et Em1 17 post quoniam add. quia X 19 est peccatorum ET si quidem aC 21 inuenta ouem (m eras.) P inuentam ouem X .22 filii P (i tert. a. u. m2) 24 filius qui perierat inuentus est a )

potest et de agente paenitentiam dictum uideri, quia non moritur nisi qui aliquando uixit. et ideo gentes non moriuntur, [*]( E ) sed mortui sunt; etenim qui in Christum non credidit, semper est mortuus. et gentes quidem cum crediderint per gratiam uiuificantur, qui uero lapsus fuerit per paenitentiam reuiuescit.

Sequitur locus. ut remittendis post paenitentiam debeamus fauere peccatis, ne dum ueniae alterius inuidemus ipsi eam non mereamur a domino. quis enim tu es, qui domino contradicas, ne cui uelit culpam relaxet, cum tu cui uolueris [*]( F ) ignoscas? uult rogari, uult obsecrari. si omnium iustitia, ubi dei gratia?

quis tu es qui inuideas deo? et ideo notatur hic [*](13,25 sqq. ) frater, usque adeo ut de uilla uenire dicatur, hoc est terrenis operibus occupatus, ignorans quae sunt spiritus dei, ut [*]( 1 I Cor. 1, 28 3 Augustinus contra Iul. Pelag. I 3, 10 (cf. I 7, 32) et contra sec. Iul. resp. I 47. 48. 112, II 36. 164. 176, IIII 104, VI 26 (fuit... perierunt) 4 I Cor. 15, 22 6 Gen. 1, 27 12 loh. 3, 36 23 I Cor. 2, 11 ) [*]( 2 tamen] quoque yv 3 accipi species X 4 omnes fuimus PL homines perierunt P (corr. omnes) L perierunt omnes X 5 et pr. om. aCBj 6 et pr.] est P (s eras.) BL, et om. C 7 reformatur (8. m3 reparatur) P, in quo deinde repetuntur uerba et ille... factus est imaginem... reparatur, expuncta m2 12 mortui (-§ m2) PE mortuae aC credit Xx 13 est mortuus (est eras.) L mortuus est Χγ 14 reuiuescit ml PO, reuiuiscit n et m3 P. m2 0 18 qui domino... u. 21 tu es om. PL 20 si in omnibus B 21 et om. X 23 ignorat PL ut denique] unde neque PL ) [*]( 25* )

constituite mihi aliquem ex his qui sibi iusti[*]( B ) uidentur, qui trabem in oculo suo non uident et alieni festucam uitii ferre non possunt. quomodo indignatur, quando alicui peccatum fatenti et diu indulgentiam deploranti uenia relaxatur? quomodo aures eius symphoniam populi spiritalem ferre non possunt? haec est enim symphonia, quando concinit in ecclesia diuersarum aetatum atque uirtutum uelut uariarum cordarum indiscreta concordia psalmus, respondetur, amen [*]( C ) dicitur. haec est symphonia, quam sciuit et Paulus. et ideo ait: psallam spiritu, psallam et mente. haec de parabola praesenti putauimus esse tractanda.

Nec inuidemus si qui duos fratres istos uelit referre ad populos duos, ut sit adulescentior populus ex gentibus tamquam Israhel, cui frater maior beneficium paternae benedictionis [*]( 1 et 3 Exod. 12, 5 sqq. 2 Ioh. 1, 29 et 36 9 Luc. 15, 7 11 Luc. 6, 41 eqq. 19 I Cor. 14, 15 23 Gen. 27, 34 ) [*]( 1 numquam (n eras.) P, unumquam Y m1 π ml ET enim om. X 2 inuidţa (i 8. ę) P mundi agnus] munue P (corr. mS) L est om. X 3 agnus P (ua corr. in Q) L 4 et (del.) ideo et P 5 maliuolentia (i pr. ex e) B 6 animi aC nimia P (in quo m2 animi s. u. add. post liuentis) cet. 6 et 14 symfoniam P 7 theatralis (e s. u.) P, theatralis et X luxuriae ET 8 concordia x 9 saluato C 10 constitue BC 11 post uidentur add. et alieni fistuca P (fest. m2) L festucam (e ex i m2) P 15 est om. PLX 16 diuerearam (o s. a m3) P actuum PL aequitatum X 17 respondatur P (e 8. a) L 18 et] om. B, scs PL 21 quis (s 8. u. m2) ET referamus Ox et (8. m2 referre) F referemus F 23 inuidit (-et m3) P inuidet X )

