De Noe

Ambrose, Saint, Bishop of Milan

Ambrose. Sanctii Ambrosii Opera, Pars Prima, (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 32.1). Schenkl, Karl, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1896.

non adicium inquit maledicere terrae propter peccata hominum, quia permanet sensus hominis diligenter [*]( 4 Gen. 8. 21 Philo Quaest. II o4 7 Gen. 8. 21 16 Gen. 8, 21 25 Gen. 8, 21 Philo Quaest. II 54 ) [*]( 3 quia T quid P (exp. et s. &) et cet. 7 addet scripsi addit T, Mn. B (qui praeterea om. adhuc) cet. percutere T percutereiu P (t s. )p m2) percuteret cft. carnem scripsi (πάσαν σάρxα LXX)terram libri 10 ad OM. B 11 mutari m omnibus B 12 timeremus P (re s. u. m2) 13 seruareYnar B 14 relicum T 15 frequentius PTB saepius cet. 16 dna DA\' 17 adiciam ultra N 20 humanis P (is tM r<M.) 22 ableuet T alleu t cet. 24 ut ow. D2V tp reti B cupiat aquam DN )

471
super mala a iuuentute. uide quomodo studiose nos delinquere deus significet dicendo permanere super mala sensum hominis diligenter, quo dicto siguificare uidetur diligenter cor hominis ad peccata propendere et inesse principali nostro lubricum delinquendi et quod peius est studium non deesse. ideo enim ait diligenter, quasi solliciti simus, ne [*]( F ) immunitas culpae nobis possit obrepere. deinde non in unum malum dixit, sed in multa mala et a iuuentute addidit; ex illa enim aetate crescit malitia, licet alibi legerimus quod non sit sine peccato nec unius diei infans, sed et infantia sine peccato non sit propter corporis infirmitatem, diligentia autem et studium peccandi incipiat a iuuentute, ut puer quasi infirmus peccet, iuuenis tamquam inprobus, qui studiose cupiat peccata. committere et in criminibus glorietur; apud plerosque [*]( 262 A ) enim innocentia pro ignauia et culpa pro laude habetur. ita se luxuria et deliciis et adulteriorum affectibus iuuenes iactare consuerunt. crescit ergo cum aetatibus culpa. omne igitur genus hominum iam non consumendum declarat, cum dicit: non adiciam percutere omnem carnem, sed in parte uindicta seruatur.

Quid sit etiam quod ait: semen et messis, frigus et [*]( B ) aestusaestasetuerdieetnoctenoni\'equiescent. quod secundum litteram significat permansura manentibus secundum institutionem domini et statum suum temporibus [*]( 10 Job 14, 4 sq. 19 Gen. 8, 21 21 G<-n. 8. 22 Phiio Quacst. II 55 ) [*]( 1 iuuentute in r<M. T 3 diligenter (alt.) enim FZ!f\'M et (enin) del.) Tx 7 immunitas T (muni m2ex minu) 10 unias P (i s. u.) 12 autem PTB enim cet. 16 luMria F et (u s. 9) T dclicus P (e m2 ex i) efffctibus P c< (e pr. w ras. ex a) T\'B 17 consuenerunt B crescit P (it ex &) genus igitur B 21 frigus et aestus, aestas et npr scripsi (Φύχος xαί xαύμα, ϑέρος xαί έαρLXX, cf. p. 473. 10 et Philo Quaest. II 55) hiems (hiemps TBCM) et aestus (atatus r. aestas N) libri, ftigQa et aestus, hiems ct aes.aa ed. Rum. 23 quod eras. D, om.N )

472
incorrupta futura animalia uel nemorosa omnia. nam cum [*]( c ) comimpuntur tempora, corrumpuntur etiam illa quae temporibus suis quaeque gignuntur. si autem confusio sittemporum, quomodo possunt confusione facta etiam ea quae sunt gignentia permanere? ergo tempora sunt quae aut corrumpunt aut reseruant, prout ipsa sui habuerint qualitatem. ideoque annus ex contrariis ducitur, uere autumno aestate atque hieme. sicut armonia cantilenae permixtis grauibus et acutis uidetur consistere, sic ergo et mundus iste ex contrariis continetur, aere [*]( D ) et terra, igni et aqua. nostra quoque corpora frigore et calore, umore et siccitate quendam naturae ordinem seruant. nam si naturalis ordo ac mensura confunditur, tunc necesse est sequatur interitus. ergo certum ordinem temporum dominus remota confusione diluuii ad peraeuerantiam mundi promittit futurum.

