De Paradiso

pone enim, sine praeiudicio tamen adsertionis futurae, ideo tibi hoc lignum de scientia boni et mali displicere, quia posteaquam gustauerunt ex eo homines, intellexerunt esse se nudos: attamen ad consummationem diuinae operationis dicam tibi et hoc lignum in paradiso exortum et ideo a deo esse permissum, ut possimus supereminentiam boni scire. quomodo enim, si non esset scientia boni et mali, inter bonum et [*]( 148 A ) malum discretionem aliquam disceremus ? nam neque quod malum erat malum indicaremus esse, nisi esset scientia boni — scientia autem boni esse non posset, nisi esset et bonum — neque rursus quod bonum erat sciremus bonum esse, nisi [*](18 Gen. 3, 7 ) [*](1 et pr. om. M 2 uidebimus V (bi 8. u.) uideamus (a 8. u.) PD uidemus AP1 et s. u. M 3 et om. M enim A (e s. u.) loci M 4 gustantem APVM gustantem ligno B (ligno in mg.) cet. 6 possimus P (v s. i m2) C" 7 creatura est P (est exp.) C (est eras.) 9 condempnare APBPC\' P et (p s. tt. m2) C 11 intellegere (re s. u.) A 13 inde a reprehendamus usque ad (c. 7 s. 35) insuffiatio, fructus omnia interciderunt in AD. desunt in A folia decem 14 meijtienda P 18 se esse BC\'P" 25 bonum] malum M mali P\' scientia mali B 26 rursum SB )

I denique serpentem in paradiso inuenis utique non sine dei uoluntate generatum. in serpentis autem figura diabolus est; fuisse enim diabolum in paradiso etiam Ezechiel propheta [*]( C ) docet, qui dicit super principem Tyri: in uoluptate inquit paradisi factus es; principem Tyri autem in figura accipimus diaboli. numquid et hinc accusabimus deum, quia thensauros eius altitudinis et scientiae absconditos in Christo et occultos conprehendere non possumus, nisi quos ipse reuelare dignatus est? reuelauit tamen, ut sciamus etiam diaboli malitiam ad salutem prodesse hominibus, non quod diabolus prodesse uelit, sed quod malitiam eius etiam repugnantis [*]( D ) conuertit nobis dominus ad salutem. denique huius malitia lob sancti uiri fecit esse uirtutem et patientiam clariorem. huius malitia iustitiam eius exercuit, ut certaret et uinceret et uictoriam corona sequeretur; nemo enim nisi qui legitime certauerit coronatur. Ioseph quoque castimonia numquam ad [*]( 12 Ezech. 28, 13 23 II Tim. 2, 5 24 Gen. 39, 7 sqq. ) [*]( 3 commuuem PVC 7 utilitatem RvĮ utilitati* S 8 constituit.. P ti alt. 8. u. m2, us eras.) constitutus V ut s. u. m2 V post cόmune add. sicut uoluit ipse ds B 11 iezechiel PiG\' et hiezechiel M 12 principe BC et (-ē m2) P\' uoluntate PC et (p s. n) M 13 est MCPx autem tyri M, autem om. SBP 14 ergo numquid N accusaaimua PV duni BP\' dum dfli nnn M 15 thesauros libri et (ex sed) P sed VC, et om. M1* 17 reuelabit ilf etiam om. BP1, in mg. S 18 quod (d 8. u. m2) RIJI quo BV\' 19 repugnantis (i ex e) PRV repugnantes V\' repugnante Px 20 nobis P (bi m2 ira ras.) 21 patientiam] sapientiam RV\' 22 exhercuit B etJ ut SP\' 24 coronabitur C )

