De Nabuthae

Hoc diuina mouetur iustitia et auarum digna seueritate condemnat dicens: occidisti et possedisti hereditatem. propter hoc in loco, in quo linxerunt canes sanguinem Nabuthae, in eo lingent canes sanguinem tuum et meretrices lauabuntur in sanguine tuo. quam iusta, quam seuera sententia, ut quam intulit [*](E ) [*]( 2 Reg. III 20 (21), 13 3 Sua. (Dan. 13) 34 4 Matth. 26, 60 5 Reg. III 20 (21), 13 8 Reg. III 20 (21), 16 19 Reg. III 20 (21), 19 ) [*]( 2 laedatur (ae ex u) P laetatur P\'T maledictio (i alt. eras.) P maledictione (ne 8. u. m2) 21 maledicto (0 ex io) E 3 testes (es ex is, sed es eras.) P duobus enim CB\'N\' 4 sinagoga PBCT aduersum BN\'L 5 produxerunt... lapidauerunt euanida in Å 6 ergo BB 7 ei om. L licerit P pauperi exp. VI 12 israelite P iezrahelitae E 13 calomniantur (v s. 0 m3) P 14 calomniati P se s. u. P 15 tristis P 18 digna] maligna R (na ex nam) A et (digna s. u. m2) B 19 condempnat PABxaE 20 hoc] ea BA et (hoc m2 8. ea) B hoc in quo loco N\' lincxerunt R (c eras.) BC lin»«*»» (gcnt 8. raa. m2; A 21 Nabnthae ... sanguinem om. AC )

quid sibi autem uult quod meretrices lauerunt [*]( F ) in sanguine eius nisi forte ut meretricia quaedam in illa feritate fuisse regis perfidia proderetur uel cruenta luxuries, qui sic fuit luxuriosus, ut holus desideraret, sic cruentus, ut propter holus hominem occideret? digna auarum, digna auaritiae poena consumit. denique et Iezabel ipsam comederunt canes et uolucres caeli, ut ostenderetur quod spiritalis nequitiae fiat praeda diuitis sepultura. fuge ergo. diues, huiusmodi [*]( 579 A ) exitum. sed fugies eiusmodi exitum, si fugeris eiusmodi flagitium. noli esse Achab, ut possessionem finitimam concupiscas. non tibi cohabitet Iezabel illa feralis auaritia, quae tibi cruenta persuadeat, quae cupiditates tuas non reuocet, sed inpellat, quae te faciat tristiorem etiam, cum desiderata possederis, quae te faciat nudum, cum diues fueris. [*]( 8 Reg. III 22, 38 13 Reg. IIII 9, 36 ) [*]( 1 orrore P dissolueret (t del. m3) P 2 prohiberetur P iuberetur RBAP\'DLT proderetur cet. 3 mortuos (v s. o alt.) P 4 potauit (v s. 0 m3) P 5 in specie scripsi in species R species (om. in) A specie (om. in) CB\'N\' in speciem cet. 7 diues alt. (es ex is m3) P eicipit P (corr. m3) RBALT poenam (poena C) pauper CB\'N\' 8 uindicatur RBA iudicabatur N\' meretrices (es ex is m3) P lauarunt se (ae 8. u. 91) X\' 9 sanguinem RB meretricia (ci s. t*. m3) P 12 occiderit P auaritiae CBWP1 auaritiam B (auarum ni2) cet.; fort. auaritia 14 spiritalis P (s alt. 8. u.) D (s alt. eras.) nequitia PP1 15 fiat (a 8. u.) D fit T sit L diuitiis seruitura RA et (corr. m2) B diues (es eas is m3) P 16 sed ... exitum om. CB\'N\' huiusmodi CB\'N\' eiusmodi (s. m2 huiusmodi) B 18 cohauitet P quohabitet 22 (corr. coh.) B quod habitet B\' hiczabel RB zezabel Cw2f 19 tuas om. RBA sed inpellat om. CB\'N\' repellat (im s. re) P1 20 faciet A considerata A 21 te om. C )

