De Tobia

Habet ergo iustus quod faeneret, habet et argentum quod faeneret: sermones suos faenerat. hoc est iusti argentum; eloquia enim domini eloquia casta, argentum igne examinatum, probatum terrae, purgatum septuplo. hoc faenerat qui legem accipit, qui legem meditatur, qui legem [*]( C ) exercet: hoc faenerauit Petrus, hoc faenerauit Paulus. quibus dicitur, ut ad uiros nationum pergerent, Petro ad Cornelium centurionem, cui dicitur: surge et uade nihil dubitans, quoniam ego misi illos. et surrexit et iuit. et infra dixit: numquid aquam uetare possumus, ne baptizentur hi qui spiritum sanctum acceperunt? iussitque eos baptizari, hoc est: faenerabis gentibus, ut peccata dimittas, debita auferas, tu autem non mutuaberis; mutuatur enim [*]( 6 Act. 3, 6 13 Psalm. XI 7 18 Act. 10, 20 20 Act. .10, 47 et 48 ) [*]( 1 eum] enim T uacuus om. V 2 ascindisti P 3 soli om. BT 5 qui BT quod C habuit PC habet cet. 7 nazarei P nazareni cet. 9 dedit (di in ras.) Px debet D clausus P factus est sanus B sanus factus est PO 11 quod] quo PBT fenerat DP\' habet... faeneret om. C quodj quo BT 12 fenerat DP\' 14 septuplo P V septuplum cet. 15 accepit DP\' 16 exercit P 17 petrus DP .18 et 8. u. V, om. BT 19 ibit P 20 nunquid aqua? uetare pos»#»» ut baptizentur (om. hi) B hii VDP\'O 21 acciperunt P bapti.... hoc est B 22 gentibuB om. BT post dimittas add. foenerabis B 23 mutuauerie P mutuaberis (u alt. 8. u. m2) V mutuabitur enim (enim 8. u.) V mutuabitur P\' )

dicitur populo patrum: si custodieris mandata, benedictus eris et faenerabis gentibus uerbum. denique non de pecunia dici significant sequentia: princeps eris gentibus multis: tibi autem nemo dominabitur. constituat te dominus deus tuus in caput [*]( E ) et non in caudam, et eris tunc supra et non subter, si exaudieritis uocem domini dei uestri. et sequitur: si autem non audieritis, maledictus tu in ciuitate et maledictus tu in agro. et infra: maledicta progenies uentris tui. non pecunia utique benedictum facit, sed cognitio dei, praedicatio uerbi, si gratiam domini faeneremus, si indigentibus eloquia domini conferamus, si obseruemus mandata caelestia. et contra maledictum non facit, si desit pecunia quae faeneretur; sed si desit studium, si desit obseruatio [*]( F ) caelestium statutorum, maledictus eris.

Denique mysterium ecclesiae euidenter exprimitur. primum [*]( 613 AB ) enim dixit ad discipulum legis: <si audieris legem et custodieris, faenerabis gentibus.\' quod factum est a patribus nostris. faenerauit Moyses gentibus, qui proselytos adquisiuit, [*]( 1 Act. 9, 15 4 Matth. 28, 19 5 Dent. 28, 12, cf. 28, 1 sq. 7 Deut. 28, 12 et 13. 11 Deut. 28, 15 et 16 12 Deut. 28, 4 et 18 20 Deut. 28, 12, cf. 28, 1-) [*]( 2 qui... gentibue om. C eet ad gentes DP\' 3 iacobo et caeteria dicitur fenerabitis (fenerabis P\') gentibus quibus DP\' lacunam indicaui; excidisse uid.etur faenerabis gentibus et sic apostolis omnibus 4 baptezate P populo] paulo BDP\'T si patrum DP\' 6 denique s. u. P seqventia (v S. u.) P 8 constituit B constituet C in ante caput DP\', om. cet. 9 in ante caudam om. BT 10 exaudieretis P exaudieris B uestri] tui B 11 audieretis P cxaudieris B .12 progies V 13 bene dictum utique B 16 etJ at BT 18 staturtoruin (r pr. del.) P 19 misterium PVDC expremitur P 20 dixit om. D 22 fenerabat (uit s. bat m2) V proselytos T (0 alt. ex corr.) proselitua PB proselitos cet. )

