Expositio Evangelii secundum Lucan

Quorum fidem inquit ut uidit. magnus dominus, qui [*](5,20) aliorum merito ignoscit aliis et dum alios probat aliis relaxat errata. cur aput te, homo, collega non ualeat, cum aput [*]( 20 Lnc. 1, 48 ) [*]( 1 qui erat X 2 paraleticus (y 8. e m2) P paraliticus CLOicy 3 eum] illum X partem (m eras.) P 5 submiserunt ax medio ABG 6 paralitici LOrex et (-lytici corr.) V 9 impetrandum (um corr. in o m1, i 8. o scr. m2; m3 8. petrandi siglum /• add. et in mg. adscr. X al. ficandi) A pcandi y 11 paralitici CLX (-lytici corr. Tr) y discribitur AX 12 primo (um 8. o m2) A aeger (a 8. u. m2) A 13 prłecato..res A 16 homines (-is m2) P 18 adminiculis (m «. d) A adminiculo (culo 8. u.; et om.) P amminiculis ET 19 loquitur 0 et (ce 8. qui m2) L, (exp. m2 et in mg. adscr. possit) F, (a s. i m2) s, («. m2 locatur) V 20 ds A respicit L 23 merito 8. u. m3 A 24 dm Gr )

et quamuis historiae fidem [*](1358 A ) [*](5,21 1\'1. ) debeamus non omittere, ut uere paralytici istius corpus credamus esse sanatum, cognosce tamen interioris hominis sanitatem, cui peccata donantur. quae cum Iudaei adserunt a solo domino posse concedi, deum utique confitentur suoque iudicio perfidiam suam produnt, ut opus adstruant, personam negent. itaque ab ipsis et operis sui dei filius accepit testimonium et uocis suffragium non requirit; perfidia enim confiteri potest, credere non potest. itaque testimonium non deest diuinitati, [*]( B ) fides deest saluti. nam et ualidius est ad fidem quod confitentur inuiti et perniciosius ad culpam quod negant qui suis adsertionibus reuincantur. magna itaque infidae plebis amentia, ut cum confessa fuerit solius dei esse donare peccata, non credat deo peccata donanti. dominus autem saluos uolens facere peccatores et occultorum cognitione deum se esse [*](5,23) demonstrat et admiratione factorum adiciens: quid est [*]( C ) facilius dicere: \'dimissa sunt tibi peccata tua\' aut dicere: (surge et ambula\'?

quo loco plenam speciem resurrectionis ostendit, qui mentis uulneribus corporisque sanatis peccata donat animorum, debilitatem carnis excludit; hoc est [*]( 18 I Tim. 1, 15 ) [*]( 3 diffides A et (e ex i ?) B adhibe.. peccatores (prg m2 s. pec) A 5 non possit L non posset X ignoscet X et (i 8. e) a ignoscat T 6 non debeamus X; fidem et non et omittere om. B ueri (e 8. i m2) A paralitici CXrcy et (-lytici corr.) V corpus istius X istius nonerimae corpus (om. credamus) B 7 esse om. C interiores (-is m2) homines (-is m2) P 9 do possex utique eum 0 11 operibus suis aBC suis (s alt. eraa.) P dei filius accepit (accipit aCG) ΑυCχ accepit (accipit B) dei filius PBL filius dl accepit (accipit V) X 12 requiret P 13 diuinitatis A 16 reuincuntur BCx 17 cum om. P 18 dominus ) deus A 19 86 om. x 21 tua om. PaCGLX aut (t 8. u.) A 23 sanatis (atis in ras.) P sanitatis E (it exp.) fT 24 est om. G )

hic lectus qui tolli iubetur quid est aliud [*](5,24) nisi quia humanum iubetur corpus adtolli? ipse est, qui per singulas noctes lauatur a Dauid, [ut legimus: lauabo per singulas noctes lectum meum; lacrimis stratum meum rigabo. hic est] lectus doloris, in quo anima nostra graui conscientiae aegra cruciatu iacebat. sed si quis secundum [*]( E ) Christi praecepta se gesserit, iam non lectus doloris est, sed quietis. miseratione enim domini coepit quies esse quod mors erat. qui nobis soporem mortis uertit in gratiam uoluptatis. nec solum leuare lectum, sed etiam domum suam repetere, hoc est ad paradisum redire censetur; ea est enim uera domus, quae hominem prima suscepit, non iure amissa, sed fraude. merito ergo restituitur domus, quoniam uenerat qui nexum [*]( F ) fraudis aboleret, ius reformaret.

