Expositio Evangelii secundum Lucan

Granum igitur est figura, arbor est sapientia, in cuius frondentibus ramis ille nycticorax in domicilio, ille passer singularis in aedificio, ille raptus in paradisum, in aerem rapiendus et nubes tuta iam sede requiescunt. requiescunt etiam potestates et angeli caelorum et quicumque spiritalibus factis euolare meruerunt. requieuit sanctus Iohannes, cum recumberet supra pectus Iesu; immo et ipse eius arboris suco uelut [*]( D ) ramus extenditur. ramus est Petrus, ramus est Paulus, posteriora obliuiscens et ea quae sunt priora adpetens. [*](13,11) in quorum sinus et quosdam disputationum recessus qui eramus longe, nos scilicet ex nationibus congregati, quos diu per inane mundi procella et turbo nequitiae spiritalis agitabat, adsumptis uirtutum remigiis aduolamus, ut nos umbra sanctorum ab istius mundi ardore defendat, certae stationis iam [*]( E )

securitate uernantes, eo quod anima nostra grauibus ante sicut illa mulier inclinata peccatis ut passer erepta de laqueo uenantium in ramos domini montesque migrauit. itaque ante superfluis obseruationibus uani et inani leuitate uolitantes nunc iam per fidem Christi soluti manus et liberi a uinculis sabbatorum bonis operibus intendimus et in ipsis [*]( 2 Matth. 1:1, 54 5 Ps. 101, 7 6 II Cor. 12, 4 7 1 Thess. 4, 16 9 Ioh. 13, 25; 21, 20 11 Philipp. 3, 13 13 Eph. 2, 13 15 Ephes. 6, 12 16 Uerg. Aen. I 301, VI 19 19 Ps. 123, 7 20 Ps. 10, 1 ) [*]( 1 quia aBCGX qui cet. 2 poterant (n s. u) P 3 istam sapientiam aL et (m bis exp.) PK 4 igiturj itaque X est figura aCXy figura cet. 5 nicthicordi PL nicticorax aCy necticorax X nocticorax EGT 6 aerem BCL et (m2 -ra) Ρπ aere aXx (aera Em2) 7 nubes (s eras.) P tota aL-x et (m3 tuta) PO requiescunt P (ras. a. n) aBCL, requiescit X, requienit V, om. FΟπ 8 angelo (i s. Q) P 9 requieuit (uit in ras.) P iohannes (-es m3) P recubaret PBLχ 10 super Xy 13 quorû (rQ s. u.) P 15 procella (a ex à) PaC procelle X et om. Xx 16 remegiis (i s. e alt.) P 17 mundi errore L 18 securitatem P (m eras.) L uestra P (no s. ue m2) L 19 erepta est PaBL 21 superfluis (is in ras.) P superfluus L )

[*](13,21) Cui simile aestimabo regnum dei? simile est fermento quod acceptum mulier abscondit in farina, donec fermentatum est totum.

haec de requirendis quaestionibus conparatio tantum ambiguitatis offundit, ut diuersas [*]( 1436 A ) habeat sententias plurimorum. oportune itaque granum tritici supra diximus Christum, quia suberat nobis spiritale fermentum, eoque plerique fermentum Christum putant, quod uirtutem attollat acceptam. et quia fermentum ex farina ui, non specie generi suo praestat, Christus quoque ex patribus aequalis corpore, sed diuinitate inconparabilis praeminebat. igitur sancta ecclesia, quae typo mulieris istius euangelicae figuratur, cuius farina nos sumus, dominum legum in interioribus nostrae [*]( BI ) mentis abscondat, donec animi nostri secreta penetralia color sapientiae caelestis obducat.

et quia in Matthaeo legimus tribus mensuris absconditum esse fermentum, congruere uisum est ut dei filium crederemus absconditum in lege, adopertum in prophetis. euangelicis praedicationibus adinpletum, ut per-I fectam fidem nobis adquirat ex omnibus et scriptorum conlatione formatus in nobis, qui sumus corpus ipsius, omnia et in [*]( r ) [*](4 I Cor. 6, 12 21 Matth. 13, 33 26 I Cor. 12, 27; Ephes. 1, 23 ) [*]( 4 praecipit P praecepta L 5 graue est C (est s. u. m2) / potestate aCO m2 a 6 recedas aBLX, recidas cet. desisti αΧχ 8 cuius X regnum regni P (dei s. regni m2) L 9 farinam aX 11 conparatio (ti in ras. ex bi) P tantum a quae tantum cet. (quae del. m2 CE) oftunditI CGX oBTudit PBL effudit aEyT 14 plerique (ri 8..u. m3) P plene L 15 fermentum X et m2 V frumentum Vvnl cet. farinae y ui χ, uim a. ut P (et m2) BCL, om. X 17 inconparabili P (-is m2) L 18 typum P (0 ex vm m2) BL 19 ihu P (-um m2) et (in quibus dni) BL 20 calorI PBL 22 mensuris (is ex aris) P congrue X 26 ante omnia ndd. per C 8. u. m2 in om. X )

