De Nabuthae

Pulchre autem sanctus Dauid in psalmo septuagesimo quinto. hymnum deo concinens ad Assyrium scriptum, hoc est aduersus nequitiae spiritalis Assyrium. inanem ac uanum principem istius mundi, ita coepit: notus in Iudaea deus. hoc [*]( B ) est non in diuitibus, non in nobilibus et in potentibus, sed in anima confitente notus est deus. et in Istrahel magnum inquit nomen eius, non in principibus et consulibus, sed in eo qui deum uidet; ipse est enim Istrahel. in quo profunda fides ad cognitionem dei potuit peruenire.

et factus est inquit in pace locus eius, ubi quietus affectus nullis diuersarum cupiditatum exagitatur fluctibus, nullis auaritiae turbatur procellis, nullis diuitiarum quaerendarum ignescit [*]( c ) incendiis. ipse est qui speculatur aeterna et habitat in Sion, confringens omnia spiritalium instrumenta bellorum, conterens arcus, quibus diabolus ignita dirigens iacula graues pectoribus [*]( 1 Prouerb. 19, 17 4 Ephes. 6, 12 6 Psalm. LXXV 2 8 Psalm. LXXV 2 11 Psahn. LXXV 3 15 Psalm. LXXV 5 et 3 16 Psalm. LXXV 4 ) [*]( 1 largire] etlargire H et (et exp.) B et largiri A largire (s. m2 si largietis) V si largieris W ml CiK\' ei largiris B si largiaris 21 m2 E fcnerasti V ml feneraueris V m2 CB\'N\' fenerari (ri in ras.) R foenerare A 2 drti P dno Sl\'J5 deo cet. 3 septuagisimo P 4 imnuni P himnum W ymnum P1 T$L\'E id est V 5 nequitias CB\'N\' spiritales CB%E adairium P assirium T assyriyrum V enim inanem CB\'N\' ac] et TE uacuum T (ex corr.) N\' 6 mundi sonat C et (sonat s. tt. 1112, V post deus add. in israhel magnum nomen eius CB\'}.?\' 7 cst om. A id est in confessione non V et in PP\'D2\'eed in CB\'l\\Тi et BBAV potestatibus RA sed in PP\'DTRBA et m2 QI et in 2f 1Il1 cet. sed notus cst deus in anima confitente non in potente V 8 anima confitentem P confitendo B\' notus est om. CB\'lV\' deus om. BA, s. u. m2 B, deo CB\'l\\xI et in ... eius om. CB\'N\' in Istrahel om. P israhel uel isri libri magnQ? P 9 inquit om. V 10 ipse in ras. m2 V enim 8. t*. m2 V isrlti P israhel uel isri cet. (om. V) (item p. 508, u. 10) 12 inquit om. CB\'N\' post eius add. et habitatio eius in sion CB\'N\' 14 querendarum diuitiarum$VE igniscit D Monac. 10041 ignescit (e ex i) T 15 et om. P 17 iaculas B )

Qui sint isti significauit expresse dicendo: omnes uiri [*]( F ) diuitiarum. omnes dixit, nullum excepit. et bene uiros diuitiarum appellauit. non diuitias uirorum, ut ostenderet eos non possessores diuitiarum esse, sed suis diuitiis possideri; possessio enim possessoris debet esse, non possessor possessionis. quicumque igitur patrimonio suo tamquam possessione non [*]( 2 Psalm. LXXXXVI 11 4 Psalm. LXXIII 5 sq. 6 Luc. 22, 3 7 Matth. 10, 4 16 Psalm. LXXV 6 ) [*]( 1 illa om. VT 2 et tantum (om. que) V 3 eo (0 ex a) N eum T 5 infundit RET infudit (d in ras.) D etiam om. CB\'N\' in (exp. IJ) ligna siluarum DT 6 et ut D 7 possideret post dedicatum transponit V apostolatus ... dedicat del. mt 91, om. WE 8 muneri 31 muneris T dedicatum V, om. RBA, dedicat cet. (cxp. in D) ille] princeps huius mundi ORJN\' 10 seruulos P (u alt. ex 0) cet. claritatem PRB 12 sobria RBA 13 insipientes (s alt. add. m3) P 14 sunt sibi] s (s. u.) sibi (om. sunt) P\' sibi sunt CB\'N\' 15 uuluuntur R (cot\'r. ml) B aestu uoluuntur CB\'N\' solo V stilo A 16 qui autem sint isti prophete significauit OB\'N\' qui autem (autem s. «. m2) V isti significauit in ras. P expresse aignificauit V expresse om. CB\'N\' 18 apellauit P 19 suis] a suis RB.AP\'DT possederi P 20 possessoris (i ex e) P )