nec mora ulla sanitatis interuenit: [*](5,25) unum dictorum remediorumque momentum est. spectant surgentem increduli, mirantur abeuntem et diuini operis miracula malunt timere quam credere. nam si credidissent, non timuissent utique, sed dilexissent; perfecta enim dilectio timorem excludit foras. et ideo isti, quia non diligebant, [*](5,22) calumniabantur. calumniantibus autem dicit: quid cogitatis mala in cordibus uestris? quis hoc dicit? sacerdos [*]( 5 Ioh. 11, 25 8 Ps. 6, 7 11 Ps. 4, 5 15 II Cor. 5. 2 23 I Ioh. 4, 18 26 Hebr. 10, 21 ) [*]( 2 peccata potest ET peccata (a alt. s. u.) A, orn. P dimittere peccata L 5 ipse om. C 8 ut... hic est add. PL, inclusi 10 hic est add. i 11 cruciata (u 8. a alt.) A 13 quietas P etenim A (et add. m3) Px 14 uoluntatis APax 16 ea est P (ea in ras.) E (a in ras.) ecce est T 18 ueneratur L et (ur eras.) F, (exp.) st 20 eipectant PLV expectans POre resurgentem PL 23 sed (d 8. w.) P 24 quia (a s. u) (tn3) A, (ml) V qui FO )

Sequitur mystica euocatio publicani, quem sequi iubet non [*](5,27) corporis gressu, sed mentis adfectu. itaque ille prius auare de mercedibus, dura de laboribus periculisque nautarum emolumenta conuertens uerbo uocatus propria derelinquit, qui rapiebat aliena. ac uile illud sedile destituens toto pos dominum uestigio [*](3,29) mentis incedit. conuiuii quoque magni exhibet adparatum; qui [*]( B ) enim domicilio Christum recipit interno maximis delectationibus exuberantium pascitur uoluptatum. itaque dominus libenter ingreditur et in eius qui crediderit recumbit adfectu.

sed rursus accenditur inuidia perfidorum et futurae poenae [*](5,30) species praefiguratur; epulantibus enim fidelibus et in illo caelorum recumbentibus regno perfidia ieiuna torquebitur. simul ostenditur quantum intersit inter aemulos legis et [*]( C ) gratiae, quod illi qui legem sequuntur ieiunae mentis famem patiantur aeternam, qui uero uerbum in interioribus animae receperunt alimenti caelestis et fontis ubertate recreati esurire et sitire non possint. et ideo qui animo ieiunabant murmurabant dicentes:

quare cumpublicanisetpeccatoribus [*](5,30) manducat et bibit? serpentina uox ista est. denique hanc primam uocem serpens emisit dicens Euae: quid utique [*]( D ) [*]( 24 Gen. 3, 1 ) [*]( 1 magnos (v s. o) P qui lepram x llIundabat im2 uidebat) A ostendit in eos PL 2 leprosis A leprosos a leproso (oso ire rax.) V lepre sed (d s. u. m2) it 5 mystice (a 8. e m3) uocatio A mysticae uocatio LX mystica uocatio x publicani (u in ras., bli s. u.) A 7 mercibus cod. Reg. Maurinorum dara (post a ras.) A. dure Engelbreckt 8 derelinquit AaBG, dereliquit cet. 9 post A (t s. u.) cet. 10 incedet (i s. e alt.) P 11 recepit APBLX (i s. e alt. PO) 13 recumbet P (i s. e alt.) L adfecta. (s eras.) P 16 ieiuna torquebiturt inuidebat X torquetur P (o e.r u) L torquebitur G (bi s. u.) T (in ras.) 18 secuntur BCGfx 20 alimentis (s eras.) P fontis (n m ras.) P 21 possint (v s. i) 0 possunt By quia X murmorabant PLX (v s. o m2 Pre) 23 bibet AG ista om. C )

