De Tobia

deinde non cogitas humilitatem et uerecundiam postulantis? donec accipias, oscularis manus faeneratoris superbi, humilias uocem tuam, ne clarior [*]( 2 Sus. 43 (Dan. 13, 43) 6 Rom. 9, 28 11 Rom. 9, 27 ) [*]( 1 imprudentia TC 3 danielis (8 S. u.) P danihelis DT danihel B suscitauit castitatis P4 4 ut redhibitio P et (i tert. a. N.) B ut redibitio DP\'C utrum adhibitio V 5 mistice PC consuma P comsumma V 6 consumans P abbreuians B adbreuians T 7 terra T (is quo hoc est ut in ras. m3) abbreuiata B et breuia V 11 consumauit P tamen V breuiaui P 18 per] ad B tinagogae P 15 molestias V cui] cum T 22 ad sumptum (haec in ras. m3 T) utaris BT 23 sumptum (p 8. u.) Vpl soluitur sua P 24 coacerfcatur (v 8. b) V 26 superbe BT superbo C nec B et (c exp.) YT )

ergo dum liber es a uinculis, ipse te retrahe, reuoca a iugo [*]( E ) et onere seruitutis. diues es: non sumas mutuum. pauper es: non sumas mutuum. diues es: nullam pateris petendi necessitatem. pauper es: considera soluendi difficultatem. opulentia usuris minuitur, paupertas usuris non eleuatur; numquam enim malum malo corrigitur nec uulnus curatur uulnere, sed exasperatur ulcere.

Haec uide, ne, dum pecuniam petis, molam tuam obliges [*]( F ) aut lapidem supermolarem. mola est qua similago conficitur, qua molit similaginem una mulier, quae adsumitur, et altera, quae relinquitur. fortasse illa adsumitur quae semper molit dei uerbum, ut habeat similaginem, spiritalem farinam facit, [*]( 2 Bas. 272 C (110 B) 12 Baa. 272 C, 273 A (110 C) 18 Dent. 24, 8 (6) 20 Matth. 24, 41 ) [*]( 1 auris P aures cet. 2 crimen habet T indigentia BT 3 jijuerecundum D uerecundius P4 6 excuaationis P 7 uideris D uidearis (a 8. u.) P1 8 pro] de DP1 11 est BT te 8. u. V retrahe reuoca V retrahere uocat BT rethareuoca P retrahe 0 reuoca DP\' 12 honere B onore (e 8. o alt. m2) V honore T pauper (om. es) DP\' 13 sumys (e s. v m2) V nulla pateres P 14 dificultatem P 15 releuatur (r pr. 8. u. m2) V 16 corregitur P nec... ulcere om. C uulnere curatur P 17 ulcere a ulcer DP inler P inter V, om. cet. 18 petis DP\'C petes PV petas BT 19 est enim DP\' simulago ... simulaginem P 20 qua] que B que DP\' 21 quae pr. om. DP$<}- 9yip§ relinquetur V relinquetur T adsumetur PVBT super DP\' 22 uerbum dei DP ut] et V et spiritualem facit farinam DF\' faciat (a alt. 8. u.) V )

noli, faenerator, hunc lapidem supermolarem oppignorare, ne cadas super illum; omnis enim qui ceciderit super hunc lapidem conquassabitur, supra quem ceciderit autem comminuet illum. nec uiduae pignus suscipias. graue et secundum litteram utrumque, ut usum [*](B) instrumentumque uiuendi egeno auferas aut uiduae pignus detrahas, sed grauius, si animae, quae uerbi uidua est, uerbum teneas, ut ei sterilitatem uiduitatis indicas.

Atque ut sciatis quod amanti haec affectu suadeam, ut [*]( C ) sciatis quod liceat et bene faenerare, ostendam uobis quem faeneratorem debeatis imitari. duo inquit erant debitores uni faeneratori; unus debebat denarios quingentos, alius quinquaginta. non habentibus illis unde [*]( 1 I Cor. 5, 7 8 Deut. 24, 8 (6) 5 Lnc. 20, 17 Psalm. CXVII 22 8 Ioh. 5, 39 11 Luc. 20, 18 13 Deut. 24, 19 (17) 20 Luc. 7, 41—43 ) [*]( 1 eipurgate DP\' fertementum V sitis DP\' 3 relinquetur VBT relinq«tur D oppignorat (p pr. s. u. m2) P oppignerat DP\' obpignorat BT molam ... oppignorat om. C 4 cum autem DP\' oppignerat VDP T obpignerat B 5 lege V 7 angoli P 8 molentes om. BT adiubat P iuuat DP\' 9 potatis P uos putatis habere aitam aeternam BT 10 obpignerare VBT 11 nec addaa V 12 supra] super DP* autem ceciderit C uero ceciderit BT 13 comminuit P 14 et (est 8. et m2) V ut usum om. DP\' spatio 25 fere litt. relicto uisum C 17 et ei ed. Bom. sterelitatem P sterilitatem WJ,,1ęę.ş F 18 affectQ P suadeam (a pr. ex i m2) P 19 et om. BT fenerari C faeneratores P feneratores DP\' ante ostendam add. et B, etiam 7; 20 debitores erant B 21 denerios fa s. e alt.,. i ex a ut uidetur) B 22 alius (u ex 0) P quinquagenta P )