in hoc quoque saeculo dormitant digni habiti increpatione caelesti qui ascenderunt equos, quos refrenare non poterant. legimus alibi dicente ecclesia siue anima: posuit me currus Aminadab. si ergo anima currus est, uide ne equus caro sit, agitator [*]( 5 Psalm. CX 10 8 Psalm. LXXV 6 11 Psalm. III 6 13 Psalm. LXXV 7 15 Cant. 6, 11 ) [*]( 1 quia (a eras.) P dispensare (i ex e m3) P his P 2 seruulus est (om. deinde est) CB\'N\' quia (om. alienas) RA et ml B qui alienas P et m2 B qui aliena (731 quia aliena WE quia bona B\' quia sic et alios V costodit P 3 famulos PV yt A, ut del. m2 91, om. %\'E. de B\' utatur Chi et (i s. ę. \'1l2) St in huiusmodi... diuitiarum in ras. ml P, s. in huiusmodi ergo affectu est ras. 4 adfecttl RA discimus B\' dicimur quod uir diu. sit s. u. P 6 his A et (h exp.) BB 7 ternulentio B\' compositus V obdormit D (it ex iuit) CB\'N\'lx 8 somnium PBC\'JТ.E et u eras.) BA dormierunt B\' hoc est suum somnum om. GR\'N\' 9 somnium P somnium (i eras.) suum A post doimiunt add somnium C%\'E somnum B\'% et... dormiunt om. V somnium PBCHE et (i eras.) RA christi somnum B\' 10 ChristiJ in (s. u ) christi A in N\' 11 resurrectionem CN\' quietem RBA quia ipse ait GB\'S\' ego dormio et cor meum uigilat (om, et quieui... me) V resurrexi RBA 12 suscipiit P suscepit N (m2 ex suscipiet) CB\'%\'E quoque GRIN\' et (in mg. quique) D qu.que A quique cet. 13 dormiant Ci?I\'E dormiunt (u ex a) 81 quia RBAN\'V et (a tkl.) D 13 et 508, 3 ascinderunt P 14 dicentem ACB\'N\'V 15 ecclesiam R (in eras.) ACB\'N\'V animam R (m eras.) ACB\'N\'V 16 anima om. P caro equus T )

de equite autem lectum est: et eques cadet retrorsum expectans salutem domini. etenim quia nemo sine lapsu est, etiamsi quis eques ceciderit et terrenis aliquibus uitiis fuerit inflexus, [*]( F ) si tamen non abiciat spem resurgendi, fretus miseratione diuina peruenit ad salutem. de ascensore uero manifestum est indicium, quod reprehensibilis habeatur, quando Moyses ipse ait in cantico Exodi: equum et ascensorem proiecit in mare. et in Zacharia locutus est dominus dicens: percutiam omnem equum in amentia et ascensorem eius in eius in insipientia. non dixit solum equum, sed et ascensorem, quomodo et in Exodo habes: equum et ascensorem. ubi enim ascensor, qui non potest equum [*]( 585 A ) proprium gubernare, equus quoque fertur in praeceps et [*]( 6 Gen. 49. 17 12 Exod. 15, 21 14 Zach. 12, 4 ) [*]( 1 diuersa (a in ras.) 31 diuersa mundi SC2? direxit] duxit B\' orbom B orbi N 2 ascendes ... incessum ovi. V ascendes RA ascendens B et (ns eras.) C ascinde P ascende cet. rectori C et (r pro m2 ex p) SlD rector A peccatori R peccori 91\' (c pr. 8. u.) E pectori cet. non quasi equorum \\Į{\'E ecorum R 3 ascensore RB ascensor A non tantummodo ut sedeat sed ut regat CB\'NI 4 somnolentus 9l\'J £ 5 praeferre RBA incessa? B equitante 91 m2 (equite ml 91) CB\' 6 cadet, ascendit CB\'N\' 7 etenim s. u. m2 B, om. RA 8 eques om. CB\'N\' implexus WE 9 abitiet V fletus 31 (corr. m2) B\' et exp. m3 Monac. 10041 10 ascensione 91 uero s. u. m2 V 11 iudicium Y ##rephensibilis P injphensibilis B\' reprehensibilis ... Exodi om. V ipse moyses T 12 equum dS V 13 dominus om. B\' 15 non dixit ... et ascenso.rem om. V dixit s. u. P 16 et pr. om. ACB\'...V\' et alt. om. ACB\'N\' equm ... nOli potest s. u. m2 P 17 post ascensorem add. proiecit in mare RBAVT et in mg. D enim P et qui post ascensor add. insapiens (a s. u.) est V cst enim GB\' S\' enim est cet. equm et 18 equs P 18 equus] eques GBI equus ... praeceps om. N\' et] si OB\' X\' )