queri etiam in haedo uidetur quia Iudaei ritum ueteris sacrificii perdiderunt uel quia nullius sanguis his profuit sicut [*]( E ) Christi sanguis ecclesiae; non enim redimere eos sanguis potuit prophetarum. inpudens autem et similis illius Pharisaei iustificantis se arroganti prece, qui putabat quod numquam praeterierit mandatum dei, quia legem seruabat in littera, inpius, qui accusabat fratrem quod cum meretricibus paternam substantiam prodegisset, cum debuerit aduertere quia sibi dictum est: meretrices et publicani praecedunt uos in regnum [*]( F )

caelorum, stat autem foris nec excluditur, sed non ingreditur [*](15,28) 9 ignorans uoluntatem dei de uocatione gentium seruus iam factus ex filio; seruus enim nescit quid dominus agat. ubi cognouit, inuidet et torquetur ecclesiae bonis et foris stat. foris enim Israhel audit chorum et symphoniam et irascitur, quia hic concinit plebis gratia et consona populi iubilatio.

sed bonus pater etiam hunc saluare cupiebat dicens: tu [*]( 1463 A ) [*](15,31) mecum semper fuisti, uel quasi Iudaeus in lege uel quasi [*]( 1 Luc. 5, 30 4 Luc. 23, 18 7 Ephes. 6, 2 11 Luc. 18, 11 sq. 16 Matth. 21, 31 18 Galat. 4, 7 19 Ioh. 15, 14 ) [*]( 8 requisiuerunt EX requisiuit aX Iudaeus ... u. 6 fructa om. X 4 barabus P barrabus aC 5 foetores (t post s add. s. u. m3) P 6 quaerunt exspectant X 7 antixpm (i m2 ex e) P 9 profluit (1 eras.) PB 10 eos redimere potuit sanguis X 11 pharisaei ET publicani n (s. m2 pharisei) cet. 13 littera aBC litteram X (m del. xV) litteris PLχ 16 praecedunt P (e 8. u m3) praecedent CL regno CFOV 17 nec (c s. u.) P 18 ignorant P (s m2 s. t) L dl* (s eras.) P 19 quod P (m3 quid) L 20 cognouit (er s. ui tn2) P 21 alt. et aCX, sed PBL, om. X 22 et om. C consonat Cχ 23 ante tu add. fili P 24 semper mecum aET )

mea tua sunt, uel Iudaeus sacramenta ueteris testamenti, uel baptizatus etiam noui possidens.

Nemo seruus potest duobus dominis seruire, non [*]( B ) [*](16,13) quia duo, sed unus est dominus. nam etsi sunt qui mamonae seruiant, tamen non ille nouit aliqua iura dominatus, sed ipsi sibi iugum seruitutis inponunt; neque enim iusta potestas, sed iniusta est seruitus.

et ideo ait: facite uobis amicos [*](16,9) I de iniquo mamona, ut largiendo pauperibus angelorum nobis ceterorumque sanctorum gratiam conparemus. nec [*]( C ) [*](16,8) reprehenditur uilicus, in quo discimus non ipsi esse domini, sed potius alienarum uilici facultatum. et ideo licet peccauerit, tamen quia sibi in posterum ex indulgentia domini quaesiuit auxilia, praedicatur. pulchre autem iniquum mamona dixit, quia uariis diuitiarum inlecebris nostros auaritia temtabat adfectus, ut uellemus seruire diuitiis.