ubi coepit populus Iudaeorum non custodire legem, coeperunt aduenae, hoc est ex populo nati.. [*]( C ) onum. qui in esum dominum crediderunt, interpretationem scripturarum illi uetusto populo faenerare. faenerauit Timotheus patre Graeco ortus uerbum Iudaeis, cum sacerdotium recepisset, faeneramus hodieque sacerdotes in ecclesia uerbum Iudaeis, qui de synagoga ad ecclesiam transierunt, faeneramus et nouam et uetustam pecuniam. etenim quam habuerunt iam non habent, oculos habent et non uident. aures habent et [*]( D ) non audiunt. pecuniam habent et non habent, quia usum eius ignorant, pretium eius nesciunt, figuram eius et formam non cognouerunt. nam si cognouissent, numquam auctorem eius pecuniae denegassent dicentes: nolumus hunc regnare super nos. qui quidem accepto regno rediens iussit uocari seruos suos, quibus dedit pecuniam et eos qui faenerassent pecuniam praedicauit, ei autem qui pecuniam tenuit otiosam domini sui respondit: sciebas quod ego austerus homo sum: tollo quod non posui et meto quod non [*]( E ) seminaui. et quare non dedisti pecuniam meam ad mensam? et ego ueniens cum usuris utique exegissem illam. [*]( 3 Matth. 12, 42 Luc. 11, 31 7 Act. 16, 3 8 1 Tim. 4, 14; II Tim. 1, 6 11 Cant. 7, 13 16 Luc. 19, 14 20 Luc. 19, 22 et 23 ) [*]( 1 fenerauit pr. (b s. u m2) V ihu B 2 solomon P salomon eet. 3 noscere B 4 solomonis P salomonis cet 5 popnlo (po ex pu) P 6 dñiñ ihm BDP\'TC credederunt P 7 fenerare illi uet. populo DP\' 8 patre] fr DP\' 9 recipissit P recipisset DP\' 10 sinagoga PT foeneremus B foeneraemus T 11 iam om. BT 12 oculus habent et (et postea add) P oculos habentes (om. et) C 13 audient T 14 eius - post formam transponit B 15 aucturem P 16 pecuniae eras. B 19 ąęąit (s. tenuit) V 20 auster B homo austerus P\' 21 tol- -lens (ns s. u. m2) V et exp. F, om. B 22 dedisti mihi DP\' 24 illam V )

Audistis quae pecunia boni faeneratoris sit, quae pecunia bonas adquirat usuras, quae pecunia non infamet faeneratorem, non opprimat debitorem, quam pecuniam aerugo non possit obducere, non penetrare tinea, quae pecunia non de terreno thensauro sit, sed aeterno, quae pecunia diuitem faciat accipientem nec aliquid imminuat faeneranti. haec pecunia usuram [*]( F ) habet, <ut> non centesimam eius quod dederis portionem, sed centuplum ferat fructum. expande igitur sinum mentis, ut huius pecuniae numeratam tibi suscipias quantitatem: intende cordis optutum, ut agnoscas pecuniae huius imaginem et inscriptionem. certe hanc pecuniam excute, tabulam supra mensam animae tuae, quae stabilis uirtutibus sit, quadratam constitue, conde in thensauro pectoris tui de quo doctus scriba depromit noua et uetera. uides qualis haec pecunia sit, quemadmodum creditorem debitoremque inuisa in se [*]( 614 A ) coniungat nomina. qui inuehebar in faeneratores, iam prouoco debitorem. huius ergo faeneratores pecuniae uos esse desidero, ut ad uos qui mutuum sumant sponte festinent, per quam non nummum, sed regnum possitis adquirere, per quam non maledicta quaeratis, sed benedictionis gratiam.