Nec sum dubius animi quod aliqui de hoc mundo dictum putent, donec fermentetur in lege prophetis euangelio, ut dominum omnis lingua fateatur. itaque discutiamus omnia, diligentius requiramus. nemo inuenit nisi qui ante quaesierit. [*](14,28) aedificemus turrem, conputemus sumptus scripturarum, conferamus inpensas, ne qui etiam de nostro aliquo dicat: [*](14,30) hic uoluit aedificare et non potuit consummare. qui aedificat, bonum debet iacere fundamentum. bonum [*]( E ) fundamentum est fides, bonum fundamentum apostolorum et prophetarum; duobus enim testamentis fides nostra consurgit nec iniuriam facit qui parem dixerit in utroque perfectae fidei esse mensuram, cum ipse dicat dominus: si crederetis Moysi, crederetis mihi, quia et in Moyse dominus est locutus. bene ergo in utroque perfecta mensura, quia perfectus [*]( 1 Coloss. 1, 26 5 1 Cor. 2, 7 11 Rom. 14, 11 16 Matth. 7, 24sqq. 13 Mattb. 7, 8 18 Ephes. 2, 20 21 Ioh. 5, 46 23 Ephes. 4, 13 ) [*]( 1 dei uerbum ET, dei om. PL 3 perennitates (i #. e tert.; s add. m2) P perennitate BL 4 nam ita erat deleuit ed. Rom. h sacrilegiis P (i tert. exp. m2) L manifestatus (at exp. m2) E manifestus PBL 6 ad (d 8. u.) P 8 ex a et ex P (et s. u.) cet. 12 omnia (i ex e m2) P 14 turrim (im ex em) π T k conputemus B (& in ras.) X 15 ne qui aC ne quis χ V neq; FOIt ne PB nec L nostrum X (nostro 0 corr.) nostro in C nobis y aliquo om. X alio qui L; malim aliquando 17 bonum XY domum bonum C domum PaBL 20 iniuriam (in s. u.) P perfectae aBC, perfectamque P (que add. m3 in u. ult.) perfectam L; om. XY (quod defendit Engelbrccht) 22 et om. X moysi P (-se m.2) L )

me tamen sequi iuuat quod ipse dominus docuit, fermentum ecclesiae spiritalem esse doctrinam; nam cum scriptum sit: cauete a fermento Pharisaeorum et cum apostolus dixerit: non in fermento malitiae et nequitiae, ostenditur quia doctrina fermentum est. sed aliud fermentum zizaniae, aliud fermentum tritici, unde et bonis auctoribus adquiescimus, ut dicamus quia ecclesia renatum hominem, qui est in corpore et anima et spiritu, fermento sanctificat spiritali; sanctificatur enim corpus atque anima et ipsa gratia spiritalis accepit sanctificationis [*]( 1457 A ) augmentum, cum per ecclesiae uelut quoddam fermentantis officium scripturarumque doctrinam, quae uelut caelestium conlatione sermonum et ubertate concrescit, infusus toto homini atque permixtus usus inoleuerit, ut fiant unum etiam ipsa fermentum. quod utique tunc fit, cum sibi tria haec pari quadam cupiditatum lance consentiunt et aequalis adspirat concordia uoluntatum.

Hoc igitur ecclesiae opus non tumultuarium nec [*]( B ) fortuitum, sed diuturna meditatione conlatum, ut haec tria unum sint integra a lege peccati. cuius sententiae adsertorem habemus apostolum dicentem: ipse autem dominus sanctificet uos per omnia, ut integer spiritus et anima et corpus sine querella in die domini nostri Iesu Christi seruetur. quod per saecularia quidem temtamenta non prouenit, nisi fermentum illud, cui [*]( 4 Matth. 16, 6 5 1 Cor. 5, 8 7 Matth. 13, 25 sqq. 11 II Thess. 2, 12 I Petro 1, 2 22 I Thess. 6, 23 ) [*](1 unius (i s. U) P unus L 2 iubat (v s. b m3) P 4 sit) est PEFLT 6 nequitiae et malitiae X 7 est fermentum (ante zizaniae) P (es 8. u. m3; e alt. ex i) B; fermentum est Cn zizania X aliud est C et aliud a fermentum om. y 8 bonus (i 8. u m3) P bonos L 9 anima et corpore et in spu X 11 et ipsa gratia spiritalis) per gratiam spiritalem et / accipit PBK 12 aumentum P fernientantis (tan etas.) P 14 toto (o alt. in ras.) V toti B 16 hic P (haec tn3) L 18 uoluptatum PL 23 sps ur et χ 25 nostri eras. T, om. αΕGγΧ 26 peruenit P BLX )

fit ergo unum fermentum, quando caro non concupiscit aduersus spiritum nec spiritus aduersus carnem, sed facta carnis mortificamus et anima ex adflatu dei flatum uitae sumsisse se conscia [*]( E ) saecularis necessitudinis contagia terrena declinat. unde et apostolus non in carne, sed in spiritu ambulare nos praecepit, ut sanctificati per lauacrum regenerationis ueterem hominem cum suis desideriis exuentes induti nouum, qui secundum Christum creatur, non in uetustate litterae, sed in spiritus nouitate gradiamur, quo possit nobis etiam resurrectionis tempore incorrupta corporis et animae et spiritus manere conmunio, [*]( 1 Matth. 13, 33 11 I Petro 3, 4 Ioh. 6, 31 13 I Cor. 10, 17 15 Gal. 5, 17 16 Rom. 8, 13 19 Rom. 8, 4 20 Tit. 3, 5 Coloss. 3, 9 sq. 22 Rom. 7, 6 ) [*]( 1 abscondat PBGfL 2 farina P (-ae m3) BLX farinam X (m exp. π) 4 sed... uerius om. PBLX 6 toto (to alt. 8. u.) P 9 uiam (del. m2) uirtutum P illis uirtute X 10 admiscit P (-et m2) B admisit L fermentetur (nte 8. u. m3; m2 corr. firmetur) P 16 aduersum P (m3 aduersus) 17 flatu PBL fluctu n (corr. flatu m2) 19 praecipit P m2 C (praecepit Pml) 21 exeuntes P (-uentes m2) L 22 creator P (v s. q m2) L creatus est X non] non iatn X spus (s alto 8. u. m2) P spu LO et (ex sps) a nouitate sps x 24 animae X anima X (-ae corr. π V) animi cet. ) [*]( XXXII. Amhr pars 4 ) [*]( ,24 )