I Itaque neque dubitandum neque reprehendendum quod in [*]( 149 A ) paradiso diabolus erat, quandoquidem occludere sanctis non potuit iter, ne quis ascenderet; neque enim iustis habitationem incolatus tamquam possessor eripuit. esto enim ut aliquos desides atque uitiosos ab incolatu supernae possessionis auerterit: illud multo augustius multoque pulchrius, quod sanctorum orationibus excludetur, cum conpletum fuerit illud: uidebam Satanan sicut fulgur de caelo cadentem. [*]( B ) ergo non metuamus eum, qui eo usque infirmus est, ut et ipse casurus in terram sit. accepit quidem temptandi licentiam, sed non accepit copiam subruendi, nisi sua [*]( 6 Gen. 22, 1 sq. 15 Luc. 22, 3 24 Luc. 10, 18 ) [*]( 3 affectasset m2 ex affectos (uel affectus) sed P 5 necesse 22 (se tras.) 7 etiam abraham hac N abraham hac etiam C parte S 10 est om. M, sit reuocatus SBP1 12 uisum (i s. u.) PM usum VO\'V\' usu] uisu JRM uisum SBI* 13 uideretur SB 19 iustis P (v s. i alt., sed eras.) 22 auerterit P (-et corr.) angustius C et (u s. n m2) M, (u m2 ex n) S 23 excluditur N 24 aatan R satanam MS 25 est s. u. m2 M 26 in tcrram casurus sit POI casurus sit in terram B 27 sabuertendi RDIV\' nisi qui sua M )

plerique [*]( C ) tamen, qui uolunt in paradiso diabolum non fuisse, licet in caelo adstantem cum angelis legerimus, ne in isto sermone uideantur offendi, secundum suam accipiant uoluntatem interpretationem istius lectionis. namque ante nos fuit qui per uoluptatem et sensum praeuaricationem ab homine memorauerit esse commissam, in specie serpentis figuram accipiens delectationis, in figura mulieris sensum animi mentisque constituens, quam αἴσθησιν uocant Graeci, decepto autem sensu praeuaricatricem secundum historiam mentem adseruit, [*]( D ) quam Graeci voov uocant. recte igitur in Graeco voos uiri figuram accepit, αἴσθησις mulieris. unde et quidam Adam voov terrenum interpretati sunt. dominus autem uirgines illas in euangelio accensis facibus uel extinctis expectantes sponsi aduentum pro sensibus uel integris sapientium uel corruptis insipientium posuit. nam si Eua, hoc est sensus primae mulieris accensas habuisset faces, numquam praeuaricationis [*]( 6 Zach. 3, 1 8 Philo de opif. mundi 59 (40, 2; I 57, 12 C) 15 Philo Legg. alleg. I 29 (62, 2; I 85, 2 C.) 16 Matth. 25, 1 sqq. ) [*]( 1 labetur M infirmus labatur B effectus M 2 accersire (-ere m2) P arcessere JRVM cessere V 8 hominem SB et (in om) V4 6 in om. M cum angelis astantem BP\' in isto PVCC\'P nostro BMV\' nostro isto SBP1 8 huius B lectionis M (ec ex ocu) locutionis («. leccionis) C\' namque ante nos fuit (que a. n. fuit in ras.) P 9 uoluptatem Coslerius uoluntatem libri 10 memorauerit esse commissam (erit...mis in ras) P 12 AICeECIN M ECeEIN S ( £ pr. in ras.) aesthesin P esthesin V aestesin RP\' ethesin B estesin cet. decepta C deceptum SBP4 et (Q ex o) C 13 sensum SBP\'C\' jij sensu Jf 14 NOYN PV noyn RV\' no .. M (duae litt. euanidae) no.in C fn eras.) noym PC\' Doum cet. NOTe PV NOyC M noyf RCCPV\' NOUC B NOVf B 15 accipit PVC\' AICeeCIC M ECeECIC S (B pr. in ras.) aeathesis P esthesis V ethesis B estesis P\' estesis CC4 et astesis (estesis V4) RV4 NOYN PVMC noyn RC\'Y\' NOUM 8 noym P\' Doum B 17 exstinctis (extinctis P\') (ex s. u. m2) SP\' 20 fac.es P (i eras.) )

Est ergo paradisus terra quaedam fertilis, hoc est anima fecunda, in Edem plantata, hoc est in uoluptate quadam uel exercitata terra, in qua animae sit delectatio. est etiam vooc[*]( F ) tamquam Adam, est et sensus tamquam Eua. ac ne haberes quod ad infirmum retorqueres naturae uel ad obnoxiam in tolerandis periculis condicionem, considera quae habeat anima ista subsidia.