hanc pecuniam faenerat populus nationum, qui sciuit accipere faeneratum, qui sciuit cernere, qui sciuit excutere. recusasti indiga [*]( B ) faenoris spiritalis: egere coepisti. de te igitur a dei filio dictum est: mutuabitur peccator et non soluet. tibi dicitur: [*]( 3 Matth. 6,19 10 Mattli. 22,20 HCant. 7,13 24 Psalm. XXXVI 21 ) [*]( 1 pecunia P 2 bonas (s 8. v.) P1 bona PDC 3 non erugo possit DP\' 4 non penetrare tinea om. spatio relicto DP\' 5 thesauro libri csed (c eras.) P sed de D 6 pecuniam (m del.) P 7 ut addidi centisimam P centensimam V sed ut (ut add. m3) T 8 fert C 9 nomeratam P 10 optutu PT obtutu P\'C obtutum cet. pecuae V 11 certe] exere (in ras. m3, in mg. m2 exerce) T tabulam om. B 12 stabilis DP\' stauilibus P stabilibus cet. quadratam a quadrata libri 13 dictus BT 14 et noua C 15 quemammodum V coniungat in se C 17 pecuniae (ni s. «. m2) V 19 possetis P positis V maledicta non B 21 fenerauit (in ras. m3, in mg. m2 uit) T qui scit (ter) B 22 recusati BT indicta DP\' indiga (ig in ras. m3) T 23 a om. BDP\'T 24 soluit P )

Cognouimus faenus legitimum, cognoscamus et pignus, [*]( DE ) quod lex reddi iubet ante solis occasum. quod sit istud audi dicentem apostolum: dedit deus pignus spiritum in cordibus nostris. tripliciter autem et pignus et conmendatum et depositum dicitur. pignus dicunt quod pro mutuo aere susceptum est, conmendatum autem et depositum quod nos custodiae causa alicui commisimus. unde ait apostolus: scio cui credidi et certus sum, quia potens est commendatum meum custodire in illum diem. depositum quoque [*]( F ) idem docuit quod esset dicens: bonum depositum custodi [*]( 1 Deut. 28, 43 5 Deut. 28, 44 10 Ioh. 8, 25 11 Rom. 10, 4 16 II Cor. 1, 22 20 II Tim. 1, 12 23 II Tim. 1, 14 ) [*]( 1 ascendit DP2 descindes P enim om. DP\' 3 inferno autem B ascendet V 4 recepit VC 5 omnem P, om. B dixit BT faenerauit P 6 non om. T faenerauis P 9 interrogatusx (x del.) P qui alt. P quis cet. 10 quod] qui BT 11 enim om. B fines P legis om. V omnis D et (s eras.) P1 13 fines P 14 faenfl P 15 reddi iubet lex ante occasum solis B quod] quid BT 17 et ante pignus om. T 18 dispositum BT dicunt] dicitur BT promo (mo del. m2) T 19 quod non custodiat causam alicuius cfimissi DP1 20 custodia C 21 reddedi P 22 cuscustodire (om. meum) V seruare C et (ser in ras.) P\' de deposito BT 23 idem docuit] deinde docuit in ras. m3, eadem in mg. m2 T dicens quid esset B quid T depositum (de in ras. m4) P costodi s. e6. P )

petamus ergo, ut custodiat in nobis Christus hoc pignus, quod ipse donauit, et depositum suum conmendatumque conseruet; nihil enim accepit a nobis, sed ipse [*](615 A ) nobis credidit quod nostrum non erat. et ideo detrimento honestatis adficitur qui depositum uiolarit alienum. si commendatum hominis nulla debemus fraude uiolare, quanto magis diuinum et spiritale depositum bona fide seruare nos congruit, ne et existimationis et utilitatis grauia damna subeamus!

hoc igitur pignus est, quod lex prohibet pignoraii et uiolenter auferri. sic enim habet scriptura: si debitum tibi fuerit a proximo tuo quodcumque, non [*]( B ) introibis in domum ipsius pignorare pignus, et homo apud quem est debitum tuum proferet tibi foras pignus. si autem homo ille pauper fuerit, non dormies in pignore ipsius, sed redditione reddes ei pignus ipsius ad occasum solis, et dormiet in uestimento suo et benedicet te et erit in te misericordia.

Dices itaque mihi: ecce lex auferri pignus prohibuit, non suscipi, pauperi autem iussit reddi, non omnibus. ac de [*]( 4 Luc. 8, 5 14 Dent. 24, 12-14 (10-13). ) [*]( 1 hauitat P habitauit DP\' 2 commendati (i eras.) P comendat DP argenti aurique PV auri argentique BT auri et argenti (deinde spatiurn 17 litt.) DP\', argenti om. C custos (0 ex u) P custus V qui custos est (deinde spatium 10 fere litt.) DP\' 3 custoditur... pignus om. PC spiritale ... spiritu om. DP\' spatio relicto 4 ab] a Ff 9 afficietur (e 8. u.) T commendatam (v s. a alt. m2) V 10 quanta P 11 nos seruare BT 12 et pr. om. VBTC existimationem DP\' 13 pignerari BDP1 15 quoctlque B 16 in domum om. B post pignus add. ad foras stabis T (in quo uerba non intra ibis ... tibi foras iJł ras. m3) 17 pignus foras B 19 pignere BDP1 reddis P 23 pignna auferri B auferri pignus fcuferri P4 24 suscepi P-)

