De Noe

Ambrose, Saint, Bishop of Milan

Ambrose. Sanctii Ambrosii Opera, Pars Prima, (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 32.1). Schenkl, Karl, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1896.

quod autem ait primum mensem uel secundum eumque esse uerni temporis diem, habes et [*]( c ) alibi dictum: hic mensis primus erit uobis in diebus anni. qui enim in gratia primus post periculum, hic recte praerogatiuam primi mensis accepit.

ne te autem moueat quod diximus supra folium in ramo repertum post diluuium potuisse generari, etsi sub aqua plerumque herbae soleant germinare. tamen ut scrupulus omnis possit auferri, quid magnum si deo [*]( 3 Gen. 8. 13 Philo Quaest. H 46 4 cf. sect. 13 sqq. 21 Gen. 8, 13 sq. 23 Exod. 12, 2 25 Philo Quaest. II 47 26 cf. sect. 67 ) [*]( 5 denudare T denudari P (de (!3; di m3) ce<. 7 quid T\'NM quod cet. 8 cum (exp. m3) accipiamus P JO tecti T tectis P (s eras.) ce<. 12 uiri iasti B 15 erant P (u s. u.) uoloptatis TDN uoluntatis. cet. 19 compraehenderept P 21 exsora .T\'JB 25 nec TD 27 solent B )

467
iubente uno die quo inminuta fuerit aqua statim germinauit et terra, cum idem sit fructuum reparator et conditor atque [*]( D ) operis sui usum non fuerit oblitus? denique habes in exordio statim quod iusserit ut terra herbam pabuli germinaret et lignum fructiferum cum fructu suo — et statim eiecit terra herbam pabuli habentem semen secundum genus et lignum fructiferum — et ille dies unus fuerit, quo haec deus iussit aut fecit. ergo beneficii sui deus non inmemor, inmemor autem nostrae iniquitatis opus suum eiusdem qua coepit [*]( E ) temporis quantitate reparauit.

Et dixit dominus deus ad Noe: exi de arcatu et uxor tua et filii tui. itaque recedente aqua et siccata [*]( F ) terra exire Noe potuit de arca. sed iustus nihil sibi adrogat. sed totum se diuino committit imperio. et maxime qui caelesti fuerat ingressus oraculo caeleste debuit ut egrederetur expectare responsum; uerecunda enim iustitia est, quia inuerecunda iniquitas, quae usurpat indebita nec reueretur auctorem.

nunc quaeramus qua ratione quamdiu ingrediebantur in arcam hic ordo fuit ingredientium, ut primo ipse ingrederetur et filii eius, inde uxor eius et uxores filiorum eius. quando autem exierunt commutatum sit. nam scriptum est: exiuit ipse et uxor eius et Filii eius et uxores filiorum eius. et littera quidem significat in ingressu abstinentiam gene-260 [*]( A ) rationis, in egressu generationis usum. tunc enim pater cum [*]( 3 Gen. 1, 11 sq. 11 Gen. 8, 15 sq. Philo Quaest. II 48 18 Philo Quaest II 49 21 Gen. 8, 18 ) [*]( 2 sit post reparator transponit B 3 et in N exordio P (i s. u., ordio in ras. m3) M (i s. u. m2) TT\'B exodo C genesi D (in ras.) N 4 terrain P (m eras.) 7 quo] quod P (d er<M.) T (d exp.) 8 memor tmtem DNCM 9 quae P (e eraN.) 11 deus otM. B 12 uxor P (ex exor) 13 potuit P (ex puittiit) T (M: poterit) nil B 14 caelestia P (a oK. eras.) 15 oraculum P (corr. Mts) 16 ueraecunda F (e alt. s. u.) inaerecondia P (i aM. erfm.) 17 reuereretur P (re alt� eras.) 20 fili P (corr. m3) T 22 et filii eius T filii eius B et filii P (s. u. m3) cet 24 egressu P (e pr. s. u.) in egressu generationis om. T ) [*]( 30* )

468
filiis prius introiuit et filii cum parente et postea uxor eius et filiorum eius uxores, id est non commiscetur sexus in introitu, commiscetur in egressu. aperte igitur uelut ordine ipso ingressionis uocem quandam iustus emittit, tempus illud non esse concubitus neque deliciarum, quo omnibus immineret interitus. unde in euangelio dominus ait reprehendens quod temporibus Noe manducarent et biberent, uxores ducerent et [*]( B ) filias suas nuptum traderent, et ideo propter intemperantiam eorum superuenisse diluuium. maeroris igitur tempus illud, non laetitiae erat, et inde iustus consortio non delectabatur uxoris uel filii iusti petebant copulam coniugalem — quam enim indecorum ut quo tempore uiuentes morerentur, tunc perituri generarentur! — postea autem recte ad seminarium ceterorum successit usus et cura coniugii, cum diluuium recessit. itaque [*]( c ) non uiri cum uiris, sed feminae cum uiris exeunt, ut uirilis in se interdicta permixtio, permissa autem uirilis et feminea legitima sorte coniugii copula uideretur.