nouum [*]( E ) medicamentum nouus magister aduexit. hoc de terra non pullulauit; inprudens enim omnis creatura huius confectionis. uenite omnes, qui incurristis peccatorum uarias passiones, utimini peregrino medicamento, quo uenenum serpentis excluditur, quod non solum passionum abstulit cicatricem, sed etiam causam diri uulneris amputauit. hoc medicamentum non famem incidit, sed cibum animae subministrat; uenit enim filius hominis manducans et bibens, et dicunt: daemo [*]( F ) nium habet, et ideo, non est mens nostra ieiuna. ieiunant hi quibus abest Christus bonorumque meritorum copiis egent: at uero cui uirtus sua uoluptate sufficit, qui recipit domo [*](5,29) Christum conuiuium magnum exhibet, hoc est bonorum [*]( 1360 A ) operum spiritale conuiuium, quo diues populus eget, pauper [*](5,34) I epulatur. et ideo, inquit, ieiunare non possunt filii sponsi, quamdiu cum illis est sponsus.

Venient autem dies, cum auferetur ab illis [*](5,39) spon- I sus. qui sunt illi dies. quibus nobis Christus aufertur, maxime cum ipse dixerit: uobiscum ero usque ad consummationem mundi, ipse dixerit: non relinquam uos [*]( 2 Matth. 9, 11 13 Luc. 7, 33 sq. 24 Matth. 28, 20 25 Ioh. 14, 18 ) [*]( 1 «ds (d eras.) A dixit dS EjT noli X 4 gentilibus (s. m2 peccatoribus) A cum gentibus C 5 dicens (s. u. m3) A 7 magister (ter 8. u.) P adduxit (in mg. m3 al. aduexit) A 8 enim eat X omnia om. EтT 10 medicamento (ca s. u.) P 13 incidit (m3 indicit) A indicit aCy, 15 et om. X mens nostra non est ieiuna y 16 hii P 17 ad An et (at corr. m3) P, (m2) BG V uoluptatem X (m del. m2 V) uoluptatis PL uoluntatem A uoluntate cet. recepit ALX domo recipit ET 22 eis X post sponsus add. et tunc ieiunabunt in illis diebus CGf 23 a nobis Gf 25 dixit X dixerit (a 8. i alt.) E relinquo C )

