Expositio Evangelii secundum Lucan

de qua potest dicere sapientia: ex quo intraui, non [*]( E ) [*](7,45) cessauit osculari pedes meos, ut aliud nisi sapientiam loqui nesciat, ut aliud nisi iustitiam diligere nesciat, ut aliud nisi castitatem libare nesciat, ut aliud nisi pudicitiam osculari nesciat. osculum enim mutui amoris indicium est, osculum pignus est caritatis. [*]( 6 Ps. 41, 4 9 Luc. 8, 44 12 Iudd. 16, 17 13 I Cor. 11, 5 sq. ) [*]( 1 extersit APBL tersit cet. 3 possunt nostrum X 4 eius in nobis CX exuberet PBLX 6 refectio est iustorum ET est alt. om. PL 7 panes AfX et (-is corr.) T post panis add. die et nocte X 10 omnes ΑαВVχ omnem FOre omnis cet. tui 8. u. A dignitatem Lit et (em in ras.) V dignitatis FO 11 tergere pedes r 14 et habeat X circumuoluat (u tert. s. u.) P 16 suae criniculis pulchritudinis (-is ex -es A) et decoris ArzBCXX pulchros et decoros PL 16 tergeat PaJafT et (e alt. eras.) AC tergat BX terget (a 8. e) G saltim BFγLTX figat aX figant rc (n exp.) cet. 17 obscula (b eras.) P 20 dilegere P 21 Hnbare (ba eras.) A 23 pignus} signum C )

Beatus qui potest et oleo ungere pedes Christi. denique [*](7,46) adhuc Simon non unxerat; sed beatior quae ungit unguento; multorum enim florum in unum collecta gratia spargit odorum [*]( F ) uarias suauitates. et fortasse istud unguentum non possit alius nisi ecclesia sola deferre, quae diuersi spiraminis innumerabiles habet flores, quae merito speciem accipit peccatricis, quia Christus quoque formam peccatoris accepit.

et ideo nemo [*](7,47) potest tantum diligere quantum illa quae in pluribus diligit. nec Petrus ipse, qui dixit: domine, tu nosti quia diligo nec Petrus ipse, qui doluit quia interrogatus est: amas 10 me? quod enim manifestum erat nolebat quasi incognitum [*]( 1389 A ) quaeri. ergo nec Petrus ipse, quia ecclesia dilexit in Petro, [*](7,47) nec Paulus ipse, quia Paulus quoque eius est portio. et tu plurimum dilige, ut et tibi remittatur plurimum. multum peccauit Paulus, qui etiam persecutor fuit, sed multum dilexit. qui usque ad martyrium perseuerauit. remissa sunt ei peccata multa, quia et ipse multum dilexit, qui sanguini proprio pro dei nomine non pepercit.

uide oeconomiam: in domo Pharisaei [*]( B ) [*](7,36) peccatrix glorificatur, in domo legis et prophetae non Pharisaeus, sed ecclesia iustificatur; Pharisaeus enim non credidit,[*](7,39) ista credebat. denique ille dicebat: si esset propheta, sciret utique quae et qualis esset mulier quae tangit eum. domus autem legis Iudaea, quae non in lapidibus scribitur, sed in tabulis cordis. in hac iustificatur ecclesia iam lege maior; lex enim peccatorum nescit remissionem, lex mysterium[*]( C ) non habet, quo occulta mundantur et ideo quod in lege minus est consummatur in euangelio.

[*](7,41) Duo inquit debitores erant cuidam faeneratori: [*]( 9 Ioh. 21, 15 10 Ioh. 21, 17 15 I Cor. 15, 9, I Tim. 1, 13 23 II Cor. 3, 3 ) [*]( 2 Simon] njoysi PBLset (sed m3) P ungit OLC unxit X unget APL unguet BX ungento A 6 accipit ACG accepit cet. 7 peccatores (-is m3) P 10 quido I uoluit (uo eras.) P 12 ecclesiam X ecclesia di X 18 uideo APOLBET et (uide corr.) G 21 ille (e ex i M2) P 22 eet (et eras.) P 24 iam] a A; iam in ras. GV, s. U. n )

qui sunt isti debitores duo nisi populi duo, unus ex Iudaeis, alter ex gentibus faeneratori illi thesauri caelestis obnoxii? unus inquit debebat denarios quingentos, alius [*]( D ) quinquaginta. non mediocris est iste denarius, in quo regis imago formatur, qui tropaeum habet imperatoris expressum. non materialem faeneratori huic debemus pecuniam, sed meritorum examina, aera uirtutum, quarum meritum grauitatis pondere, iustitiae specie, sono confessionis expenditur. uae mihi si non habuero quod accepi aut quia difficile quisquam est, qui faeneratori huic integrum debitum possit exsoluere, uae mihi si non petiero: concede mihi debitum! non enim nos ita [*]( E ) dominus orare docuisset, ut peteremus nobis dimitti nostra debita, nisi sciret difficile aliquos fore idoneos debitores.