i est autem et aliud pignus, quod lex spiritalis prohibet [*](D ) auferri et si datum fuerit, reddi iubet ante solis occasum, quod homo debitor reddit et ipse protulit. debitor est autem omnis qui audit uerbum regni et non intellegit. uenit malus et rapuit quod seminatum est in corde ipsius. noli ergo introire in domum eius, ut illud pignus accipias. uae enim qui scandalizauerit unum de pusillis istis! si sua stultitia amiserit pignus suum, tu non habebis delictum. si autem pauper fuerit, redde pignus ante solis occasum; pignus autem [*]( E ) uestimentum est. si sibi diues uidetur, ipse se decipit, si pignus tradiderit suum: si autem pauper, qui non habeat diuitias spiritus, redde illi uestimentum suum ante solis occasum.

si de corporali ageretur pignore, utique magis per diem reddendum fuit, ne turpitudo nudi corporis diurno [*]( 5 Nehem. 5, 12 13 Matth. 13, 19 Luc. 8, 12 15 Matth. 18, 6 ) [*]( . 1 pigneribus BDV satis V sanctis P et ante carr. P T scvs D sanctus P\' et T corr. cet. hesdra PV eBdra TC hesdras BD ezdras P docuit nos VDP1 4 pignera DP\', om. BT 6 et 7 pignera BDP1 6 debitorum (u ex o) P bona P 8 requirerint P 9 censitionis P censetionis VT censionis cet. his om. V professio. creditorum autem est ut aliud B 11 iubet reddi C 12 debitor VC debito P (o ex um) BT debitQ DP\' reddit] dedit C debitores autem omnes P 14 rapit VDPO quod] quasi (om. est) DP\' ipsilK ehw V 16 illi qui V unum om. PC, 8. u. m2 V 17 non om. BT 19 si om. D, sibi om. P\' (in quo uidetur diues) 22 agerentur pignerc D pignore ageretur P\' pignere B 23 turpidudo P ) [*]( XXXII. Ambr. pars 2. ) [*]( 36 )

Nonne tibi uidetur illum pauperem significare, qui cum una tunica iubetur pergere, alteram non requirere, missus a Christo ad euangelium praedicandum? ipse enim est pauper spiritu, qui dormire possit; nam satiato diuitiis, non est qui sinat eum dormire. dormit enim pauper somnum resurrectionis, quem diues dormire non potest, quia a diuitiis et [*]( 616 A ) uoluptatibus suffocatur. dormit Christi quietem dicentis: ego dormiui et quieui et surrexi. haec est tunica illa desuper texta, qua erat Christus indutus, quam scindere non potuerunt illi milites, quos agnoscis. nullus enim eorum uestimentum Christi scindit, sed diuidit,. sicut scriptum est: diuiserunt uestimenta mea sibi et super uestem meam miserunt sortem. diuiserunt sibi euangelistae uestimenta eius et super uestem eius, hoc est super praedicationem euangelii, qua uestitur hodieque dominus Iesus, [*]( B ) miserunt sortem, illam utique sortem, quae cecidit super Matthiam, ut apostolorum numero duodecimus excluso nomine proditoris adiungeretur. bene autem de euangelistis dictum [*]( 8 Matth. 10, 10 13 Psalm. HI 6 15 Ioh. 19, 23 et 24 18 Psalm. XXI 19 22 Act. 1, 25 sq. ) [*]( 1 etenim] enim DP\'C nudant (m2 ex nudum) V 2 moneret (n in rru. m3) T 5 quit P quo V qua cet., fort. recte 8 tunica («nica, tu s. ras., u eras. D) una DP\' missus V remissius B remissus cet. emissus a 9 ad del. m2 T, om. B praedicare BT est enim P 10 posset P 11 dormet P 12 a om. C 13 dicentes P 14 est enim C 15 supertexta R T erat indutus ips D indutus erat xps P 16 miletis P 18 diuiserunt... sortem om. V sibi ueatimenta mea B 21 euangelii (i alt. ex tl) B qua (a ex ae) B qua (a in ras.) T uestitus (r s. s alt.) V 23 mathiam libri numero om. V, nomero P 24 proditores P )