Bonum est ut iam quiescatis et a flagitiis feriantes [*]( C ) reuereamini domini potestatem. ideo dictum est parricidae Cain: peccasti,. quiesce, ut modum peccato suo poneret. cogitationes uestrae confiteantur domino. non dicatis: non peccauimus. dixit Paulus: etsi nihil mihi conscius sum, addidit tamen: sed non in hoc iustificatus sum. et uos etiamsi nihil estis conscii, confitemini tamen domino, ne quid sit quod uos praetereat. etenim qui confitetur domino et reliquias cogitationis adhibuerit ad confessionem [*]( D ) [*]( 2 Psalm. XXXII 17 3 Psalm. XVIIII 8 sq. 7 Psalm. LXXV 8 et 13 9 Psalm, LXXV 9 12 Gen. 4, 7 14 I Cor. 4, 4 15 I Cor. 4, 4 17 sq. Psalm. LXXV 11 ) [*]( 1 forore P rapiatur PB\' rapitur DT 2 diuitis PT mendas C falsua RA. et falsus post equus B mendax e. ad salutem in mg. m2 V (qui om. quid ... plauditis) est equus N\' equus est CR\' VD 3 uobis plauditis CB\'N\' plaudetis RB et (i s. e) A hii P 4 hii PT dni dl nri B\' 5 inobligati C et (in eras.) 91 6 resurreximus JRBV sumus om. V 7 hinnientes B\'V adhinnientes (ad extra u.) D diuitis P diuites PDT, om. cet. 8 polest N\' diuis P 10 ut iam] utinam B\'T quiescatis (e ex i m3) P a flagitiis] affligitis T feriantis P (n del.) feriatis RBT et (a eras.) P\' ferientis V (corr. m2) A 12 quiisce P ponerit P imponeret V cogitationis P 13 in uerbo uestrae (f 193a) desinit V, exciderunt folia dico confltentur AWE 14 dixit tamen (quamuis E) scs paulus CB\'N\' etsi] et PDT nil P\' mihi nihil A mihi s. u. C 17 etenim qui] qui enim RBA etenim CB\'N\' confitebitur (bi s. u.) D (saojjLoXo-pQaexat LXX) dominum PDT 18 et] etsi CB\'N\' reliquas cogitationes NI )