altior autem sensus hoc habet, ut per semen intellegamus principium, per messem inteliegamus finem. in utroque [*]( E ) salutis est causa. alterum sine altero inperfectum est, quia ait: \'ubi principium est, finis quaeritur nec potest esse sublato fine principium et finis in principium recumt.\' ergo semper in eadem recursurum, dum in hoc mundo est, genus memorat humanum, ut cum incipit annus, finiatur, cum finitur, incipiat, non medio mundus tempore resoluatur. ita et mens quando aliquid uidetur incipere, ad finem usque contendat et operis sui terminum quaerat. quando finit aliquod opus\', non quasi [*]( F ) consummato opere ferietur, sed in alia recurrat opera et semper incrementa uirtutis exerceat, quando quidem uidet quod in fructus suos semper terra reuocetur, qui diuersi aut uere et

aestate ut in partibus orientis aut aestate autumnoque nascantur [*]( 1 futura post nemorosa <rctMNpoMMM< JDjV nam cum a. «. jP. cum Y T om. B 7 dicitur T aatcmno P atque 0)M. DNCM 8 cantilenae P (i in raa.) 9 si F ita CM iste] esse T 11 humore T\'DNBCM 12 mensumpra P (corr.mensu*supra) menau**ra T\' 13 certtjnp certum P temporum OM. B 17 quia sit T quia.. P quia cet. 18 potest esse ex postea M< uidetur P 21 finiatur Fy 25 finiatur N finietur C3f alia P \'i ex t M)3) 27 ant aestate DA\'C\'3f )

473
ut in partibus occidentis. alio tempore ten-arum seminaria partus suos edunt, alio autem tempore fructus arborum carpimus. diuidui ergo fructus sunt necessarii et uoluptarii: [*]( 263 A ) necessarii ex seminibus ten\'arum, at uero ex arborum fructibus uoluptarii. itaque corpus nostrum tamquam uere, hoc est >ἔαρι, cibo pascitur naturali. ἔαρ autem Graeco nomine, uer Latino dicitur. ideo scriptura de partibus orientis et maxime Aegypti, per quam transiuit Hebraeus, uel ex partibus Phoeniciae sumpsit exemplum. anima autem uoluptariis, hoc est sapientiae fructibus alitur, cui iterum, ut corpori nostro contrarium frigus [*]( B ) et aestus, ita timor et iracundia uidentur aduersa. sed quia in corpore est, necesse est et iracundiam habeat et timorem, nec potest sine hac esse corporeae necessitate naturae.

et ideo mens sapientis moderamina iusta dispensat, ne iram et timorem permisceat et fiat confusio quaedam animo illius atque diluuium. die quoque et nocte quod ait, per diem intellegis inluminantem uirtutem, per noctem recognoscis [*]( c ) tenebrosam insipientiam. itaque et in timore tamquam in frigore potest esse inluminans uirtus. similiter et iracundiam potest reprimere temperantia, ut in timore aliqui non penitus resoluatur et magis timore dirigatur ad opera uirtutis, uerbi gratia si persecutor insistat, ut plus deum timeas et perpetua magis supplicia quam praesentia putes esse uitanda, quae dum times, accendaris ad gloriam perfidiae iratus et sceleri, rursus iracundia succensus diuino commotionem timore modereris.

Et benedixit dominus Noe et filios eius dicens: [*]( D ) [*]( 26 Gen. 9, 1 sq. Philo Quaest. II 56 ) [*]( 2 partus m3ex portos P aedunt P (a cr<M.) educant DNCM 4 ad (t N. d) P M<J T m1 5 έαρί scripsi aere Mft 6 !ap scripsi aer P (ex ear) ce<. 8 phoeniciae B foeniciae fT fpniciae D frniciae cc<. 12 neceaae eat om. DN 13 corporea nec. natura T 19 in (eras.) iracundiam P 20 temperantiam P <m aJt. eras.) T (m alt. exp.) aliquis TB et (s s. u.) T\' resolQantur DNCM 21 timore dirigatur T per timorem dirigantur M timorem dirigat (dirigant DNC) cet. 23 subplicia T 24 accen iaris P <c pr. ex d) 25 diuini commotionem (m ult. eras..) timoris T )