Pauperiorem enim se iudicat omnis abundans, quia sibi [*]( B ) deesse arbitratur quidquid ab aliis possidetur. toto mundo eget, cuius non capit mundus cupiditates; eius autem qui fidelis est totus mundus diuitiarum est. toto mundo fugit [*]( C ) qui considerans conscientiam suam metuit deprehendi. et ideo Achab ad Helian secundum historiam ait, secundum aenigmata autem diues ad pauperem: inuenisti me inimicus meus. quam misera conscientia, quae se proditam doluit!

et dixit Helias ad eum: inueni, quoniam fecisti malum in conspectu domini. rex ille erat et rex Samariae Achab, Helias pauper et indigens panis, cui defuisset uictus [*]( D ) substantia, nisi corui alimoniam ministrassent. adeo deiecta erat conscientia peccatoris, ut nec regalis potentiae fastu adtolleretur. itaque quasi uilis et degener inuenisti me inquit inimicus meus et deprehendisti in me quae latere credebam. nulla mentis meae occulta te fallunt; inuenisti me, patent tibi uulnera mea, captiuitas praesto est. peccator inuenitur, cum iniquitas eius proditur, iustus autem dicit: igne me examinasti, et non est inuenta in me iniquitas.

Adam cum lateret, inuentus est, Moysi autem nequaquam[*]( E ) inuenta est sepultura. inuentus est Achab, non inuentus Helias, et sapientia dei dixit: quaerent me mali et non [*]( 7 Reg. III 20 (21), 20 9 Reg. III 20 (21), 20 12 Reg. III 17. 6 18 Psalm. XVI 3 20 Gen. 3, 8 sq. Deut. 34, 6 21 Reg. IIII 2, 11 22 Prouerb. 1, 28 ) [*](1 enim om. N\' 2 possedetur P 3 cupiditatis P 5 deprehiudi P 6 helian P helyam DE heliam cet. 7 autem] enim L inimice B\' 8 quam] qug P prodita modulauit 21 (du m2 ex do) 91\' proditum RBAP\' uoluit P 9 in uerbo Helias desinit L quod iam RBA fecisti om. C 10 erat ille. om. OtJ\'N\' samariae P 11 paui§ (e 8. i) T pane N\' et (is 8. ?) P panes A defuisset (et ex it tn3) P defecisBet N\' et (in mg. defuisset) D substantiae RBAP 12 alimonia PB defecta N\' (de-fecta 21) erapt B 13 peccatori N\' potentiae 21 (ae ex a) potentia B\' 14 qualis 21 (quasi m2) 21\' uilis et om. RBA inquit s. u. T, om. E 15 et PP\'DT, 8. w. rn2 B, om. cet. deprehindisti P 17 inuenitur peccator CB\'N\' 20 n:oisi P moyse RB moysi (i ex is) m25l( ml E 21 non est CB\'N\'P 22 quaerunt N\' )

Seruitis, diuites, ac miseram quidem seruitutem, qui seruitis errori, seruitis cupiditati, seruitis auaritiae, quae expleri non potest. gurges quidam insatiabilis rapidior est, cum inlata demergit, et putei modo cum exundat caeno inquinatur, terram adrodit nihil sibi profuturam. uel hoc exemplo uos [*]( 580 A ) admoneri conuenit. puteus enim, si nihil haurias, inerti otio et degeneri situ facile corrumpitur, exercitus autem nitescit ad speciem, dulcescit ad potum. ita et aceruus diuitiarum cumulo harenosus speciosus est usu, otio autem inutilis habetur. deriuato igitur aliquid de hoc puteo. ignem [*](1 Ioh. 8. 21 6 Reg. I 23, lo; 24, 4; 26, 4 7 Eeg. I 24, 5 15 Baa. 272 B (48 A) 19 Sir. 3, 30 ) [*]( 1 iha P dns ihs RBAplDT dns nr ihs CBN\' 2 prodet RA et (prodit m2) B 4 culpa P tradet (e ex i) R 5 tradet PRBA\\Į{\'Į(\' 7 uero] ergo (g ex i) P 8 est igitur opulentia N\' igitur est opnl. CB\' 9 pauperies N\' 10 diuites (e ex i) P ac (hanc P\') miseram quidem seruituti m peN\'p et (m2 misera quidem seruitus) B\' hanc miseram seruitutem RB et ivi. ant. s. u. huic misere seruituti) A hac quidem misera seruitute JJT quia T 12 quidem X\' est rapidior P\' rabidior T cum inlata] cumulata RA et (cum inlata m2) B 13 diniergit PB\' exurdat cenu P 14 adrodit P (it ex et m3) P DT adradit RA et (o 8. a alt. m2) B rodit CB\'N\' (o ex a cod. mus. Jirit. Beg. 5 P 13) 15 aurias PRBA et (corr. m2) 9t 16 exercens RlJAP\' excrcitatus V excitatus E nitescit (e m3 ex i) P 17 ad speciem dulcescit om. CB\'...\\\' dulciscit P dilitiarum (e s. i pr. m2) 9t cumulo diuitiarum B\' 19 dcriuato i?\'A\'P\' diriuito P (i pr. ex e) cet. de] ex D poteo B ) [*]( XXXII. Ambr. pars 2. ) [*]( 32 )