sed in azymis sinceritatis et ueritatis. itaque in conclusione conuersus ad uos propheta ait: orate et reddite domino deo uestro, id est: nolite dissimulare, diuites - dies instat -, orate pro peccatis uestris, reddite pro beneficiis quae habetis munera. ab ipso accepistis quod offeratis, ipsius est quod ei soluitis. dona, inquit, mea et data mea, hoc est [*]( E ) quae offertis mihi dona data sunt mea; ego ea dedi nobis atque donaui. denique propheta ait: bonorum meorum non indiges, ideo tua tibi offero, quoniam nihil habeo quod non dedisti. fides est quae dona conciliat, humilitas est quae oblata commendat. fide Abel plurimam hostiam optulit deo; super Cain fratris munera placuit munus Abel. quia fide uicit. nam unde pauperis hostia magis quam diuitis placet? quia pauper fide ditior est. sobrietate locupletior. et cum sit pauper, ex illis est de quibus [*]( F ) dicitur: tibi offerent reges munera. non enim purpuratis offerentibus, sed motus proprios regentibus Iesus dominus delectatur, qui corporali lasciuiae mentis dominentur imperio. orate ergo, diuites! non habetis in operibus quod placeat. orate pro peccatis uestris atque flagitiis et reddite [*]( 5S6 A ) [*]( 1 I Cor. f), 8 4 Psalm. LXXV 12 8 cf. Paralip. I 29, 14 10 Psalm. XV 2 13 Hebr. 11, 4, Gen. 4, 4 sq. 18 Psalm. LXVII 30 ) [*]( 1 celebrauit P312T et (-bit corr.) A celebrabitis P\'T aepulauitur P epulabitis P\'T 3 azymis R azimis cet. senceritatis P 4 ait PDT dicit cet. 5 diuitis P 6 uestris CB\'N\', om. cet. cf. u. 22 8 datal mandata P\' 9 offertis (tis ex atis) D dona] donata (ta eras.. om. data) B sunt (a. u.) mea §unt T 10 qm bonorum OBIN\' 11 jindiges R eges CB\'N\' ideo om. N\' quoniam nihilJ quoniam tlml qui non 9lm2 9l\' £ 14 deo PP T ideo RliA deo ideo cet. fratris (i ex e) P 15 liostia om. CB\'N\' 16 placit P 17 de om. \'}IIE 19 motos P proprior B dns TTTs RBA 20 delectatus B\' et (-ur m2) A corporalis Bpi T corporis (m2 corporalis) A corporaJi. D lasciuae (\' mentis (s in ras.) P dominetur RB dominentur (a m2 s. e) 9f 21 quia (8. u.) non P\'D in 8. u. P )

Aut certe, si placet, sic accipiamus. quoniam dixit obdormisse somnum suum diuites, increpationes domini praemisit in eos. terrorem subtexuit, potentiam praedicauit, cui nec diuites resistant. conuersus ad uniuersos ait: diuites dormitent, diuites increpentur, uos orate et reddite domino [*]( c ) deo uestro omnes. qui in circuitu eius offerunt munera, id est agite gratias, pauperes, quia non est personarum acceptor deus. illi diuitias struant, condant pecuniam, auri aggerent argentique thensauros; uos orate, qui aliud [*](4 Psalm. XXXXVIIII 9 sq. 10 Psalm. XXXXVIIII 14 12 Psalm. LXXV 6 16 Psalm. LXXV 12 ) [*]( 1 nro RBDT pauperem RB pauperes OB\'N\' egenos CB\'N\' 2 illos OB!, om. 9l\'JE inopes CBIIB:E inopg 81 inopi A fenerate D foenerate AT fenerato B\' fenerate cet. quem] n at que C quae B\'N\' post placare add. possint CB\',S\' 3 aliter enim WE post facite add. uobis eam OB\'S\' 4 accipiamini quid de BB uitulos ex uitolus P 6 inquit om. CB\'N\' 7 totus (u ex 01 P mens est CR\'.\\\'\' quod meum est. sed est E in mg. sed est CBAA 8 uestro mihi CB\'N\' possetis offerre (r pr. s. u.) P studio N\' 9 sacrificii T ambitionec (c del. BJ delectator (ta eras. R) RB tantumodo P 0 om. DT 12 sic] si R accipiam GB\';.V\' 13 somnium BBCW, et u t\'lxlJS) A diues 91 increpationis P 14 in eosj meis P terrorem (t eras.) 9C errorem CB\'$[E 15 et conuersus WE 16 ante nos add. oro CB\'N\' 17 offerent B (oToouo: LXX) 18 gratia P 19 struant P instruant RBAP\'DT seruent cet. 20 aggerant P aggregent RBAP D argenti (om. que) WE thensauros P thesaurus cet., )