474
crescite et multiplicamini et replete terram et [*]( E ) dominamini eius. et timor uestri et tremor erit omnibus bestiis terrae et omnibus auibus caeli et in omnibus quae mouentur super terram et in omnibus piscibus maris. haec praerogatiua potestatis in cetera animalia. uidetur homini adtributa et in superioribus partibus, sed eo loco ubi dixit quod deus hominem ad imaginem dei fecit, <ait>: masculum et feminam fecit eos et benedixit eos dicens: crescite et multiplicamini et replete terram et do minamini eius et potestatem habete super pisces maris et uolatilia et bestias [*]( F ) terrae et reptilia. quod eo admonui, ut intellegas geminam) hominis generationem expressam: unam secundum imaginem dei, alteram secundum figmentum de luto terrae. denique illa creatio hominis de luto terrae uidetur esse facta post mundum, postquam requieuit deus ab operibus suis. sero quodammodo terrenae statuae figmentum gignitur. non [*]( 264 A) erat pluuia super terram nec homo terram operabatur. tunc de limo terrae finxit deus hominem et insufflauit in faciem eius spiritum uitae, et factus est homo in animam uiuentem. ille autem qui sexto die quasi perfecto numero, quo omnia conclusa sunt opera dei, quasi perfecta operatione constitutus est homo secundum imaginem dei est <factus>. cui etiam iste comparatur qui in diluuio iustus inuentus est. et ideo supra terrena omnia eum [*]( 8 Gen. 1, 27 sq. 17Gen.2,5 19Gen.2.7 23Gen. 1.26sq. ) [*]( 1 repleta P 2 urt T 4 in pr. OMt. B terramj aquam T 5 potest atis oMt. B 6 cetera anitnaHn FtKjfr ceteris animalibus Pm3 cet. hominibus -D.Y superioribus P (or ?. M.) 7 loco ac locum P ad imaginem dl T di P eras., om. cet. 8 ait addidi, OM. Pm1 T dicitur PM!3 ce<. 9 eis DN 10 terram P (r alt s. u. m3)12 eo ed. Rom. ideo T ego cet. 15 denique ... terrae in M«y. tM/\'. M!jf P, OM. J? 20 insuSauit P 21 qui om. DNCM 22 sunt opera ... imaginett) ow. T 23 est T\', om. cet. 24 factus addidi 25 super T )
475
constituit deus, sicut et illum ad imaginem dei factum, quia [*](B ) uterque a terrenis uitiis temperabat, ille qui ita generatus est, ut nihil ten-eno deberet contagio, iste qui et in periculis fuerat adprobatus et examinatus in passionibus et repertus

quod in confusione non fuisset obnoxius confusioni. altior autem sensus habet quod iustus magnitudine et multitudine uirtutis augetur atque doctrinae et replet terram quasi cor quoddam, in quo sit receptaculum intellegibilium. ita nihil uacuum sapientiae esse patitur, quod insipientia possit [*](c ) inuadere. dominatur igitur terrenis omnibus passionibus, sed etiam sensibus corporalibus, bestias quoque sibi quodam terrore subigit et timore, m quibus species uidetur inesse malitiae atque feritatis. inmitis enim et agrestis est omnis malitia: inflatur aerio quodam tumore. nec illud obscurum quod reptilia quaedam letalium quandam habent speciem passionum, a quibus uenenum quoddam menti uidetur infundi. omnibus ergo his imperat iustus, quibus non commiscetur, sed coercet [*]( D ) ea, si mens eius non delectatione, non cupiditate ducatur, non tristitia et timore frangatur, non etiam luxuria atque deliciis tamquam lubricum et caducum uitae istius agat cursum, sed continentia ac temperantia ableget a se uir sapiens huiusmodi passiones.

sed quia subdidit statim: omnia reptilia quae sunt uiua erunt uobis in escam, ne forte te moueat [*]( 22 Gen. 9, 3 Philo Quaest. II 57 ) [*]( 2 uterq; P (q; m r<M.) ita s. tt. F 8 cont.agio P 5 confusioni PTB passioni cet. 6 magnitadinem P (m del. m3) 7 doctrinae 2\' doctrina cet. 9 sapientia TDN 10 dominatur igitur T et in spatio uacuo m2 7x donatur (s. m3 t domat is) igitur P donatur igitur CJtf domatis igitur D dogmatis (g s. u. m2 B) igitur NB terrenis ?\' non solum terrenis P (non solum s. u. m3) ce<. 11 senaibua P (ib a. tt. m3) 12 anbigit P (g <. u.) T sobdidit B aubicit T (c s. u.) cet. inesse PTB esse ce<. 14 ac inSatur C illud P (m scribere uoluit libra- rius, sed statim d correxit) 16 uidetur menti B 17 iustas OM. B 18 ea*** P dilectione (corr. m2) P 19 etia P (tia in ras. m2) luxoria P et (v s. o m2) T 21 ac] et DN ab!egpt T abliget F (corf. M<3j T\' (corr. m1) CM abiget B abigat DJV )

476
quia ante de reptilibus diximus uenenatis, cognosce alia esse [*]( E ) reptilia uenenata, alia mansueta. de mansuetis igitur reptilibus<< accipe, quae etsi non omnia uentre et pectore repunt sicut colubres, exiguos tamen pedes habent, ut repere magis quam ambulare uideantur. ergo uenenatorum reptilium similes inmundas corporeas accipe passiones, mansuetorum autem decoras. omnis enim affectus, qui est praeter deformis delectationis inlecebram. passio quidem est, sed bona passio. cupiditas mollior et ira ac timor, haec noxiae animae [*]( F ) passiones sunt, affectus autem innoxii passiones bonae sunt. et his uiuendi quidam nobis usus ministratur et causa, harum cibo utimur ad uitae gratiam, harum epulis delectamur.