quomodo igitur dominus iustitias dilexit neque uidit Dauid iustum derelictum aut quae ista aequitas, si iustus relinquitur, peccator adsciscitur, nisi intellegas quod eos iustos dicit qui ex lege praesumant et euangelii gratiam non requirunt? nemo autem iustificatur ex lege, sed redimitur [*]( c ) ex gratia. est igitur in lege iustitia, sed non est per legem iustitia; nam et ipse apostolus, Hebraeus ex Hebraeis, secundum legem Pharisaeus, secundum iustitiam, quae in lege est, conuersatus sine querella, qui gloriatur ex lege. quae mihi inquit lucra fuerunt, haec duxi propter Christum detrimenta esse, hoc est: abiecit iustitiam et gloriam legis; iustitia enim legis sine Christo uacua est, quia plenitudo legis Christus est. et ideo [*]( D ) etsi est in lege iustitia, non est tamen per legem iustitia. si enim per legem iustitia, ergo Christus gratis mortuus est; mortuus enim Christus est, ut inpleret iustitiam. denique lohanni dicenti: ego a te debeo baptizari, et tu uenis ad me? respondit: sine modo; sic enim [*]( 4 Matth. 9, 13 5 Pa. 10, 7 6 Ps. 36. 25 9 Galat. 5, 4, Rom. 8, 24 10 Galat. 2, 21 11 Philipp. 3. 5 sq. 14 Rom. 2, 23, Philipp. 3, 7 17 Rom. 10, 4 19 Galat. 2, 21 21 et 22 Matth. 3, 14 sq. ) [*]( 2 te] et P illi (i alt. in ras.) ipse a; fort. <ei> ipse S iactantia] arrogantia (in mg. m3 iactantia; om. non te auferat adrogantia) A 4 uenit uocare iustos C 5 dilexerit (it m2 s. erit) A 6 dauit uidit ET quae ista m2 ex qua est P est ista L, ista est C aequitas dei PL 7 et peccator PL nisi ut (ut eras.) P 8 praesumunt PL praesumant (m3 -unt) B 9 redemitur (i 8. e alt. m3) P 10 igitur (it 8. u. m2) A est om. X 11 et A, om. cet. apostolus ait PL 12 fariseus P 13 in] ex A 14 inquit om. ET 15 dixi aGX 16 abieci CG, fort. recte 17 est xps legis Gy 18 etsi (et 8. u. m3) A si X si (deinde ras., quae unitis uersus spatium occupat; erasa sunt: enim per legem iustitia. Si.) ergo xps P; enim p. 1. iustitia om, L mortuus gratis ET 20 est enim xps jr iustitiam omnem n )

non ueni uocare iustos, sed illos non uocat, [*](5,32) qui se iustos dicunt; ignorantes enim deum et suam quaerentes iustitiam statuere iustitiae dei non sunt subiecti. ergo usurpatores iustitiae non uocantur ad gratiam; nam si gratia ex paenitentia, utique qui fastidit paenitentiam abdicat gratiam. isti erunt uulnerati qui se [*]( F ) sanctificant, istis sponsus aufertur, nobis autem non Caiphas, non Pilatus Christum abstulit, nec possumus ieiunare, quia Christum habemus et Christi carnem epulamur et sanguinem. quomodo enim uidetur ieiunare qui non esurit, quomodo [*]( 1361 A ) uidetur ieiunare qui non sitit? quomodo autem potest sitire qui bibit Christum, cum ipse dixerit: qui biberit de aqua, quam ego dabo ei, non sitiet in aeternum? denique de animi dictum ieiunio etiam sequentia declarabunt.

[*](5,36) Dixit enim similitudinem ad illos: quia nemo [*]( 2 Matth. 13, 43 4 Luc. 13, 2H, Matth. 7, 21 5 1 Petr. 2. 23, Matth. 5, 39, Luc. 6, 29 6 Matth. 5, 44, Luc. ti. 27 8 Rom. 10, 3 12 Matth. 9, 15 15 Ioh. 6, 53 18 Ioh. 4, 13 ) [*]( 1 gratis mortuus est C 2 mortuus xps est Pa. xps mortuus est C est s. u. G 3 4 quibus A 4 uideritis (i alt. m3 ex e) P iu in K. ult. fort. m2 P, om. Ex. 5 non percutiunt Er. non repercutiunt (re s. u.) T 6 inimicos LX accepimus (i 8. e) P 8 iustos esse PL 9 iustitiam quaerentes X 11 g̣ṇạṭι̣(s. m3 gratia) P fastident y (-ient corr. T, iu m2 8. e E) . 12 abdicant EfT; abdicat gratiam om. G isti eruntJ sitierunt P 13 auferetur y caifas P 14 poshimus P (v 8. i m2) L post possumus add. ei LX 15 carne BXy sanguine BXX 17 quomodo (o tert. s. u.) autem A autem om. L sitire potest X 18 xpm bibit L aquam (m eras.) P 19 ei A, om. cet. 20 anime (e m2 ex i) A declararunt G (r alt. ex b), E (ru exp.), T (nt 8. runt m. rec.) cet. )