plus remissum est ecclesiae, quae congregata est ex populo nationum, quoniam plus debebat, sed et ipsa plus soluit non exigenti, sed donanti. dedit aquam pedibus Christi, quia sua peccata mundauit, osculata est pedes, ferens pacis insignia misit oleum [*](E ) in pedes eius misericordiam et ipsa in pauperes conferendo — isti sunt pedes Christi; in his etenim innocentius ambulat Christus — et capillis capitis sui tersit; Christo enim humiliatur quicumque habet humilitatis affectum. et ideo inquit dimissa sunt peccata eius multa, quoniam dilexit multum.

aduerte quod dominus et misericordiam quasi liberalis inpertit et iudicium cum miseratione dispensat. ante donauit per gratiam, sed quibus donaret sciebat. non habet [*]( F ) quod excuset Iudaeus. mihi quasi peccatori plura donauit, illi quasi ingrato minora concessit. sciuit tamen quod et ille quasi ingratus non posset quod accepisset exsoluere et ecclesia memor gratiae eo plura solueret quo plura meruisset.

Habetis ergo quem sequamini faeneratorem, si uultis laude [*]( 620 AB ) donari, si uultis non esse quod reprehendatur a nobis. nos [*]( 4 Luc. 7, 43 10 Luc. 7, 44-46 15 Luc. 7, 47 ) [*]( 1 plus eum T 2 et 5 farisaeus V 3 eius om. BT 4 domino dicente B 5 potans P magis (g in ras.) T maius B 6 peccatfl B mulieris (i alt. ex e) P sententia eius laudatur B 7 eius omnis V omnia ei DP 9 ex genti (om. sed donanti spatio relicto) V 10 qua aua V peccata sua BT 12 et in ipsa in P 13 innocens BT 14 9 (del. ml) christo P 16 sunt ei multa (om. peccata) R sunt ei peccata eius multa C eius om. P 18 despensat P 20 iudeos D et (u s. 9) P\' 22 posset VC possit cet. 23 soluerit DP\' quod B 25 laude om. DP\' )

decipiunt defaeneratos, obligant [*]( D ) fideiussores. sed non Tobias pignus quaesiuit aut fideiussorem poposcit. currendum est igitur, ut fideiussorem requiras, ut eum tuis nominibus obstringas. ecce paratur alter inimicus. nam cum tu non habueris unde debitum soluas, ille pro te tenebitur. inuenieris in eo circumuentor et fallas, qui amicum deceperis. ille nudabitur, ille pro te in uincla ducetur, illum grauiorem exactorem creditore patieris, qui alleget: \'stimula ciuem tuum, quem spopondisti.\' ita fiet, ut ipse quoque esse [*]( E ) incipias ingratus et praetereas illud quod scriptum est: gratiam repromissoris ne obliuiscaris; dedit enim [*]( 9 Hebr. 8, 13 11 Augustinus contra Iul. Pelag. 13, 10 (diabolus ... hcreditatem) 14 Tob. 1, 14 (17); 4, 20 (21) 22 Sir. 29, 15 (20) ) [*]( 1 fellit PD fallit C 2 att aliquos V 3 compunxisset VDVTC affectu P 4 ammissum V 9 obolerit P 10 optulit P obtulit cet. 11 renouaret T (et m3 ex etur) renouaremur V renouaretur cet. et DP\' ut cet. absoluerit P 12 subplantaret PV supplantaret cet. 13 faciant B faciunt (unt in ras. mS) T decipiunt DP\' decipiant cet. defaeneratos] foeneratores B fęneratores T 15 fidesiussors (s pr. del. et 6 ex es) P 16 adstringas C 17 tu om. DP\' 18 inuenieris V inueniris cet. fallas P fallax cet. quia Y 19 deciperis P uincula BDPT 20 creditore a. «. P alleget scripsi allegit PT allegat DP alegit V alliget C alligauit B stimulat (t alt. del.) P stimulo B et (0 ex a m3) T 21 etuem (ci a. et m2) Y autem ciaem P1 spospondisti T ipsi PVBT 22 illum P 23 promissoris B )