est et illa tunica, quam demonstrat apostolus dicens: induite dominum Iesum. haec est tunica, quae inhonesta operit nostra et in his honestatem abundantiorem circumdat in Christo. induimus uiscera misericordiae in Christo, induimus crucis gloriam, quae Iudaeis scandalum, Graecis stultitia. illi erubescunt qui eam erubescendam [*]( D ) putant, nobis autem absit gloriari nisi in cruce domini Iesu. haec ignobilia nostra honorem abundantiorem habent, quia per passionem domini regnum nobis paratur aeternum; quo enim quis plus peccauerit eo plus diligit. consepeliamur igitur domino Iesu, ut participes resurrectionis eius esse mereamur, expoliemus ueterem hominem cum actibus eius, induamus nouum, in quo remissio peccatorum. Bonus ergo amictus atque uestitus uerbum dei.

hoc uestitu [*]( E ) filii Noe pudenda patris operuerunt accipientes super umeros uestimentum et retrorsum pergentes, ne uiderent uirilia [*]( 4 Act. 2, 6 8 Eom. 13, 14 11 I Cor. 1, 23 12 Rom. 1, 16 13 Galat. 6, 14 16 Luc. 7, 47 17 Rom. 6, 4 18 Coloss. 3, 9 et 10 21 Gen. 9, 23 ) [*]( 1 uelut VBT pendet... non in ras. m3 T 2 propria potestate BT 3 plerique P pleraque V (i a. a m2) cet. diuersa om. BT 4 sorti tollis ea PDP1 sortito illi seu V 5 tribuesse P 6 sibi om. DP\' 9 in om. VBT 12 stulticia P (a ex Ii) TC stultitia est h stultitiam cet. erubiscunt P erubescant DP\', recte puto erubiscendam potant V 13 gloriari absit V crucem PV 14 dni nri ihu P1 15 regnum om. V 16 plus quis D plus quis P\', quis om. C 18 ho- \'1.I. minem ueterem V 19 eius PVC suis DP\' suis et BT est remissio VBC remissio est T 20 igitur P\' hoc ęşţ V 21 umeros P humeros V (h s. t4. m2) cet. 22 uiderint P uiderentur C ) [*]( 36* )

hoc pignus in hac saeculi nocte reddatur, hoc uestimento in his mundi tenebris induatur. hoc pignus illius dominicae sortis est, non illius contrariae. legimus enim duas sortes in Leuitico, de quibus dictum est: unam domino facies, alteram transmissori. transmissor sortem suam ad faeneratores transmisit, serui domini in sorte sunt Christi. in hac sorte constitutus Aaron contrariae sortis exclusit aerumnam, cum inter duas partes populi constitutus mortem a defunctis serpere in [*]( 617 A ) sortem uiuorum sui corporis non permisit obiectu. huius sortis bonum pignus est uerbi amictus. hanc uobis tunicam nemo auferat, debitores, hanc tunicam nulli oppigneretis, si uultis numquam turpitudinem sustinere, ut dormiatis inter cleros sicut Aaron, dormiatis inter duo testamenta, ut dormiatis somnum resurrectionis et uos reparare possitis. hoc est uestimentum. quod etiamsi oppigneraueris, recipiendum san-_ ctus Solomon in Prouerbiis suadet dicens: aufer [*]( B ) [*]( 4 Eom. 6, 20 11 Leuit. 16, 8 15 Num. 16, 48 20 Psahn. LXVn 14 24 Prouerb. 27, 13 ) [*]( 1 pudorem om. B regenerationis B 3 mercidem recipit P 4 seruos P seruus cet. terrenus (om. in) DP\' 6 dispoliatum D ante] antequam BT autem DP\' 7 adscriui (d 8. u.) P asscribi D (e pr. s. u.) PT 9 tenebris mundi BT 10 reddatur B 11 contrariae om. BT 12 altera P 15 aron P 17 uiuorum om. DP\' obiectio DP1 18 tunicam uobis BT nobis DP\' 19 debitorum BT oppignoretis C oppigneratis V 20 numquam] numquam aliquam V nullam B turpidudinem P (dor)miatis... 565, 2 indumentis in ras. m3 T inter medios cleros BT 21 Aaron] cleron V 21 ut om. V 23 obpignoraueris V oppignaueris DP 0 24 solomon P salomon cet. dicens suadet V praecipit dicens D (suadet 8. dicens) P\' )