tibi igitur proficit quidquid inopi contuleris, tibi crescit quidquid minueris. te illo quem pauperi dederis cibo pascis, quoniam qui miseretur pauperis ipse pascitur et fructus iam in his est. misericordia seminatur in terra, in caelo germinat, plantatur in paupere, aput deum pullulat. ne dixeris inquit deus: eras dabo. qui non te [*]( C ) patitur dicere: eras dabo, quomodo patitur dicere: non dabo? non de tuo largiris pauperi, sed de suo reddis; quod enim commune est in omnium usum datum solus usurpas. omnium est terra, non diuitum, sed pauciores qui non utuntur suo quam qui utuntur. debitum ergo reddis, non largiris indebitum. ideoque tibi dicit scriptura: declina pauperi [*]( 5 Luc. 16, 24 12 Prouerb. 3, 28 Bas. 276 A (49 C) 18 Sir. 4, 8 ) [*]( 1 restinguet PT restinguit P\' extinguet RBA extinguit D reatingue cet. aqua et] quia 91 (i s. u. m2) OB\'W,\'E elemosyna D elimosina P elemosina cet. resistet RB T et (i s. ę alt.) A resistit (e s. i alt.) Dcet. 2 uermis P uermes cet. thensaurus P thesaurus cet. 3 nee] ne CB\'N\'P\'DT\' et (m2) B ignis tuus stet CB\'N\' ignes P eQmj cum P operibus eum RBA 4 aduerteris HBAT quantis uero CB\'N\'DT diues (e ex i m3) P considerat R 5 est om. N\' post est add. ista CB\'N dicens R habraham P 6 aquam RBBiP T, fort. recte 8 decrescit D (de exp.) T minueris. te illo quem pauperi dederis cibo pascis, qaoniam qui miseretur pauperis ipse pascitur VRBAP\'DT in pauperes (pauperis C) prorogaueris (progaueris 3I9T erogaueris D in mg.) scriptum est qui miseratur pauperi fenerat do. ipse cibo in paupere pascitur CB\'N\' et m2 in mg. his adiectis ai lit D 10 pascetur (e ex i) P et (e ex i m2) B pascitur (e s. i) P\' fructus hominis est RA et (iam in his s. u. m2) B post est add. et (eras.) R misericordiae (,B\'NiD 11 pauperes GB\'Ni 12 pollulat P 14 largiaris A reddes RA et (i s. e alt.) B 15 tu solus CB\' N\' 16 suo quam qui utuntur om. N\' 17 reddes R et (i s. e alt.) B largiaris i4 )

Quid enim superbias, diues? quid dicas pauperi: noli me [*]( D ) tangere? nonne sic utero conceptus et natus ex utero es, quemadmodum est pauper natus? quid te iactas de nobilitatis [*]( E ) prosapia? soletis et canum uestrorum origines sicut diuitum recensere, soletis et equorum uestrorum nobilitatem sicut consulum praedicare. ille ex illo patre generatus est et ex illa matre editus, ille auo illo gaudet, ille se proauis adtollit. sed nihil istud currentem iuuat; non datur nobilitati palma, sed cursui. deformior est uictus, in quo et nobilitas periclitatur. caue igitur, diues, ne in te erubescant tuorum merita [*]( F ) maiorum, ne forte et illis dicatur: cur talem instituistis, cur talem elegistis heredem?\' non in auratis laquearibus nec in porphyreticis orbibus heredis est meritum. laus ista non hominum, sed metallorum est, in quibus homines puniuntur. per egentes aurum quaeritur et egentibus denegatur. laborant ut quaerant. laborant ut inueniant quod habere non norunt.