ergo cane ne alieno te obhges debito, ne hoc quoque uendidisse dicaris, ne si quid tibi, [*]( F ) ut habet usus amicitiae, debitor dederit gratiae, te uideatur emisse. aut si uis interuenire, moueris amici obsecratus oratis, erubescis negare, ita interueni, ut si debito soluendo < par> non fuerit, de tuo noueris esse soluendum. in haec paratus accede. legisti enim: non spondeas super uirtutem tuam; si enim spoponderis, quasi restituens cogita et infra: recipe proximum secundum uirtutem tuam et adtende tibi ne cadas, id est ne maiore te obliges [*]( 621 A ) nominis quantitate quam ferre possunt atque exsoluere tuarum copiae facultatum. si enim quod habes tradas, amisisti opes, non amisisti fidem. famae tuae damna non sentis, redemisti amicum sine tua fraude. alibi quoque id te monent Prouerbia Solomonis dicentis: spondens sponde amicos tuos, quemadmodum qui obligat se sponsorem amicorum suorum. si autem non habes, audi quid dicat Solomon: noli dare te in sponsionem erubescens personam; si enim non [*]( B ) habueris unde soluas, auferet stramentum desub [*]( 3 Bas. 269 C (109 C) 11 Sir. 8, 18 (16) 18 Sir. 29, 20 (27) 19 Pronerb. 17, 18 21 Prouerb. 22, 26 sq. ) [*]( 1 dicam (s 8, m) V 2 nisi (ni 8. u.) V 3 accipissem PD anroj uero B 4 ammixtum V admixto DP\' creditor te DP\', te om. BT 5 suborinauit T subordinauit M aurini illam om. V caue ergo B 7 debitor] debetur aut DP\' gratia BT te] ut DP1 8 emisisse T obsegratus P 9 erubiscis P erubesces DP\' interueni VG interuenit cet. debitor BT debita DP\' soluta DP\' 9 par addidi; suffecerit Henricus Schenkl 12 sposponderis T restituens (n 8. if.) P 13 et om. V proximum tuum BP1 14 nominis obliges B 15 numismatis ex nominis D ntlmismatis P\' duarum (t 8. d) V 17 sensistis (sis del.) P redimisti P 18 tui DP\' salomonis libri 19 dicentes P quemammodum V 20 oblegat P 21 solomon P salomon cet. dare] tardare BT 22 erubiscens P 23 auferent ed. Rom. (Xaovtat LXX) )

Sed non his tantam uirtutum finibus contentus sanctus Tobias mercennario quoque sciuit soluendam esse mercedem. dimidium usque optulit meritoque pro mercennario inuenit angelum. et tu unde scis, ne forte iustum aliquem mercede defraudes, peius, si infirmum — uae enim illi qui scandalizauerit unum de pusillis istis! — qui scis an in eo angelus sit? neque enim dubitare debemus quod in mercennario possit [*]( 622 A ) esse angelus, cum esse possit Christus, qui in minimo quoque esse consueuit.

redde ergo nfercennario mercedem suam nec eum laboris sui mercede defrudes, quia et tu mercennarius Christi es et te conduxit ad uineam suam et tibi merces reposita caelestis est. non ergo laedas seruum operantem in ueritate neque mercennarium dantem animam suam, non despicias inopem, qui uitam suam labore exercet suo et [*]( B ) mercede sustentat. hoc enim interficere hominem, uitae suae ei debita subsidia denegare. et tu mercennarius es in hac terra: da mercedem mercennario, ut et tu possis domino dicere, cum precaris: da mercedem sustinentibus te.

Tobis tibi dicit: luxuria mater est famis, in quo continentiam docet. dicit etiam: mercedem omni homini, qui penes . [*]( 4 Tob. 4, 14 (15); 12, 1 et 5 5 Tob. 5. 4; 12, 15 7 Matth. 18, 6 10 Matth. 25, 40 13 Matth. 20, 2 17 cf. p. 545 a. 7 20 Sir. 36, 21 (18) 21 Tob. 4, 13 22 Tob. 4, 14 (15) ) [*]( 1 adquiret DP\' 2 improbus execrationem DP\' 3 contentus PC X A contentas fuit cet. tobias scs B 4 mer I cedem (s. mer m4 tuitl) P 5 optulit P obtulit cet. 6 inde (8. i idem) B 7 peius si] punie ei D punisse P 8 qui] quid B qui. (s ut uidetur eras.) T 9 debes D 8. u. ret P4 10 possit et V (et exp.) BT 11 et 20 mercidem P 12 defrudes P fraudes C defraudes cet. 13 mercis (e 8. i m2) V 14 celestis reposita eat T reposita (recumposita P) est caelestis DP\', est om. C 15 dispicias P 16 suo exercet labore DP\' 17 est enim V enim est C, est post interficere add. T ei a. u. V 18 debitum (a s. um) V 19 mercennario mercedem BT 20 mercedem dne DP\' tobis PV tobias cet. 22 et 573, 2 paenes PV )