ergo uos prope positi orate et reddite munera terribili et ei qui aufert spiritum principum, terribili aput reges terrae, eo quod nullo redimatur diuitis praemio, nullo inflectatur potentium supercilio, qui culpae pretia discriminat, qui quo plus alicui contulerit eo [*]( E ) plus exigit ab eo, Saul priuato contulit regnum, sed quia mandatum non custodiuit, et regnum amisit et spiritum, multos reges gentium propter perfidiam fecit e populo patrum esse captiuos et, ut iam de proposita loquamur historia, qui Achab regem ingratum caelestibus beneficiis ita iussit occidi, ut a canibus eius uulnera lamberentar. etenim quia pauperis uineam concupiuerat, nequaquam tentis opibus expletus imperii infra omnem inopiam redactus a domino. non qui [*]( F ) uulnera eius lauaret inuentus est, non qui corpus operiret. [*]( I Act. 3, 6 3 Ephes. 2, 13 9 Psalm. LXXV 13 12 Luc. 12. 48 13 Reg. I 9, 21 16 Reg. III 20 (21), 19 ) [*]( 1 uos orate om. RBA, uos ... habetis om.P1!\' qui] quia Monac. 10041 et (a eras.) Q( qui ad B\' auro om. B\' auro argentoque (argentoque s. u.) pciosius E 2 quia a PP\'T qui (s. * quia) a D non om. CB\'WV 3 reciditis P eat DT 5 auari B 6 culpam (m del.) P culpa B ut] sicut CB\'N\' paradisso P 7 euam exclusit CB\' euam neglexit N\' 8 propositi (om. prope) C ororate (or alt. eras.) P 9 terribili do CB\'N\'D et... terribili om. T auferit P auferet RB principum spiritum N\' 10 regis P 11 precio (cio eras.) T 12 contigerit B 13 saul quippe (ppe s. u.) P4 14 costodiuit P 15 e om. CB\'N\'D 16 et] sed RBA preposita P quia DT, qui om. E 17 achac P ingradum RB caelestibus ingratum WE 18 canes (om. a) N\' lamberent (ent ex entur 21) N\' 19 concupierat o B\'N\' 20 redactus est WE a dno est (est s. u.) A 21 uvlnera (v s. U. m3) P lauarit P ) [*]( XXXII. Ambr. pan 2. ) [*]( 33 \' )

Hoc loco illud oritur quaestionis, quomodo legimus [*]( 587 A ) dominum dixisse ad Heliam: uidisti quemadmodum commotus est Achab a facie mea? non inducam in[*]( B) diebus eius mala, sed in diebus filii illius inducam mala aut quomodo dicimus quia ualet aput dominum paenitentia? ecce rex motus est ante faciem domini et ibat plorans et conscidit uestimenta sua et operuit se cilicio et erat indutus sacco ex illo die, quo interfecit Nabuthae Israhelitem, ita ut deum misericordia commoueret et mutaret sententiam. ergo aut paenitentia non\' ualuit nec inflexit dominum misericordem aut oraculum falsum est. nam Achab uictus est et occisus. sed considera [*]( c ) quia Iezabel habebat uxorem, cuius inflammabatur arbitrio, quae conuertit cor eius et nimiis sacrilegiis execrabilem fecit. et hunc ergo paenitentiae eius reuocauit affectum, dominus autem non potest mutabilis aestimari, si confessionis inmemori non putauit esse seruandum quod promiserat confitenti.