miror tamen, cur eo uos, diuites, iactandos putetis, cum aurum materia magis offensionis quam commendationis gratia sit; lignum [*]( 3 Bas. 276 B (50 A) 7 Bas. 285 A (53 C) 20 Sir. 34 (31), 7 ) [*]( 1 pacifice A 2 mansuidudine P 3 superbias (a 8. fl.) P\' superbis (bis ex bum m2 9D N\' dicis fa s. i alt.) P1 dicis (is ex at m2) N\' 4 sic utero CEDT sic in utero REAP\' sicut utero 2C sic tu "Jt m2 (cuius scriptura primaria dinosci iam non potest, sicut ego PB\' es ex utero N\', es om. T 5 quemadmodum est pauper natus om. DT est pauper natus P pauper est natus Monac. 10041 est natus tom. pauper) B\' et panper est natus cet. de] diu BT et (de corr.) D 6 originis (es ex is) P origines ... ucstrorum OUl. P\' 8 est om. N\' ex alt. om. (fB\' /{\' 9 illoj ille N\' ille] illis (f.\\"\' attolli N\' adtollis B\' 11 nobilitas generis ..ACB\'N\' pereclitatur P 12 erubiscant P 13 cur talem elegistis om. RAN\', s. u. ni2 B 14 porphyreticis CB\' porfyreticis BA porphireticis B.i.\\x porfireticis cet. 16 pununtur T et (puniuntur corr.) D 19 eos (s eras.) P\' equos (om. uos) T iocundos R (o pr. ex u) A iucundos B iactando C aurum (u pr. s. u.) R arum B harum A anro N\' ) [*]( 32* )

an uos ampla extollunt atria, quae magis debent conpungere, quia cum populos capiant, uocem excludunt pauperis? quamquam nihil prosit audiri eam, quae etiam audita nil proficit. deinde non ipsa uos pudoris aula admonet, qui aedificando uestras uultis superare diuitias nec tamen uincitis. parietes uestitis, nudatis [*]( c ) homines. clamat ante domum tuam nudus, et neglegis: clamat homo nudus, et tu sollicitus es quibus marmoribus pauimenta tua uestias. pecuniam pauper quaerit et non habet: panem postulat homo, et equus tuus aurum sub dentibus mandit. [*]( 2 Sir. 34 (81), 8 5 Sir. 34 (31), 9 9 Sir. 34.(31), 10 21 Uerg. Acn. VII 279 ) [*]( 1 enim om. B\' et pr. om. CB\'N\'DT illis RA et (his s. m2) B 4 pecunia RBVR\' pecunia et C et Monac. 10041 his PBBAP1 5 est hic %\'E, hic post inquit 8. u. 81 6 laudauimus P quasi] qua A 7 debeą.muB A 8 his R (h eras.) B uere (e alt. ex 0) R uere (s. e nlt. ras,) D 10 male PC11 mala VB\'su\'E (xaxa LXX) malum RBP\'DT (in A euanidwll) 11 illecebra erroris 21\' 12 nos (v s. n\' V IIlIpla P 13 debent... uocera in mg. m2 V populus P populos (os ex us) W populti P\' 14 pauperesP et (i s. e tert.) A V 15 possit P prossit V prosint RBA audire (e m2 ex i) 31 audis V ea PRBAP\' nil PP\' nihil cet. 16 quia RBAWE et (a s. u.) D 17 tamen om. RA, s. u. 1112 B parietes (es ex is m3) P uestitis auro V (auro s. u. m2) CB\'N\' homines nudatis N\' homines ueste nudatis V (ueste s. u. in2) CB\' 18 homines (e ex i m3) P exclamat PP\'DT et (ex 8. u. m2) B clamat homo nudus om. CB\'N\' 19 es luomodo V 20 tua om. eB\'..."1 21 mandet RBV )