sapientiae uestimentum est ex illis indumentis, quae ex bysso et purpura sapientia sibi fecit, hoc est: indumentum fidei constat ex praedicatione caelestium et dominicae sanguine passionis: bysso aetheria figurantur, purpurae specie mysterium sacri sanguinis declaratur, quo regnum caeleste confertur. denique uestimentum sapientiae significari superiora indicant; praemisit enim dicens: sapiens esto, fili, ut laetetur cor tuum et infra duos uersus ait: inprudentes autem [*]( C ) superuenientes damnum pendent. aufer uestimentum tuum. aufer igitur, ne damnum excipias inprudentiae, ne exutum te proprio uestimento nequissimus ille communis faenerator agnoscens confusionem tui detegere conetur opprobrii et persuadeat tibi, ut te foliis tegas et nudum te esse conspiciens in dei uerearis uenire conspectum.

Redde inquit proximo in tempore, coangusta [*]( D ) uerbum et fideliter age cum illo, et in omni tempore inuenies quod tibi necessarium sit. non amat multis innocentia se defendere. Susanna uocis adsertione non eguit: uerbum coangustauit ad dominum et statim adipisci meruit castitatis propriae testimonium. plurima presbyteri loquebantur, qui laborabant uerborum fuco obducere ueritatem, sed non filia Iuda. tacuit aput homines, locuta est deo. erubescenda erat in plebe ipsa defensio muliebris et,- dum pudor [*]( 2 Prouerb. 29, 40 (31, 22) 8 Prouerb. 27, 11 9 Prouerb. 27, 12 14 Geu. 3, 7 16 Sir. 29, 2 sq. 19 Sus. 35 (Dan. 13, 42 sq.) ) [*](7. \'i. 1 iniuriosius PC iuriosius B iuriosus T 3 fecit sibi V 4 passionis sanguine P\', passionis om. C 5 bjsso (y 8. j) V aetheria V aetherie P etheria D etherie PC aethereae B aethera (a alt. ex ie m3) T; fort. efflgurantur seribendum misterium PVT sagri P, om. RT 7 indicat PDPO 8 laetaijtur (e s. a alt.) V 9 autem om. BT 10 penditur DP\' aufers PDP\'; fort. auferas 11 et ne D (in rtw. maio spatii) P4 18 opproprii P opprobii C obprobii cet. 14 et pr.] te V tegfas V 16 proximo tuo P\' 17 fidiliter P 18 sit] cst B 19 se innocentia B 21 presuiteri P 22 fugo P suco B 28 erubiscenda P 24 plene P\' )

coangusta ergo uerbum, ut redhibitio creditori, non lingua respondeat, siue mystice: coangusta uerbum, hoc est consumma; uerbum enim consummans et breuians faciet dominus super terram, hoc est ei multis ratiociniis adbreuiata tibi summa conueniat. deducito quod expensis diuersis est [*]( F ) erogatum, ut saluum habeas quod supersit, quomodo dominus de multis dispensationibus Iudaeorum ex multo illo ratiocinio peccatorum consummauit tandem atque breuiauit, ut reliquiae saluae fierent per electionem gratiae et seruarentur ad semen, per quos intermortuam spem synagogae resuscitaret.

Quam deforme est, ut pro beneficio ei qui te adiuuit [*]( 618 AB ) rependas molestiam! cum istum fraudaueris cui debes, postea in tempore necessitatis tuae non inuenies creditorem. quam indignum, ut cum uictum tuum sustentare non queas, cum adhuc nihil debeas, putes quod et uictum tuum possis et debitum sustinere. ante cogita unde dissoluas et sic mutuum sume. (fructus) inquit \'agrorum capio.\' sed qui non abundant usui quomodo abundabunt contracti faenoris incremento? sed possessionem meam uendo. et unde fructus, quibus utaris ad [*]( C ) sumptum? faenus non pecunia sua soluitur, sed augetur: numerando coaceruatur et crescit.