accipe aliud uerius. et indigno seruauit dominus tenorem [*]( 4 Reg. III 20 (21), 29 8 Reg. III 20 (21), 27 14 Reg. III 22, 34 sqq. 15 Reg. III 20 (21), 25\' ) [*]( 1 homanitas P 2 asperitas (perita s. u. m2, s add. m3) P sane ItBA post funeris ras. 6 fere litt. in P; funeris erasum esse uidetur\' 3 oritur illud WE diiisse dum 1IBACB\'N* 4 commutas P 5 inducam s. u. m2 P 6 filii eius RAWE et (illius corr.) D eius filii B 7 dicemus BBA 8 penitentiam (m del.) P domini] dl WE 10 cilicium (om. se) BB 11 israelite P israhelitam 91 iezrahelitem E dum BBAPJDT misericordia P ad (s. u. m2) misericordia (ã ex a m2) 9t 12 commouerit P paenitentiam SB 14 et uictus RBADT et (in quo nam & achab) P\' sed quia considerauit (uit 8. u. m.3) quia P 15 habuit 91T infamabatur C informabatur B\' 16 nimis R HOB\' et (corr. ml) A, (corr. m2) st 17 huc 22 hanc (hec m2i 2( ad paenitentiae B\' 18 aestimari (ri s. u. in ras. m2) 81 si CB\'% sed cet. 19 inmemor A in memoria P potauit P et (v 8. o) P\' putauit (ui ex bi m2) 9t putabat %\'E )

denique primo congressu uicit, ut fugaret hostem, secundo uicit, quando captum imperio suo reddidit. qua causa uincendi eius euidens resultauit oraculum dicente uno ex filiis prophetarum ad proximum suum: occide me. et noluit homo occidere eum. et dixit: eo quod non oboedisti uerbo domini, ecce tu recedis a me, et interficiet te leo. et recessit ab eo, et inuenit eum leo et interfecit eum. et post hoc alius propheta adstitit ante regem Israhel et dixit ad [*]( C ) eum: haec dicit dominus: quoniam dimisisti tu uirum exterminationis de manu tua, ecce anima [*]( 2 Reg. III 21 (20), 1 et 29 sqq. 7 Reg. III 21 (20), 22 9 Reg. III 21 (20), 23 sq. 13 Reg. III 21 (20), 29 sqq. 17 Reg. III 21 (20), 35 sq. 22 Reg. III 21 (20), 42 ) [*](1 ipsa B\' 2 sqq. siriae P 2 seruatos (v s. o m2) A 3 captus B\' libertati %\'E est om. AE 4 fuit] fit P 5 a om. WE 6 motus B\' profeta P 9 dixissent WE dixit rB\' ishi P israhel uel isrt eet. 10 et om. P\' baal BAPaBWE bahal T (h s. u.) cet. 11 in uerbo obtinu[erimus desinit 9t mutilatus; cetera suppleuit manus saec. XVII obtinuerimus (ri ex re m3) P 12 regis (del. m2) siriae regia P constitue PPDT constituet RB constituite WE constituit cet. 14 fugerit P fugeret 91\' 15 qui B\' quia D euidenti P eui- denter %\'E etuidens C 16 oraculo P 19 tu (s. ut) M ut BC recedis C recidis P recedas B\' recedes cet. secessit RBACB\' 22 tu om. P\'DT ) [*](33* )

liquet igitur his oraculis quod dominus etiam circa indignos promissa sua seruet, sed impios aut stultitia sua opprimi aut alia praeuaricatione damnari, etiamsi primae praeuaricationis laqueos euaserint. sed oportet nos taliter agere, ut digni bono opere omnipotentis dei promissa accipere mereamur. [*]( 2 etiam 8. 11. m2 P 3 iustitia CB\' 4 aliqua P\'DT 5 praeuaricationis laqueos PW laqueos praeuaricationis cet. sed... mereamur om. ACBWE talia P1!\' et (ras. s. a alt.) D mereamur. amen DT EXPL. DE NABUTHĘ PAVPERE TRACTATUS SCT AMBROSI P EX- PLICIT LIBER DE NABUTHĘ ISRAHELITAE B (E ult. tras.) B EX- PLICIT DE NABUTHAE A EXPLICIT DE NABUTHAE ISRAHELITA (IEZRAELITAE B\') CB\' EXPLICIT LIB. VIIII. SCI AMBROSII EPI DE NABUTHE HIEZRAHELIT? 9r TRACTATUS DE NABUTHAE P1 EXPLICIT LIBER SCI AMBROSII EPISCOPI DE NABUTHA D FINIT DE NABUTHĘ ISRAHELITA T. in E non est subscrtptio )