Audi plane qualis diuitem deceat praedicatio. liberaui inquit pauperem de manu potentis et orphanum. cui non erat adiutor, adiuui. benedictio perituri super me uenit, os autem uiduae me benedixit. iustitiam induebar, oculus eram caecorum, pes autem claudorum; ego eram pater infirmorum. et [*]( E ) infra: ante fores meas non habitauit hospes, ostium autem meum omni uenienti patuit. si autem et peccaui inprudens, non celaui culpam meam neque reueritus sum multitudinem plebis, ut non adnuntiarem praesentibus eis. si passus sum infirmum exire ostium meum uacuo sinu. cautionem quoque quam habuit debitoris scissam ;;ine recuperatione debiti reddidisse memorauit. nam [*](5 Bas. 292 A (56 C) 7 lob 29, 12-16 13 lob 31, 32—37 ) [*]( 1 delectant (t alt. 8. u. m2) MAV 2 sumis tibi iudicium N\' 3 populus ... uersas infra in mg. D 4 tantorum hominum V 5 et (s. u. m2) non est (est in ras.) V uolontas P 6 poterant (n del.) V anuli RBAFDTE et (8. i animi) 81\' et (ex animi; V animi C (s. al" annli) PBł\'i! 8 orphanum WE orfanum 9( (um ex orum m2) cet. 9 adiuuet P et m2 B, om. DT pueri V 10 et os (om. autem) V beuedixit me V 11 iustitiam (m del.) PB iustitia VCB\'DT oculos P 12 et ego P\' orfanorum N\' 13 meo (as s. %) P meas (as m2 in ras ) 2f meos E 15 et om. SVE inprudens (r s. u.) P nonne elaui P 18 uacuo sinu GB\'N\' V (xevcp XCIXTCIO LXX) uacuo sinu suo A uacnos si R et (s pr. exp.) B uacuum si PP\'DT 19 si quam AVCB\'N\' habuit AV habui cet. debitorea P debitori P\' 20 debiti om. CB\'N\' reddidisse memorauit RBA. §§ reddidisse (di alt. s. u.) ipeipgrauit V (m2 exp. se et memorauit et corr. reddidi) reddedisse memorani P reddidisse memoraui PDT reddidi sine mora CN\' et Monac. 10041 reddidi et sine mora B\' )

Custos ergo tuarum es, non dominus facultatum, qui aurum [*]( B ) terrae infodis. minister utique eius, non arbiter. sed ubi thensaurus tuus, ibi et cor tuum. ergo in illo auro cor tuum terrae infodisti. uende potius aurum et eme salutem, [*]( 1 Iob 30, 25-27 5 Iob 31, 16 sq. 17 Matth. 6, 21 Bas. 285 C (54 B; ) [*]( 1 replicem P repetam cet. 2 dicit PT et Jn2 B dixit B ml cet. illgemuisse se ex\' uideret (et ex it m2) B 3 magis sibi RBA, magis om. V (post dies add, s. u. m2), 8. u. D, sibi om. P1 4 cernerit P et om. CN\' indigeret P si] sed RAJFT et (si corr.) D 5 oculum fecit RCB\'.J.\\x oculos fecit V oculum facit BA tabiscere BA 6 solus panem suum PP\'l\'n panem suum solus cet. manducauit (uit ex ret tn2), om. et V orphano WED orfano cet. 7 instatuit P affectu et rei. (Cnlt. qui numquam ... operuit qui) nudi operti et uelleribus o. s. humerorum calefactorum (om. humeros... gratulatus est) et quod his maius est quod non lapsu inimicorum suorum gauisus est ai quis V 8 uellere B\' 10 est om. R, 8. U. A 11 lapsll RBAC qui rN\' quid P (d del.) quis cet. 12 agere V egredi CB\'N\'T ei (a. i egere) D si om. IiA nil P\'DT ex om. C tantum BBA 13 solum om. V relinquit V de te OB\'N\' (de s. u. W\') VDT te RAP\' et (exp.) B, om. P 15 quia] qui cod. mus. Brit. Reg. 5 F 13 16 es tuarum CB\'N\' 17 eius es RiP\' arbiter es A 18 auro (0 ex um m3) P 19 infodisti (0 ex u m3) P 19 sq. uinde (ter) P )