sed quis est populus iste, qui amplius debet, nisi nos, quibus amplius creditum est? illis credita sunt eloquia dei, nobis creditur uirginis partus. habes talentum uirginis partum, habes fidei centesimum fructum. creditus est Emmanuhel nobiscum deus, credita domini crux mors resurrectio. etsi Christus pro [*]( F ) omnibus passus est, pro nobis tamen specialiter passus est, quia pro ecclesia passus est. itaque non est dubium quod plus debeat qui plus accepit. et secundum homines plus fortasse offendit qui plus debuerit, sed per misericordiam domini causa mutatur, ut amplius diligat qui amplius debuit, si tamen [*]( 12 Matth. 6, 12 13 Luc. 11, 4 16 Rom. 8, 2 17 Matth. 25, 15 18 Matth. 13, 8; 1, 23 21 Luc. 12, 48 22 Augustinus de gratia Christi 44, 48 (secundum... 242, 1 consequatur) ) [*]( 1 D PL L LP 3 faenerator P feneratur L thensauri (n eras.) n 4 D alius L PL 5 est s. u. m2 A 6 tropeum (in mg. m2 figuri) A thropeum P 8 ezaroena A exanima PL 9 specie 8. w. m2 A 10 accipiam ut P accipiam aut LX 12 concedire (re 8. u. m2) A concedi C et (i ex e) 0 concedere (re s. u. m2) n 13 dns s. u. m3 A nobis dimitti AX dimitti nobis Pa dimitte nobis cet. 18 est et X emmanuhel (h s. u.) a emmanuel AEO emanuel f 20 pasBU9 pr.] mortuus X 22 hominem Xx 23 debuerat ETX Augustini codd. aliquot ) [*]( XXXII. Ambr. pare 4. ) [*]( 16 )

et ideo quoniam nihil est quod digne deo referre possimus — quid enim referamus pro susceptae [*]( 1390 A ) carnis iniuria, quid pro uerberibus, quid pro cruce obitu sepultura? — uae mihi, si non dilexero! audeo dicere, non reddidit Petrus et ideo plus dilexit, non reddidit Paulus; reddidit quidem mortem pro morte. sed alia non reddidit, quia multa debebat. audi ipsum dicentem quia non reddidit: quis prior dedit illi, et retribuetur ei? reddamus licet crucem pro cruce, funus pro funere, numquid reddimus quod ex ipso et per ipsum et in ipso habemus omnia? reddamus ergo amorem [*]( B ) pro debito, caritatem pro munere, gratiam pro pecunia; plus enim diligit cui donatur amplius.

Sed reuertamur ad illam superiorem, cuius consilium adhuc nec apostoli intellegunt, quod erat absconditum a saeculis in deo; quis enim cognouit sensum domini? conquerebantur ergo discipuli quia mulier super caput effudit ungentum et querebantur dicentes: quare hoc sic perit? potuit enim uenundari pretio et dari pauperibus. quid utique in[*]( c ) eorum sermonibus displicuerit non potes deprehendere, nisi mysterium intellegas; luxuriosi enim hominis uel potius non hominis est olere unguentum. certe et ipsi qui olent unguere [*]( 9 Rom. 11, 35 11 Rom. 11, 36 14 Lac. 7, 42 sq. 16 Colos9. 1, 26 17 Rom. 11, 34; cf. Esai. 40, 13 19 Matth. 26, 8 sq. ) [*]( 1 gratia (ã ex a graphio) P reddidit A 2 reddendo x et m2 V credendo V ml cet. 3 redhibetur APaCL redimetur (m ex b m2) B reddebitur X (d pro 8. u. V, bi s. u. π) redditur X 4 suscepta PL 8 pro mortem A 11 post funus add. cadauer X 13 gratiam pro pecunia X (pecuniam, m eras. V, pecuniA, -a corr. F) gratiam (pro san- \' guinis praetio s. u. m3) pecunia A gratiam pro sanguine pro praetio pecuniA PL gratiam pro sanguinis praetio ex gratiam pro sanguinis pretio pecuniam aB 14 plas] amplius C 17 dno ET dfli X (d6 m3 V) 18 supra AC 19 enim om. X 21 potes A m2 aG poteris C m2 potero PBL et ml AC potest cet. (t alt. exp. EfV) 23 ungentum P olent] oleo PaB solent EjT qui oleo se unguere solent C i mg. )

non est igitur simplex figura, et ideo [*]( D ) respondit illis dei uerbum: quid molesti estis mulieri? semper pauperes habetis uobiscum, me autem non semper. semper ergo tecum pauperem habes et ideo benefac. non igitur differre pauperem debes, quia tecum semper est, cum tibi propheta dicat: ne dixeris pauperi: cras dabo. sed ille de sola misericordia locutus est, hic autem misericordiae fidem praetulit, quae tunc habet meritum, si fide praecedente confertur; mittens enim hoc unguentum in corpus meum [*]( E ) ad sepeliendum me fecit. non ergo unguentum dominus.