unde ait: si in alieno fideles [*](16,12) non fuistis, quod uestrum est quis dabit nobis? alienae nobis diuitiae sunt, quia praeter naturam sunt neque nobiscum [*]( 1470 A ) nascuntur neque nobiscum transeunt, Christus autem noster est, quia uita est. denique in sua propria uenit, et sui eum non receperunt. ergo nemo dabit quod uestrum est, quia uestrum non credidistis, uestrum non recepistis.

argui igitur uidentur Iudaei et fraudis et auaritiae et ideo qui in facultatibus fideles non fuerunt, quas cum alienas scirent — [*]( 5 Matth. 6, 24 20 Ioh. 1, 4. Ioh. 1, 11 ) [*]( 1 sed et, si] et es, si x et om. PL 3 possidens post aacramenta transponuntχ 4 quia non ed. Rom. 5 sed αCO (?), sed quia PBFLzy et (quia s. u.) V mamonae P (mâm. m3) a0 mammonae π (m alt. s. u. m2) cet. 6 seruiunt Z 7 sibi (i alt. ex e) P 8 iniusta] iusta x 9 de om. B iniquos P (s eras.) L (s exp.) mamona PaCX mammona cet. 11 quodiscinius. (i pr. ins. m2) P quod scimus L 14 pulcre P mamona P (mām. m3) FLOV mamona a mammona CKT mammonam cet. 16 uelimus E (i m2 ex le) V (i ex e m2) 18 diuitias P (e s. a̩s̩) L 20 uia PL 22 recepistis (e alt. ex i m2) P 24 facultatis P (-ibus m2) L fuerunt] erunt P (a s. u m2) BL quas cum] quascumque X )

ergo non seruiamus alienis, quia nullum dominum debemus scire nisi Christum; unus enim deus pater, ex quo omnia et nos in ipso, et unus dominus Iesus, per quem omnia. quid ergo? pater dominus aut filius deus non est? sed et pater dominus, quia uerbo domini caeli firmati sunt, et filius deus, qui est [*]( c ) super omnia deus benedictus in saecula. quomodo ergo [*](16,13) nemo potest duobus dominis seruire? unus enim dominus, quia unus deus. denique dominum deum tuum adorabis et ipsi soli seruies. unde claret unum patris et filii esse dominatum. unus autem est, si non diuidatur, sed totus in patre, totus in filio sit. itaque quia unius deitatis atque dominatus adserimus trinitatem, unum deum et unum dominum confitemur. qui autem aliam patris, aliam filii, aliam spiritus memorant potestatem plures deos et plures dominos in ecclesiam gentilis uitio erroris inducunt. [*]( 3 Luc. 19, 8 6 I Cor. 8, 6 9 Ps. 32, 6. Rom. 9, 5 11 Eph. 4, 5 sq. 12 Matth. 4, 10 18 I Cor. 8, 5 ) [*]( 1 deo om. X dumnatus P ml danmatua L donatus P m2 B 2 utique debuerunt X 3 quo P (qu6 m2) L 4 dimediam P (e in i corr. m3) L seruiamus (a in ras.) 0 seruiemus / (a s. e alt. m2 E) 5 qui Orcy scire debemus X 7 lesus] pater B 8 et s. u. P, om. y 9 quia Maurini 10 super omnia Cπ et (exp. m2) V (cf. de fide \'1 68. de spiro sanc\'o II 68); omnes cet. (auper omnia om. FO) deus om. X s. u. C 13 illi ET 14 si] etsi P (et exp. m2) BL totusl totum P (s s. lp) L 15 ita (om. que) qui unius a quia] qui a (?) X uniusj unum se ml PL (unum esse m3 P, m2 L) EXPLICIT LIBER V. INCFT LIBER VI- B DE EVANGELIO LIBER SEXTUS EXPLICIT. INCIPIT EIUSDEM LIBER SEPTIMUS a EXPLICIT (FI- NIT C) LIBER SEXTUS. INCIPIT LIBEIi SEPTIMUS X (DE LEGE ET PROPHETIS USQ. AD 10 HANNEM ΕγΤ). in ceteris neque subscriplio (st neque inscriptio )