considera quia hos non solus possides. possidet tecum tinea, possidet aerugo, quae consumit pecuniam. has tibi consortes auaritia dedit. uide autem quos tibi det gratia debitores: splendidum in panibus benedicent labia iustorum et testimonium bonitatis illius fiet. facit tibi debitorem patrem deum, qui pro munere, quo pauper adiutus est, faenus exsoluit quasi boni debitor creditoris. facit [*]( E ) [*]( 3 Matth. 19, 21 sq. Bas. 280 B (51 D) 6 Mure. 10. 23 (Matth. 19. 23) Bas. 288 A (54 D) 11 Matth. 6, 20 Bas. 273 C (49 B) 14 Sir. 34. 23 (31, 28; ) [*]( 1 et pr. om. PP\'D et eme tibi CB\'N\' 2 allegoria R uerbo CB\'%E astruo uerba V 3 inquit esse P* inquit uade et uende omnia quaecumque habes V 4 pauperibus et ref. (om. et habebis ... caelo et) V 5 dicas P\' 6 et om. VE post tibi add. sicut et adulescenti illi diuiti dictum est CB\'N\'DT et in mg. m2 V qui p intf. in t magis dum V pecunias] possessiones N\' 8 mors potest Y tollere s. u. P, ex tolerare m2 31 deinde] denique RA 9 quia pateris R (corr. qui appetis) quia peaeris C quia appeteris B\' quia poteris (o ex e m2 21) N\' thensauros et 10 thensauris P thesauros et thesauris cet. gratiae uendere (uendere in mg. m3 9() N\' 11 solus non (non 8. u. 21) N\' solum B possedis P possedit P tecum] ergo CB\' ęrgQ (s. enim) 21 enim 21 \'E 12 possedit (corr. m3) P aerugo] ergo P hos V (a s. o) P\' conssortes (s pr. del.) P 14 spJendidi dum PPDT 15 fac P 16 xxx debitorem C patrem debitorem E quo extra u. m. ant. 2t 17 fenus PRAD foenus cet. exsoluet 2121 \'B\' et (it ex et) E exsolujt (e m2 8. i) V exoluot (i s. P) D debitor ex creditor P facit Y )

diues fidei diues est deo, diues misericordiae diues est deo, diues simplicitatis diues est deo, diues sapientiae, dines scientiae diuites deo. [*]( F ) sunt qui in paupertate abundent et qui in diuitiis egeant. abundant pauperes, quorum profunda paupertas abundauit in diuitiis simplicitatis suae, diuites autem eguerunt et esurierunt. neque enim otiose scriptum est: diuitum pauperes praepositi erunt et proprii serui dominis faenerabunt, quia diuites et domini superuacua et mala seminant. ex quibus fructum non colligant, sed \'spinas metant. et ideo pauperibus diuites erunt subditi et serui dominis spiritalia [*]( 583 A ) faenerabunt, quemadmodum diues rogabat, ut sibi stillam aquae pauper Lazarus faeneraret. potes et tu, diues, istam implere [*]( 1 Matth. 25, 35 sq. 4 Matth. 25, 40 12 Prouerb. 22, 7 15 Hier. 12, 13 16 I Cor. 9, 11 17 Luc. 16, 24 ) [*]( 1 filium dei CB\'N\' et (dei 8. u. m2; V dedistis D (s alt. s. U.) dedisti T 2 manducare et re* (om. sitiui... me) V dedisti T biuere P potum C 3 operuisti B cooperuiati C et Monac. 10041 4 etenim V eetj fuerit CB\'N\' 5 collatum s. u. 21 datam CB\' nescis ... esse om. X\' 0 extra u. C instruere Y 6 a seculo V diues deo N\' deo s. u. m2 V 7 qui diues est in misericordia hic est diues in deo C\'B\'ll\'\'TlT diues est deo om. A diues est ... sapientiae om. V diues in simplicitate diues est deo CB\'N\'DT, om. pi 8 sapientiae et scientiae CB\'N\'DT diuitesj diuea est BA YCB\'N\' et (m2 diuites) B 9 abundant AB\' et (ant tn2 ex ent) B 10 pauperes ... abundauit om. V abundabunt WE 12 dinitibus P 13 fenerabunt %\'D foenerabunt T fenerabunt cet. 14 domini (0 ex u?) P mala] multa RBÂPIDT 15 non om. N\' conligunt RB colligunt (a 8. u) A et exp. A, om. CB N\' ita pauperis diuitibus preerunt B\' 16 (item in sqq.) fenerare D foenerare A fenerare cet. faencrabnnt] seminabunt BBA 17 rogabat] fenerabat N\' 18 istam om. D )