sensus autem altior hoc habet, <ut\\ ubi periculum est, uiriles quaedam et fortiores disceptationes menti adhaereant et eo se mens quasi quadam tueatur subole filiorum, quo tempestatibus et grauioribus passionibus acies quaedam uirilis occurrat. decurso autem periculo nihil obest, si molliores cogitationes ualidioribus [*]( p ) copulentur, non ut effeminentur a mollioribus fortiores, sed [*]( 6Luc.l7,26Bq. ) [*]( 1 introiuit P (i aM. s. M.) parentem P (m eras.) 2 et T uel cet. commiscetur B (com add. m2) 3 ordine P (or s. u.) 8 suas om. DNCM nubtum F nuptui TBCM 9 igitur P (i j)r. ex in) 10 unde DN et (corr. m2) T 11 iusti filii T 14 suceasit F (c in ras. MMttM H«.). om. DN 15 femine F (e aM. ex a m3) 16 pernnHio P ft s. s m3) counxtio T\' uirilis (Hs er<M.) T\' feminea scripsi feminaeae P (femincc tK<?) feminee DN femineę DN fennnce T\' (e ult. eras.) femine B 17 legitima P (a ex e w3) copulant P (m exp. m3) 18 ut addidi 19 eoae P (e alt. s. M.) eas T quasi OM. B quadam N quandam P (m (M.) 7x (n exp.) TM quadam D quamdam BC 20 sobole Pm3 T\'NB aubolem Pm1 (m del.) TM1 sobolem T m2 cet. 21 occurrat Pm1 T\' occurrant C occmrit Pm3 cet. )

469
ut molliores sensus uelut quibusdam uirilibus roborentur, cum omnia consilia nostra ad uirtutem iustitiam integritatem fortitudinem dirigantur et quodam usu seminarioque uirtutem creari atque adolescere possint ualidiora consilia. non est igitur utile, cum uitiorum aliqua confusio est, quae mentem occupet, serere aliquas cogitationes atque generare et [*]( E ) parturire mentem. cum autem compressae fuerint cupiditates et mens requieuerit, tunc seminario quodam disceptationis accepto uirtutes possunt et bona opera germinare.

Et aedificauit inquit Noe aram deo. qua ratione [*]( F ) supra dominus admonuit quae faceret et fecit Noe omnia, hoc autem quod non admonitus est fecerit fortasse quaeratur. sed utique dominus non debuit quasi auarus mercedem gratiae postulare et iustus eam intellexit ueram actionem gratiarum esse, quae non iuberetur, sed deferretur. itaque nec dilationem passus est. etenim grata animi uirtus passionem dubitationis excludit; qui autem debitor gratiae ut a se exigatur expectat ingratus est. quod autem aedificauit inquit deo et non dixit domino, sed deo, secundum nominis interpretationem non coacta uidetur haec actio esse gratiarum quasi domino, [*]( 261 A ) sed uirtus iusti morigera et grata.

quasi deo quod imperiale est sequestrauit, quod beneficii nominauit. et sumpsit a bestiis et a uolatilibus mundis et obtulit inquit holocausta. littera euidens est quod ea quae incontaminata sunt debemus offerre, in quibus affectus reluceat offerentis, altior autem interpretatio hoc habet, quod bestiae mundae [*]( 10 Gen. 8, 20 Philo Quaest. II o0 18 Philo Quaest. II 51 22 Gen. 8. 20 Philo Quaest. II o2 ) [*]( 2 cum P (u ex o m3) 3 et P (s. ut) ut T\' 9 germinare T germinari P (ri ex re) cet. 10 deo M α dno cet. 11 puto admonuerit... fecerit 12 requiratur DJV 14 postulari P (ri ex re) CM 16 gratia P (i er<M.) T, qui post animi adc!. et 17 debitor P (a. MtJ t debita) T?* debitum cet. 18 est om. B 21 gratia P (corr. m3) TT\' 24 euidens 6 (C add. m3) & (& er<M.) P 25 reduceat T (lu N. du m2) o<ferentem P (is s. em) T (tis m2 s. tem) 26 mundae 7x multae cet. )

470
uidentur sensus esse sapientis, uolatilia autem intellectus. [*]( B ) qui sunt longe subtiliores atque leuiores.

Nunc uero consideremus diligentius quid sit quod ait quia dixit dominus deus recogitans: non adiciam maledicere terram propter opera hominum, quia permanet cor hominis diligenter super mala a iuuentute. non ergo adhuc addet percutere omnem carnem, sicut fecit, omnibus diebus terrae. etsi uindicauerat in hominum genus, tamen cognouerat quia uindicta legis ad timorem proficit et cognitionem doctrinae magis quam ad naturae [*]( c ) commutationem, quae corrigi in aliquibus potest, in omnibus mutari non potest. uindicauit ergo dominus ut timeremus, pepercit ut reseruaremur, et uindicauit semel ad exemplum timoris, pepercit m reliquum, ne dominaretur semper amaritudo peccati, simul quia si quis peccata cupiat frequentius uindicare, asper magis quam censorius habetur. ideoque dicit deus: non adiciam maledicere terram propter opera hominum, [*]( D ) id est quia pietatem suam circa uniuersitatem hominum uoluit declarare et tamen securitatem et neglegentiam quandam mentibus humanis adferre non debuit, in paucos uindicat, plures reseruat. deinde cum dicit: non adiciam, ostendit quod ableuet magis aerumnas hominum quam ingrauet sciens quod penitus peccata hominum auferri non queant, tamquam in prouerbio ut si quis reti subtili haurire aquam cupiat, sic qui malitiam ei pectoribus hominum conetur auferre.